Dokąd prowadzi ta droga? O konfrontacji tradycji z nowoczesnością
Droga jest symbolem wędrówki, podróży, poszukiwania sensów życia, a także siebie i własnej tożsamości. W czasie wędrówki stykamy się z nowymi miejscami, innymi ludźmi, doświadczamy przygód, nowych wrażeń, nie zawsze przyjemnych. Droga życia może być kręta i niebezpieczna, pełna wyzwań i problemów. Wędrowiec może stanąć nagle na rozstaju dróg, gdzie musi dokonać wyboru. Droga może też dzielić przestrzeń na lepszą i gorszą, dobrą i złą, starą i nową czy umożliwić dotarcie do dalekich krajów, odległych miejsc, światów i miast, pozwoli także na powrót do rodzinnego domu…
Wyszukaj kolorowe zdjęcia dróg wiejskich, miejskich, polnych oraz dróg z przylegającymi budynkami bądź bez nich.
Napisz, jakie znasz znaczenia słowa droga
.
O autorze
Wiesław Myśliwski
– polski prozaik, dramaturg i scenarzysta filmowy. Dwukrotnie otrzymał Nagrodę Literacką Nike. Jego pisarstwo czerpie inspirację z żywej mowy chłopskiej i chłopskiego doświadczania świata, często w odniesieniu do rzeczywistości miejskiej, a jednym z ważnych zagadnień, które podejmuje w twórczości, jest znaczenie w ludzkim życiu pamięci i przechowywanych w niej uniwersalnych prawd. Na twórczość pisarza składają się między innymi powieści: Nagi sad, Pałac, Kamień na kamieniu, Widnokrąg, Traktat o łuskaniu fasoli, Ostatnie rozdanie, Ucho Igielne; dramaty: Złodziej, Klucznik, Drzewo, Requiem dla gospodyni; eseje: Kres kultury chłopskiej.
Droga w powieści Wiesława Myśliwskiego
Szymon Pietruszka – wiejski bohater powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu – postanawia zbudować rodzinny grobowiec. W czasie przygotowań do budowy pomnika zastanawia się nad swoją przeszłością, wspomina dobre i złe chwile ze swego życia, dawnych przyjaciół, pracę, rodzinę i miłość. Barwna i plastyczna narracja opowieści układa się w obrazy z życia bohatera i przywołuje zarówno codzienność na wsi (np. jedzenie wypiekanego w domu chleba, zabawy w remizie strażackiej, wielkanocne święcenie jajek, wiejskie bijatyki), jak i życie poza nią
(np. bycie żołnierzem partyzantem, urzędnikiem udzielającym ślubów, fryzjerem, milicjantem). Szymek komentuje otaczającą go rzeczywistość wnikliwie, starannie i drobiazgowo. Każda postać, przedmiot, zjawisko atmosferyczne, detal przyrody inspiruje go do przemyśleń. Powieść jest pełna życiowych mądrości i filozoficznych refleksji, które mogą pełnić funkcję złotych myśli i maksym. W taki sposób Szymek Pietruszka przedstawia na przykład rolę i funkcję starej i nowej wiejskiej drogi, która urasta w jego oczach do wielkiej metafory życia, przemijania. Staje się również obrazem konfrontacji tradycji z nowoczesnością.
DrogaSzła u nas przez wieś droga. Nie najlepsza, pewnie, jak to przez wieś. Dziury, doły. Wiosną czy jesienią błoto, latem kurz. Ale ludziom wystarczyła. Raz na jakiś czas tu i tam się wyrównywało, trochę się kamieniem posypało i jakoś się jeździło. I na jarmark do miasta można było nią dojechać, i do każdej wsi w sąsiedztwie,
i czy na wojnę, czy w świat ktoś wyruszał, tak samo go zaprowadziła. A prócz tego, że była dla wszystkich, każdy miał jeszcze kawałek tej drogi na własność dla siebie, wedle tego, jak obejście jego. I przed każdą niedzielą czy świętem latem ją zamiatał, jesienią skrobał błoto, zimą śnieg odgarniał, kiedy napadało, popiołem posypywał, żeby ktoś się nie przewrócił przed jego chałupą. A na Zielone Świątki zawsze się ją tatarakiemtatarakiem maiłomaiło. Szli ludzie do kościoła, to im tatarak chrupał pod nogami,
a pachniało jakby w gaju i mówiło się, że to droga tak pachnie.
