Książki były kiedyś niezwykle cenne. Przed złodziejami (których wówczas nazywano 'książkołapami') miały je chronić zaklęcia umieszczane na wewnętrznych stronach, zwanych ekslibrisami.
Przeczytaj poniższe przykłady zaklęć autorstwa Kazimierza Zielińskiego.
Zaklęcia przeciwko złodziejom książekKto książki złośliwie mi kradnie lub psuje,
Niech diabeł go porwie i srodze katuje.Kto książki smaruje i skazy w nich czyni,
Ten ryj miast gęby niech ma na kształt świni.Kto karty zagina czy latem, czy wiosną,
Niech uszy mu długie jak osłu urosną.
Obecnie nie rzucamy klątw na złodziei, a ekslibrisy służą głównie wskazaniu właściciela książki.
Przeczytaj wiersz Janusza Wiktora Gomulickiego pt. 'Ex libris'.
Ex librisPo starą księgę sięgam ze wzruszeniem.
Zda mi sięZda mi się, że to nakryty kamieniem
Ojców proch. Czas ją poczernił i kruszy,
Lecz pełna w sobie nieśmiertelnej duszy.Ledwiem otworzył zżółkłe karty, słyszę:
Ktoś do mnie mówi poprzez wieków ciszę –
To Przeszłość głosem czcigodnym pradziada
Z myśli i czynów swoich się spowiada.Jak ją odtrącić? Jak nie dać jej ucha?
Wyrodny, kto swych praojcówpraojców nie słucha!
Stara, szanowna, pyłem siwa księga
Cudownie Przeszłość z Obecnością sprzęga.Stąd myśl krzepiąca, że w śmierci godzinie
Człowiek nie cały w cieniach grobu ginie;
Stąd wiara żywa w wieczność narodową,
Stąd moc dzierżącadzierżąca zamiast miecza – słowo.Cześć starym księgom; najmniejszy ich szczątek
Wart miejsca w świętej skarbnicy pamiątek!
Wyszukaj w wierszu 'Ex libris' i wypisz fragmenty mówiące o tym, do czego podmiot liryczny porównuje książkę.
Opisz sytuację liryczną w wierszu Janusza Wiktora Gomulickiego.
Wyjaśnij, dlaczego rzeczowniki Przeszłość i Obecność zapisane są wielkimi literami. Jaki to ma wpływ na nastrój wiersza?
Księgi i książki[...] Wyraz 'księgi' ma najprawdopodobniej orientalne pochodzenie. Poświadczony jest w polszczyźnie od najdawniejszych czasów w tej właśnie postaci, tzn. w formie liczby mnogiej. Formy liczby pojedynczej (księga) wprowadzono na przełomie XVI i XVII w., głównie w celu odróżnienia nazw jednego egzemplarza od wielu. [...]
Warto też dodać, że od neutralnej nazwy 'księga' stworzono zdrobnienie 'książka', natomiast podstawowa nazwa 'księga' stała się zgrubieniem i znaczy 'duża książka'. [...]
Wyjaśnij, na czym polega różnica między znaczeniem słów książka a księga w odniesieniu do wiersza 'Ex libris'.
Nastrój, jaki chce uzyskać poeta, zależy od celowo dobranych wyrazów. Jaki jest nastrój w wierszu? Znajdź wyszukane słowa i uzupełnij tabelkę.
Słowa, zwroty wyszukane | Słowa, zwroty zwykłe, neutralne |
---|---|
sięgam | biorę |
nie dać jej ucha | |
ledwie otworzyłem | |
trzymająca | |
sprzęga |
Wyszukaj w wierszu 'Ex libris' dwa aforyzmy. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
Napisz, czym są dla ciebie stare książki. Jakie niosą w sobie wartości? Czego uczą?
Zaprojektuj własny ekslibris. Narysuj go w poniższym szkicowniku lub w zeszycie.
Opisz jak wyglądałby twój własny ekslibris.