Jak powstaje wiatr?

RoVviUFYReEzN

Zdjęcie przedstawiające drzewa iglaste porastające stok góry, połamane przez wiatr u podstawy pni.

1. Czy istnieje związek między ciśnieniem atmosferycznym a wiatrem?

Ciśnienie atmosferyczneciśnienie atmosferyczneCiśnienie atmosferyczne to siła, z jaką słup powietrza naciska na określoną jednostkę powierzchni Ziemi. Posługując się logiką, można stwierdzić, że w górach ciśnienie atmosferyczne jest niższe, a na poziomie morza wyższe. I rzeczywiście tak jest.

RJSthnnOsyORs

Trójwymiarowa ilustracja w formie prostopadłościanu przedstawiająca wysokość słupa powietrza nad obszarem nizinnym i górzystym. Z lewej strony ilustracji narysowano fragment Ziemi pokryty wodami oceanu. Jego poziom opisano jako zero metrów nad poziomem morza. Kolorem fioletowym oznaczono wysoki słup powietrza w tym miejscu. We wnętrzu słupa opisano ciśnienie – tysiąc trzynaście hektopaskali. Z prawej strony ilustracji narysowano góry ze szczytem Mount Everest na wysokości osiem tysięcy osiemset czterdzieści osiem metrów nad poziomem morza. Oznaczono kolorem fioletowym niski słup powietrza w tym miejscu. We wnętrzu słupa opisano ciśnienie – trzysta dziesięć hektopaskali. Górną granicę ilustracji stanowi troposfera w kolorze niebieskim.

Wartość ciśnienia atmosferycznego zmienia się nie tylko w zależności od wysokości nad poziomem morza. W różnych miejscach na globie przy powierzchni ziemi spotykamy odmienne wartości ciśnienia. W tych lokalizacjach, gdzie ciśnienie jest wyższe niż na terenach je otaczających, mamy do czynienia z wyżem atmosferycznym (barycznym)wyż atmosferyczny (baryczny)wyżem atmosferycznym (barycznym). Natomiast tam, gdzie ciśnienie jest niższe niż na obszarach leżących wokół tego miejsca, mówimy o niżu atmosferycznym (barycznym)niż atmosferyczny (baryczny)niżu atmosferycznym (barycznym). Różnica ciśnienia powoduje przemieszczanie się powietrza w kierunku od wyższego do niższego. Poziomy lub zbliżony do poziomego ruch powietrza wynikający z różnicy ciśnień nazywamy wiatremwiatrwiatrem.

Gdyby nie zjawisko nazywane siłą Coriolisasiła Coriolisasiłą Coriolisa (patrz: Ruch obrotowy ZiemiPhDMKUQXCRuch obrotowy Ziemi, zagadnienie 3. Konsekwencje ruchu obrotowego), wiatry wiałyby promieniście od wyżu barycznego do niżu. Siła Coriolisa powoduje jednak, że wiatr zaczyna skręcać (na półkuli północnej w prawą stronę, a na południowej w lewą) i oddalając się od środka wyżu, wiruje jednocześnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara (na półkuli północnej) lub odwrotnie do ruchu wskazówek zegara (na półkuli południowej). Inaczej jest z niżami barycznymi, które są masami powietrza o ciśnieniu niższym niż otaczające je masy. Wiatr wieje więc do środka niżu, ale pod wpływem siły Coriolisa zaczyna skręcać i wirować w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (na półkuli północnej) albo zgodnym z tym ruchem (na półkuli południowej).
Układy niżowe i wiatry wiejące spiralnie (na skutek siły Coriolisa) do ich środka nazywamy cyklonamicykloncyklonami, a układy wyżowe z wiatrami wiejącymi spiralnie na zewnątrz – antycyklonamiantycyklonantycyklonami.

Dynamikę i ruch ośrodków barycznych można przedstawiać na mapach klimatycznych. W tym celu ciśnienie mierzy się w wielu miejscach, po czym łączy punkty o takiej samej wartości. Powstające w ten sposób linie nazywamy izobaramiizobaraizobarami.

