Obywatel w urzędzie

Podstawowe akty prawne regulujące prawa obywatela wobec administracji publicznej

Organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej) rozpatrują skargi i wnioski obywateli na podstawie ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – kodeksu postępowania administracyjnego (z późniejszymi zmianami). Jest to podstawa prawna dla działań urzędników, którzy rozstrzygają indywidualne sprawy obywateli w drodze decyzji administracyjnej.

Decyzją administracyjną nazywamy akt wydany przez uprawniony do tego organ państwa, określający sytuację prawną wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.

Decyzją administracyjną jest na przykład przyjęcie do szkoły lub na studia. To decyzje, które dotyczą bezpośrednio ludzi młodych, uczniów i studentów. W życiu dorosłym decyzjami administracyjnymi mogą być między innymi zgoda na budowę domu, przyznanie zasiłku rodzinnego czy wychowawczego.

Kolejny ważnym aktem prawnym regulującym relacje między państwem i obywatelem jest ustawa o ewidencji ludności z dnia 24 września 2010 roku z późniejszymi zmianami. Zgodnie z jej brzmieniem każdy obywatel RP ma obowiązek meldunkowy, który polega na zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego; wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego; zgłoszeniu wyjazdu poza granice Rzeczypospolitej oraz powrotu. Osoba nieposiadającą zdolności do czynności prawnych lub posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy, opiekun prawny lub inna osoba sprawująca faktyczną opiekę w miejscu wspólnego pobytu. Obywatel polski dokonuje zameldowania na pobyt stały lub czasowy w formie papierowej lub elektronicznej. Obywatel polski dokonujący zameldowania na pobyt stały lub czasowy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej przedstawia potwierdzenie pobytu w lokalu, dokonane przez właściciela lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu na formularzu zgłoszenia pobytu stałego lub formularzu zgłoszenia pobytu czasowego, oraz – do wglądu – dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu tego właściciela lub podmiotu.

W formularzu zgłoszenia pobytu stałego umieszcza się:

1) nazwisko i imię (imiona),

2) numer PESEL (jeżeli został nadany),

3) kraj urodzenia,

4) kraj poprzedniego miejsca zamieszkania,

5) adres nowego miejsca pobytu stałego,

6) podpis właściciela lokalu lub innego podmiotu dysponującego tytułem prawnym
do lokalu,

7) imię i nazwisko pełnomocnika, jeżeli został ustanowiony.

Zameldowania w stosunku do dzieci osób urodzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dokonuje z urzędu kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzający akt urodzenia. 
Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy następuje z dniem sporządzenia aktu urodzenia, w miejscu stałego albo czasowego pobytu rodziców albo tego z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa.

Zgłoszenie zgonu dokonane w urzędzie stanu cywilnego, zastępuje wymeldowanie osoby zmarłej z miejsca pobytu stałego i czasowego.

R1VZ7yvyty5vN

Grafika przedstawia dłoń, która trzyma lupę do czytania. Widoczny czerwony paragraf, który oplata prawą szalkę wagi Temidy.

Co możemy załatwić w urzędzie gminy?

RsGMPPE8kNndo

Zdjęcie, które przedstawia siedzibę Urzędu Gminy Michałowice w Regułach. Nowy, duży budynek. W znacznej części przeszklony. Po prawej stronie znajduje się ściana. Na ścianie budynku widoczny zegar i przeszklone okna. Przed wejściem do budynku znajduje się parking. Na parkingu są zaparkowane auta. Przed parkingiem znajduje się trawnik.

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Jest ona najbliżej obywatela i większość spraw związanych z życiem codziennym możemy załatwić właśnie dzięki pomocy jej urzędników. Do najważniejszych spraw, które można załatwić w urzędzie gminy (miasta), należy wydawanie dowodów osobistych i numerów PESEL.

