Bezpieczeństwo ratownika jest najważniejsze
Udzielając pierwszej pomocy, ratownik powinien w pierwszej kolejności zadbać o bezpieczeństwo swoje, a następnie – o bezpieczeństwo poszkodowanego i świadków zdarzenia. Jeżeli ratownik dozna urazu, to służby ratunkowe, które przybędą na miejsce, będą musiały pomóc nie tylko osobie poszkodowanej, ale również jemu. Może to zmniejszyć szansę przeżycia obu osób.
W celu przygotowania się do tej lekcji przypomnij sobie lub w znajdź w dostępnych Ci opracowaniach podstawowe informacje dotyczące zachowania w sytuacji, w której niezbędne jest udzielenie pierwszej pomocy.
Możesz skorzystać z innego e‑materiału pt. Pierwsza pomoc - podstawyPierwsza pomoc - podstawy.
wyjaśniać, z jakiej ochrony prawnej korzysta ratownik podczas udzielania pierwszej pomocy;
zapobiegać zagrożeniom mogącym wystąpić podczas udzielania pierwszej pomocy;
podnosić poziom bezpieczeństwa w miejscu zdarzenia;
stosować zasady postępowania aseptycznego.
1. Ochrona prawna
W momencie wypadku często pojawia się wiele wątpliwości wśród osób, które chcą udzielić pomocy. Niestety, niepewność powoduje, że nierzadko rezygnujemy z wykonania jakichkolwiek czynności. Strach przed tym, że nasze działania mogą pogłębić już istniejące urazy, jest bardzo duży. Często zdarza się, że ratownicy na miejscu zdarzenia słyszą takie wytłumaczenie świadków, jak np.: dla bezpieczeństwa poszkodowanego nie ruszaliśmy go
. Taka postawa nierzadko prowadzi do jego śmierci! Zachowawcza postawa nierzadko jest tłumaczona strachem przed konsekwencjami prawnymi ewentualnych błędów popełnionych podczas działań ratowniczych. Z drugiej strony zdarza się również, że bez większego zastanowienia ruszamy na ratunek, nie zważając na zagrożenia i narażając własne życie. Obydwie przedstawione powyżej postawy są złe, a ta lekcja pokaże ci, co zrobić, aby udzielanie pierwszej pomocy było bezpieczne dla ciebie i poszkodowanego.
Istnieje obowiązek udzielania pierwszej pomocy. Prawo określa najmniejszy zakres działania, który polega na poinformowaniu służb ustawowo zobowiązanych do niesienia pomocy. Jednak w przypadku pierwszej pomocy najważniejszą rolę odgrywa czas – im szybciej sami przystąpimy do działań ratowniczych, tym większa szansa na uratowanie zdrowia i życia poszkodowanych. Więcej o roli czasu można znaleźć w e‑materiale pt.Pierwsza pomoc - podstawyPierwsza pomoc - podstawy. Czasami można usłyszeć informacje o ratownikach, którzy podczas udzielania pierwszej pomocy popełnili jakiś błąd, a następnie odpowiadali przed sądem za wyrządzone krzywdy. To nieprawdziwe i szkodliwe informacje. Ich rozpowszechnianie powoduje wśród przypadkowych świadków niechęć do podejmowania czynności ratujących życie. Boją się, że efektem ich działania może być kara więzienia lub konieczność wypłacenia odszkodowania z tytułu popełnionych błędów, jak np. połamanie żeber podczas wykonywania resuscytacji krążeniowo‑oddechowej. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym informuje: Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznychfunkcjonariuszy publicznych.
Zapisy ustawy pozwalają ścigać i karać osoby, które podczas udzielania pierwszej pomocy będą przeszkadzać, grozić albo czynnie zagrażać zdrowiu lub życiu ratownika. Jeżeli ratownik uzna, że ktoś, nawet sam poszkodowany, stanowi dla niego bezpośrednie zagrożenie, ma prawo przerwać udzielanie pierwszej pomocy i przede wszystkim zadbać o własne bezpieczeństwo, np. oddalając się na bezpieczną odległość i wzywając służby porządkowe (policję, straż miejską).
W dalszej części tej ustawy jest mowa o tym, że ratownik: (…) może poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia.
Oznacza to, że jeśli np. nie ma dostępu do środków opatrunkowych, można wykonać opatrunek nawet z koszuli. Nie należy bać się wykorzystywania rzeczy w obawie przed ich zniszczeniem, wszystkie straty finansowe wynikające ze zniszczenia sprzętu, ubrania i innych przedmiotów podczas udzielania pierwszej pomocy zostaną wyrównane przez skarb państwa. Jedyne, czego nie można poświęcić, to zdrowie bądź życie innej osoby – nie można więc np.: kazać komuś skoczyć do wody celem ratowania osoby tonącej.