RzJ62vIvw4Tut

Ilustracja pierwsza – półkula północna. Z lewej strony wyż. Literą W zaznaczony ośrodek wyżowy. Otoczono go trzema okręgami przedstawiającymi izobary o wartościach wzrastających do środka okręgu (na zewnętrznej izobarze ciśnienie wynosi tysiąc hPa, a w centrum tysiąc dziesięć hPa). Kierunek wiatru zaznaczony czarnymi strzałkami przebiegającymi od środka wyżu na zewnątrz. Strzałki skręcają w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Z prawej strony niż. Literą N zaznaczony ośrodek niżowy. Otoczono go trzema okręgami przedstawiającymi izobary o wartościach malejących do środka okręgu (na zewnątrz izobara mająca 995 hPa, a w centrum 985 hPa.) Kierunek wiatru zaznaczony czarnymi strzałkami przebiegającymi od zewnątrz w kierunku środka niżu. Strzałki skręcają w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Ilustracja druga – półkula południowa. Z lewej strony wyż. Literą W zaznaczony ośrodek wyżowy. Otoczono go trzema okręgami przedstawiającymi izobary o wartościach wzrastających do środka okręgu (na zewnętrznej izobarze ciśnienie wynosi tysiąc hPa, a w centrum tysiąc dziesięć hPa). Kierunek wiatru zaznaczony czarnymi strzałkami przebiegającymi od środka wyżu na zewnątrz. Strzałki skręcają w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Z prawej strony niż. Literą N zaznaczony ośrodek niżowy. Otoczono go trzema okręgami przedstawiającymi izobary o wartościach malejących do środka okręgu (na zewnątrz izobara mająca 995 hPa, a w centrum 985 hPa.) Kierunek wiatru zaznaczony czarnymi strzałkami przebiegającymi od zewnątrz w kierunku środka niżu. Strzałki skręcają w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.

RIyfQ1TBeXm4W

Mapa przedstawia cyrkulację powietrza w styczniu na całym globie. W legendzie opisano znaki i kolory użyte na mapie. Białymi strzałkami zaznaczono przeważający kierunek wiatru na danym obszarze. Zieloną kreskowaną linią zaznaczono strefę zbieżności pasatów. Dużą różową literą W oznaczono ośrodki wysokiego ciśnienia. Dużą niebieską literą N oznaczono ośrodki niskiego ciśnienia. Wartości ciśnienia atmosferycznego zredukowane do poziomu morza opisano oznaczono kolorami. Obszary o ciśnieniu od 1040 hPa do 1015 hPa oznaczono odcieniami koloru różowego (1040 hPa najbardziej intensywny odcień, 1015 hPa najmniej intensywny odcień). Obszary o ciśnieniu od 1015 hPa do 990 hPa oznaczono odcieniami koloru niebieskiego (990 hPa najbardziej intensywny odcień, 1015 hPa najmniej intensywny odcień). Na mapie kolorami zaznaczono wartości ciśnienia atmosferycznego zredukowane do poziomu morza. Odcienie koloru czerwonego oznaczają obszary o wysokim ciśnieniu, odcienie koloru niebieskiego oznaczają obszary o niskim ciśnieniu. Obszary o wysokim ciśnieniu położone są w Ameryce Północnej, na Grenlandii, w północnej, środkowej i wschodniej części Azji oraz na oceanach w pobliżu obu zwrotników. Obszary o niskim ciśnieniu atmosferycznym położone są na Antarktydzie i otaczających ją wodach aż do krańcowych punktów Ameryki Południowej, Afryki i Australii, obejmują całą Amerykę Południową, środkową i południową część Afryki , Australię i Oceanię, Islandię i Aleuty. Czerwonymi literami WU opisano ośrodki wysokiego ciśnienia, niebieskimi literami EN opisano ośrodki niskiego ciśnienia. Podano również nazwy ośrodków wysokiego i niskiego ciśnienia. Na mapie opisano izobary co pięć hektopaskali. Najniższa wartość wynosi dziewięćset dziewięćdziesiąt hektopaskali, najwyższa wartość wynosi tysiąc czterdzieści hektopaskali. Białymi strzałkami oznaczono przeważający kierunek wiatru. Układają się one w różnych kierunkach. Zieloną przerywaną linią zaznaczono strefę zbieżności pasatów. Przebiega ona nieco poniżej równika. Opisano pasaty – wzdłuż strefy zbieżności pasatów oraz monsuny – na południowo‑wschodnim wybrzeżu Azji. Na mapie widoczny jest układ południków i równoleżników, które są podpisane co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na dwanaście części. U góry sześć odcieni koloru czerwonego od ciemnego do jasnego, na dole sześć odcieni koloru niebieskiego od jasnego do ciemnoniebieskiego. Linie pomiędzy odcieniami kolorów – izobary – opisano co pięć hektopaskali. Kolor czerwony oznacza obszary o wysokim ciśnieniu – powyżej tysiąc piętnaście hektopaskali, kolor niebieski oznacza obszary o niskim ciśnieniu.

