Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Planujecie z rodziną wyjazd na krótką wycieczkę terenową. Zastanawiacie się, dokąd pojechać. Może warto wybrać miejsce, którego jeszcze nie znacie? Zastanówcie się, jak możecie tam dojechać. Pomoże wam w tym mapa. Dobrze mieć też ze sobą plan, który jest bardziej szczegółowy i wskaże wam, co warto zobaczyć i zwiedzić w wybranym przez Was na miejscu.

R87FZTHRHx07S
Plan Starego Miasta w Zamościu
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • co należy zabrać ze sobą na wycieczkę.

Twoje cele
  • Wyjaśnisz do czego służy plan i mapa.

  • Omówisz różnice pomiędzy planem a mapą.

  • Narysujesz plan różnych przedmiotów.

  • Odczytasz informacje znajdujące się na planie i mapie, posługując się legendą.

ij24fozOxb_d5e166

1. Co to jest plan?

Jeśli spojrzymy na powierzchnię Ziemi z dużej wysokości, zobaczymy domy, ulice, pola i lasy. PlanplanPlan przedstawia obraz niewielkiego terenu lub innego przedmiotu widzianego z góry przy zastosowaniu odpowiedniego pomniejszenia. Plany najczęściej pokazują niewielkie obszary, np. miasta, wsie lub nawet pojedyncze osiedla czy budynki. Na planie widzimy interesujący nas obszar bardzo szczegółowo. Jego powierzchnię często dzieli się na kwadraty oznaczone literami i cyframi. Ułatwia to odnalezienie na przykład ulicy lub innych miejsc, których szukamy. Na odwrocie planu znajduje się zazwyczaj spis ulic i innych charakterystycznych punktów danej miejscowości czy obszaru.

RLDwaapCtTcA1
Film wideo pokazuje kolejno trzy plany.
RkHISncvaPUnd1
Często wykonywane są lotnicze zdjęcia terenu, które później wykorzystywane są do opracowywania map lub planów
Źródło: NASA , OpenStreetMap, dostępny w internecie: openstreetmap.org, eol.jsc.nasa.gov, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
ij24fozOxb_d5e205

2. Co to jest mapa?

Obraz widzianej z góry powierzchni Ziemi (lub jej części), który przedstawiony jest w pomniejszeniu na płaszczyźnie oraz za pomocą graficznych znaków umownych, to mapamapamapa. W odróżnieniu od planu pokazuje ona zarówno duże obszary, np. kraje, kontynenty czy powierzchnię całej Ziemi, jak i tereny niewielkie, np. wsie. W przeciwieństwie do planu, mapa zawiera zawsze siatkę kartograficzną. Jej górna krawędź najczęściej wyznacza północ. Trudno jednak na mapie przedstawić wszystkie obiekty, gdyż stałaby się ona zupełnie nieczytelna. Jeśli chcemy uzyskać bardziej szczegółowy obraz, wtedy używamy planów.

Ponieważ nasza planeta ma kształt zbliżony do kuli, dlatego też nie da się idealnie przedstawić jej powierzchni na płaszczyźnie. Na mapach ukazujących rozległe obszary mogą więc powstać zniekształcenia, np. kształtu kontynentów.

Przedstawienie powierzchni Ziemi na płaszczyźnie
Obserwacja 1

Sprawdzenie, czy można ukazać powierzchnię kuli na płaszczyźnie.

Co będzie potrzebne
  • pomarańcza,

  • nóż,

  • pisak.

Instrukcja
  1. Narysuj na powierzchni pomarańczy trójkąt, tak by długość każdego boku wynosiła 2 cm.

  2. Poproś osobę dorosłą, by obrała pomarańczę w taki sposób, by trójkąt pozostał nieuszkodzony.

  3. Spróbuj kawałek skórki z narysowanym trójkątem umieścić tak, by przylegał całą powierzchnią do stołu. Czy da się to zrobić bez uszkodzenia skórki? Czy jeśli uda ci się przyłożyć skórkę w ten sposób, trójkąt nadal będzie miał ten sam kształt?