Udzielanie pierwszej pomocy to stan wyższej konieczności. Takie traktowanie pierwszej pomocy znosi odpowiedzialność karną, która mogłaby ciążyć na ratowniku w razie popełnienia błędu podczas działań ratowniczych. Często brak tej wiedzy powoduje, że poszkodowany zostaje bez pomocy i umiera.
Z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym korzystają w pewnych warunkach inne osoby, co wynika z kilku aktów prawnych. Spróbuj znaleźć przykłady jakie to osoby (zawody lub w czasie jakich czynności) i wymienić poniżej.
2. Zagrożenia występujące podczas udzielania pierwszej pomocy
Zanim ratownik zacznie udzielać pierwszej pomocy, powinien rozejrzeć się i upewnić, że nic mu nie zagraża. Możliwe zagrożenia występujące w takich sytuacjach można podzielić na dwie grupy:
zagrożenia, które widać, słychać lub czuć, dość łatwo rozpoznawalne, np. ulatniający się gaz z kuchenki, ruch uliczny, pożar, pies broniący swojego właściciela czy zerwana linia energetyczna;
zagrożenia, których nie widać, nie słychać i nie czuć, np. prąd elektryczny, tlenek węgla, drobnoustroje przenoszone przez krew poszkodowanego (WZW typu BWZW typu B, HIVHIV), SARS‑CoV‑2SARS‑CoV‑2 czy prątki gruźlicygruźlicy przenoszone drogą kropelkową.
Należy zwracać szczególną uwagę na drugą z wymienionych grup zagrożeń, gdyż często są ona przyczyną wypadków i zachorowań wśród ratowników.
Zagrożenia występujące podczas udzielania pierwszej pomocy możemy również podzielić na zagrożenia wynikające z czynników zewnętrznych oraz ze strony poszkodowanego. Niektóre z nich zostały zaprezentowane w galerii poniżej.
Czynniki zewnętrzne:
ruch uliczny,
agresywni świadkowie,
źródło prądu elektrycznego,
pies broniący swojego właściciela,
nieznany akwen wodny lub rzeka,
nierówne, śliskie podłoże,
rozbity, uszkodzony pojazd,
ukształtowanie terenu i warunki pogodowe.
Poszkodowany:
agresywne zachowanie wynikające z szoku, bólu, zaburzeń świadomości lub spożycia środków odurzających,
płyny ustrojowe poszkodowanego (np. krew), które mogą być przyczyną zakażenia (np. wirusami HIVHIV, WZW B, WZW C),
niebezpieczne choroby przenoszone drogą kropelkową, np. gruźlicagruźlica.
Jaka część społeczeństwa w naszym kraju jest zarażona wirusami takimi jak HIV lub WZW?
Liczbę nosicieli WZW typu B i C w Polsce ocenia się obecnie na ok. 1,5% populacji, natomiast liczbę nosicieli wirusa HIV – na ok. 0,07%. To niewiele, ale mimo to trzeba pamiętać o środkach ochrony osobistej, takich jak rękawiczki jednorazowe czy maseczka do sztucznego oddychania.
Przy zachowaniu odrobiny zdrowego rozsądku zagrożenia wynikające z czynników zewnętrznych oraz agresywnego zachowania poszkodowanego ratownik jest w stanie ocenić i rozpoznać przed podejściem do poszkodowanego. Jeśli ratownik uzna, że dla niego niebezpieczeństwo jest zbyt duże, może odstąpić od prowadzenia działań ratowniczych, aby nie zwiększać potencjalnej liczby poszkodowanych.
Warto również pamiętać, że czynniki zewnętrzne mogą stanowić zagrożenie także dla poszkodowanego. Zatem, jeśli ratownik po ocenie własnego bezpieczeństwa zdecyduje się podjąć działania ratownicze, powinien zacząć od oceny stopnia zagrożenia poszkodowanego. Jeżeli uzna, że czynniki zewnętrzne zagrażają zdrowiu i życiu poszkodowanego, a możliwe jest ich wyeliminowanie np. przez przeniesienie rannego w inne miejsce – powinien to zrobić bez względu na rodzaj i skalę obrażeń tej osoby.
