Wiatry o prędkości 80 km/h łamią drzewa i zrywają dachy, a wiejące z prędkością 100 km/h wyrywają drzewa z korzeniami i uszkadzają ściany budynków. Potwierdzony rekord prędkości wiatru został odnotowany 10 kwietnia 1996 roku na wyspie Barrow w Australii i wynosi 408 km/h. W Polsce w 1990 roku stacja meteorologiczna znajdująca się na szczycie Śnieżki zanotowała podmuch wiatru o prędkości 345 km/h.

RoVviUFYReEzN
Skutki wiatru halnego
Źródło: Adam Brzoza (Tomorrow sp.z o.o.), licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • skład i budowę atmosfery ziemskiej;

  • geograficzne przyczyny zróżnicowania temperatury powietrza przy powierzchni ziemi;

  • definicję siły Coriolisa, która poruszające się swobodnie obiekty na półkuli północnej odchyla od toru ruchu w prawo, a na południowej - w lewo.

Twoje cele
  • Opiszesz, czym jest ciśnienie atmosferyczne i wskażesz przyczyny jego istnienia na Ziemi.

  • Wyjaśnisz zróżnicowanie ciśnienia atmosferycznego w czasie i w przestrzeni.

  • Odczytasz izobary na mapie.

  • Wyjaśnisz przyczyny i przebieg cyrkulacji powietrza na Ziemi.

  • Wyjaśnisz przyczyny powstawania wiatrów.

  • Wymienisz rodzaje wiatrów.

  • Opiszesz i wyjaśnisz przebieg cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej. Wykażesz jej związek z rozmieszczeniem opadów.

iTvznn3f3L_d5e227

1. Czy istnieje związek między ciśnieniem atmosferycznym a wiatrem?

Ciśnienie atmosferyczneciśnienie atmosferyczneCiśnienie atmosferyczne to siła, z jaką słup powietrza naciska na określoną jednostkę powierzchni Ziemi. Posługując się logiką, można stwierdzić, że w górach ciśnienie atmosferyczne jest niższe, a na poziomie morza wyższe. I rzeczywiście tak jest.

RJSthnnOsyORs
Wartość ciśnienia atmosferycznego zależy od wysokości nad poziomem morza
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wartość ciśnienia atmosferycznego zmienia się nie tylko w zależności od wysokości nad poziomem morza. W różnych miejscach na globie przy powierzchni ziemi spotykamy odmienne wartości ciśnienia. W tych lokalizacjach, gdzie ciśnienie jest wyższe niż na terenach je otaczających, mamy do czynienia z wyżem atmosferycznym (barycznym)wyż atmosferyczny (baryczny)wyżem atmosferycznym (barycznym). Natomiast tam, gdzie ciśnienie jest niższe niż na obszarach leżących wokół tego miejsca, mówimy o niżu atmosferycznym (barycznym)niż atmosferyczny (baryczny)niżu atmosferycznym (barycznym). Różnica ciśnienia powoduje przemieszczanie się powietrza w kierunku od wyższego do niższego. Poziomy lub zbliżony do poziomego ruch powietrza wynikający z różnicy ciśnień nazywamy wiatremwiatrwiatrem.

Jak powstaje wiatr?
Obserwacja 1

Zrozumienie mechanizmu powstawania wiatru.

Co będzie potrzebne
  • dętka rowerowa,

  • pompka rowerowa.

Instrukcja
  1. Za pomocą pompki mocno napompuj dętkę.

  2. Otwórz zawór wentyla.

  3. Trzymaj rękę blisko wentyla, żeby poczuć podmuch uciekającego powietrza.

Podsumowanie

Powietrze energicznie ucieka z dętki przez otwarty wentyl, a podmuch powietrza, który odczuwasz, to wiatr w małej skali. W napompowanej dętce panowało wyższe ciśnienie powietrza niż na zewnątrz. Po otwarciu zaworu wentyla ciśnienie dążyło do wyrównania, dlatego powietrze energicznie przemieściło się z wnętrza dętki na zewnątrz. Po chwili ciśnienia wyrównały się i powietrze z dętki przestało się ulatniać.

