Używki
Najsłynniejsze paryskie muzeum – Luwr – przechowuje w swoich zbiorach kilka glinianych tabliczek. Mają już ponad 6000 lat, zapisane są starożytnym rodzajem pisma i zawierają przepis na piwo! Spożywanie alkoholu było popularne już tysiące lat temu. Wtedy również występowały problemy z alkoholizmem.
jakie są zasady zdrowego trybu życia,
jakie są podstawowe zasady zdrowego odżywiania się.
Podasz definicję używki.
Wyjaśnisz, co to są uzależnienia.
Wymienisz przykłady używek oraz opiszesz ich negatywny wpływ na zdrowie człowieka.
1. Co to jest używka?
Używką nazywamy produkty spożywcze, zwykle bez wartości odżywczej, działające pobudzająco na organizm ludzki. Do używek zaliczamy kawę lub herbatę – popularne napoje pobudzające, a także kakao, napoje energetyczne, alkohol i papierosy. Pobudzająco na układ nerwowy działają również stymulanty (np. narkotyki), jednak ich działanie jest znacznie silniejsze. Powodują zwykle wiele skutków ubocznych (im mocniejsze działanie danego stymulanta, tym poważniejsze skutki uboczne) oraz bardzo szybko uzależniają, dlatego ich obrót podlega ścisłej kontroli państwa. Niektóre stymulanty używane w medycynie (np. efedryna) legalne są tylko na receptę.
Niektóre używki są obecne w naszym codziennym życiu. Rano pijesz herbatę (być może twoi rodzice piją kawę), na deser jesz czekoladowe ciastko. Takie używki nie są szkodliwe, o ile stosujemy je z umiarem. Inne używki, jak napoje gazowane, są bardziej szkodliwe i należy ich unikać. Istnieją też używki groźne dla naszego zdrowia, a nawet życia. Najbardziej znane to alkohol, papierosy i narkotyki. Powodują one wiele chorób, a dodatkowo prowadzą do uzależnieniauzależnienia, czyli niezwykle silnej potrzeby ich zażycia. Ich nadużywanie może doprowadzić nawet do śmierci.
To, że jakiś pokarm jest nieszkodliwy dla jednego organizmu, nie znaczy, że innemu nie zaszkodzi. Na przykład nie tylko ludzie kochają czekoladę – jej smak lubią również psy. Niestety, czekolada zawiera substancję śmiertelnie niebezpieczną dla tych czworonogów, ponieważ zatruwa ich układ pokarmowy, mózg i serce! Pamiętaj: lepiej, żeby twój pies nie znał smaku czekolady.
2. Alkohol – główna przyczyna wypadków drogowych
Alkohol jest powszechną używką obecną w wódkach, piwie czy winie. Jego używanie osłabia pracę mózgu oraz przyspiesza jego starzenie się. Pod wpływem alkoholu człowiek łatwo traci równowagę, ma kłopoty z koncentracją, a czasami traci kontrolę nad sobą i zachowuje się bardzo agresywnie. Alkohol może być przyczyną chorób wątroby i nerek. Powszechną chorobą wywołaną przez tę używkę jest alkoholizmalkoholizm. Chory nie może powstrzymać się przed piciem alkoholu. Wydaje na niego wszystkie pieniądze, często popada w długi. Pod wpływem alkoholu może stawać się agresywny, groźny dla siebie i otoczenia. Wielkim zagrożeniem dla otoczenia są ludzie, którzy po spożyciu siadają za kierownicę samochodu. W ciągu roku powodują oni w Polsce ok. 5 tys. wypadków, w których ginie średnio ponad 600 osób.
Alkohole są substancjami bardzo ważnymi w codziennym życiu. Używa się ich do produkcji m.in. środków odkażających, mydła, perfum, rozpuszczalników, płynów do mycia okien i płynów hamulcowych.
Wyjaśnij, dlaczego po spożyciu alkoholu nie powinno się prowadzić samochodu.
Nagłe odstawienie alkoholu przez osobę uzależnioną powoduje objawy chorobowe, m.in. silne bóle i wymioty. Dlatego walka z uzależnieniem jest długa i bywa, że niestety nie kończy się sukcesem.
3. Nikotyna – cichy zabójca naszych płuc
Kolejną groźną używką są papierosy (papieros - drobno posiekany tytoń owinięty w bibułkę, służący do palenia poprzez wciąganie dymu). Głównym ich składnikiem są liście tytoniu – rośliny występującej naturalnie w obu Amerykach oraz Australii. Tytoń może być palony w postaci papierosów, ale również w fajkach i cygarach, może też być żuty oraz wdychany (jako tabaka). Najgroźniejszą zawartą w nim substancją jest nikotyna, która działa pobudzająco, ale jest silnie trująca. Niestety jest przyczyną nowotworów – groźnych, czasem śmiertelnych chorób, do których należy rak płuc. Papierosy uzależniają podobnie jak alkohol. Niektórzy palacze palą nawet kilka paczek papierosów dziennie! Odstawienie tej używki sprawia, że nie potrafią się skupić i stają się nerwowi. Ponadto ich nałóg wiąże się ze znacznymi kosztami. Jedna paczka papierosów kosztuje ok. 15 złotych. To oznacza, że palacz palący jedną paczkę dziennie wydaje w ciągu miesiąca 450 złotych na papierosy!