RQrHNgcadHUey

Mapa przedstawia cyrkulację powietrza w lipcu na całym globie. W legendzie opisano znaki i kolory użyte na mapie. Białymi strzałkami zaznaczono przeważający kierunek wiatru na danym obszarze. Zieloną kreskowaną linią zaznaczono strefę zbieżności pasatów. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na dziesięć części. U góry trzy odcienie koloru czerwonego, na dole siedem odcieni koloru niebieskiego od jasnego do ciemnoniebieskiego. Linie pomiędzy odcieniami kolorów – izobary – opisano co pięć hektopaskali. Kolor czerwony oznacza obszary o wysokim ciśnieniu – powyżej tysiąc piętnaście hektopaskali, kolor niebieski oznacza obszary o niskim ciśnieniu. Na mapie kolorami zaznaczono wartości ciśnienia atmosferycznego zredukowane do poziomu morza. Odcienie koloru czerwonego oznaczają obszary o wysokim ciśnieniu, odcienie koloru niebieskiego oznaczają obszary o niskim ciśnieniu. Obszary o wysokim ciśnieniu położone są na półkuli północnej na oceanach w pobliżu zwrotnika Raka i na Grenlandii, a na półkuli południowej wzdłuż zwrotnika Koziorożca i w środkowej części Antarktydy. Obszary o niskim ciśnieniu atmosferycznym położone są w Ameryce Północnej, Islandii, Azji, oraz na obszarze wód otaczających Antarktydę. Czerwonymi literami WU opisano ośrodki wysokiego ciśnienia, niebieskimi literami EN opisano ośrodki niskiego ciśnienia. Podano również nazwy ośrodków wysokiego i niskiego ciśnienia. Na mapie opisano izobary co pięć hektopaskali. Najniższa wartość wynosi dziewięćset osiemdziesiąt pięć hektopaskali, najwyższa wartość wynosi tysiąc dwadzieścia pięć hektopaskali. Białymi strzałkami oznaczono przeważający kierunek wiatru. Strzałki układają się w różnych kierunkach. Zieloną przerywaną linią zaznaczono strefę zbieżności pasatów. Przebiega ona nieco powyżej równika i wchodzi łukiem na tereny południowej części Azji. Opisano pasaty – wzdłuż równika oraz monsuny – na wschodnim wybrzeżu Azji. Na mapie widoczny jest układ południków i równoleżników, które są podpisane co dwadzieścia stopni.

Polecenie 1

Na załączonej mapie klimatycznej wskaż wyż i niż baryczny. Korzystając z izobar odczytaj wartości ciśnienia atmosferycznego w centralnych rejonach obu ośrodków barycznych. Zapisz odpowiedź poniżej.

Na podstawie opisu mapy poniżej zapisz, jakie wartości ciśnienia atmosferycznego są w centralnych rejonach wyżów i niżów barycznych.

RrIqu0s3FGL08

Mapa przedstawia północne krańce Europy i Azji oraz Grenlandię. Lądy zaznaczone są kolorem zielonym. Morza zaznaczone są kolorem niebieskim. Literami N zaznaczono trzy ośrodki niżowe w górnej części mapy. Literami W zaznaczone są trzy ośrodki wyżowe w dolnej części mapy. Wokół każdego ośrodka poprowadzono linie. Te linie to izobary. Każdą izobarę opisano liczbą. Ich wartości rosną w kierunku ośrodków wyżowych, a maleją w kierunku ośrodków niżowych. Minimalna wartość izobary to dziewięćset dziewięćdziesiąt hektopaskali. Maksymalna wartość izobary to tysiąc czterdzieści hektopaskali. Wartości w ośrodkach niżowych nad Grenlandią i Islandią wynoszą po 1010 hektopaskali, a nad Rosją 990. Wartości wyżów barycznych wynoszą odpowiednio 1040 nad Skandynawią, 1020 na wschód od Morza Kaspijskiego i 1025 nad Atlantykiem.