Gdyby nie zjawisko nazywane siłą Coriolisasiła Coriolisasiłą Coriolisa (patrz: Ruch obrotowy ZiemiPhDMKUQXCRuch obrotowy Ziemi, zagadnienie 3. Konsekwencje ruchu obrotowego), wiatry wiałyby promieniście od wyżu barycznego do niżu. Siła Coriolisa powoduje jednak, że wiatr zaczyna skręcać (na półkuli północnej w prawą stronę, a na południowej w lewą) i oddalając się od środka wyżu, wiruje jednocześnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara (na półkuli północnej) lub odwrotnie do ruchu wskazówek zegara (na półkuli południowej). Inaczej jest z niżami barycznymi, które są masami powietrza o ciśnieniu niższym niż otaczające je masy. Wiatr wieje więc do środka niżu, ale pod wpływem siły Coriolisa zaczyna skręcać i wirować w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (na półkuli północnej) albo zgodnym z tym ruchem (na półkuli południowej).
Układy niżowe i wiatry wiejące spiralnie (na skutek siły Coriolisa) do ich środka nazywamy cyklonamicykloncyklonami, a układy wyżowe z wiatrami wiejącymi spiralnie na zewnątrz – antycyklonamiantycyklonantycyklonami.

Dynamikę i ruch ośrodków barycznych można przedstawiać na mapach klimatycznych. W tym celu ciśnienie mierzy się w wielu miejscach, po czym łączy punkty o takiej samej wartości. Powstające w ten sposób linie nazywamy izobaramiizobaraizobarami.

RzJ62vIvw4Tut
Kierunki wiatrów w różnych układach barycznych na półkuli północnej i południowej
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.
RIyfQ1TBeXm4W
Cyrkulacja powietrza w styczniu
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
RQrHNgcadHUey
Cyrkulacja powietrza w lipcu
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Na załączonej mapie klimatycznej wskaż wyż i niż baryczny. Korzystając z izobar odczytaj wartości ciśnienia atmosferycznego w centralnych rejonach obu ośrodków barycznych. Zapisz odpowiedź poniżej.

Na podstawie opisu mapy poniżej zapisz, jakie wartości ciśnienia atmosferycznego są w centralnych rejonach wyżów i niżów barycznych.

RrIqu0s3FGL08
Izobary na mapie
Źródło: Olga Mikos, www.wetterzentrale.de (https://commons.wikimedia.org), Hayden120 (https://commons.wikimedia.org), NuclearVacuum (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
RLwebk00mcNLz
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Pionowe lub prawie pionowe ruchy powietrza w atmosferze, które występują w wyniku jego nagrzania przy powierzchni Ziemi, nazywamy konwekcją termicznąkonwekcja termicznakonwekcją termiczną. Konwekcja to ruchy powietrza wstępujące (ogrzane powietrze unosi się) i zstępujące (oziębione powietrze opada). Pomimo że są to ruchy powietrza, nie nazywamy ich wiatrami.

iTvznn3f3L_d5e336

2. Cyrkulacja powietrza na Ziemi

Zróżnicowanie oświetlenia Ziemi przez Słońce powoduje nierównomierne nagrzewanie się pewnych obszarów naszej planety. W wyniku tego zjawiska pojawia się ruch (cyrkulacja) powietrza w skali lokalnej lub globalnej. Opisany poniżej schemat globalnej cyrkulacji powietrza na Ziemi jest właściwie tylko modelem teoretycznym. W rzeczywistości cyrkulacja globalna w dużym stopniu jest zmodyfikowana przez wpływ występujących nierównomiernie na kuli ziemskiej lądów i oceanów, znacznych różnic wysokości, prądów oceanicznych oraz zmienności pór roku.