4. Narkotyki
Niebezpiecznymi używkami są narkotyki. To silnie uzależniające substancje, z których jedne działają pobudzająco, inne wywołują halucynacjehalucynacje. Wpływ narkotyków na organizm jest znacznie silniejszy niż alkoholu i nikotyny.
Zmiany w zachowaniu | Zmiany w wyglądzie zewnętrznym |
|---|---|
Nagłe zmiany nastroju | Spadek masy ciała |
Bunt, agresja, napady złości | Przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice |
Kłamstwa, niespodziewane wyjścia | Ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie |
Spadek zainteresowania ulubionymi zajęciami | Częste przeziębienia, przewlekły katar, krwawienie z nosa |
Nadmierny apetyt lub jego brak | Zupełnie nowy styl ubierania |
Wyczuwalny słodki i mdły zapach | |
Częste wietrzenie pokoju | |
Zaburzenia pamięci |
Czasami można spotkać się z określeniem „miękkie narkotyki”, które oznacza, że przyjmowane substancje nie powodują wyniszczenia organizmu. W rzeczywistości jednak również uzależniają. Poza tym wielu narkomanównarkomanów wpadło w nałóg, zaczynając właśnie od „miękkich narkotyków”.
Stosowanie niebezpiecznych używek niesie ze sobą wiele zagrożeń. Jednak sporo osób bierze je, gdyż uważa za korzystne ich chwilowe odprężające lub pobudzające działanie. Z tego powodu mogą nawet namawiać cię do ich spróbowania. Czasami takie osoby posuwają się nawet do wymuszenia decyzji o zastosowaniu używki, grożąc na przykład zerwaniem koleżeństwa. Czy warto jednak korzystać z używki, skoro daje tylko chwilową przyjemność, za to mnóstwo problemów w przyszłości?
Przede wszystkim musisz wiedzieć, że można, a nawet trzeba nauczyć się odmawiać, jeśli nie podoba ci się propozycja innej osoby. Umiejętność odmawiania nazywana jest asertywnościąasertywnością. Wiedz też, że jeśli ktoś namawia cię do czegoś złego, nie musisz się usprawiedliwiać i podawać powodów odmowy. Nie bój się też odrzucenia czy wyśmiania – korzystanie z używek nie jest ani oznaką dorosłości, ani powodem do dumy. Nie warto bać się odrzucenia – prawdopodobnie najwięcej szacunku zdobędziesz, jeśli powiesz „nie”.
Podsumowanie
Niektóre używki są mało szkodliwe dla zdrowia.
Najgroźniejszymi używkami są alkohol, papierosy i narkotyki.
Używki powodują wiele chorób, np. nowotwory. Narkotyki dodatkowo silnie wpływają na układ nerwowy.
Groźnym skutkiem zażywania używek jest uzależnienie.
Praca domowa
Jak sądzisz, czy można uzależnić się od słodyczy, zakupów lub korzystania z komputera? Uzasadnij swoją odpowiedź. Jeśli uważasz, że tak, korzystając z Internetu i dostępnych źródeł, oceń czy takie uzależnienie jest równie groźne, co korzystanie z niebezpiecznych używek.
Słownik
uzależnienie od picia alkoholu
umiejętność obrony własnych praw oraz wyrażania własnego zdania i jego obrony stanowczo, lecz bez zachowań agresywnych lub szkodzących innej osobie
wrażenia zmysłowe pojawiające się w wyniku zaburzeń funkcji poznawczych organizmu, mogą dotyczyć słuchu, wzroku, węchu, smaku lub dotyku, pojawiają się np. po zażyciu środków narkotycznych
wykonywanie szkodliwych dla organizmu czynności (np. palenia papierosów) wywołane przez uzależnienieuzależnienie
osoba uzależniona od substancji narkotycznych
choroba polegająca na tym, że niektóre komórki naszego organizmu rozmnażają się nadmiernie, zużywając substancje pokarmowe i osłabiając odporność oraz kondycję fizyczną
roślina występująca w obu Amerykach i Australii; służy jako surowiec to produkcji papierosów i cygar
silna potrzeba zażycia jakiejś substancji lub wykonania czynności
substancja wywołująca określony wpływ na organizm, zwykle pobudzająca lub uspokajająca, która nie jest niezbędna do życia i prawidłowego funkcjonowania organizmu
Zadania
Podane nazwy używek przyporządkuj do właściwych kategorii.
narkotyki, czekolada, alkohol, papierosy, cola, kawa, tabaka, pomidory, herbata, soki owocowe
| bardzo groźne | |
|---|---|
| mniej groźne | |
| elementy niepasujące do żadnej kategorii |
Rozwiąż krzyżówkę.
- Organ najbardziej narażony na choroby u osób palących papierosy.
- Silna potrzeba zażycia jakiejś substancji lub wykonania czynności.
- Roślina, z której wytwarza się m.in. papierosy i cygara.
- Niegroźna używka w postaci napoju pobudzającego, często pita rano.
- Forma tytoniu przeznaczona do wdychania.
- Uzależnienie od alkoholu.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||
| 6 |