Poza tym w urzędzie gminy możemy uzyskać akt urodzenia, co oznacza również rejestrację dzieci w tym urzędzie. Zawierane są też cywilne związki małżeńskie przed przedstawicielem prezydenta, wójta lub burmistrza, albo któregoś z tych urzędników osobiście. Zgodnie z obowiązującym obecnie prawem można poprosić o udzielenie ślubu poza urzędem, w miejscu przez nas wybranym. Wiążą się z tym nieco wyższe koszty. Oczywiście urząd gminy wydaje odpisy skróconych aktów urodzenia, małżeństwa czy zgonu.

W sytuacjach trudnych władze gminy powinny zadbać o jej mieszkańców. Urzędnicy zajmują się na przykład przydziałem mieszkań komunalnych osobom, które z powodów finansowych nie mają możliwości uzyskania mieszkania z innych źródeł. Pozyskuje się też fundusze, np. ze sprzedaży mieszkań komunalnych. W Polsce są miasta, w których najpierw za pieniądze gminy rewitalizuje się stare kamienice, po czym zostają one sprzedane nowym nabywcom, co ułatwia dysponowanie pozostałymi zasobami.

Do urzędu gminy zwrócimy się także z prośbą o przeprowadzenia zbiórek publicznych czy wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania poza miejscem zamieszkania.

Wydawanie dowodów osobistych

Jednym z zadań gminy jest wydawanie dowodów osobistych. Dowód osobisty ma obowiązek posiadać każdy pełnoletni obywatel polski mieszkający na terenie naszego państwa, ale prawo do posiadania dowodu osobistego przysługuje każdemu obywatelowi Rzeczpospolitej Polskiej. Oznacza to, że dowód osobisty może otrzymać każda osoba posiadająca polskie obywatelstwo, niezależnie od wieku i miejsca zamieszkania.

• 10 lat – dla osób w wieku od 5 lat

• 5 lat – dla osób w wieku do 5 lat,

Dowód osobisty należy wymienić w przypadku:

• upływu jego terminu ważności – wniosek należy złożyć co najmniej 30 dni przed upływem tego terminu,

• utraty dowodu osobistego,

• zmiany danych zamieszczonych w dowodzie,

• uszkodzenia dowodu,

• zmiany wizerunku twarzy w stopniu utrudniającym lub uniemożliwiającym identyfikację posiadacza.

R1W6CAJraUDTh

wzór e‑dowodu (dowodu) wydawanego po 4 marca 2019 roku

Wzór dowodu osobistego.

Na awersie dowodu osobistego znajdziemy następujące informacje:

- napis: Rzeczpospolita Polska/Republic of Poland,

- w lewym górnym rogu godło Polski,

- zdjęcie,

- napis: dowód osobisty,

- nazwisko,

- imiona,

- obywatelstwo,

- numer dowodu osobistego,

- termin ważności,

- data urodzenia,

- płeć,

- numer can,

- imiona rodziców,

- parafa,

Na rewersie dowodu osobistego znajdziemy następujące informacje:

- numer PESEL,

- miejsce urodzenia,

- nazwisko rodowe,

- organ wydający dokument,

- data wydania,

- powtórzone dane osobowe i numer dokumentu w polu MRZ.

Aby otrzymać dowód, należy przedłożyć zdjęcie.

Co możemy załatwić w urzędzie powiatowym?

W 2014 roku została wprowadzona nowa procedura uzyskiwania prawa jazdy. Zgodnie z nią osoba starająca się o prawo jazdy powinna uzyskać Profil Kandydata na Kierowcę (PKK).

PKK to elektroniczny dokument, zawierający dane osoby starającej się o uzyskanie uprawnień. Każdy profil ma swój unikalny numer.  Osoba ubiegająca się o prawo jazdy podaje swój numer PKK w ośrodku szkoleniowym, dzięki temu szkoła automatycznie uzyskuje profil kandydata.

Profil kandydata jest prowadzony w odpowiednim systemie teleinformatycznym - ośrodek szkoleniowy umieszcza w nim informacje o przebiegu całego kursu.