W dniach równonocy najsilniej przez Słońce ogrzewany jest równik. Nagrzane powietrze rozpręża się, przez co staje się lżejsze. Pionowo wznosi się na wysokość kilku, a nawet kilkunastu kilometrów (konwekcja termiczna). Na równiku wytwarza się niż, dominują tu ruchy pionowe ciepłego powietrza, natomiast wiatry przy powierzchni są bardzo słabe, dlatego rejon ten nosi nazwę równikowego pasa ciszyrównikowa strefa ciszyrównikowego pasa ciszy (zwanego też międzyzwrotnikową strefą zbieżności). W trakcie wznoszenia powietrze ochładza się, a para wodna ulega skropleniu i spada na ziemię w postaci ulewnego deszczu zenitalnegodeszcz zenitalnydeszczu zenitalnego. Pozbawione wilgoci i bardzo zimne masy powietrza rozdzielają się na dwa strumienie, płynąc na wysokości 12‑18 km na północ i południe, w kierunku zwrotników. Tam zimne i zagęszczone powietrze staje się na tyle ciężkie, że opada aż do powierzchni Ziemi. Wzrost ciśnienia powoduje, że w trakcie konwekcyjnego zstępowania staje się gorące i jeszcze bardziej suche, co jest powodem braku opadów w strefach okołozwrotnikowych. Na zwrotnikach wytwarza się wyż. Część powietrza wraca nad równik, a część płynie do stref umiarkowanych. Nad biegunami zimne powietrze opada, wytwarzając wysokie ciśnienie atmosferyczne, po czym spływa w kierunku kół podbiegunowych, a nawet do strefy umiarkowanej, gdzie ciągle zmieniają się układy baryczne.

RZPM323vj2Cvo
Globalna cyrkulacja atmosfery
Źródło: Olga Mikos, TUBS (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Wyjaśnij powody, dla których w okolicach dni równonocy w pobliżu zwrotników nie występują opady.

R1cSUHlwqKiy4
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 3

Wskaż kierunek, jaki najczęściej mają wiatry wiejące w naszych szerokościach geograficznych, czyli w strefie umiarkowanej.

Napisz, jaki kierunek mają najczęściej wiatry wiejące w naszych szerokościach geograficznych, czyli w strefie umiarkowanej.

R15cT3p5RIqXz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacja kierunku ruchu nagrzanego powietrza
Obserwacja 2

Zrozumienie konwekcyjnych ruchów powietrza w cyrkulacji globalnej.

Instrukcja
  1. Sprawdź kierunek ruchu skroplonej pary wodnej wydostającej się wraz z rozgrzanym powietrzem z garnka lub czajnika, w którym coś się gotuje.

  2. Sprawdź kierunek przemieszczenia się iskier wraz z rozgrzanymi gazami nad ogniskiem palonym w bezwietrzny wieczór.

  3. Sprawdź kierunek ruchu dymu wydostającego się wraz z gazami spalinowymi z komina, gdy w budynku pali się piec lub kocioł centralnego ogrzewania, nie ma silnego wiatru, jest bezchmurnie, a wilgotność jest niewielka.

Podsumowanie
  1. Rozgrzane powietrze wraz z parą wodną lub gazami spalinowymi rozpręża się, przez co staje się lżejsze i się unosi.

  2. Gorące powietrze jest w stanie unosić kropelki wody nad garnkiem, iskry z ogniska oraz pyły i dymy nad paleniskiem.

Rlo1YSAsndJtz
Dym z komina
Źródło: Mark Longair (https://www.flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
Ciekawostka

Większość dni na równiku wygląda podobnie. Słońce wschodzi ok. 6.00 rano. Przy bezchmurnym niebie powietrze szybko się nagrzewa. Wilgoć z ulewy poprzedniego dnia paruje i robi się duszno. Para wodna unosi się w konwekcyjnych prądach wstępujących, po czym ulega ochłodzeniu i skropleniu, na niebie powstają ogromne chmury burzowe. Po południu następuje krótka, ale gwałtowna ulewa (deszcz zenitalny), zwykle połączona z burzą. Trochę się ochładza. Słońce zachodzi ok. 18.00. Następuje ciepła i duszna noc. Kolejny dzień przebiega zazwyczaj tak samo.