RLwebk00mcNLz

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Wyż baryczny to obszar wysokiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najwyższe ciśnienie panuje w centrum układu. Niż baryczny to obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najniższe ciśnienie panuje w centrum układu.

Pokaż klucz odpowiedzi

Na powyższej mapie wyż baryczny znajduje się w Skandynawii, a najwyższy ciśnienie wynosi 1040 hektopaskali. Niż baryczny natomiast znajduje się w Rosji, a najniższe ciśnienie wynosi 990 hektopaskali.

Pionowe lub prawie pionowe ruchy powietrza w atmosferze, które występują w wyniku jego nagrzania przy powierzchni Ziemi, nazywamy konwekcją termicznąkonwekcja termicznakonwekcją termiczną. Konwekcja to ruchy powietrza wstępujące (ogrzane powietrze unosi się) i zstępujące (oziębione powietrze opada). Pomimo że są to ruchy powietrza, nie nazywamy ich wiatrami.

2. Cyrkulacja powietrza na Ziemi

Zróżnicowanie oświetlenia Ziemi przez Słońce powoduje nierównomierne nagrzewanie się pewnych obszarów naszej planety. W wyniku tego zjawiska pojawia się ruch (cyrkulacja) powietrza w skali lokalnej lub globalnej. Opisany poniżej schemat globalnej cyrkulacji powietrza na Ziemi jest właściwie tylko modelem teoretycznym. W rzeczywistości cyrkulacja globalna w dużym stopniu jest zmodyfikowana przez wpływ występujących nierównomiernie na kuli ziemskiej lądów i oceanów, znacznych różnic wysokości, prądów oceanicznych oraz zmienności pór roku.

W dniach równonocy najsilniej przez Słońce ogrzewany jest równik. Nagrzane powietrze rozpręża się, przez co staje się lżejsze. Pionowo wznosi się na wysokość kilku, a nawet kilkunastu kilometrów (konwekcja termiczna). Na równiku wytwarza się niż, dominują tu ruchy pionowe ciepłego powietrza, natomiast wiatry przy powierzchni są bardzo słabe, dlatego rejon ten nosi nazwę równikowego pasa ciszyrównikowa strefa ciszyrównikowego pasa ciszy (zwanego też międzyzwrotnikową strefą zbieżności). W trakcie wznoszenia powietrze ochładza się, a para wodna ulega skropleniu i spada na ziemię w postaci ulewnego deszczu zenitalnegodeszcz zenitalnydeszczu zenitalnego. Pozbawione wilgoci i bardzo zimne masy powietrza rozdzielają się na dwa strumienie, płynąc na wysokości 12‑18 km na północ i południe, w kierunku zwrotników. Tam zimne i zagęszczone powietrze staje się na tyle ciężkie, że opada aż do powierzchni Ziemi. Wzrost ciśnienia powoduje, że w trakcie konwekcyjnego zstępowania staje się gorące i jeszcze bardziej suche, co jest powodem braku opadów w strefach okołozwrotnikowych. Na zwrotnikach wytwarza się wyż. Część powietrza wraca nad równik, a część płynie do stref umiarkowanych. Nad biegunami zimne powietrze opada, wytwarzając wysokie ciśnienie atmosferyczne, po czym spływa w kierunku kół podbiegunowych, a nawet do strefy umiarkowanej, gdzie ciągle zmieniają się układy baryczne.

