Pochwała życia

Zwróć uwagę na tematykę wiersza i postawę podmiotu lirycznego.

W wierszu dominuje nastrój spokoju. Poeta snuje refleksje nad przemijalnością życia, ale nie popada z tego powodu w pesymizm i rozpacz, tak jak twórcy młodopolscy.

Przypomnij sobie naczelne hasło humanizmu renesansowego.

Słowa: 'Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce' kojarzą się z maksymą Terencjusza: 'Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce'.

Zwróć uwagę, że podmiot liryczny wiele przeżył.

Podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej, co potwierdzają czasowniki: 'znam', 'wiem', 'żyłem', 'szedłem'. Znajduje się już u kresu życia, które chwali. Jest człowiekiem doświadczonym, dlatego powtarza wielokrotnie słowa: 'wiem', 'znam', 'żyłem', 'byłem', wymieniając kolejne aspekty swojego życia.

Zwróć uwagę na to, co robił podmiot liryczny oraz jakich uczuć doznał w swoim życiu.

Podmiot liryczny wiele w życiu doświadczył. Cierpiał i popadał w zwątpienie:
'Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska,
Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia,
A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia'.
Kochał:
'Kochałem i wiem teraz, skąd się rodzą pieśni'.
Wiele widział:
'Bo żyłem długo w górach i mieszkałem w lasach'.
Przeżywał zarówno chwile radosne, jaki smutne:
'Pamięcią swe dni chmurne i dni w słońca
Przechodzę, jakby jakieś wielkie, dziwne miasta,
Z myślą ciężką, jak z dzbanem na głowie niewiasta,
A dzban wino ukrywa i łzy w swojej cieśni'.
Oglądał śmierć i narodziny:
'Widziałem konających w nadziejnej otusze
I kobiety przy studniach brzemienne, jak grusze;
Szedłem przez pola żniwne i mogilne kopce'.

Zwróć uwagę na wypowiedź podmiotu lirycznego: 'A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia'.

Podmiot liryczny doświadczył w swoim życiu rozpaczy i zwątpienia, ale nie poddał się smutkowi. Głosi pochwałę życia, przyjmując postawę epikurejską. W chwilach melancholii pojawiał się weń wewnętrzny spokój, który czerpał z filozofii stoickiej. Pełna miłości akceptacja świata pozwoliła podmiotowi lirycznemu przezwyciężyć cierpienie. W ten sposób  autor odwołał się do franciszkanizmu.

Zwróć uwagę, że podmiot liryczny nawiązuje do szczegółów kojarzących się z różnymi prądami filozoficznymi.

W utworze Staffa nawiązaniem do filozofii stoickiej jest pogląd, że nie należy ulegać emocjom, a wszelkie złe chwile trzeba przyjmować rozumowo. Podmiot liryczny wierzy w moc rozumu, dlatego dystansuje się wobec zła i tragedii. Z wiersza wyłania się franciszkanizm, który przejawia się w chrześcijańskim pogodzeniu
ze światem oraz optymizmie, dlatego podmiot liryczny podkreśla, że życie przynosi radość mimo smutków, co potwierdza cytat: 'w łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu' i odwołuje się on do filozofii św. Franciszka z Asyżu, kiedy wspomina o miłości do ludzi i bliskości z przyrodą. Postawa podmiotu lirycznego bliska jest humaniście renesansowemu, który czerpie nie tylko z filozofii stoickiej, ale również z epikureizmu, będącego pochwałą radości życia.

Zwróć uwagę na postawę odautorskiego podmiotu lirycznego, dlaczego zmienił się jego stosunek do Boga.

Wiersz ma charakter poetyckiej spowiedzi i dialogu ze Stwórcą. Poeta podsumowuje swoje życie duchowe, dochodząc do wniosku, że mimo dawnego buntu jest teraz pogodzony z Bogiem.

Zwróć uwagę, jaka jest postawa podmiotu lirycznego wobec Boga.

Podmiot liryczny, który można utożsamić z samym poetą, wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Rozlicza się ze swoją przeszłością w formie spowiedzi. Wyjaśnia również zmianę postawy buntowniczej na pełną pokory i akceptacji świata.

Przypomnij sobie, w jaki sposób Bóg traktuje człowieka.

W wierszu Przestałem się wadzić z Bogiem podmiot liryczny jest pogodzony z Bogiem, mimo swojego dawnego buntu. Stwórca to dobry przyjaciel, który patrzy pobłażliwym okiem na jego bluźniercze słowa. Bóg jest miłosierny i wyrozumiały, zasiada na tronie i uśmiecha się do człowieka. Podmiot liryczny podkreśla,
że dawniej buntował się przeciwko Stwórcy, gdyż było to spowodowane osobistą niedolą. Bóg jednak nie walczy z człowiekiem, ale jest jego sprzymierzeńcem.

Zwróć uwagę, jaka zaszła przemiana w podmiocie lirycznym od buntownika do człowieka pełnego pokory.

Podmiot liryczny przestał spierać się ze Stwórcą, ponieważ doświadczenia nabyte przez lata nauczyły go pokory wobec Najwyższego Pana. Zrozumiał, że Bóg jest dobry i wyrozumiały, dlatego nie gniewa się na niego, co potwierdza cytat:
'Jeno że dzisiaj to widzę,
W patrzeniu dosyć już biegły,
Czego w zamęcie walki
Źrenice me nie dostrzegły.
Nie ruszał ci On naprzeciw
W rynsztunku wspaniałym dziwie,
A tylko na tronie Swym siedząc,
Uśmiechał się pobłażliwie...'.
Podmiot liryczny nie wadzi się z Bogiem, ale żyje z nim w pokoju:
'Lecz już nie wadząc się z Bogiem,
Mam jeszcze cichą nadzieję,
Że na dnie mojego spokoju
Żar świętej wojny tleje'
Podmiot liryczny nie czuje skruchy z powodu wcześniejszej postawy buntowniczej, gdyż jego niezgoda na cierpienie płynęła z czystego serca, które nie mogło znieść niesprawiedliwości. Nie obwinia też Boga o ludzkie cierpienie:
'I dzisiaj nie żal mi tego,
Najmniejszej nie czuję skruchy,
Bom ci nie żaden służalec,
Na własne serce głuchy.

Zwróć uwagę, jaką postawę wobec Boga przyjmuje podmiot liryczny.

Podmiot liryczny nie wadzi się już z Bogiem, ponieważ minął bunt, który zrodził się z ludzkiej niedoli. Przyjął postawę akceptacji i pogodzenia się ze światem, a jednocześnie wrodzonej wrażliwości na niezgodę oraz gotowości do wystąpień w słusznej sprawie.