Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R8qOd23Yo6fNl
Obraz przedstawia zabudowania średniowiecznego miasta z pałacami, rynkami, wieżami, kościołami, ulicami i murami. Jego mieszkańcy wykonują swoje codzienne czynności, np. noszą worki ze zbożem, zajmują się handlem, wykonują buty. Niektórzy spacerują ulicami. Wśród przechodniów, po prawej stronie, przejeżdża orszak weselny. W centralnej części obrazu widać tańczące w kole kobiety. Życie toczy się w zgodzie i spokoju.

Średniowieczna zjednoczona Europa

Efekty dobrych rządów w mieście, 1338–1339
Źródło: Ambrogio Lorenzetti [czyt. ambrodżio lorencetti]cc, fresk, Fondazione Musei Senesi [czyt. fundacione muzei senezi], domena publiczna.

Ciekawostką jest, że między tak odległymi epokami, jak średniowiecze i współczesność są pewne podobieństwa, np. w średniowieczu istniała unia europejska.

Już we wczesnym średniowieczu zaczęto rozważać polityczną integrację Europy i tworzyć pierwsze koncepcje z tym związane. Jeden z ważniejszych władców tamtych czasów, Karol Wielki, który kontynuował politykę swojego dziadka, wprowadził jednolite normy, wartości, miary oraz wagi. Zadbał również o ustanowienie jednolitych praw na obszarach, nad którymi panował, a także wprowadził podział na hrabstwa. Cesarzowi zależało także na poddanych – rozwinął oświatę oraz otworzył nowe szkoły i klasztory, w których mogli uczyć się wszyscy chętni obywatele, bez względu na status społeczny. Postanowił również zreformować pismo, które ułatwiło mieszkańcom innych krajów porozumiewanie się między sobą.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia:

rozważ, w jaki sposób mogliby postrzegać polską kulturę Europejczycy żyjący w przyszłości, np. w XXVIII wieku.

R1ZucG704CFyq
(Uzupełnij).
j0000007X5B1v38_0000000E
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Uniwersalizm średniowieczny

RTtVHlh8YqlEZ
Cesarz Karol Wielki, 1511–1513
Źródło: Albrecht Dürer [czyt. albrecht diure], olej na desce, Germanisches Nationalmuseum, domena publiczna.
Ważne!

Choć mapa współczesnej Europy znacząco różni się od średniowiecznej, można dostrzec sporo podobieństw między kulturą obecnego oraz ówczesnego kontynentu europejskiego. Dziś żyjemy w coraz bardziej jednoczącym się świecie. Językiem dominującym stał się angielski, mamy podobne upodobania kulinarne, modowe, muzyczne. Można powiedzieć, że świat się zuniwersalizował.
Uniwersalizm to także jedna z głównych cech średniowiecza.

uniwersalizm
Definicja: uniwersalizm

(łac. universalispowszechny) – dążenie do ujednolicenia wszystkich przejawów życia zgodnie z określonymi zasadami

Ciekawostka

Karol Wielki stworzył prawdziwe imperium Franków, liczące ok. 1 mln kmIndeks górny 2 i obejmujące obszary dzisiejszej Europy Zachodniej. W 800 roku został koronowany przez papieża Leona III na cesarza rzymskiego. Akt ten oznaczał odnowienie idei cesarstwa rzymskiego i miał świadczyć o jedności chrześcijańskiej Zachodu. Karola Wielkiego, do tej pory będącego królem Franków i Longobardów, tytułowano teraz Świętym Cesarzem Rzymskim.

Uniwersalizm średniowieczny sprawił, że kultura europejska – zwłaszcza po XI wieku – w zachodniej części kontynentu wykazywała znaczne podobieństwa. Uniwersalizm wkraczał w następujące dziedziny:

  • Wspólna religia – chrześcijaństwo dominowało na całym kontynencie i kształtowało sposób postrzegania rzeczywistości przez Europejczyków.

  • Teocentryzm – Bóg znajdował się w centrum wszelkiego typu ludzkiej działalności. Teologowie twierdzili, że jest on jedynym bytem koniecznym, a cała reszta – (w tym ludzie) mogłaby nie istnieć.

