Korzeń
Korzeń to organ potrzebny wszystkim roślinom lądowym, zwłaszcza tym, które muszą znosić okresową suszę. Rośliny wodne, które mogą pobierać wodę całą powierzchnią ciała, mają słabo wykształcone korzenie.
jakie organy wytwarzają rośliny;
jaką rolę mogą pełnić korzenie.
Wskażesz na schemacie budowy korzenia jego strefy.
Wykażesz związek stref korzenia z pełnionymi przez niego funkcjami.
Wyjaśnisz na przykładach, na czym polega modyfikacja korzeni.
Rozpoznasz na schemacie modyfikacje korzeni.
1. Organy roślin
Rośliny, które obecnie dominują na lądzie, to organowce, czyli organizmy samożywne zbudowane z tkanek i organów. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią rośliny naczyniowe, które w tkance przewodzącej posiadają wyspecjalizowane do przewodzenia wody komórki – naczynia. Większość z nich wytwarza nasiona ukryte w owocu, dlatego nazywa się je roślinami okrytonasiennymi.
OrganOrgan to część organizmu roślinnego o charakterystycznej budowie, pełniąca określoną funkcję. Rośliny naczyniowe tworzą organy podziemne i nadziemne. Do pierwszych zaliczamy korzeń, natomiast do drugich – łodygę, liście, kwiat i owoce. Sprawna współpraca wszystkich organów pozwala roślinie prawidłowo funkcjonować i rozmnażać się.
Problem badawczy: Porównanie budowy zewnętrznej roślin naczyniowych.
różne rośliny doniczkowe (zielistka, trzykrotka, poinsecja, paproć, skrzydłokwiat, żyworódka i inne).
Zaobserwuj budowę roślin, wskaż i nazwij ich organy.
Wskaż kwitnącą obecnie roślinę. Przeprowadź obserwację, która pozwoli ci dowiedzieć się, czy wykształci ona owoce.
Zwróć uwagę na paproć. Obserwuj, czy kiedykolwiek pojawiają się na niej kwiaty i owoce.
2. Systemy korzeniowe
KorzeńKorzeń jest podziemnym organem rośliny służącym przede wszystkim do umocowania jej w glebie i pobierania z podłoża wody wraz z solami mineralnymi. Zespoły wielu korzeni u jednego osobnika nazywane są systemami korzeniowymi. U roślin nasiennych wyróżnia się dwa rodzaje systemów korzeniowych: palowy i wiązkowy. U roślin posiadających system palowy występuje długi korzeń główny, od którego odchodzi wiele krótszych i drobniejszych korzeni bocznych. Tak rozbudowany system może sięgać głęboko w ziemię. Inne rośliny tworzą gęste systemy wiązkowe składające się z pęku licznych korzeni wyrastających z dolnej części pędupędu. Są one podobnej grubości i długości, mogą się rozgałęziać. Zajmują znaczną powierzchnię, tym większą, im większa jest roślina. Rozbudowane systemy korzeniowe sprzyjają wydajniejszemu pobieraniu wody zgromadzonej w glebie.
Problem badawczy: Czy korzenie spichrzowe mogą występować zarówno w systemach palowych, jak i wiązkowych?
korzenie marchwi, buraka, dalii, zielistki.
Obejrzyj korzenie roślin.
Zwróć uwagę na charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej.
Posegreguj korzenie na palowe i wiązkowe.
Wskaż silnie zgrubiałe korzenie.
Wykonaj schematyczne rysunki korzenia palowego i wiązkowego.
Przeanalizuj ilustrację przedstawiająca wynik pewnego doświadczenia, a następnie wykonaj zadania.