Ciekawostka

W rejonie jeziora Maracaibo w Wenezueli obserwuje się fenomen nazywany „wieczną burzą”. Zjawisko jest efektem takiego, a nie innego ukształtowania terenu – zimny wiatr wieje stale od gór, a ciepły pcha wilgotne powietrze od strony jeziora. Obydwa strumienie powietrza spotykają się właśnie przy ujściu rzeki Catatumbo do jeziora Maracaibo, a burza ma niewyczerpalne „źródło paliwa”. W ciągu jednej minuty można zaobserwować ok. 30‑60 błyskawic. Seria wyładowań trwa zwykle po 10 godzin i dochodzi do nich noc w noc, średnio przez 150 dni w roku. Łuna widoczna jest z ogromnej odległości, stąd zjawisko to nazywa się „Latarnią Maracaibo” albo „Światłami nad Catatumbo”. Jednej nocy można zaobserwować tam nawet 20 tys. błyskawic. To tyle, co uderza tygodniowo w słynną aleję burz na Florydzie.

Rmsu7dB2VIIWv
Fenomen „wiecznej burzy”, tzw. „Latarnia Maracaibo” albo „Światła nad Catatumbo” – rejon jeziora Maracaibo w Wenezueli. Jednej nocy można zaobserwować tu nawet 20 tys. błyskawic.
Źródło: Ruzhugo27, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ważne!

W okresach innych niż równonoce model globalnej cyrkulacji powietrza ulega znaczącym zmianom. Na przykład w czerwcu i lipcu równikowy pas ciszy i niskiego ciśnienia przesuwa się na północ od równika, a miejscami aż w pobliże zwrotnika Raka. Słońce góruje tam wówczas w zenicie i możliwe są opady deszczu (choć są to zasadniczo suche, a nawet pustynne obszary zwrotnikowe). PasatypasatyPasaty północno‑wschodnie przemieszczają się na północ od zwrotnika Raka, a południowo‑wschodnie na północ od równika, przez co zmienia się kurs działania siły Coriolisa, a tym samym kierunek wiatrów. Częściowe zmiany cyrkulacji obejmują niemal całą Ziemię.

iTvznn3f3L_d5e556

3. Wiatry stałe. Wiatry okresowo zmienne

Różnice ciśnienia atmosferycznego i wysokości terenu występują na Ziemi bardzo powszechnie. Wszędzie też pojawiają się wiatry. Mogą mieć charakter stały, okresowo zmienny lub lokalny. Wiatry stałe to te, które wynikają z globalnej cyrkulacji powietrza. PasatypasatyPasaty – stałe wiatry w strefie międzyzwrotnikowej, wiejące od wyżów zwrotnikowych ku równikowej strefie ciszy z odchyleniem spowodowanym ruchem obrotowym Ziemi. Pod wpływem siły Coriolisa wieją na półkuli północnej z kierunku północno‑wschodniego, a na południowej – z południowo‑wschodniego. AntypasatyantypasatyAntypasaty – wiatry wiejące od równika do zwrotników, ale na wysokości kilku lub kilkunastu kilometrów. Pod wpływem siły Coriolisa na półkuli północnej wieją z kierunku południowo‑zachodniego, a na południowej - z północno‑zachodniego. Należy dodać, że według najnowszych opisów ogólnej cyrkulacji atmosfery nie stosuje się już terminu „antypasaty” na rozpływające się powietrze znad równika ku wyższym szerokościom geograficznym.

Stałe są także wiatry zachodnie – wiejące od zwrotników w kierunku kół podbiegunowych na obu półkulach i wiatry wschodnie wiejące od obu biegunów do kół podbiegunowych.