  • Powszechne użycie języka łacińskiego – ludzie wykształceni mogli porozumiewać się dzięki wspólnemu kodowi, jakim była łacina. Używano jej przede wszystkim w liturgii Kościoła, w szkołach, na uniwersytetach i w urzędach.

  • Feudalizm – po okresie niewolnictwa feudalizm stał się podstawowym ustrojem polityczno‑gospodarczym, opartym na hierarchii. Społeczność podzielona była na stany, a każdy z nich miał określone zadania.

  • Style sztuki – w sztuce średniowiecznej wyróżnia się dwa główne style, dostrzegalne w architekturze, malarstwie, rzeźbie: styl romański i gotyk.

  • Filozofia – najistotniejszymi nurtami średniowiecznej filozofii były:

a) augustynizm – (nazwa wywodzi się od św. Augustyna, III/IV wiek),

b) tomizm – (św. Tomasza, XIII wiek),

c) mistycyzm – (zakładający, że poznać Boga można tylko dzięki pochodzącemu od niego oświeceniu, iluminacji, a rozumowanie nie daje możliwości dotarcia do prawdy).

  • Działalność zakonów – w dużym stopniu dzięki nim kultura antyczna przetrwała okres upadku cywilizacyjnego (w klasztorach gromadzono dzieła, kopiowano je, komentowano). Głównym zadaniem benedyktynów (VI wiek), cystersów (XI wiek), franciszkanów i dominikanów (XIII wiek ) oraz innych zakonów było jednak propagowanie religijnej postawy.

  • Szkolnictwo przeduniwersyteckie – duży wpływ na organizację i metody nauczania mieli mnisi oraz księża. Nauka odbywała się w szkołach przyparafialnych, przykatedralnych i przyklasztornych, a jednolity na kontynencie system edukacji obejmował nauczanie siedmiu dziedzin zwanych sztukami wyzwolonymi. Siedem sztuk wyzwolonych obejmowało tzw. triviumtriviumtriviumquadriviumquadriviumquadrivium. Do pierwszej grupy należały: gramatyka, dialektyka (logika) i retoryka. Był to najniższy poziom nauczania. Na wyższym – quadrivium – nauczano geometrii, arytmetyki, astronomii i muzyki. 

  • Szkolnictwo uniwersyteckie – od XIII wieku niektóre szkoły zaczęły przekształcać się w uniwersytety. Wykładano tam prawo, medycynę i teologię, uważaną za najważniejszą dyscyplinę wiedzy. Jedną z metod nauczania była scholastyka (nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa schola), zakładająca, że prawdy wiary można udowodnić na drodze rozumowej.

  • Wzorce osobowe – sztuka średniowiecza propagowała trzy wzorce postępowania: święty, rycerz, władca.

  • Anonimowość – stosunkowo niewiele wiadomo o średniowiecznych twórcach, wielu z nich pozostaje anonimowymi. Wiąże się to nie tylko z uwarunkowaniami historycznymi (wiele dokumentów zaginęło itd.). Autor dzieła sztuki zakładał, że wykonuje je na chwałę Boga, a nie swoją, i że prawdziwym twórcą jest tylko Pan, a człowiek to tylko odtwórca.

  • Korzystanie z dorobku antyku – wbrew uproszczonemu postrzeganiu średniowiecza, jako epoki odrzucającej w całości pogański antyk, po V wieku nadal odwoływano się do dokonań starożytności. Do dziedzictwa antyku należą m.in.: łacina, przyrodoznawstwo, astronomia, filozofia.

trivium
quadrivium
RZIe5tWX7opkU
W Bolonii powstał w 1088 roku pierwszy europejski uniwersytet. Miniatura z 1497 r. przedstawia bolońskich studentów
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ciekawostka

Uniwersytet (łac. universitaspowszechność) – pierwotnie nazwą tą określano korporacje złożone z wykładowców i studentów. Miały one sporo praw, np. podlegały nie władzom świeckim, lecz kościelnym, co eliminowało m.in. kary cielesne, choć z czasem zaczęto je stosować na uczelniach.
Związki między uczonymi i studentami były bliższe niż dziś. Zdarzało się, że studenci wędrowali za swoim wykładowcą, aby tak jak on przenieść się na nowy uniwersytet. Za naukę pobierano opłatę, czasem w naturze, np. w postaci rękawiczek.