Korzenie niektórych roślin sięgają bardzo głęboko. Na przykład u lucerny siewnej, której pęd ma długość 0,3‑1 m, rosną zwykle na długość 3‑10 metrów w głąb ziemi. Korzeń palowy dębu może osiągać długość 30 metrów. Świerki mają płytkie systemy korzeniowe sięgające jedynie do 60 centymetrów w głąb ziemi. Takie drzewa łatwo przewracają się pod naporem wiatru i nie są tak odporne na suszę jak drzewa o korzeniach rosnących głęboko.
3. Budowa zewnętrzna i funkcje korzenia
W budowie zewnętrznej korzenia wyróżnia się kilka odcinków nazywanych strefamistrefami. Są to: strefa wierzchołkowa ze stożkiem wzrostustożkiem wzrostu, strefa wydłużania, strefa włośnikowa i strefa korzeni bocznych. Poszczególne strefy pojawiają się kolejno w miarę wzrostu korzenia. Każda z nich jest inaczej zbudowana i pełni inne zadanie w korzeniu. Każdy korzeń boczny w systemie palowym składa się z takich samych stref jak korzeń główny.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1AnknZj1
Problem badawczy: Która strefa korzenia odpowiada za jego wydłużanie?
nasiona słonecznika,
spodeczek,
lignina lub ręcznik papierowy,
woda,
marker.
Na spodeczku między bardzo wilgotnymi warstwami ligniny umieść kilka nasion słonecznika.
Przez dwa dni utrzymuj odpowiednią wilgotność nasion.
Gdy korzenie będą miały jeden centymetr długości, wyjmij nasiona z ligniny.
Markerem narysuj na każdym korzeniu cienkie kreski w odstępach co 1 mm.
Kiełkujące nasiona umieść ponownie na spodeczku, na wilgotnej ligninie.
Zaobserwuj w ciągu kilku kolejnych dni, które kreski najbardziej się rozsunęły.
Powierzchnia wszystkich korzeni jednej rośliny żyta ma około 700 mIndeks górny 22, a powierzchnia jej pędu tylko około 1 mIndeks górny 22.
Budowa wewnętrzna korzenia
Problem badawczy: Jak ułożone są warstwy komórek na przekroju poprzecznym korzenia?
mikroskop,
preparat trwały przekroju poprzecznego korzenia w strefie włośnikowej.
Umieść preparat na stoliku mikroskopu.
Ustaw obraz preparatu i odpowiednią ostrość.
Obserwuj tkanki korzenia, przechodząc od najniższych do najwyższych powiększeń.
Zwróć uwagę na grupy podobnych komórek, ułożenie tych komórek i grubość poszczególnych warstw.
Wyróżnij warstwy komórek i zaobserwuj ich cechy charakterystyczne:
zewnętrzną – skórkę,
środkową – korę pierwotną,
wewnętrzną – walec osiowy.
Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia; zaznacz wyróżnione warstwy komórek (pamiętaj o zachowaniu proporcji).
Bardzo często korzenie roślin oplecione są strzępkami grzybów. Dzięki temu powierzchnia chłonna korzeni jest duża, a roślina może skutecznie pobierać wodę.
4. Modyfikacje korzeni
Korzenie oprócz swoich podstawowych funkcji, czyli zakotwiczania rośliny w glebie i pobierania z niej substancji, mogą także pełnić funkcje dodatkowe. W takim przypadku mają one pewne charakterystyczne cechy budowy. Korzenie pełniące dodatkowe funkcje określa się jako zmodyfikowanezmodyfikowane lub przekształcone. Wśród najczęstszych modyfikacji korzeni spotyka się specjalne przystosowania do gromadzenia pokarmu, pobierania tlenu, zaczepiania się roślin o wiotkich łodygach na podporach, wytwarzania dodatkowych podpór utrzymujących roślinę w podłożu. Korzenie, które wyrastają z łodygi lub liści, nazywane są przybyszowymi. Mogą one wspomagać lub zastępować korzeń główny.