RyxejDOl52waZ
Cyrkulacja pasatowa
Źródło: Olga Mikos, TUBS (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

Wiatrem okresowo zmiennym jest monsunmonsunmonsun. Jego powstanie wynika głównie ze zmian pór roku i towarzyszących im różnicom w intensywności nagrzewania powierzchni lądów i oceanów. Latem wielkie kontynenty (szczególnie Azja) nagrzewają się znacznie silniej niż sąsiednie oceany (zwłaszcza Ocean Indyjski i Spokojny). Nad lądem jest dużo cieplej, powietrze się wznosi i wytwarza potężny niż baryczny, natomiast nad chłodniejszym oceanem powstaje wyż baryczny. Wiatr o nazwie monsun letni wieje od oceanu i przynosi opady. Zimą to ląd jest zimniejszy, bo szybciej traci ciepło niż oceany, więc suchy monsun zimowy wieje znad lądu w kierunku oceanu.

R147QaO2OC4N3
Monsun letni i monsun zimowy
Źródło: Olga Mikos, Planemad (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4

Ustal i zapisz, w jakim kierunku wieją pasaty na półkuli północnej w czerwcu, gdy Słońce góruje w pobliżu zwrotnika Raka.

R1GgfkgDWVgVf
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iTvznn3f3L_d5e631

4. Wiatry lokalne

Geografowie wyróżniają dziesiątki wiatrów lokalnych. Typowym przykładem jest bryzabryzabryza, czyli wiatr wiejący na brzegach każdego morza, a nawet większych jezior. Bryza dzienna (morska) wieje od chłodniejszego morza (gdzie nad wodą wytwarza się lokalnie wyższe ciśnienie) w kierunku cieplejszego lądu (gdzie ciśnienie atmosferyczne jest niższe). Bryza nocna (lądowa) powstaje, gdy ląd nocą szybciej traci ciepło niż woda (ciśnienie atmosferyczne jest wyższe nad lądem niż nad wodą). Wieje więc od wychłodzonego lądu ku cieplejszemu wówczas morzu. Zasięg tego wiatru to przeważnie kilka kilometrów.

Innym przykładem wiatrów lokalnych jest fenfenfen. Wiatr ten w Polsce nosi nazwę halnyhalnyhalny. Jednak w górach całego świata nadaje mu się różne określenia. Powstaje, gdy po dwóch stronach wysokich gór pojawia się różnica ciśnienia atmosferycznego. Masy powietrza wznoszą się i jednocześnie ochładzają o 0,6°C na każde 100 m. Para wodna skrapla się i spada w postaci deszczu lub śniegu. Zimne powietrze przekracza góry i zaczyna opadać po przeciwnej stronie, ale ponieważ jest już suche, to ogrzewa się aż o 1°C na każde 100 m, więc staje się cieplejsze niż na tej samej wysokości po drugiej stronie gór. Wiatry fenowe są bardzo gwałtowne i porywiste, a gdy występują zimą, to potrafią szybko stopić nawet grubą pokrywę śniegu.
Wiatry lokalne o różnych nazwach powstają także na granicy rozległych płaskowyżów, w szerokich dolinach, w okolicach lodowców i lądolodów oraz na granicy pustyń.

Uwaga!

Wiatry halne (fenowe) są często bardzo gwałtowne i powodują poważne zniszczenia. Zrywają dachy domów albo przewracają ogromne połacie lasu, tworząc wiatrołomy.

Ciekawostka

Wiatr halny (albo fen) wywołuje znaczne pogorszenie samopoczucia u ludzi. Stają się podenerwowani, agresywni. Odnotowano, że w czasie, gdy wieje halny, wzrasta liczba samobójstw.

iTvznn3f3L_d5e682

Podsumowanie

  • Ciśnienie atmosferyczne zmienia się wraz z wysokością nad poziomem morza.

  • Wiatr to poziomy ruch powietrza od wyżu do niżu barycznego.

  • Siła Coriolisa zmienia kierunek wiatrów wiejących na Ziemi. Na półkuli północnej wiatry od środka wyżu barycznego wieją zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a na półkuli południowej przeciwnie do tego ruchu. Natomiast wiatry wiejące do wnętrza niżu barycznego na półkuli północnej wieją przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, a na półkuli południowej zgodnie z nim.

