Kręgi kulturowe świata

R1Qya4nwEjw2X

Na ilustracji mapa świata z zaznaczonymi granicami państw. Kolorami wyróżniono kręgi kulturowe, cywilizacyjne. Zachodni – Ameryka Północna, Europa i Australia. Prawosławny – Europa Wschodnia, Azja Północna. Latynoamerykański – Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa. Islamski – Afryka Północna, Półwysep Arabski, Azja Zachodnia i Indonezja. Afrykański – Afryka Środkowa i Południowa. Hinduistyczny – Półwysep Indyjski. Buddyjski – Półwysep Indochiński i Mongolia. Chiński – Chiny. Japoński – Wyspy Japońskie. Pod legendą mapy znajduje się tekst: „Pozostałe kolory (np. jasno zielony, żółty i turkusowy) wskazują na obszary kultur z defektami, w których mogą nastąpić zderzenia cywilizacji (byłe kolonie brytyjskie, Turcja, Izrael, Etiopia, Haiti). Uwaga: Transylwania, Zachodnia Ukraina, północna Serbia i inne obszary według opracowania Huntingtona należą do cywilizacji zachodniej”.

1. Czym jest krąg kulturowy?

Pojęcie kultura jest bardzo trudne do precyzyjnego opisania. W największym uproszczeniu jest to sposób życia. Człowiek, podejmując decyzje, dokonując wyboru, chcąc nie chcąc, czyni to pod wpływem kultury, w której się wychował. Język, religia, tradycja, zwyczaje, nawyki żywieniowe, dostępna technologia – wszystko to rzutuje na sposób postrzegania świata jako przyjaznego, wartego poznania bądź wrogiego, którego trzeba unikać. Język daje możliwości jego opisu – Saamowie z północnej Skandynawii mają ponad 180 słów dla nazwania śniegu i lodu.

Osobom wierzącym najważniejsze priorytety w życiu wskazuje religia. Zwyczaje, często z niej wynikające, określają relacje między ludźmi i normy społeczne, sposób ubierania się czy dopuszczalne do jedzenia produkty. Kultura wpływa na postrzeganie czasu oraz na komunikację pozawerbalną.

Richard D. Lewis podzielił kultury na 3 grupy.

• Pierwsza z nich skoncentrowana jest na faktach, procedurach, szanuje czas.

• Druga docenia dialog, relacje międzyludzkie, emocje.

• Trzecia jest nastawiona na słuchanie, szuka kompromisów.

Oczywiście między skrajnościami istnieją stany pośrednie.

ROHDcm8mVRWql

Grafika przedstawia trójkąt, na którym między wierzchołkami wpisane są nazw państw. Górny wierzchołek – multiaktywne – priorytet emocji i reakcji. Lewy dolny wierzchołek – aktywne liniowo – priorytet faktów i procedur. Prawy dolny wierzchołek – reaktywne – priorytet współpracy. Kraje wypisane wzdłuż krawędzi trójkąta między górnym a prawym dolnym wierzchołkiem, zaczynając od góry, schodząc stopniowo w dół: Brazylia, Chile; kraje Afryki Subsaharyjskiej; Arabia Saudyjska, inne kraje arabskie; Korea, Tajlandia; Indie; Indonezja, Malezja, Filipiny; Korea, Tajlandia; Chiny. Kraje między górnym a lewym dolnym wierzchołkiem, kolejność od góry w dół: Argentyna, Meksyk inne kraje latynoamerykańskie; Włochy, Portugalia, Hiszpania, Grecja, Malta, Cypr; Rosja, Słowacja, Chorwacja; Francja, Polska, Węgry, Litwa; Belgia, Izrael; Australia, Dania, Irlandia; Austria, Republika Czeska, Holandia, Norwegia, Słowenia; Stany Zjednoczone. Kraje między lewym dolnym a prawym dolnym wierzchołkiem, kolejno od lewej strony do prawej: Wielka Brytania; Szwecja, Litwa; Finlandia, Estonia; Kanada; Singapur; Tajwan, Honkong; Japonia.

Pracownik z grupy pierwszej trzyma się wcześniejszego planu i koncentruje się na jednej sprawie. W negocjacjach przechodzi od razu do istoty sprawy, a w wypowiedziach ogranicza liczbę słów i gestykulację do minimum. Zawsze dotrzymuje terminów.

Przedstawiciel grupy drugiej dużo mówi, robi wiele rzeczy na raz i wystarcza mu tylko zarys planu. Wyraża emocje, również językiem ciała. W jego pojęciu czas jest rozciągliwy.