3. Środki bezpieczeństwa na miejscu zdarzenia
Środki bezpieczeństwa można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich obejmuje środki chroniące ratownika przed materiałem potencjalnie zakaźnym. Należą do niej, np. rękawiczki jednorazowe oraz maseczka do sztucznego oddychania. Drugą grupę stanowią natomiast wszystkie środki, które zapewniają bezpieczeństwo zarówno poszkodowanego, jak i świadków zdarzenia, ratowników oraz innych osób, np. nadjeżdżających do miejsca wypadku. Jako przykłady takich środków wymienić można:
trójkąt ostrzegawczytrójkąt ostrzegawczy,
kamizelkę odblaskowąkamizelkę odblaskową,
latarkę, światło telefonu komórkowego,
elementy odblaskowe ubraniaelementy odblaskowe ubrania,
światła awaryjne samochodu.
Podczas udzielania pomocy należy wykorzystywać każdy dostępny sprzęt ochronny, pamiętając o aseptyceaseptyce. Często winę za dopuszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych do określonego środowiska (np. do rany poszkodowanego) ponosi ratownik, który zajęty udzielaniem pierwszej pomocy, zapomina o zdjęciu zakrwawionych rękawiczek, sięga w nich np. do apteczki po gazę czy bandaż. W ten sposób doprowadza do sytuacji, w której cała zawartość apteczki jest nieużyteczna, gdyż została potencjalnie skażona drobnoustrojami znajdującymi się we krwi poszkodowanego.
Sprzęt ochrony osobistej, np. rękawiczki, jest jednorazowy. W przypadku kilku poszkodowanych, ratownik powinien stosować do każdego nowy komplet
(np. zakładać nową parę rękawiczek).
Po skończonych działaniach ratowniczych należy pamiętać o bezpiecznym zdejmowaniu rękawiczek, gdyż w tym momencie może nastąpić bezpośredni kontakt ratownika z krwią poszkodowanego znajdującą się na rękawiczkach. Prawidłową technikę ilustruje poniższy film.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1K0A3BJN7AWv
Film instruktażowy. Biała plansza z czerwonym napisem: Edukacja dla bezpieczeństwa. Poniżej napis: Aseptyczne zdejmowanie rękawiczek. Mężczyzna z zarostem, o ciemnych włosach i w brązowej bluzce pokazuje, jak bezpiecznie ubierać i ściągać lateksowe rękawiczki. Na końcu filmu pojawia się czarna plansza z białym napisem: „Pamiętaj, po zdjęciu rękawiczek natychmiast umyj ręce ciepłą wodą z mydłem”.
W przypadku narażenia się na kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym należy natychmiast bardzo dokładnie umyć i spłukać silnym strumieniem wody skażony obszar skóry. Niezwłocznie trzeba też skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu oraz poinformować zespół ratownictwa medycznego o zaistniałym zdarzeniu.
Sprzęt, który miał kontakt z wydzielinami poszkodowanego, odkładaj w jedno miejsce, najlepiej do woreczka. Nie możesz go tak po prostu wyrzucić do śmieci, ponieważ stanowiłby on potencjalne zagrożenie dla innych ludzi. Kiedy wzywasz pogotowie, przekaż wszystkie rzeczy personelowi medycznemu, a on umieści je w specjalnym pojemniku przeznaczonym na odpady medyczne.
Europejska Rada Resuscytacji wydała nowe zalecenia odnośnie udzielania pierwszej pomocy w czasie epidemii COVID‑19. Zasady te wyglądają w sposób następujący:
'Dla osób, które nie są ratownikami medycznymi najważniejsze zmiany przy udzielaniu pomocy nieprzytomnej osobie z NZK to:
Ocena przytomności powinna być wykonywana poprzez potrząśnięcie poszkodowanym i zawołanie.
Oceniając oddech wyłącznie obserwuj klatkę piersiową i brzuch poszukując ruchów świadczących o prawidłowym oddechu. Aby zminimalizować ryzyko infekcji, nie udrażniaj dróg oddechowych i nie umieszczaj swojej twarzy przy ustach/nosie poszkodowanego.
Osoby udzielające pomocy powinny rozważyć zasłonięcie ust poszkodowanego szmatką lub ręcznikiem przed rozpoczęciem uciskania klatki piersiowej i defibrylacją z użyciem automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED). Może to zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa w powietrzu podczas uciśnięć klatki piersiowej.
Po zakończeniu resuscytacji ratownicy powinni jak najszybciej umyć ręce wodą z mydłem lub zdezynfekować ręce żelem do rąk na bazie alkoholu i skontaktować się z lokalnymi władzami medycznymi w celu uzyskania informacji na temat badań przesiewowych po kontakcie z osobą z podejrzeniem lub potwierdzeniem COVID‑19'Indeks górny 11 Indeks górny koniec11Indeks dolny ..
