Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RAAgZ2RHP2b68
Zdjęcie przedstawiające dłonie trzymające otwartą książkę. W tle fragment konaru drzewa i zielona gałązka.

Czy książki mają metki?

Książka
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Książki były kiedyś niezwykle cenne. Przed złodziejami (których wówczas nazywano 'książkołapami') miały je chronić zaklęcia umieszczane na wewnętrznych stronach, zwanych ekslibrisami.

Przeczytaj poniższe przykłady zaklęć autorstwa Kazimierza Zielińskiego.

Kazimierz Zieliński Zaklęcia przeciwko złodziejom książek

Kto książki złośliwie mi kradnie lub psuje,
Niech diabeł go porwie i srodze katuje.

Kto książki smaruje i skazy w nich czyni,
Ten ryj miast gęby niech ma na kształt świni.

Kto karty zagina czy latem, czy wiosną,
Niech uszy mu długie jak osłu urosną.

wpis_01 Źródło: Kazimierz Zieliński, Zaklęcia przeciwko złodziejom książek, [w:] M. Poznański, Kto miłuje księgi. Antologia tekstów o książce, Warszawa 1958, s. 245.

Obecnie nie rzucamy klątw na złodziei, a ekslibrisy służą głównie wskazaniu właściciela książki.

RKSVwU97JhMRC1
Ex libris
Źródło: a. nn, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
RjvNf90NLSy1e
(Uzupełnij).

Przeczytaj wiersz Janusza Wiktora Gomulickiego pt. 'Ex libris'.

Ex librisJanusz Wiktor Gomulicki
Janusz Wiktor Gomulicki Ex libris

Po starą księgę sięgam ze wzruszeniem.
Zda mi sięzda mi sięZda mi się, że to nakryty kamieniem
Ojców proch. Czas ją poczernił i kruszy,
Lecz pełna w sobie nieśmiertelnej duszy.

Ledwiem otworzył zżółkłe karty, słyszę:
Ktoś do mnie mówi poprzez wieków ciszę –
To Przeszłość głosem czcigodnym pradziada
Z myśli i czynów swoich się spowiada.

Jak ją odtrącić? Jak nie dać jej ucha?
Wyrodny, kto swych praojcówpraojcówpraojców nie słucha!
Stara, szanowna, pyłem siwa księga
Cudownie Przeszłość z Obecnością sprzęga.

Stąd myśl krzepiąca, że w śmierci godzinie
Człowiek nie cały w cieniach grobu ginie;
Stąd wiara żywa w wieczność narodową,
Stąd moc dzierżącadzierżącadzierżąca zamiast miecza – słowo.

Cześć starym księgom; najmniejszy ich szczątek
Wart miejsca w świętej skarbnicy pamiątek!

j0000008GVB5v22_00000_BIB_001 Źródło: Janusz Wiktor Gomulicki, Ex libris, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Warszawa 1978, s. 116.
Rt0SxhRx7FfpD1
Sytuacja liryczna
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 2

Wyszukaj w wierszu 'Ex libris' i wypisz fragmenty mówiące o tym, do czego podmiot liryczny porównuje książkę.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 3

Opisz sytuację liryczną w wierszu Janusza Wiktora Gomulickiego.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 4
R13mxahdDeAPe1
Zadanie interaktywne polega na oznaczeniu fragmentów tekstu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RQUaTJelyVBqF
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
R1EZOnhd6UEnc
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RVnQPeX0AknEw
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 7

Wyjaśnij, dlaczego rzeczowniki Przeszłość i Obecność zapisane są wielkimi literami. Jaki to ma wpływ na nastrój wiersza?

uzupełnij treść
Księgi i książki
Krystyna Długosz-Kurbaczowa Księgi i książki

[...] Wyraz 'księgi' ma najprawdopodobniej orientalne pochodzenie. Poświadczony jest w polszczyźnie od najdawniejszych czasów w tej właśnie postaci, tzn. w formie liczby mnogiej. Formy liczby pojedynczej (księga) wprowadzono na przełomie XVI i XVII w., głównie w celu odróżnienia nazw jednego egzemplarza od wielu. [...]
Warto też dodać, że od neutralnej nazwy 'księga' stworzono zdrobnienie 'książka',  natomiast podstawowa nazwa 'księga'  stała się zgrubieniem i znaczy 'duża książka'. [...]

wpis_02 Źródło: Krystyna Długosz-Kurbaczowa, Poradnia językowa PWN, dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/ksiegi-i-ksiazka;13002.html [dostęp 3.03.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
1
Ćwiczenie 8

Wyjaśnij, na czym polega różnica między znaczeniem słów książka a księga w odniesieniu do wiersza 'Ex libris'.

uzupełnij treść
RdcWofyE7Udgi
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 10
R1NdArq4rfsNm
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 11
RGrmJilSlIR1e
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RXRGlle8bwvkK1
Aforyzm
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 12

Wyszukaj w wierszu 'Ex libris' dwa aforyzmy. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 13

Napisz, czym są dla ciebie stare książki. Jakie niosą w sobie wartości? Czego uczą?

uzupełnij treść
Polecenie 1

Zaprojektuj własny ekslibris. Narysuj go w poniższym szkicowniku lub w zeszycie.

RMgZBIYjnKKxr
Miejsce na rysunek ucznia.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Opisz jak wyglądałby twój własny ekslibris.

R1ZhcN8SLXgXM
Miejsce na notatkę ucznia.
zda mi się
dzierżąca
praojców