Celem uzyskania PKK należy złożyć wniosek o wydanie prawa jazdy w wydziale komunikacji. Wniosek może złożyć osoba ubiegająca się o nadanie uprawnień osobiście lub za pomocą upoważnionej osoby. Samo nadanie numeru PKK jest bezpłatne.

Aby uzyskać PKK należny dodatkowo przygotować:

• dowód osobisty lub paszport,

• zdjęcie,

• orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do kierowania pojazdem,

• orzeczenie psychologa stwierdzające brak przeciwwskazań psychologicznych
  do kierowania pojazdem,

• wizę, kartę pobytu lub inny dokument potwierdzający pobyt w Polsce powyżej
  185 dni ( w przypadku cudzoziemców).

Minimalny wiek do kierowania pojazdem jest uregulowany w ustawie o kierujących pojazdami, której nowelizacja weszła w życie w styczniu 2013 roku.

Nowa kategoria AM uprawnia do kierowania skuterami, motorowerami i lekkimi quadami quada i wynosi 14 lat.

Minimalny wiek do prowadzenia pojazdów określonych w kategoriach A1, B1 i T wynosi 16 lat.

Po ukończeniu pełnoletności można starać się o uprawnienia do prowadzenia większości pojazdów mechanicznych; są to kategorie A2, B, B+E, C1, C1+E.

Wydawanie dowodów rejestracyjnych

Rejestracja pojazdów jest bardzo ważnym uprawnieniem przynależnym urzędowi powiatowemu. Dowód rejestracyjny potwierdza prawomocność zakupu pojazdu oraz właściwy stan techniczny, który nie zagraża bezpieczeństwu właściciela ani innych uczestników ruchu drogowego.

Wniosek o rejestrację pojazdów kierujemy do starostwa powiatowego w miejscu stałego pobytu. W formularzu powinny być zawarte najważniejsze informacje dotyczące pojazdu: jego rodzaj i przeznaczenie, marka, typ, model, rok produkcji, numer identyfikacyjny podwozia i nadwozia, dotychczasowy numer rejestracyjny, jeżeli rejestrujemy samochód kupiony z tzw. drugiej ręki, oraz numer karty pojazdu.
Do wniosku należy dołączyć:

R11jvpwN4Jsrc

Zdjęcie przedstawia tablicę rejestracyjną indywidualną. Jest to prostokąt z białym tłem. Od lewej niewielki niebieski fragment w postaci prostokąta, na którym jest umieszczony symbol kraju (PL). Powyżej biało‑czerwony kwadrat symbolizujący polską flagę. Na środku tablicy na białym tle czarnymi literkami napis Emilka. Po prawej stronie na białym tle widoczna naklejka legalizacyjna.

• dowód rejestracyjny (przy zakupie pojazdu używanego);

• kartę pojazdu;

• umowę kupna–sprzedaży;

• tablice rejestracyjne.

RfXaW2W0QwT38

Zdjęcie, które przedstawia tablice rejestracyjne. Można z nich wyczytać jak wygląda system rejestracji pojazdów w USA. Zdjęcie przedstawia 12 tablic. Tablice prostokątne z białym, niebieskim i czerwonym tłem, nad których kolorem białym, czerwonym, żółtym, niebieskim umieszczone są litery i cyferki. Przeważają białe tablice. Dwie tablice rejestracyjne są na czerwonym i niebieskim tle. Jedna ma napis w kolorze białym, a druga w żółtym.Dwie tablice rejestracyjne mają tło kolorze ecru. Jedna ma napis w kolorze czerwonym, a druga niebieskim. Na górze przed cyferkami i literkami jest podana nazwa stanu. Na dwóch z nich na białym tle widoczne tęcze.

