Zasady pracy przyrodnika

RA9IyUNG09V1e

Fotografia przedstawia łąkę. Widać trawę i kwiaty o żółtych płatkach oraz białych płatkach i żółtym środku. Na pierwszym planie ujęto fragment dłoni trzymającej lupę. Dzięki lupie widzimy powiększony obraz biało‑żółtego kwiatu oraz kłos trawy.

1. Jak badamy przyrodę?

Człowiek poznaje otoczenie za pomocą zmysłówzmysłyzmysłów. Podstawowych zmysłów jest pięć: wzrok, słuch, węch, smak i dotyk.

Narządem wzroku są oczy. Dzięki nim wiemy, czy jest jasno, czy ciemno, wykrywamy ruch, rozpoznajemy kształty i kolory. Te ostatnie możemy jednak rozróżniać jedynie przy dobrym oświetleniu. Uszy to narząd zmysłu słuchu i równowagi. Dzięki nim słyszymy, ponadto w uszach znajduje się również narząd, dzięki któremu zachowujemy równowagę ciała. Narządem węchu (wrażliwym na zapachy) jest nos. Pozwala on wyczuć obecność unoszących się w powietrzu drobin różnych substancji. Narządem smaku u człowieka jest język, który również wyczuwa drobiny substancji, ale w pokarmie. Wrażenia dotykowe odbieramy dzięki komórkom rozmieszczonym na skórze. Dzięki nim czujemy ciepło, zimno, nacisk oraz ból.

Warto wiedzieć, że zmysły smaku i węchu są ze sobą powiązane. To dlatego, kiedy jesteśmy przeziębieni i mamy zatkany nos, potrawy inaczej smakują.

Ciekawostka

U węży narządem węchu nie jest nos, lecz język – szybko wysuwając go i wsuwając, węże zbierają unoszące się w powietrzu cząstki różnych substancji.

R1dh2Axr4sKLb

Fotografia przedstawia brązowego węża o ciemnym grzbiecie i jaśniejszej stronie brzusznej. Z jego pyska wystaje długi język, którego końcówka jest rozdwojona. U węży to właśnie język jest najważniejszym narządem węchu.

Kiedy obserwujemy jakiś obiekt lub przeprowadzamy doświadczenie, możemy posłużyć się każdym ze zmysłów. Na przykład prowadząc obserwację przemian zachodzących podczas robienia ciasta, używamy wzroku, by ocenić ilość dodawanych składników, dotyku, by stwierdzić, czy ciasto jest dobrze wyrobione, i smaku, by sprawdzić, czy dodaliśmy wystarczającą ilość cukru. Później, pilnując, by ciasto się dobrze upiekło, oceniamy za pomocą wzroku, węchu i smaku, czy nie jest przypalone.

2. Bezpiecznie w pracowni i w terenie

Wiemy już, jakich zmysłów używamy w odkrywaniu przyrody. Warto teraz nauczyć się, jak je chronić, aby nie stało nam się nic złego.

Do niektórych doświadczeń, które wykonujesz w pracowni przyrodniczej, mogą być potrzebne ostre narzędzia, odczynniki chemiczneodczynniki chemiczneodczynniki chemiczne czy palnik gazowy. Pamiętaj, aby zawsze wykonywać niebezpieczne doświadczenia w obecności osoby dorosłej oraz używać odzieży ochronnej, jak np. fartuch laboratoryjny (kitel), okulary ochronne oraz rękawiczki lateksowe.

Ważne!

Zasady bezpieczeństwa w pracowni przyrodniczej:

1

RwhIrcj5vDFou

Ilustracja przedstawia pięć probówek wypełnionych płynami. Wszystkie probówki zamknięte się u góry korkiem. W pierwszej probówce od lewej strony znajduje się pomarańczowy płyn, w drugiej niebieski, w trzeciej jasnozielony, w czwartej fioletowy, w piątej ciemnozielony. Nad probówkami widnieje napis. Utrzymuj porządek.

RkAfjCfgxvUIx

Ilustracja przedstawia dwie sylwetki dziewczynek stojących jedna za drugą. Jedna z dziewczynek plecie warkocz drugiej dziewczynce. Nad nimi znajduje się napis. Zwiąż włosy.

RxfSpkoglKYGX

Ilustracja przedstawia sylwetkę człowieka. Ma on na sobie biały kitel medyczny. Nad sylwetką widnieje napis. Używaj odzieży ochronnej.

R1P8D2GcRSrqo

Na ilustracji znajduje się symbol ognia oraz duży nóż kuchenny. Wokół ilustracji znajduje się napis. Używaj gonia i ostrych narzędzi tylko pod opieką osób dorosłych.

RHfHMvpoiaGCY

Ilustracja przedstawia ludzki nos znajdujący się nad naczyniem z przezroczystą substancją. Nad ilustracją znajduje się napis. Staraj się nie wąchać nieznanych substancji.

R1PZww0NMJhDS

Ilustracja przedstawia usta z wyciągniętym językiem oraz probówkę z żółtą substancją. Z próbówki kapie kropla żółtego płynu wprost na język. Nad ilustracją znajduje się napis. Nie próbuj nieznanych substancji.

R4wcUMt5sZT2n

Ilustracja przedstawia ludzką dłoń ułożoną w kształt łódeczki. Nad dłonią znajduje się pipeta z zielonym płynem w środku. Na rękę kapie kropla płynu z pipety. Nad ilustracją znajduje się napis. Nie dotykaj gołą dłonią nieznanych substancji.

Kiedy planujesz przeprowadzenie obserwacji w terenie, pamiętaj, aby przed wyjściem z domu dokładnie się przygotować. Spakuj starannie plecak: weź ze sobą lornetkę, notatnik i ołówek lub długopis, aparat fotograficzny. Nie zapomnij o czymś do jedzenia i butelce wody. Koniecznie ubierz się w odpowiedni do pogody strój i zabierz podręczną apteczkę.

Kiedy już przebywasz w terenie, nigdy nie zbliżaj się do dzikich zwierząt – nawet tych, które wydają ci się małe i niegroźne. Mogą one być bardziej niebezpieczne niż to się wydaje. Niektóre z nich mogą też przenosić niebezpieczne choroby, np. wściekliznę.

Nie tylko zwierzęta potrafią być niebezpieczne. Również wiele roślin może stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia, a nawet życia. Nigdy nie próbuj jeść roślin, których nie znasz.

W przyrodzie występuje wiele fascynujących miejsc i zjawisk, których oglądanie bywa niezwykłym przeżyciem. Niektóre jednak są dla nas groźne. Pamiętaj, aby obserwować je z bezpiecznej odległości!

Podsumowanie

• Człowiek posiada pięć zmysłów (wzrok, słuch, węch, smak oraz dotyk), dzięki którym może poznawać przyrodę.

• Podczas dokonywania badań przyrodniczych należy stosować odpowiednie środki ostrożności. Należą do nich: utrzymywanie czystości, związywanie włosów, używanie odzieży ochronnej, używanie ognia i ostrych narzędzi tylko pod opieką dorosłych, zrezygnowanie z wąchania, smakowania i dotykania nieznanych substancji.

• Elementami odzieży ochronnej stosowanej w pracowni są m.in. fartuch laboratoryjny (kitel), okulary ochronne oraz rękawiczki lateksowe.

Słownik

Zadania