alegoria
Definicja: alegoria

(gr. allēgoríaallēgoreínmówić w przenośni) – w literaturze oraz sztuce przedstawienie idei, pojęć, postaci i wydarzeń za pomocą obrazu artystycznego o ustalonym w tradycji charakterze przenośnym, ważniejszym niż sens dosłowny; sens przenośny jest jednoznaczny, a przy tym plastyczny (np. dzięki zastosowaniu personifikacji); przeciwieństwem alegorii jest symbol, który można odczytywać wielorako

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
R1Ko2eUXhlXLa1
Obraz ma trójdzielną kompozycję: raj, ziemię, czyli właśnie ogród rozkoszy i piekło. Wszystkie sceny zarysowane szczegółowo, w trzech płynnie łączących się ze sobą planach. Na płótnie jest bardzo dużo elementów i dużo się dzieje. Lewa część tryptyku przedstawia raj ziemski. Dominują jasne, świetliste kolory, na ziemi chodzą żywe stworzenia. W centrum stoi strzelista różowa fontanna przywodząca na myśl  gotyckie tabernakulum. W jej dziupli siedzi sowa. Wokół fontanny leżą kamienie szlachetne. Naokoło niej jest jezioro, po jego lustrze pływają kaczki, łabędzie i inne zwierzęta wodne. Po lewej stronie, w pobliżu fontanny rośnie drzewo, po którym wije się wąż. Po prawej stronie niedaleko fontanny można zaobserwować spragnione zwierzęta korzystające z wodopoju, jakim jest dla nich czysta woda z jeziora. Wśród nich jest jednorożec, zatapiający swój długi, ostro zakończony róg w wodzie. Po prawej stronie, przed fontanną znajduje się hiena i żyrafa poruszające się w stronę jeziora. Niedaleko za nimi małpa usiłuje się dostać na drzewo. Po lewej stronie, przed fontanną, stoi słoń. Na dalszym planie wznosi się mały pagórek. Za nim maszerują antylopy. Przed nimi między skałami o niecodziennych kształtach przelatuje stado ptaków. W dali dominuje niebieska kolorystka. Są widoczne ponure góry i ptaki szybujące po bezkresnym niebie. 
Nieopodal stoi drzewo, na którym wije się wąż. W dolnej części lewego skrzydła, na  pierwszym planie odbywa się scena zjednoczenia Adam i Ewy z Bogiem pod postacią Chrystusa, który stoi w środku w różowej szacie. Po lewej stronie klęczy naga Ewa o złocistych długich włosach. Po prawej stronie siedzi na wzniesieniu nagi Adam z wyprostowanymi nogami. Wsparty na ręce patrzy na Chrystusa trzymającego Ewę za rękę. Prawa dłoń Chrystusa uniesiona jest w geście błogosławieństwa. Postacie znajdują się w sadzie.   Przed nimi znajdują się zwierzęta, m.in. ptaki, kot z jaszczurką w pyszczku. Środkowa część tryptyku to tytułowy ogród rozkoszy ziemskich. Przedstawia ludzkość oddającą się grzechowi rozpusty i triumf grzechu. W dolnej części centralnego panelu nadzy ludzie wszystkich ras spędzają czas na cielesnych zabawach, igraszkach, jedzeniu i piciu. Grupa nagich ludzi i większe od nich różnorodne ptaki znajdują się  nad brzegiem sadzawki po prawej stronie. Po prawej stronie, w pobliżu sadzawki jest widoczna postać z trudem dźwigającą muszlę, w której skryci są kochankowie (o czym sugerują dwie pary wystających z niej nóg) oraz dwie perły ułożone na ich „posłaniu”.  Przed sadzawką postaci dyskutują, flirtują, kosztują bardzo duże owoce: truskawki, jeżyny, wiśnie. Z prawej strony para się całuje. Pośrodku duży ptak wkłada czerwoną kuleczkę do ust mężczyzny wychylającego się z przewróconej, fioletowej beczki. W sadzawce z lewej strony z dużego jabłka wygląda para. W głębi, w centrum panelu znajduje się okrągły, mały staw, w  którym stoją kobiety z ptakami na głowach. Wokół stawu kroczą po trzy cztery konie. Wśród koni są też m.in. dziki, wielbłądy, jelenie, koza z pelikanami na grzbiecie. Na grzbiecie zwierząt bez siodła siedzą nadzy jeźdźcy. Trzech z nich trzyma dużą rybę. Z jej pyska wystaje ogon mniejszej. Na jej grzbiecie siedzi zając. W tle, w górnej części panelu, jest umieszczona sadzawka z fontanną życia w formie niebieskiej kuli ze złotą obręczą. Na obręczy znajdują się nadzy ludzie: rozmawiają, stoją na rękach, jeden, klęcząc, wyciąga dziewczynę z sadzawki. Pod obręczą jest otwór. W jego świetle mężczyzna dotyka łona nagiej kobiety. Wokół nich znajdują się grupki ludzi. Na szczycie kuli jest umieszczony kremowy rogal księżyca. Z niego wznosi się filar poprzedzielany gruszkowatymi, kulistymi elementami. W zwieńczeniu jajkowaty z wydłużonym czubkiem. Zdobi go łuk z dwoma ptaszkami. Po bokach filar jest połączony z dwiema rybami opartymi na kuli. Z ich uniesionych ogonów tryska woda. W sadzawce pływają zwierzęta i ludzie.