I prawie każdy miał przy niej swoją ławkę czy kamień. Mógł wieczorem wyjść usiąść, z sąsiadami pogadać, zakurzyć czy choćby w ciemne niebo nad sobą popatrzeć. Boga o to i owo się popytać. I tylko robaczki świętojańskie mu migały. Ludzie, krowy, gęsi, wszyscy środkiem chodzili, bo nie było ni lewej, ni prawej strony. Mogłeś konia z wozem na brzegu zostawić i pójść do gospody na oranżadę czy piwo, a trafiła się ćwiartka, to wypić jednego, a koń sobie stał. Czy z pola ze zbożem wracałeś, a ktoś
z naprzeciwka jechał, to się przystanęło wóz przy wozie, jakby ramię przy ramieniu, i nikt ci nie trąbił, żeś mu drogę zastawił.
I tak samo do wieczności odchodziło się tą drogą, bo nie było innej. Tyle że baby wylatywały z chałup i zaganiały swoje kury, gęsi na obejścia. Chłopy trzymali psy przy budach, żeby nie szczekały. Furmanki na skraju przystawały. Kosiarze kosy
z ramion opuszczali. Matki wynosiły niemowlęta przed chałupy.
A nawet pijany ściągał czapkę ze łba i trzeźwiał.
[...]
Kręta była, to prawda. Jak to droga. Musi to i tamto ominąć. Figurę, staw, chałupę. Wszystko to powyprostowywali, wyasfaltowali. Zakręty porobili długie i okrągłe, prawie się nie skręca, tylko prosto jedzie. Na niejeden taki zakręt całe pole poszło. Albin Mucha miał pole przy drodze, siał grykę, seradelę,
a teraz ma zakręt. Czasem w niedzielę wyjdzie na ten zakręt
i wali laską w asfalt, tu było moje pole!
[...]
Nie można powiedzieć, szersza jest ta droga ze trzy razy od dawniejszej i jeździ się po niej jak po stole. I świata się trochę na niej widzi. Najwięcej w niedzielę. Szkoda tylko, że takie drogi nie mają nazw jak rzeki. Bo wieś nasza przy tej drodze jakby przy wezbranej rzece. Patrzą ludzie, a ona płynie i płynie. I nawet jakby na dwie wsie wieś naszą rozdzieliła. Po tej i po tamtej stronie. Matka dziecka nie wyśle do sklepu, gdy sklep nie po tej stronie. Sąsiad do sąsiada pożyczyć konia, pługa, kosy woli nieraz dalej pójść, aby przez tę rzekę nie przechodzić. Pastuchy gonią krowy na pastwiska, to z tamtej osobno i z tej osobno, a kiedyś wszyscy razem. Na zebraniach też ci z tej i tamci z tamtej swoje strony trzymają. Czy sąsiad z sąsiadem niech z naprzeciwka wyjdą przed chałupy, to nie zbliżą się ku sobie, jak to dawniej, żeby zakurzyćzakurzyć, pogadać. Tylko każdy kurzy po swojej stronie i każdy ze swojej paczki. I gadają jakby głuchy do głuchego. Zresztą co można pogadać, gdy jeden na jednym brzegu, drugi na drugim i bez przerwy auta po ich mowie jeżdżą. Mniejsze można jeszcze przekrzyczeć, ale ciężarowce nie dadzą nawet słowom z gardła wyjść. No, i tych akacjiakacji szkoda. Żal za gardło ściskał, gdy się takie stare drzewa waliły pod piłami jak patyki. Człowiek się urodził z nimi, rósł z nimi, to myślał, że i umrze z nimi. […] Nie ma już spokoju w naszej wsi. Tylko te auta, auta, auta. Jakby dla samych aut tę drogę zbudowali, a o ludziach zapomnieli. A czy to już same auta żyją na tym świecie? Bo dziś kto na własnych nogach chodzi, ten tym autom tylko zawadza i na drodze, i w ogóle na świecie. Nawet gdy samym skrajem drogi idziesz, czujesz się, jakby każde z tych aut przez ciebie jechało. Toteż idziesz z duszą na ramieniu. Nie dlatego, żebyś bał się śmierci. Tylko że co to za śmierć od auta. Nawet pamięć po takiej śmierci to jakby splunął na drogę. Ano, przejechany. Ale czy znaczy to samo co umarł? Czy po takiej śmierci też jest jakaś wieczność? Jeszcze trąbią, stukają się w czoła, wymachują przez szyby, a niejeden i szybkę opuści i wyzywa cię, na czym świat stoi. Jakbyś był najgorszy z najgorszych, bo idziesz piechotą. Nic już nogi człowiecze nie znaczą. A dawniej całe armie szły piechotą na wojny. I wygrywały. I mówiło się, że nie ma jak piechota. Albo woda po deszczu niech stoi na drodze, to cię jeden z drugim jeszcze naumyślnie ochlapie. I potem śmieje się zza szyby. Ale bo zatrzyma się który? W pędzie tylko każdy taki mocny. I gdzie to pędzi? Niebo takie samo wszędzie, a od swojego przeznaczenia i autem nie ucieknie.Źródło: Wiesław Myśliwski, Droga, [w:] tegoż, Kamień na kamieniu, Kraków 2020, s. 48–59.