  • Różnice w oświetleniu Ziemi przez Słońce powodują powstanie globalnej cyrkulacji powietrza.

  • Wszędzie na Ziemi wieją wiatry. Zmieniają się w skali roku, dnia albo mają charakter lokalny.

Praca domowa

Napisz, który z wiatrów występuje najbliżej miejscowości, w której mieszkasz: pasat, bryza, monsun, halny. Wyjaśnij warunki jego powstania.

RKt1hIllgtsjJ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wskazówka

Przypomnij sobie charakterystykę wyżej wymienionych rodzajów wiatru.

Zobacz także
iTvznn3f3L_d5e818

Słownik

antycyklon
antycyklon

układ wiatrów w obrębie wyżu barycznego (wieją po liniach spiralnych od środka na zewnątrz wyżu); na półkuli północnej mają kierunek zgodny z ruchem wskazówek zegara, a na południowej przeciwny do tego ruchu

antypasaty
antypasaty

wiatry wiejące od równika do zwrotników na wysokości kilku lub kilkunastu kilometrów; pod wpływem siły Coriolisa wieją na półkuli północnej z kierunku SW, a na południowej z NW

bryza
bryza

wiatr wiejący na granicy obszaru lądowego i dużego zbiornika wody; zmiany kierunku wiatru występują w rytmie dobowym i wywołane są różnicami w tempie nagrzewania się tych obszarów; bryza dzienna wieje od strony zbiornika wodnego, a nocna od strony lądu

ciśnienie atmosferyczne
ciśnienie atmosferyczne

siła, z jaką słup powietrza naciska na określoną jednostkę powierzchni Ziemi

cyklon
cyklon

układ wiatrów w obrębie niżu barycznego (wieją po liniach spiralnych od zewnątrz do środka niżu); na półkuli północnej mają kierunek przeciwny do ruchu wskazówek zegara, na południowej zgodny z ruchem wskazówek zegara

deszcz zenitalny
deszcz zenitalny

intensywny opad atmosferyczny będący wynikiem konwekcji termicznej powstałej po górowaniu Słońca w strefie okołorównikowej

fen
fen

ciepły i suchy wiatr wiejący z gór w doliny; powstaje w wyniku różnicy ciśnienia po dwóch stronach grzbietu górskiego; wznoszące powietrze po dowietrznej stronie gór ochładza się wraz z wysokością, następuje kondensacja pary wodnej i opad deszczu lub śniegu; po zawietrznej stronie następuje ogrzewanie i osuszanie spadającego powietrza; w Tatrach ten wiatr nosi nazwę halnyhalnyhalny

halny
halny

lokalna nazwa wiatru fenowego w Tatrach

izobara
izobara

izolinia łącząca na mapie klimatycznej punkty o takiej samej wartości ciśnienia atmosferycznego; izobary mogą łączyć także punkty o takiej samej średniej wartości ciśnienia

konwekcja termiczna
konwekcja termiczna

pionowe lub prawie pionowe ruchy powietrza wynikające z różnicy temperatury i ciśnienia

monsun
monsun

wiatr o zmieniającym się okresowo kierunku zależnym od pory roku; w lecie wieje od strony chłodniejszego oceanu, gdzie panuje wysokie ciśnienie, w stronę nagrzanego kontynentu, gdzie występuje niż; w zimie wieje od strony wychłodzonego kontynentu w stronę cieplejszego oceanu

niż atmosferyczny (baryczny)
niż atmosferyczny (baryczny)

jeden z układów barycznych, w którego środku ciśnienie powietrza jest najniższe

pasaty
pasaty

wiatry wiejące od zwrotników do równika; pod wpływem siły Coriolisa na półkuli północnej wieją z kierunku NE, a na półkuli południowej z kierunku SE

równikowa strefa ciszy
równikowa strefa ciszy

bezwietrzna (lub z bardzo słabymi wiatrami) strefa leżąca w pobliżu równika, w obszarze niskiego ciśnienia, pomiędzy pasatami półkuli północnej i południowej; w strefie tej panuje silna konwekcja termicznakonwekcja termicznakonwekcja termiczna