Dwie syreny, srebrzysty łysy mężczyzna o syrenim ogonie. W łódce do jasnoskórej dziewczyny przytula się ciemnoskóry młodzieniec. Na brzegu znajduje się kilka osób wokół ogromnej truskawki, która jest symbolem  męskich narządów płciowych. Inni wchodzą do szczeliny w białym jajku. Z czterech rogów sadzawki wypływają rzeki w kierunku fantastycznych konstrukcji. Jedna z nich jest utworzona z nieregularnej kuli ze śrubami. W jej dolnej części z otworu wychodzą małpy, kilka siedzi wewnątrz. Na śrubach znajdują  ptaki o długich szyjach. Kula zwieńczona białymi filarami, opasanymi kolczastą, różową gałązką z dużymi liśćmi. Na nich siedzą zielono‑żółte ptaszki. W górze filary zdobi niebieski ornament geometryczny.
Z lewej  strony nadlatuje nagi skrzydlaty mężczyzna z dużą rybą. Na jego pośladkach znajduje się niebieski ptaszek. Przed mężczyzną wzbija się kolejny ptak o różowych skrzydłach. Prawdziwy obraz doczesności ukazuje się nam jednak w nawiązaniu do prawego skrzydła reprezentującego piekło, czyli to, do czego prowadzi świat pełen rozpusty. Tutaj już mamy jednoznacznie ciemne barwy. W tle widzimy rozbłyskujące ogniem, zdające się wybuchać, skały i budynki, a znajdująca się obok woda nabiera od płomieni krwawego blasku lub też nie jest czystą wodą, a jest pomieszana z krwią. Na prawym skrzydle tryptyku są umieszczeni ludzie nękani przez demony. Dolna część wypełniona jest brunatnożółtą kolorystyką. Znajdują się na niej ludzie z otwartymi ustami i uniesionymi rękoma. Z lewej strony duża świnia w nakryciu głowy zakonnicy całuje cofającego się przed nią mężczyznę.  Dwa czworonożne stwory pokryte srebrzystymi łuskami są umieszczone przy krtani leżącego mężczyzny. Po prawej stronie znajduje się  potwór o pysku gryzonia, z płaszczką na plecach.  Sztyletem przebija pierś mężczyzny opartego o drzwi. Za nimi jest widoczne kłębowisko nękanych ludzi. Wyżej po prawej na wysokim krześle latryny, siedzi niebieski potwór z długimi nogami, zakończonymi zielonymi dzbanami. Na ptasiej głowie umieszczono czarny garnek. W otwartym dziobie przytrzymuje dolną część ciała pożeranego człowieka. Pod siedziskiem z niebieskiego pęcherza do studni wypadają ludzie.
Przy studni wymiotuje mężczyzna. Drugi wypróżnia się z wypiętymi pośladkami. W studni pod powierzchnią widać głowy ludzkie. Pośrodku sceny, przy ogromnej wadze znajdują się małe postacie ludzi z instrumentami muzycznymi, m.in.: trąbki, flet, bębenek. Z prawej strony  z wiolonczeli wystaje harfa. Na jej strunach znajduje się człowiek z rozpostartymi ramionami. Wyżej po zamarzniętej rzece na łyżwach ślizga się potwór. Nad rzeką w łodzi znajduje się konstrukcja z drzewa. Na gałęziach jest nabita przepołowiona skorupa jajka. Konary są w formie zwierzęcej czaszki i nóg człowieka. O skorupę oparta jest drabina. Na niej znajduje się gruby człowiek ze strzałą wbitą między pośladki. Przy drabinie stoi skulony nagi mężczyzna i ptasi stwór o skrzydłach ćmy.
Zza skorupy, po lewej stronie wyłania się biała twarz mężczyzny, uważana za autoportret malarza. Na niej oparty jest biały dysk. Na nim są umieszczone duże różowe dudy. Piszczałkę obejmuje swoimi kończynami zielony świerszcz o ludzkiej głowie.
Wokół instrumentu, wzdłuż brzegu dysku, spacerują potwory i ludzie. W głębi konstrukcja złożona jest  z pary ludzkich uszu przebitych strzałą. Pomiędzy nimi jest ostrze sztyletu. W małżowinie przedniego ucha klęcząca postać wyciąga spod ucha nagiego człowieka. Pod uszami przygniecione są  liczne nagie ludzkie ciała. W górze widoczna jest szaro‑mglista przestrzeń, kłęby dymu osłaniają mury miasta. Są brunatne i czarne zarysy budowli.
Po lewej stronie znajdują się małe, po prawej duże czerwono‑żółte plamy pożaru.
Ogród rozkoszy ziemskich
Źródło: Hieronim Bosch [czyt. hieronim bosz], 1480, olej na desce, domena publiczna.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Dla zainteresowanych