Po przeczytaniu fragmentu powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu wykonaj ćwiczenia.
Ustal, kto jest narratorem w powieści Wiesława Myśliwskiego.
Określ typ narracji i jej funkcję w powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu.
Wynotuj z fragmentu powieści Wiesława Myśliwskiego przykłady potwierdzające tęsknotę narratora za starym porządkiem panującym na wsi. Wyjaśnij, czy może mu zagrażać nowoczesność (w tym przypadku asfaltowa droga, po której jeżdżą samochody). Uzasadnij swoje zdanie.
Z tekstu Wiesława Myśliwskiego wynotuj fragmenty, w których przywołane są elementy wiejskiego pejzażu (np. rzeka, akacja, gryka, tatarak). Określ ich funkcję w tekście.
Zestaw w pary wymienione w tekście Wiesława Myśliwskiego elementy tradycji i nowoczesności (np. wóz – auto).
Poniższy fragment pochodzi z ludowej piosenki i stał się mottem powieści Myśliwskiego:
Kamień na kamieniu
Na kamieniu kamień
A na tym kamieniu
Jeszcze jeden kamień.
Odwołując się do symboliki kamienia, wyjaśnij, jak można interpretować tytuł powieści Myśliwskiego.
Wyjaśnij, co oznacza określenie kamień filozoficzny
. Możesz skorzystać ze słownika języka polskiego.
droga do 1. zbawienia, 2. polskie
Wyjaśnij znaczenie związków wyrazowych z poprzedniego ćwiczenia.
Ułóż siedem zdań złożonych ze związkami wyrazowymi z poprzedniego ćwiczenia.
Droga w piosence
Wysłuchaj piosenki Boba Dylana Blowin' in the WindBlowin' in the Wind w wykonaniu Maryli Rodowicz i w tłumaczeniu Andrzeja Bianusza (właśc. Janusz Bibik). Polski tytuł utworu brzmi Odpowie ci wiatr i znajdziesz go na oficjalnej stronie www piosenkarkioficjalnej stronie www piosenkarki. Następnie przeczytaj tekst piosenki.
Blowin' in the wind (Odpowie ci wiatr)Przez ile dróg musi przejść każdy z nas,
by mógł człowiekiem się stać?
Przez ile mórz lecieć ma biały ptak,
nim wreszcie opadnie na piach?
Przez ile lat będzie kanion ten trwał,
nim w końcu rozkruszy go czas?
Odpowie ci wiatr wiejący przez świat,
odpowie ci, bracie, tylko wiatr.Przez ile lat przetrwa tej góry szczyt,
nim deszcz go na mórz zniesie dno?
Przez ile ksiąg pisze się ludzki byt,
nim „wolność” wypisze w nim ktoś?
Przez ile lat nie odważy się nikt
zawołać, że czas zmienić świat?Przez ile lat ludzie giąć będą kark,
nie wiedząc, że niebo jest tuż?
Przez ile łez, ile bólu i skarg
przejść trzeba i przeszło się już?