Rodzaje korzeni zmodyfikowanych, czyli przekształconych:
Galeria zdjęć:
U roślin naczyniowych będących pasożytami lub półpasożytami wykształciły się korzenie – ssawki. Wrastają one do tkanek przewodzących rośliny gospodarza i pobierają z nich potrzebne substancje.
Podsumowanie
Korzeń utrzymuje roślinę w podłożu i pobiera z gleby wodę z solami mineralnymi, a u niektórych roślin magazynuje substancje zapasowe.
Wyróżnia się dwa rodzaje systemów korzeniowych: wiązkowe – występujące na przykład u traw oraz palowe – spotykane u drzew.
W budowie zewnętrznej korzenia wyróżnia się strefę wierzchołkową, wydłużania, włośnikową i korzeni bocznych.
Korzenie ulegają modyfikacjom, które są przystosowaniem roślin do warunków środowiska, w którym żyją.
Praca domowa
Słownik
organ, który dostarcza roślinom wodę i sole mineralne, utrzymuje pęd w podłożu i może służyć do gromadzenia substancji zapasowych
przystosowania kształtu i tkankowej budowy korzenia do pełnienia innych funkcji niż utrzymywanie rośliny w glebie i pobieranie wody; wyróżnia się m.in. przystosowania do gromadzenia pokarmu, rozmnażania, pobierania wilgoci z powietrza, pobierania tlenu, prowadzenia fotosyntezy
część organizmu rośliny przystosowana do pełnienia określonych funkcji, np. liść, łodyga, korzeń, kwiat
nadziemna część rośliny złożona z łodygi, będącej osią pędu, oraz osadzonych na niej liści, pąków, kwiatów i owoców; może być zielona lub zdrewniała
szczytowa część łodygi lub korzenia, zbudowana z komórek tkanki twórczej, które stale się dzielą
odcinki korzenia pełniące różne funkcje; w strefie wierzchołkowej odbywa się namnażanie komórek, w strefie wzrostu – ich wydłużanie, w strefie włośnikowej – pobieranie wody; korzenie strefy bocznej utrzymują roślinę w podłożu
Zadania
Wskaż część korzenia, w której znajdują się najmłodsze komórki.
- stożek wzrostu
- strefa włośnikowa
- strefa wydłużania
- nasada korzenia
Połącz w pary nazwy organów roślinnych z właściwymi ich opisami.
korzeń, łodyga, liść
| umocowuje roślinę w glebie i pobiera wodę z rozpuszczonymi solami mineralnymi | |
| utrzymuje elementy pędu i przekazuje im wodę oraz substancje pokarmowe | |
| przeprowadza fotosyntezę, umożliwia wymianę gazową i wyparowuje nadmiar wody |
Oceń prawdziwość poniższych zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
| Prawda | Fałsz | |
| Korzeń palowy jest długi, odchodzą od niego mniejsze odgałęzienia boczne. | □ | □ |
| Palowy system korzeniowy posiadają na przykład trawy, zboża i cebula. | □ | □ |
| System wiązkowy zbudowany jest z wielu cienkich, rozgałęzionych, krótkich korzeni. | □ | □ |
| Wiązkowy system korzeniowy występuje u drzew i krzewów. | □ | □ |
Uzupełnij zdania, wybierając wyrazy z listy.
podporowe, powietrzne, podporowymi, spichrzowe, powietrzne, palowe, czepnymi, czepne
Korzenie ...................... wyrastają z pędów naziemnych, początkowo rosną w powietrzu, a następnie wrastają w ziemię. Dzięki nim roślina jest odporna na działanie wiatru. Korzenie ...................... tworzą się u roślin bagiennych. Wyrastają ponad podłoże, zaopatrując roślinę w tlen. Grube i mięsiste korzenie ...................... gromadzą substancje odżywcze wykorzystywane przez roślinę w drugim roku życia do wytwarzania pędów. Rośliny przymocowują się korzeniami ...................... do gałęzi, pni drzew, skał, murów lub ścian.