RZPM323vj2Cvo

Ilustracja przedstawia kulę ziemską. Kolorem niebieskim zaznaczono wody. Kolorem zielonym zaznaczono lądy. W centrum jest Afryka. Na kuli ziemskiej zaznaczono równik, zwrotniki i linie frontów polarnych. Na równiku opisano równikowy pas ciszy. Literami W opisano ośrodki wyżowe nad zwrotnikami i biegunami. Literami N opisano ośrodki niżowe nad równikiem i liniami frontów polarnych. Niebieskimi strzałkami zaznaczono kierunki wiatru. Wieją one od wyżu do niżu, nieco skręcając w poszczególnych pasach. Z prawej strony kuli ziemskiej opisano kierunki wiatrów. Idąc od bieguna północnego, wyróżniamy sześć pasów wydzielonych przez linie frontów polarnych, zwrotniki i równik. Wieją w nich kolejno: wiatry wschodnie, wiatry zachodnie, pasat północno‑wschodni, pasat południowo‑wschodni, wiatry zachodnie i wiatry wschodnie. Z lewej strony kuli ziemskiej przedstawiono niebieskimi strzałkami kierunek cyrkulacji mas powietrza.

Rlo1YSAsndJtz

Zdjęcie przedstawia widok na miasto z oddali o wschodzie słońca. W środku miasta widoczny jest wysoki komin, z którego unosi się prosto do góry szary dym.

Ciekawostka

W rejonie jeziora Maracaibo w Wenezueli obserwuje się fenomen nazywany „wieczną burzą”. Zjawisko jest efektem takiego, a nie innego ukształtowania terenu – zimny wiatr wieje stale od gór, a ciepły pcha wilgotne powietrze od strony jeziora. Obydwa strumienie powietrza spotykają się właśnie przy ujściu rzeki Catatumbo do jeziora Maracaibo, a burza ma niewyczerpalne „źródło paliwa”. W ciągu jednej minuty można zaobserwować ok. 30‑60 błyskawic. Seria wyładowań trwa zwykle po 10 godzin i dochodzi do nich noc w noc, średnio przez 150 dni w roku. Łuna widoczna jest z ogromnej odległości, stąd zjawisko to nazywa się „Latarnią Maracaibo” albo „Światłami nad Catatumbo”. Jednej nocy można zaobserwować tam nawet 20 tys. błyskawic. To tyle, co uderza tygodniowo w słynną aleję burz na Florydzie.

Rmsu7dB2VIIWv

Zdjęcie nocą. Dolna część zdjęcia w kolorze czarnym. Na linii horyzontu niebo rozświetlone światłem błyskawicy. Pionowa linia błyskawicy centralnie położona na zdjęciu. Błyskawica zaczyna się na jednej trzeciej wysokości zdjęcia i sięga linii horyzontu. Po bokach błyskawicy małe rozgałęzienia zanikające w chmurach. Rozgałęzienia skierowane w dół. Niebo wokół błyskawicy niebiesko‑fioletowe. Powyżej czarne chmury.

3. Wiatry stałe. Wiatry okresowo zmienne

Różnice ciśnienia atmosferycznego i wysokości terenu występują na Ziemi bardzo powszechnie. Wszędzie też pojawiają się wiatry. Mogą mieć charakter stały, okresowo zmienny lub lokalny. Wiatry stałe to te, które wynikają z globalnej cyrkulacji powietrza. PasatypasatyPasaty – stałe wiatry w strefie międzyzwrotnikowej, wiejące od wyżów zwrotnikowych ku równikowej strefie ciszy z odchyleniem spowodowanym ruchem obrotowym Ziemi. Pod wpływem siły Coriolisa wieją na półkuli północnej z kierunku północno‑wschodniego, a na południowej – z południowo‑wschodniego. AntypasatyantypasatyAntypasaty – wiatry wiejące od równika do zwrotników, ale na wysokości kilku lub kilkunastu kilometrów. Pod wpływem siły Coriolisa na półkuli północnej wieją z kierunku południowo‑zachodniego, a na południowej - z północno‑zachodniego. Należy dodać, że według najnowszych opisów ogólnej cyrkulacji atmosfery nie stosuje się już terminu „antypasaty” na rozpływające się powietrze znad równika ku wyższym szerokościom geograficznym.

Stałe są także wiatry zachodnie – wiejące od zwrotników w kierunku kół podbiegunowych na obu półkulach i wiatry wschodnie wiejące od obu biegunów do kół podbiegunowych.