Grupę trzecią tworzą osoby słuchające, dążące do zgody i unikające konfrontacji. Dobro grupy uważają one za ważniejsze od dobra jednostki. Unikają sytuacji, w których mogłyby stracić honor w oczach grupy.

2. Kręgi kulturowe (cywilizacyjne) według Huntingtona

Zdecydowanie popularniejsza jest teoria kręgów kulturowych (cywilizacyjnych) Samuela Huntingtona rozpropagowana w jego książce.

Cywilizacja zachodnia charakteryzuje się dużą wolnością jednostek, swobodą wyrażania poglądów, rządami prawa, stąd intensywność badań, innowacyjność, przedsiębiorczość. W cywilizacji latynoamerykańskiej wywodzącej się z europejskiej pewną rolę odgrywają kultury indiańskie.

Cywilizacja prawosławna wywodząca się z Bizancjum charakteryzuje się większą centralizacją rządów i rozbudowaną biurokracją.

Współczesna cywilizacja afrykańska znajduje się pod ogromnym wpływem europejskiej. Mocarstwa kolonialne pozostawiły swój język, system prawny, religię. Bardzo silne więzy rodzinne i plemienne nadal oddziałują na sposoby rządzenia państwami.

Według Huntingtona cywilizacja islamska stoi w opozycji do europejskiej na przykład poprzez ograniczanie wolności religijnej, gospodarczej, osobistej. Nie ma w niej rozdzielenia sfery religijnej i świeckiej.

Cywilizacje chińska oraz wywodząca się z niej japońska cechują się słabym oparciem w religii, za to silnie rozwiniętą hierarchicznością, tradycjonalizmem, zespołowością działań – widoczny jest priorytet dobra społeczności nad indywidualnym. Stąd sukces ekonomiczny Chin, Japonii czy Korei Południowej oraz społeczności chińskich i wietnamskich na całym świecie. Dla przedstawicieli tego kręgu kulturowego wspólna praca jest oczywistością, lojalność wobec grupy czy firmy także. Ważne są dla nich dalekosiężne cele, a nie natychmiastowy sukces, stąd długotrwały wysiłek i plany na długie lata. Natomiast niechęć do wyróżniania się, choćby poprzez prezentacje odrębnych opinii, ogranicza innowacyjność.

W tradycji hinduistycznej większe znaczenie ma dobro ogółu niż jednostki. Kultura ta charakteryzuje się silnym podziałem społeczeństwa na kasty, co powoduje wielkie nierówności społeczne i bardzo ogranicza możliwości ich zmniejszenia. Próby awansu ekonomicznego są podważaniem usankcjonowanego religijnie porządku świata.

Cywilizacja buddyjska opiera się na dążeniu do nirwany poprzez ograniczenie potrzeb, medytacje i samodoskonalenie. Stoi to w opozycji na przykład do zachodniego konsumpcjonizmu.

Model Huntingtona jest krytykowany za nieuwzględnienie wewnętrznego zróżnicowania kręgów kulturowych oraz wyznaczenie ścisłych granic zamiast stref przejściowych.

R1Qya4nwEjw2X1

Na ilustracji mapa świata z zaznaczonymi granicami państw. Kolorami wyróżniono kręgi kulturowe, cywilizacyjne. Zachodni – Ameryka Północna, Europa i Australia. Prawosławny – Europa Wschodnia, Azja Północna. Latynoamerykański – Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa. Islamski – Afryka Północna, Półwysep Arabski, Azja Zachodnia i Indonezja. Afrykański – Afryka Środkowa i Południowa. Hinduistyczny – Półwysep Indyjski. Buddyjski – Półwysep Indochiński i Mongolia. Chiński – Chiny. Japoński – Wyspy Japońskie. Pod legendą mapy znajduje się tekst: „Pozostałe kolory (np. jasno zielony, żółty i turkusowy) wskazują na obszary kultur z defektami, w których mogą nastąpić zderzenia cywilizacji (byłe kolonie brytyjskie, Turcja, Izrael, Etiopia, Haiti). Uwaga: Transylwania, Zachodnia Ukraina, północna Serbia i inne obszary według opracowania Huntingtona należą do cywilizacji zachodniej”.

Podsumowanie

• Kultura to gromadzony przez wieki dorobek materialny i duchowy społeczności, określający sposób życia.

• Na kulturę składają się m.in. pamięć historyczna, język, zwyczaje, tradycja, kuchnia, muzyka, ubiór, technologia.

• Kultury na świecie są bardzo zróżnicowane; na podstawie cech wspólnych lub podobnych wyróżniono kręgi kulturowe (cywilizacyjne).

• Zróżnicowanie kulturowe wpływa na współczesne życie gospodarcze i społeczne.

Ćwiczenia