wiatr
wiatr

poziomy ruch powietrza wywołany przez różnicę ciśnień; wieje od wyżuwyż atmosferyczny (baryczny)wyżu do niżu barycznegoniż atmosferyczny (baryczny)niżu barycznego

wyż atmosferyczny (baryczny)
wyż atmosferyczny (baryczny)

jeden z układów barycznych, w którego środku ciśnienie powietrza jest najwyższe

iTvznn3f3L_d5e1091

Ćwiczenia

1
Ćwiczenie 1

Oceń prawdziwość zamieszczonych poniżej stwierdzeń.

R10MYURHpjZR3
Łączenie par. Oceń prawdziwość zamieszczonych poniżej stwierdzeń.. Wiatry wieją spiralnie do środka wyżu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiatry wieją spiralnie od środka wyżu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiatry wieją spiralnie do środka niżu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wiatry wieją spiralnie ze środka niżu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 2

Połącz nazwy układów barycznych z opisem ich ruchu.

R11jCQrnYIpu9
Połącz nazwy układów barycznych z opisem ich ruchu. Wiruje do środka niżu zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Możliwe odpowiedzi: 1. cyklon na półkuli północnej, 2. antycyklon na półkuli południowej, 3. cyklon na półkuli południowej, 4. antycyklon na półkuli północnej Wiruje od środka wyżu zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Możliwe odpowiedzi: 1. cyklon na półkuli północnej, 2. antycyklon na półkuli południowej, 3. cyklon na półkuli południowej, 4. antycyklon na półkuli północnej Wiruje od środka wyżu przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Możliwe odpowiedzi: 1. cyklon na półkuli północnej, 2. antycyklon na półkuli południowej, 3. cyklon na półkuli południowej, 4. antycyklon na półkuli północnej Wiruje do środka niżu przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Możliwe odpowiedzi: 1. cyklon na półkuli północnej, 2. antycyklon na półkuli południowej, 3. cyklon na półkuli południowej, 4. antycyklon na półkuli północnej
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Dokończ zdanie, zaznaczając właściwą odpowiedź.

R14M1l3YHo3sq
Dokończ zdanie zaznaczając właściwą odpowiedź. Izobara to Możliwe odpowiedzi: 1. linia łącząca punkty o takim samym ciśnieniu atmosferycznym., 2. linia spadku ciśnienia atmosferycznego., 3. obszar o takim samym ciśnieniu atmosferycznym., 4. linia łącząca punkty o takiej samej temperaturze powietrza.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 4

Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.

R1LtiZuKSDT26
W dniach równonocy najsilniej przez Słońce ogrzewany jest 1. spręża, 2. biegun północny, 3. wiruje, 4. kurczy się, 5. wiatr, 6. ochładza, 7. opada konwekcyjnie, 8. wyż, 9. natlenia, 10. nagrzewa, 11. mróz, 12. rozpręża się, 13. zwrotnik Raka, 14. równik, 15. niż, 16. równoleżnik. Nagrzane powietrze 1. spręża, 2. biegun północny, 3. wiruje, 4. kurczy się, 5. wiatr, 6. ochładza, 7. opada konwekcyjnie, 8. wyż, 9. natlenia, 10. nagrzewa, 11. mróz, 12. rozpręża się, 13. zwrotnik Raka, 14. równik, 15. niż, 16. równoleżnik i staje się lżejsze. Na równiku powstaje 1. spręża, 2. biegun północny, 3. wiruje, 4. kurczy się, 5. wiatr, 6. ochładza, 7. opada konwekcyjnie, 8. wyż, 9. natlenia, 10. nagrzewa, 11. mróz, 12. rozpręża się, 13. zwrotnik Raka, 14. równik, 15. niż, 16. równoleżnik baryczny. Konwekcyjnie wznoszone powietrze 1. spręża, 2. biegun północny, 3. wiruje, 4. kurczy się, 5. wiatr, 6. ochładza, 7. opada konwekcyjnie, 8. wyż, 9. natlenia, 10. nagrzewa, 11. mróz, 12. rozpręża się, 13. zwrotnik Raka, 14. równik, 15. niż, 16. równoleżnik się, a para wodna ulega skropleniu i spada w postaci ulewnego deszczu zenitalnego.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5

Wskaż dwie konsekwencje opadania na zwrotniki gorącego i suchego powietrza.