RyxejDOl52waZ

Ilustracja przedstawia fragment kuli ziemskiej od zwrotnika Raka do zwrotnika Koziorożca. Odwrócono ją tak, że przez środek fragmentu kuli ziemskiej z góry na dół przechodzi równik. Na równiku opisano niż. Nad równikiem jest chmura z widocznym opadem deszczu. Na lewo i prawo od chmury są wiejące wiatry. Kierunek wiatrów wskazują niebieskie i czerwone strzałki. Nad równikiem na wysokości chmury strzałki rozchodzą się poziomo na lewo i na prawo. To antypasaty. Strzałki skręcają w stronę powierzchni Ziemi na wysokości zwrotników, gdzie opisano wyż. Przy powierzchni Ziemi strzałki skierowane są poziomo w stronę równika. Opisano je jako pasaty. Strzałki wskazują stałą cyrkulację wiatru od równika i ponownie w kierunku równika.

Wiatrem okresowo zmiennym jest monsunmonsunmonsun. Jego powstanie wynika głównie ze zmian pór roku i towarzyszących im różnicom w intensywności nagrzewania powierzchni lądów i oceanów. Latem wielkie kontynenty (szczególnie Azja) nagrzewają się znacznie silniej niż sąsiednie oceany (zwłaszcza Ocean Indyjski i Spokojny). Nad lądem jest dużo cieplej, powietrze się wznosi i wytwarza potężny niż baryczny, natomiast nad chłodniejszym oceanem powstaje wyż baryczny. Wiatr o nazwie monsun letni wieje od oceanu i przynosi opady. Zimą to ląd jest zimniejszy, bo szybciej traci ciepło niż oceany, więc suchy monsun zimowy wieje znad lądu w kierunku oceanu.

R147QaO2OC4N3

Ilustracja przedstawia wiejący w Azji Południowej i Południowo‑Wschodniej monsun letni, który przynosi znad oceanu potężne opady, oraz monsun zimowy, który powoduje napływ suchego i chłodnego powietrza z wnętrza kontynentu. W legendzie opisano kolory i znaki użyte na ilustracji. Czarnymi strzałkami oznaczono kierunek wiatru. Wielkość opadów podzielono na sześć przedziałów i oznaczono odcieniami koloru niebieskiego. Im ciemniejszy odcień, tym większa ilość opadów. Oznaczone opady to: od 0 do 60 mm, od 60 do 180 mm, od 180 do 300 mm od 300 do 600 mm, od 600 do 1200 mm, powyżej 1200 mm. Ilustracja przedstawia kierunki wiatru i wielkość opadów w rejonie Azji Południowej i Południowo‑Wschodniej w zimie i w lecie. Z lewej strony przedstawiono monsun zimowy. Małe opady zaznaczono kolorem jasnoniebieskim. Opisano wyż nad lądem, a niż nad morzem. Wiatr wieje z lądu w kierunku morza, co zaznaczono grubą strzałką i dużą liczbą małych czarnych strzałek. Z prawej strony przedstawiono monsun letni. Duże opady zaznaczono kolorem ciemno niebieskim, opisano niż nad lądem i wyż nad morzem. Wiatr od morza w kierunku lądu zaznaczono grubą strzałką i dużą liczbą małych czarnych strzałek.

4. Wiatry lokalne

Geografowie wyróżniają dziesiątki wiatrów lokalnych. Typowym przykładem jest bryzabryzabryza, czyli wiatr wiejący na brzegach każdego morza, a nawet większych jezior. Bryza dzienna (morska) wieje od chłodniejszego morza (gdzie nad wodą wytwarza się lokalnie wyższe ciśnienie) w kierunku cieplejszego lądu (gdzie ciśnienie atmosferyczne jest niższe). Bryza nocna (lądowa) powstaje, gdy ląd nocą szybciej traci ciepło niż woda (ciśnienie atmosferyczne jest wyższe nad lądem niż nad wodą). Wieje więc od wychłodzonego lądu ku cieplejszemu wówczas morzu. Zasięg tego wiatru to przeważnie kilka kilometrów.

Bryza nocna (lądowa) wieje od lądu

RTQGUl36xCoVv

Ilustracja przedstawia brzeg morza w słoneczny dzień. Po lewej stronie znajduje się teren zaznaczony na zielono. Po prawej - niebieskie morze. Na pierwszym planie znajdują się strzałki ułożone w kształcie prostokąta, które wskazują kierunek cyrkulacji powietrza. Groty strzałek skierowane są zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Na lewo od strzałek nad lądem znajduje się napis „niż”. Strzałki nad lądem są w kolorze czerwonym. Na prawo od strzałek nad wodą znajduje się napis „wyż” i strzałki w kolorze niebieskim.