RGE2WiuQCpArB

Na zdjęciu przedstawiono tablice rejestracyjne. Górna tablica rejestracyjna przedstawiona na zdjęciu jest w postaci prostokąta z białym tłem. W lewej części tablicy rejestracyjnej jest niebieski fragment, na którym jest umieszczony symbol Unii Europejskiej składający się z 12 pięcioramiennych gwiazdek barwy żółtej, ułożonych na obwodzie okręgu na lazurowym tle. Poniżej znajduje się znak z literami "PL" barwy białej. Na tablicy jest napis: ERA 75 TM w kolorze czarnym. Dolna tablica rejestracyjna przedstawiona na zdjęciu jest w postaci prostokąta z białym tłem. W  lewej części tablicy rejestracyjnej na niebieskim tle umieszczono biało‑czerwony kwadrat symbolizujący polską flagę. Poniżej umieszczono znak z literami "PL" barwy białej. Na tablicy znajduje się napis: ERA 81 TL w kolorze czarnym.

Wniosek po złożeniu podlega sprawdzeniu przez odpowiednie organy. Dowód rejestracyjny drukowany jest przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, dlatego czas oczekiwania na wydanie dowodu trwa ok. 30 dni. Na ten okres wnioskodawca otrzymuje tzw. pozwolenie czasowe, a starostwo powiatowe czasowo rejestruje pojazd. Wydawane są wtedy też stałe tablice rejestracyjne. Rejestracja pojazdu wiąże się z określonymi opłatami administracyjnymi.

W przypadku mieszkańców jednego z 66 miast na prawach powiatu wszystkimi sprawami możliwymi do załatwienia w urzędzie gminnym i powiatowym zajmuje się urząd miejski.

R17K4NuD9lXpA

Archiwalne zdjęcie, na którym widać samochód z uszkodzonym kołem; na samochodzie umieszczono podwójne tablice rejestracyjne - dla Dystryktu Columbii i stanu Maryland. Po prawej i lewej stronie pojazdu stoją młodzi ludzie głównie mężczyźni, niektórzy z nich mają nakrycie głowy w postaci kapelusza lub kaszkietu. Trzech mężczyzn stojących po prawej stronie, jeden w krawacie, zza którego wychyla się dziecko, a za nim chłopiec, który opiera głowę o auto. Po lewej stronie kilku mężczyzn, chłopiec i dziewczynka opierająca się o maskę auta. Inni mężczyźni spoglądają w kierunku ulicy. W środku auta po lewej stronie od kierowcy widoczna siedząca postać w mundurze. Po lewej stronie od auta widoczna zabudowa.

Dokumenty wydawane przez urząd wojewódzki

R1BGI5j9vgnYX

Paszport ma formę książeczki. Okładka paszportu ma kolor bordowy. Na okładce paszportu widoczne są napisy. W górnej części znajduje się napis: Rzeczpospolita Polska, w części dolnej napis: Paszport. W części środkowej wizerunek orła w koronie.

Paszport jest dokumentem wydawanym przez urząd wojewódzki, kompetencje do jego wydawania ma zatem organ administracji rządowej. Paszport pełni za granicą funkcje dowodu osobistego. Nie jest potrzebny do podróżowania po państwach strefy SchengentXVvAk7vDD_000tp001strefy Schengen. Uprawnia do przekraczania granic i pobytu w innych krajach niż ojczysty oraz państwach Unii Europejskiej. Umożliwia potwierdzenie tożsamości oraz obywatelstwa danej osoby.

Paszport zawiera:

• imiona i nazwisko właściciela;

• datę i miejsce jego urodzenia;

• informacje o obywatelstwie i płci;

• zdjęcie i podpis właściciela;

• daty wydania i upływu terminu ważności;

• numer PESEL;

• nazwę organu wydającego;

• dane biometryczne (elektroniczny sposób umieszczania w dokumencie paszportowym wizerunku twarzy oraz odcisków palców).

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

W prawie polskim znamy kilka rodzajów paszportów:

• paszport zwykły – może otrzymać każdy, kto złoży odpowiedni wniosek do urzędu wojewódzkiego; jego wydanie jest związane z opłatą administracyjną; w przypadku dzieci (osób małoletnich) wydanie paszportu wiąże się ze zgodą obojga rodziców, potwierdzoną ich podpisami; dokument jest ważny 5 lat od wydania, dla dziecka do lat 13 i 10 lat od wydania dla osoby powyżej 13 lat.