RLAnqfg2BEQGJ
Wskaż konsekwencje opadania na zwrotniki gorącego i suchego powietrza. Możliwe odpowiedzi: 1. wysokie ciśnienie, 2. niskie ciśnienie, 3. ulewne opady, 4. brak opadów
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 6

Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.

RkrdFXzyC1Ke2
Uzupełnij puste miejsca, wybierając elementy z listy. Latem wielkie obszary 1. gradient, 2. skrapla, 3. jezior, 4. bryza, 5. lodowe, 6. monsun, 7. układ, 8. pasat, 9. okołobiegunowe, 10. wznosi, 11. ochładza, 12. wyż, 13. niż, 14. fen, 15. lądowe, 16. spręża nagrzewają się znacznie silniej niż morza i oceany. Nad lądem jest znacznie cieplej i powietrze się 1. gradient, 2. skrapla, 3. jezior, 4. bryza, 5. lodowe, 6. monsun, 7. układ, 8. pasat, 9. okołobiegunowe, 10. wznosi, 11. ochładza, 12. wyż, 13. niż, 14. fen, 15. lądowe, 16. spręża. Nad chłodniejszym oceanem powstaje 1. gradient, 2. skrapla, 3. jezior, 4. bryza, 5. lodowe, 6. monsun, 7. układ, 8. pasat, 9. okołobiegunowe, 10. wznosi, 11. ochładza, 12. wyż, 13. niż, 14. fen, 15. lądowe, 16. spręża baryczny. Wiatr o nazwie 1. gradient, 2. skrapla, 3. jezior, 4. bryza, 5. lodowe, 6. monsun, 7. układ, 8. pasat, 9. okołobiegunowe, 10. wznosi, 11. ochładza, 12. wyż, 13. niż, 14. fen, 15. lądowe, 16. spręża letni wieje od oceanu w kierunku lądu i przynosi obfite opady.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 7

Uzupełnij puste miejsca.

R15hQgdFRDGBF
Uzupełnij puste miejsca. Bryza to wiatr wiejący na granicy morza i Tu uzupełnij. Bryza dzienna wieje od Tu uzupełnij morza w kierunku cieplejszego lądu. Bryza nocna wieje od Tu uzupełnij lądu, który nocą szybciej traci ciepło niż woda, w kierunku cieplejszego morza. Zasięg tego wiatru to przeważnie kilka Tu uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8

Dokończ zdanie, zaznaczając właściwą odpowiedź.

R1KT4E4It4JE11
Dokończ zdanie zaznaczając właściwą odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. z gór w doliny., 2. z dolin w góry., 3. z hal lodowcowych., 4. znad oceanu na kontynent.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
siła Coriolisa1
siła Coriolisa

powoduje odchylenie toru ruchu ciała poruszającego się w układzie obracającym się od linii prostej; ponieważ Ziemia obraca się z zachodu na wschód, siła Coriolisa powoduje odchylenie w prawo (z punktu widzenia poruszającego się obiektu) toru ciała poruszającego się na półkuli północnej, a w kierunku lewym na półkuli południowej

troposfera1
troposfera

najbliższa Ziemi i najcieńsza warstwa atmosfery; wraz ze wzrostem wysokości następuje spadek temperatury, przeciętnie o 0,6°C na 100 m, osiągając od -45°C do -70°C lub nawet -80°C w zależności od pory roku i szerokości geograficznej; górna granica troposfery nad biegunami sięga od 7 km zimą do 10 km latem, a nad równikiem od 15 km do 18 km