Hieronim Bosch (ok. 1450‑1516) – [czyt. bos] malarz niderlandzki, tworzył u schyłku średniowiecza. Hieronim Bosch to tylko pseudonim. Malarstwa uczył się on od ojca i dziadka, którzy byli malarzami. Często malował sceny satyryczne wyśmiewające ludzkie przywary, stosując symbole i alegorie. Przebywając w Wenecji, Bosch poznał wielu artystów, jednak jego styl pozostał oryginalny. Jego najbardziej znanymi dziełami są tryptyki: Ogród rozkoszy ziemskich, Wóz Siana oraz Kuszenie św. Antoniego.

Zapoznaj się z opisem obrazu Hieronima Boscha Ogród rozkoszy ziemskich, a następnie wykonaj polecenia.

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj kompozycję obrazu Ogród rozkoszy.

RjZG17ZMtVw4M
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2.1

Określ tematykę obrazu Ogród rozkoszy.

RY6rqHFi8fwW7
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2.2

Określ, do jakiego motywu nawiązuje obraz Boscha.

RTEsvjiHYp69N
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2.3

Przyjrzyj się środkowej części tryptyku. Wyjaśnij, czego alegorią są fontanna i sowa, a co symbolizują owoce.

RwrmUQW26GERe
(Uzupełnij).
j0000007X5B1v38_0000001Z
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Barwy średniowiecza

Średniowiecze, pomimo uniwersalizmu, było epoką bardzo różnorodną – życie nie mogło wyglądać tak samo w Polsce za czasów Mieszka I i w XIV‑wiecznej Francji. Poznawanie tego okresu w dziejach kultury europejskiej jest wielką intelektualną przygodą. Wiedzę o nim można czerpać zarówno z opracowań mediewistówmediewistamediewistów, jak i z dzieł literackich. Wiele o epoce mówi m.in. powieść Umberta Ecoj0000007X5B1v38_000tp001Umberta Eco Imię róży – kryminał pełen informacji na temat religii, obyczajów, uwarunkowań politycznych i społecznych tego okresu.