R1NRC456NtvFr

Ilustracja przedstawia brzeg morza w nocy. Po lewej stronie znajduje się teren oznaczony na zielono. Po prawej - niebieskie morze. Na pierwszym planie strzałki ułożone są w kształcie prostokąta i wskazują kierunek cyrkulacji powietrza. Groty strzałek skierowane przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Na lewo od strzałek nad lądem znajduje się napis „wyż” i strzałki w kolorze niebieskim. Po prawej stronie, nad morzem opisano „niż”. Strzałki nad morzem są w kolorze czerwonym.

Innym przykładem wiatrów lokalnych jest fenfenfen. Wiatr ten w Polsce nosi nazwę halnyhalnyhalny. Jednak w górach całego świata nadaje mu się różne określenia. Powstaje, gdy po dwóch stronach wysokich gór pojawia się różnica ciśnienia atmosferycznego. Masy powietrza wznoszą się i jednocześnie ochładzają o 0,6°C na każde 100 m. Para wodna skrapla się i spada w postaci deszczu lub śniegu. Zimne powietrze przekracza góry i zaczyna opadać po przeciwnej stronie, ale ponieważ jest już suche, to ogrzewa się aż o 1°C na każde 100 m, więc staje się cieplejsze niż na tej samej wysokości po drugiej stronie gór. Wiatry fenowe są bardzo gwałtowne i porywiste, a gdy występują zimą, to potrafią szybko stopić nawet grubą pokrywę śniegu.
Wiatry lokalne o różnych nazwach powstają także na granicy rozległych płaskowyżów, w szerokich dolinach, w okolicach lodowców i lądolodów oraz na granicy pustyń.

RIfIacHNYTqbf

Ilustracja przedstawia górę. Zaznaczono na niej wysokość nad poziomem morza u podstawy góry i wysokość szczytu. Po lewej stronie góry są deszczowe chmury. Opisano wyż. Temperatura wynosi tam dziesięć stopni Celsjusza. Poniżej chmur, nad stokiem znajduje się długa strzałka. Początek strzałki zaczyna się nad lewym stokiem u podstawy góry, przebiega nad wierzchołkiem o wysokości trzech tysięcy metrów nad poziomem morza. Temperatura na szczycie wynosi około minus czterech stopni Celsjusza. Temperatura spada o 0,6 stopnia Celsjusza co sto metrów po stronie dowietrznej, osiągając temperaturę na szczycie minus cztery i cztery dziesiąte stopnia Celsjusza . Natomiast po przekroczeniu wierzchołka góry powietrze opada, ocieplając się. Temperatura wzrasta o jeden stopień Celsjusza co sto metrów i u podnóża góry osiąga dziewiętnaście i sześć dziesiątych stopnia Celsjusza. Strzałka opada po prawej stronie góry. Opisano tam niż. Temperatura wynosi dziewiętnaście i sześć dziesiątych stopnia Celsjusza.

RoVviUFYReEzN

Zdjęcie przedstawiające drzewa iglaste porastające stok góry, połamane przez wiatr u podstawy pni.

Podsumowanie

• Ciśnienie atmosferyczne zmienia się wraz z wysokością nad poziomem morza.

• Wiatr to poziomy ruch powietrza od wyżu do niżu barycznego.

• Siła Coriolisa zmienia kierunek wiatrów wiejących na Ziemi. Na półkuli północnej wiatry od środka wyżu barycznego wieją zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a na półkuli południowej przeciwnie do tego ruchu. Natomiast wiatry wiejące do wnętrza niżu barycznego na półkuli północnej wieją przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, a na półkuli południowej zgodnie z nim.

• Różnice w oświetleniu Ziemi przez Słońce powodują powstanie globalnej cyrkulacji powietrza.

• Wszędzie na Ziemi wieją wiatry. Zmieniają się w skali roku, dnia albo mają charakter lokalny.

Słownik

Ćwiczenia