4.Podsumowanie
Za nieudzielenie poszkodowanej osobie pierwszej pomocy w Polsce grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. Jeśli natomiast ratownik popełni błąd przy udzielaniu pierwszej pomocy, nie grożą mu żadne konsekwencje.
Trudno jest wymienić wszystkie zagrożenia, jakie mogą spotkać ratownika w miejscu udzielania pierwszej pomocy. Zależą one w dużej mierze od okoliczności zdarzenia czy miejsca wypadku. Trzeba jednak pamiętać o niebezpieczeństwach, które zastaliśmy na miejscu wypadku oraz tych, które mogą w każdej chwili wystąpić w czasie udzielania pierwszej pomocy.
Aseptyka to zespół czynności mających na celu niedopuszczenie do zakażenia lub zanieczyszczenia określonego środowiska drobnoustrojami. Dlatego w czasie udzielania komuś pomocy zawsze używaj jednorazowych rękawiczek, a po zakończeniu wszystkich czynności dokładnie umyj ręce wodą z mydłem.
Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychnumerach alarmowych.
5. Praca domowa
Znajdź w domu jednorazowe rękawiczki i poćwicz ich prawidłowe zdejmowanie. Poproś rodziców, by wykonywali te czynności razem z tobą.
Przyjrzyj się poniższym fotografiom i zastanów się, jakie niebezpieczeństwa mogą spotkać ratownika na miejscu wypadku. W jaki sposób można je zminimalizować?
Wymień co najmniej pięć zagrożeń, jakie mogą spotkać ratownika na miejscu wypadku
6. Słownik
postępowanie, którego celem jest niedopuszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych do określonego środowiska (np. do rany poszkodowanego)
zgodnie z art. 115 Kodeksu karnego funkcjonariuszami publicznymi są:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) poseł, senator, radny,
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,
3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową
9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe
potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, wywoływana przez bakterie przenoszące się drogą kropelkową, zwłaszcza w czasie kaszlu lub kichania
wirus ludzkiego niedoboru odporności (HIV), który może wywołać chorobę polegającą na upośledzeniu odporności organizmu na zakażenia, znaną jako AIDS
koronawirus przenoszony drogą kropelkową (oddychanie, kichnięcie). Częste objawy to zapalenie płuc, niewydolności układu oddechowego. Może prowadzić do śmierci, zwłaszcza u osób starszych. Część infekcji nie prowadzi jednak do widocznych oznak chorobowych, ewentualnie są odczuwalne w małym stopniu. Po raz pierwszy pojawił się w Chinach w 2019 roku
wirusowe zapalenie wątroby typu B przenoszone poprzez kontakt z zakażona krwią i płynami ustrojowymi; może wywołać zapalenie wątroby, żółtaczkę, wymioty, a przewlekła postać może prowadzić do nowotworu
7. Zadania
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| W Polsce nieumiejętne udzielenie pierwszej pomocy jest karane. | □ | □ |
| W Polsce nieudzielenie pierwszej pomocy jest karane. | □ | □ |
| Osoba udzielająca pierwszej pomocy korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. | □ | □ |
| Osoba udzielająca pierwszej pomocy może ograniczyć się do wezwania służb ratunkowych. | □ | □ |
| Udzielając pierwszej pomocy poszkodowanemu, można poświęcić zdrowie innej osoby. | □ | □ |
Jakimi chorobami można zarazić się przez kontakt z czyjąś krwią?
- WZW typu B.
- Gruźlicą.
- Grypą.
- WZW typu C.
- HIV.
- Padaczką.
Uzupełnij luki.
środowiska, rany, skóra, dopuszczenie, krew, postępowanie, niedopuszczenie, powietrza
Aseptyka to .............................., którego celem jest .............................. drobnoustrojów chorobotwórczych do określonego .............................., np. do .............................. poszkodowanego.
Rękawiczki jednorazowe zakładamy
- zawsze przed podjęciem pierwszych czynności na miejscu zdarzenia.
- tylko przy wypadku drogowym.
- tylko, gdy widzimy krew.
- tylko przy zranieniach i krwotokach.
- tylko przy porażeniu prądem elektrycznym.
Co zwiększy twoje bezpieczeństwo na miejscu wypadku?
- Rękawiczki jednorazowe.
- Słuchawki.
- Strzykawka.
- Maseczka do sztucznego oddychania.
- kamizelka odblaskowa
- Chusta trójkątna.
- Trójkąt ostrzegawczy.
- Opaska elastyczna.
- Tabletki przeciwbólowe.
- Agrafka.