Problemy średniowiecznej kultury ludowejAron Guriewicz
Aron Guriewicz Problemy średniowiecznej kultury ludowej

Aby na zawsze zapewnić sobie usługi świętego, kupowano jego relikwie i w średniowiecznej Europie trwał ożywiony handel tym chodliwym towarem. Obiektami czci były zarówno same szczątki świętych, jak i przedmioty z nimi związane – całuny, pył z grobowca świętego itp. Wraz z handlem relikwiami szeroko rozpowszechniona była także ich grabież.

[…]

Znane są skrajne wypadki, kiedy wierzący nie powstrzymywali się nawet przed uśmierceniem błogosławionego po to, aby zdobyć jego cudowne szczątki. Piotr Damian opowiada, jak to górale Umbrii, dowiedziawszy się, że święty Romuald ma zamiar ich porzucić i przenieść się do innej miejscowości, nadzwyczaj się zatrwożyli i po przedyskutowaniu między sobą, jakby przeszkodzić temu zamiarowi, nie znaleźli lepszego wyjścia, jak nasłać na niego zbójców: […] skoro nie mogli zachować go żywym, to niech otrzymają jego martwe ciało jako opiekuna ich ziemi. […] To, że ciało świętego spoczywało w ich ziemi, stanowiło w oczach mieszkańców gwarancję pomyślności. […] Parafianie uważali świętego za swoją własność.

[…]

Wierni błagali świętego o pomoc, ale w pewnych sytuacjach uciekali się do środków przymusu. W X–XI wieku rozpowszechnił się nawet specjalny rytuał upokarzania świętych. Kiedy zakonnicy doznawali prześladowania ze strony potężnego sąsiada i nie mogli liczyć na żadną obronę władzy świeckiej, wtedy zbierali się w kościele, brali relikwie świętych z ołtarza i stawiali je na podłodze. Kładli tu także krucyfiks. Grobowiec świętego obrzucali cierniami. […] Ta ceremonia, zmieniająca normalny przebieg nabożeństwa i w poglądowy sposób poniżająca świętego, miała zademonstrować zniewagę, jakiej doznał święty przez to, że jego opactwu przyczyniał strat grzeszny człowiek świecki.

Ale w przedstawionym rytuale zawarty był także inny element: relikwie świętego, który nie troszczył się o obronę klasztoru poświęconego jego imieniu, świadomie zostały poniżone w tym celu, aby skłonić go do przywrócenia sprawiedliwości. […]

Święci z kolei domagają się zainteresowania sobą i oddawania im czci. […] Święci są obraźliwi, a często mściwi. Obrażają się zwłaszcza, kiedy myli się dzień ich zgonu. Niebezpiecznie jest kłócić się z nimi. Gdy rycerz, któremu apostoł Jakub uleczył złamaną rękę, zapomniał odwiedzić go w Réding, święty za karę złamał mu drugą rękę. Pewien chłop uchylił się od uczestnictwa w nabożeństwie ku czci świętego Avitusa i zamiast tego nadal pracował w swojej winnicy, tłumacząc się, że ten święty także był człowiekiem pracy. Natychmiast skręcił sobie kark. […]

Bodajże ze szczególną zazdrością święty pilnuje tego, by nie została naruszona jego własność, czyli mienie kościoła posiadającego jego relikwie i poświęconego jego pamięci. Osoby, które ośmielą się targnąć na majątek świętego, srodze za to płacą. Król Pepin sięgnął po posiadłości kościoła w Reims i we śnie ukazał mu się święty Remigiusz. Co ty robisz? – zapytał. – Jakim prawem wtargnąłeś do wsi, która mnie została podarowana?. Święty pobił dotkliwie króla, tak że na jego ciele widoczne były siniaki, i Pepin musiał ustąpić.

j0000007X5B1v38_00000_BIB_001 Źródło: Aron Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, tłum. Zdzisław Dobrzyniecki, Warszawa 1987, s. 70–81.
Ćwiczenie 3.1

Na podstawie podanego fragmentu tekstu Arona Guriewicza sformułuj dwa argumenty potwierdzające słuszność tezy: Święci byli codziennie obecni w życiu wiernych.