• paszport tymczasowy – wydaje się osobom przebywającym za granicą; gdy paszport stracił ważność lub został skradziony; gdy nie można pobrać tymczasowo odcisków palców; w nagłych przypadkach związanych z działalnością zawodową; dokument ten można również uzyskać w nagłych przypadkach związanych z chorobą lub pogrzebem osoby spokrewnionej; paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty jego wydania.

• paszport służbowy – przysługuje członkom służby zagranicznej nieposiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innych osobom skierowanym do pracy w placówkach zagranicznych; okres ważności nie może przekroczyć 10 lat od daty jego wydania.

• paszport dyplomatyczny – przysługuje: Prezydentowi oraz byłym prezydentom Rzeczypospolitej Polskiej, marszałkowi i wicemarszałkom Sejmu i Senatu, prezesowi i wiceprezesom Rady Ministrów, ministrom, sekretarzom i podsekretarzom stanu, posłom i senatorom, posłom do Parlamentu Europejskiego wybranym w RP, byłym prezesom Rady Ministrów oraz byłym ministrom spraw zagranicznych, pracownikom organizacji międzynarodowych oraz członkom ich rodzin; można się nim legitymować wyłącznie w trakcie podróży służbowych albo w związku z wykonywaniem obowiązków poza granicami kraju; dokument jest ważny przez wskazany w nim czas, maksymalnie 10 lat od daty wydania.

Prawo obywatela do odwołania od decyzji

R1cuaaejMwaTB

Zdjęcie.Na zdjęciu zaciśnięta pięść, która uderza o blat biurka.

Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Decyzję wydaną w toku postępowania można zaskarżyć.

W wypadku decyzji wydanych przez organy samorządu terytorialnego (np. wójta), w których ramach nie istnieje bezpośrednia podległość między nimi, mamy prawo złożyć odwołanie na decyzję do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

Odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w terminie 14 dni od dnia doręczenia, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia ogłoszenia jej na stronie. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z jego treści wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Na wydane w toku postępowania postanowienie służy stronie zażalenie, jeżeli KPA tak stanowi.

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie, od dnia jego ogłoszenia na stronie.

Skarga do sądu administracyjnego jest szczególnym środkiem prawnym uruchamiającym procedurę sądowej kontroli legalności:

• decyzji administracyjnych;

• postanowień;

• bezczynności organów;

• rozstrzygnięć nadzorczych;

• uchwał organów samorządu terytorialnego;

• przepisów prawa miejscowego stanowionych przez wojewódzkie organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej;

• uchwał, postanowień i milczenia dotyczących referendum gminnego;

• wskazanych w ustawach innych aktów i czynności oraz orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych.

Termin wynosi 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, a w pozostałych przypadkach w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi, po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jakie służyły skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym sprawie.

Środki odwoławcze:

• skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego,

może ją wnieść: strona, prokurator, RPD, RPO po doręczeniu im odpisu orzeczenia z uzasadnieniem; może być oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwie zastosowanie bądź przez naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na przebieg sprawy.

• zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego; przypadki określone są w ustawie.

Podsumowanie

R1A9ghEpv9YFM

Na zdjęciu widać osobę notującą coś w zeszycie, ubraną w garnitur.

Urzędy i urzędnicy w Polsce są reprezentantami organów państwa. Ich działalność powinna dawać obywatelowi poczucie opieki ze strony państwa. Urzędnicy powinni być osobami kompetentnymi i chętnymi do pomocy, jeżeli taka jest potrzeba. Podejmowane przez nich decyzje mają duży wpływ na nasze życie codzienne.

Bardzo istotny w załatwianiu spraw urzędowych jest numer PESEL, dzięki któremu uprawnieni urzędnicy mają dostęp do wielu danych osobowych. Trzeba też pamiętać, że ten dostęp nie może być nadużywany. Nad tym czuwa Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Oznacza to, że jeżeli nasze dane dostaną się w niepowołane ręce, możemy dochodzić swoich praw przed sądem.