Jak blisko śmierć musi przejść obok nas,
by człowiek zrozumiał swój los?Odpowie ci wiatr wiejący przez świat,
odpowie ci, bracie, tylko wiatr.
Odpowie ci wiatr wiejący przez świat,
i ty swą odpowiedź rzuć na wiatr!Źródło: Bob Dylan, Blowin' in the wind (Odpowie ci wiatr), tłum. Andrzej Bianusz, 1963.
Po zapoznaniu się z powyższym tekstem piosenki Boba Dylana wykonaj ćwiczenia.
Wyjaśnij, jak podmiot liryczny rozumie sens życia i doświadczanie go. Zredaguj kilkuzdaniową notatkę.
Wyjaśnij, jaką rolę w tekście piosenki Boba Dylana pełni czas. Swoją odpowiedź zilustruj przykładami z tekstu.
Fragmenty rozmowy z Wiesławem Myśliwskim o współczesnym człowieku, wykorzenionym
i rozlepianym oraz o pisaniu jako eksperymencie na sobie
Poniżej przytoczono fragmenty jednego z wywiadów z Wiesławem Myśliwskim opatrzone pytaniami do ciebie. Ten wywiad przeprowadziła dla tygodnika „Polityka” Justyna Sobolewska i zatytułowała go: Z książki muszę wyzdrowieć. Rozmowa z Wiesławem Myśliwskim o współczesnym człowieku wykorzenionym i rozlepianym oraz o pisaniu jako eksperymencie na sobie.
Został on opublikowany w „Polityce” 2013, nr 51/52 (2938), s. 116–119.
Jeżeli pisarz poświecił książkę przepisywaniu notesu, to zapewne uznał to za ważne dla siebie i tak o tym mówi: „Podejmowałem kilka prób [przepisania notesu], w związku z czym mam kilka notesów. […] Na czym bowiem polega takie przepisanie? Na tym, żeby wyrzucić wszystkie nazwiska, adresy, telefony, które – mówiąc enigmatycznieenigmatycznie – »zdezaktualizowały się«, a zostawiać tylko te, które dalej mogą nam służyć. I te przepisać do nowego notesu. No tak, tylko że w ten sposób wkraczamy w wielki obszar naszego życia […] Taki notes to przecież bagaż czyjegoś życia. Pani (przyp. red. J. Sobolewska) ma wszystko w komórce, tak? […] Bohater, nie przeczuwając nawet, co go może czekać, przystępuje do porządkowania notesu i okazuje się, że to pułapka, którą zastawił na siebie. […] Banalny notes staje się labiryntem. […] Okazuje się, że nie ma rzeczy banalnych, często w rzeczach banalnych kryje się otchłań. Nasze życie składa się przede wszystkim z rzeczy banalnych, lecz bywa, że w nich właśnie kryje się coś, co mogło zdecydować o całym naszym życiu”. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa pisarza.
Co znaczy dla pisarza „stwarzanie własnego losu”? Jak rozumiesz słowa pisarza, gdy mówi: „Wszystkie definicje losu, od Greków poczynając, oparte są na przekonaniu, że los to niezależna od człowieka siła: fatumfatum, Bóg. Natomiast według mnie los jest kategorią naszej świadomości. Tomasz MannTomasz Mann w jednym ze swoich esejówesejów mówi o zdolności do posiadania własnego losu. Jeśli więc jest to zdolność, to od człowieka zależy, czy potrafi podnieść wartość swojego życia do rangi losu, a więc znaleźć w nim sens. […] Los musimy sobie »skonstruować« z materii życia, jeśli nas na to stać”. Określ, czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że los można skonstruować.
Czy zaskoczył ciebie sposób, w jaki pisarz ocenia stosunek czytelników do bohaterów ich lektur, gdy mówi: „Człowiek, który z determinacją i bezwzględnością poszukuje siebie, musi się obnażyć i przyznać do wielu rzeczy, które najchętniej by ukrył. […] niektórzy czytelnicy mówili mi, że ten bohater nie daje się lubić. Tylko że on ma być taki, żeby nie dać się lubić. »Lubienie się« jest najczęściej zakłamywaniem się. […] źli są zawsze inni, nie my. Zło to świat, nie my. […] w równym stopniu emanujemy wszyscy zarówno dobro, jak i zło. Dlatego świat jest, jaki jest. […] Lubimy w literaturze bohaterów, którzy nas usprawiedliwiają […] pocieszają, a bohater Ostatniego rozdania nie jest w stanie nikogo pocieszyć, nawet samego siebie”. Określ, jakie są twoje oczekiwania wobec bohaterów książek.