RY6rqHFi8fwW7
(Uzupełnij).
Literatura średniowieczaTadeusz Witczak
Tadeusz Witczak Literatura średniowiecza

Zarówno w najświetniejszych koncepcjach uczonych, jak w urobionych przeświadczeniach prostaczków cały byt miał dwojaką naturę: materialną i duchową, przyrodzoną i nadprzyrodzoną, ściśle z sobą spojone: w tym, co postrzegalne, taiły się treści nadzmysłowe. Potęga wiary i wyobraźni czyniła cudy. Średniowieczne widzenie świata przeobrażało rzeczywistość w alegorię dobra – którego najwyższym dawcą był Bóg, i zła, którego sprawcą był wszędzie czynny i obecny szatan. Wykładnie jej dowodziły grzechu i nikczemności, a co najmniej podrzędności wszystkiego, co cielesne. Rezultatem takich poglądów były rozmaite praktyki ascetyczne, oficjalna pogarda złudnych wartości doczesnych, a zarazem cześć dla ludzi, którzy zasługą męczeńskiej krwi albo ofiarnego życia dostąpili uznanej przez Kościół świętości. Kult relikwii i ufność w moc pokutnych wędrówek powodowała olbrzymi ruch pielgrzymi, zwłaszcza w okresach uzasadnionych (przez głód, zarazy, wojny) lub wyimaginowanych zagrożeń milenarystycznych (końca świata przy okrągłych datach – zwłaszcza roku tysięcznym). Na świadomości ludzkiej jednostki i zbiorowości ciążyły wizje eschatologiczne (spraw ostatecznych), zniewalające niekiedy do nadzwyczajnych przedsięwzięć w imię Boga, Kościoła i zbawienia. Tak działo się np. w dobie wypraw krzyżowych czy trwającego przez kilka pokoleń wznoszenia ogromnych świątyń. Życie codzienne wieków średnich upływało przeważnie w przyziemnym trudzie – ale raz po raz rozżarzało się płomiennym heroizmem wielkich czynów dla wiary, duszy i dobrej sławy, aż do samozniszczenia i przerażających dziś tragedii.

j0000007X5B1v38_00000_BIB_002 Źródło: Tadeusz Witczak, Literatura średniowiecza, Warszawa 1990, s. 8–9.
R1LiDtjAvSxe0
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5

Wyjaśnij, jaki sens, w kontekście całego akapitu, ma ostatnie zdanie tekstu Tadeusza Witczaka. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rqd207fIp2dkQ
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Na podstawie fragmentów tekstów Arona Guriewicza oraz Tadeusza Witczaka zredaguj notatkę syntetyzującą na temat: różne oblicza wiary człowieka średniowiecza. Twoja wypowiedź powinna liczyć 60–90 wyrazów.

RY6rqHFi8fwW7
(Uzupełnij).
Dla zainteresowanych

Zdobytą już wiedzę na temat epoki możesz utrwalić, jeżeli obejrzysz filmy popularnonaukowe poświęcone życiu w średniowiecznej Europie:

  • Życie w średniowieczu. Król, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004,

  • Życie w średniowieczu. Rycerz, reż. Nigel Miller, scen. Terry Jones, 2004.

j0000007X5B1v38_000tp001
mediewista
j0000007X5B1v38_00000031
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Polecenie 2

Stwórz mem, który będzie interpretacją tematu: Człowiek średniowieczny w świecie współczesnym.

RAZTD5KOZqc8J
(Uzupełnij) (Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Opisz mem, który będzie interpretacją tematu: Człowiek średniowieczny w świecie współczesnym.

R150XRjyfDShb
(Uzupełnij).
Ri3OUyhA2C5VK1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Słowa klucze: uniwersalizm, teocentryzm, feudalizm, anonimowość, alegoria, uniwersytety, wzorce osobowe średniowiecza.

RNK01uTakl2xD
(Uzupełnij).