Podsumowanie

Pomarańcza jest kulista. Jej skórka nie da się przekształcić na płaszczyznę bez uszkodzenia. Podobnie jest z odwzorowaniem powierzchni Ziemi na mapie – nie da się tego zrobić w taki sposób, by uniknąć zniekształceń.

Mapa może przedstawiać różne obiekty, zjawiska czy nawet procesy. Mogą to być na przykład ukształtowanie terenu, miejsca występowania pól, lasów i domów, jak również rozmieszczenie zakładów przemysłowych czy też obszary występowania różnych gatunków zwierząt i roślin.

ij24fozOxb_d5e271

Podsumowanie

  • Plan to obraz niewielkiego obszaru widzianego z góry przy zastosowaniu odpowiedniego pomniejszenia.

  • Mapa różni się od planu tym, że zawiera siatkę kartograficzną i jest zwykle zorientowana tak, że jej górna krawędź oznacza północ.

bg‑azure

Praca domowa

Polecenie 1

Na podstawie poniższego planu odpowiedz na pytania.

R87FZTHRHx07S
Plan Starego Miasta w Zamościu
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

W wielu miejscowościach znajduje się tablica z planem miasta. Zaznaczony na niej punkt „TU JESTEŚ” odpowiada miejscu, gdzie ustawiono tablicę. Czy bez takiej wskazówki możliwe byłoby zlokalizowanie miejsca, w którym się znajdujemy? Uzasadnij swoją odpowiedź.

RdTnjMINoeIVE
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na zamieszczonym planie wskaż najkrótszą twoim zdaniem drogę z miejsca oznaczonego czerwonym punktem do kościoła św. Mikołaja. Oszacuj, czy istnieje inna droga tej samej długości.

ROpN7zsQPe0Ov
W wielu miejscowościach znajduje się tablica z planem miasta. Zaznaczony na niej punkt „TU JESTEŚ” odpowiada miejscu, gdzie ustawiono tablicę. Czy bez takiej wskazówki możliwe byłoby zlokalizowanie miejsca, w którym się znajdujemy? Uzasadnij swoją odpowiedź. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wyjaśnij, w jakim celu na mapach stosuje się legendy.

R1NrIaFbHm4ea
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ij24fozOxb_d5e328

Słownik

mapa
mapa

odwzorowanie powierzchni Ziemi lub jej fragmentu przedstawione na płaszczyźnie

plan
plan

rzut przedmiotu, pomieszczenia lub terenu widzianego z góry, różniący się od mapy tym, że zwykle przedstawia mały obszar za pomocą symboli kartograficznych. Jest on przedstawiany w dużej skali (najczęściej 1 : 2 000 lub 1 : 10 000), jest więc bardzo szczegółowy

ij24fozOxb_d5e387

Zadania

Pokaż ćwiczenia:
R9jcxdNHlzZve111
Ćwiczenie 1
Dokończ zdanie. Plan od mapy różni się Możliwe odpowiedzi: 1. tym, że ukazuje prezentowany obszar bardziej szczegółowo., 2. tym, że przedstawia obraz terenu widzianego z góry., 3. tym, że plany przedstawiają wyłącznie urządzenia wytworzone przez człowieka., 4. zaznaczeniem kierunków świata.
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
R1Wgu0422ej3U21
Ćwiczenie 2
Wybierz elementy, które można pokazać na planie, ale nie na mapie. Możliwe odpowiedzi: 1. sklepy, 2. pojedyncze domy, 3. przystanki autobusowe, 4. miasta, 5. państwa, 6. łańcuchy górskie, 7. lasy
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1M2DsCnX281i31
Ćwiczenie 3
Łączenie par. Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe. Mapa to odwzorowanie powierzchni Ziemi widzianej z góry. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Na mapie można przedstawić wszystkie obiekty, np. drzewa i budynki. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Plan odwzorowuje teren bardziej szczegółowo w porównaniu z mapą. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Mapa i plan różnią się wielkością kartki papieru, na której zostały wydrukowane. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
bg‑azure

Notatnik

RKvONhefh3y28
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.