Zazwyczaj sięgamy po dobrą książkę z przekonaniem, że pisarz posiadał wiedzę o tym, jak ją napisać byśmy mogli dowiedzieć się czegoś o świecie, innych ludziach, o sobie. Czy zaskoczyły ciebie słowa pisarza?: „Kiedy natomiast piszę, doznaję udręki poznawczej i to są rzeczy uzupełniające się. Nie umiałbym pisać łatwych książek, według pospolitych standardów. Toteż doświadczam zwykle tego, jak nie umiem pisać, jak mnie każde słowo parzy, i to właśnie pobudza moją wyobraźnię, to wyzwala twórczą energię. Inaczej nie byłoby, po co pisać, gdyby pisanie nie poszerzało granic moich własnych uczuć i myśli, ale było jedynie wyrobnictwem piśmienniczym. Czasem nawet wydaje mi się, że z każdą książką staję się trochę innym człowiekiem”. Wyjaśnij, czy opór przy pisaniu wypracowań motywuje cię do pracy tak jak Wiesława Myśliwskiego przy pisaniu książek.
Wymień swoich ulubionych bohaterów literackich, którzy wybrali konkretną drogę życiową. Określ, w których momentach się z nimi utożsamiasz.
Zadaniowo
Przygotuj w domu kolorowe zdjęcia wiejskich dróg. Omów ich rolę i funkcję. Odnieś symbolikę drogi do swojej drogi życiowej.
Wybierz jeden z poniższych opisów fotografii. Omów rolę, jaką pełni droga.
Spośród zgromadzonych ilustracji wybierz zdjęcie drogi, które mogłoby być metaforą twojej drogi życiowej.
Wybierz opis drogi, który mógłby być metaforą twojej drogi życiowej.
Wybierz jeden z zaproponowanych poniżej obrazów i opisz wygląd drogi i miejsce, jakie ona zajmuje w ukazanej na obrazie przestrzeni.
Wybierz z poniższych opisów ten, który podoba ci się najbardziej. Uzasadnij swój wybór.
Przygotuj mapę myśli związaną z pojęciem „droga”.
Wypisz jak najwięcej synonimów do słowa „droga”.
W formie kilkuzdaniowej notatki wyjaśnij, jak rozumiesz jeden z poniższych cytatów z powieści Kamień na kamieniu.
„O szczęściu mówiłem. Że szczęścia trzeba szukać w sobie, a nie naokoło. Że nikt go człowiekowi nie da, jak sam sobie go nie da. Że szczęście jest nieraz bliziutko, może w tej ubogiej izbie, gdzie się całe życie żyje, a ludzie Bóg wie, gdzie go szukają. Że niektórzy w sławie i bogactwie go szukają, ale na sławę i bogactwo nie każdego stać, a szczęście jest jak woda i każdemu chce się pić. Że nieraz jest go więcej w jednym dobrym słowie niż w całym długim życiu.
Może się przecież zdarzyć, że się jedno z drugim pomylą, nikt nie wie naprzód, kto jest komu przeznaczony, bo i przeznaczenia się mylą, z przeznaczeniem jak z dniem, chwalić go dopiero trzeba po zachodzie słońca”.„Nieraz krzykiem nie pomoże, płaczem nie pomoże, kosą nie pomoże. Nie pomoże ci Bóg ni ludzie, tylko ta twoja cierpliwość. I nawet umrzeć gdy ci przyjdzie, nie wyda się to takie straszne, bo śmierć, panie, też cierpliwość”.
Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność stwierdzenia: „Życie jest jak droga, pełna zakrętów i nie wiadomo, dokąd może nas zaprowadzić”. W swojej wypowiedzi odwołaj się do wybranych tekstów kultury.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Słowa klucze: metafora drogi, wiejskość, tradycja i nowoczesność, poszukiwanie sensu życia.