Uczymy się redagować rozprawkę
Słowo „rozprawka” to zdrobnienie od „rozprawy”, czyli rozbudowanej pisemnej formy wypowiedzi naukowej lub filozoficznej, poświęconej jakiemuś zagadnieniu. Rozprawka służy przedstawieniu i udowodnieniu jakiejś myśli (tezy) oraz swojego stanowiska wobec niej. Wyróżnia ją rozbudowana argumentacja i przemyślana, rzeczowa prezentacja dowodów. Rozprawka to sztuka umiejętnej dyskusji, stawiania pytań i odwoływania się do faktów.
Sprawdź w dowolnym słowniku języka polskiego różnicę pomiędzy „rozprawą” a „rozprawką”. Zapisz definicje poniżej.
Przypomnij sobie treść powieści Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec. Zredaguj krótką notatkę na temat tego dzieła.
Uzupełnij mapę myśli własnymi skojarzeniami z hasłem „rozprawka”.
Zgromadź skojarzenia związane z hasłem „rozprawka”. Zapisz je poniżej.
Kompozycja rozprawki
Rozprawka to dłuższa forma wypowiedzi, w której piszący najpierw rozważa problem, a następnie wyraża swoje stanowisko wobec problemu, wykorzystując zgromadzone argumenty poparte konkretnymi przykładami. Wymaga ona ogromnej dyscypliny myślowej, nie można więc zestawiać przypadkowo zebranych sądów.
Pamiętaj, że:
teza to twierdzenie, które jest prawdziwe (np. Szkoła jest miejscem, w którym można zdobyć wiedzę.);
hipoteza to założenie, które wymaga sprawdzenia (np. Czy szkoła jest miejscem, w którym można zdobyć wiedzę?);
argument to fakt, który przytaczany jest w formie uzasadnienia (np. Dzięki nauce w szkole, możemy poszerzyć swoje horyzonty.);
kontrargument to argument wysuwany przeciw innemu argumentowi (np. Nie tylko w szkole można się czegoś nauczyć.).
W zależności od tego, jak sformułowany jest temat rozprawki, rozróżnia się:
rozprawkę z tezą;
rozprawkę z hipotezą.
Zanim rozpoczniemy pisanie, warto zaplanować swoją rozprawkę (np. jako szkic lub mapę myśli) – zebrać argumenty wraz z przykładami, przygotować również kontrargumenty i ułożyć je w odpowiednim porządku (chronologicznym lub hierarchicznym – od najważniejszych do drugoplanowych).
Rozprawka składa się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Każda z części powinna zawierać inne informacje. Kompozycja rozprawki została zaprezentowana poniżej.
Wstęp
W tej części piszący stawia tezę lub hipotezę. Może również rozwinąć główną myśl lub podać powód podjęcia określonej tematyki.
Rozwinięcie
W tej części rozprawki następuje przedstawienie argumentów oraz kontrargumentów. Argumenty należy wprowadzać stopniowo – tzn. jeden dłuższy akapit powinien obejmować jeden dowód (wraz z przykładami). Każdy akapit powinien więc stanowić myślową i logiczną całość. Wyróżniamy dwa typy argumentów:
potwierdzające słuszność postawionej tezy;
zaprzeczające tezie (argumenty „przeciwko”).
W uzasadnieniu można również wykorzystywać kontrargumenty. Należy także zadbać o to, aby przedstawienie własnych sądów było spójne, a użyta argumentacja – logiczna i przekonująca. Warto również przygotować (jeśli jest taka możliwość) odpowiednie cytaty z wypowiedzi, które mogą być ilustracją dla argumentów, a także przywołania ze słowników i wydawnictw encyklopedycznych.
Zakończenie
Rozprawka musi się kończyć konkluzją, w której pojawia się odniesienie do tezy lub hipotezy. W tej części następuje również podsumowanie rozważań i, w przypadku rozprawki z hipotezą, potwierdzenie lub zaprzeczenie tezy bądź odpowiedź na pytanie postawione we wstępie.
Przykładowy plan rozprawki
Temat
Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że współczesna młodzież nie dorównuje pokoleniu Alka, Zośki i Rudego?
Wstęp
Współczesna młodzież: życie w określonych realiach, sprzyjające warunki rozwoju, czasy pokoju w naszym kraju…
Młodzież żyjąca w czasie II wojny światowej: okrutne czasy wojny, utracone marzenia, lęk przed śmiercią, niepewność…
Hipoteza
Współczesna młodzież owszem pod wieloma względami nie dorównuje…, przy czym należy wziąć pod uwagę to, że…
Ponadto…
Argumenty popierające tezę:
Ambicja i upór w dążeniu do celu.
Szacunek do rodziców, uznanie ich autorytetu.
Dojrzałość i samodzielność.
Patriotyzm i bezgraniczne poświęcenie dla ojczyzny.
Kontrargumenty:
Alek, Zośka i Rudy to rzeczywiście wyjątkowi ludzie, ale czy wszyscy byli wtedy tacy jak oni? Wśród moich rówieśników...
Żyjemy w innych realiach niż bohaterowie powieści Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec. Relacje rodzinne uległy zmianie – sposób zwracania się do rodziców i rodzeństwa jest swobodniejszy, pozbawiony sztucznego dystansu. Czy to oznacza, że mniej kochamy swoich najbliższych? Wielu moich rówieśników bardzo ceni wartości i tradycje rodzinne...
Moje pokolenie również potrafi o siebie zadbać. Często potrafimy wprowadzić dorosłych w zdumienie. Czy to nie dowód dojrzałości i samodzielności?
Poświęcenie i miłość do ojczyzny można wyrażać na wiele sposobów i niezależnie od okoliczności.
Zakończenie
Alek, Zośka i Rudy są godni naśladowania, ponieważ walczyli z okupantem, oddawali życie za innych, zachowali człowieczeństwo w nieludzkich warunkach, byli dojrzali, ambitni, dzielni.
Jednak moje pokolenie również potrafi dać dowód naszej dojrzałości i wytrwałości… Świadczy o tym choćby… Pamiętać jednak należy o tym, że żyjemy w innych czasach, które…
Podsumowując, stwierdzam, że Alek, Zośka i Rudy z pewnością zasługują na podziw. Byli oni… Jednak stwierdzenie, że współczesne pokolenie im nie dorównuje, jest przesadzone. Przecież… Poza tym warto podkreślić…
Podsumowując moje powyższe rozważania, z całym przekonaniem mogę stwierdzić, iż...
Słownictwo stosowane w rozprawce
W rozprawce używane jest słownictwo, które świadczy o logicznym, rozumowym toku myślenia.
Z jakiego słownictwa warto korzystać w rozprawce?
Wstęp
Warto się zastanowić, czy…
Zamierzam skupić się na…
Najpierw zastanowię się nad znaczeniem…
Problem, który chcę poruszyć…
Warto rozważyć…
Powszechnie sądzi się, że…
Celem moich rozważań jest…
Proponuję najpierw rozważyć, czym jest…
Na wstępie chcę zaznaczyć, iż…
W pełni zgadzam się z myślą zawartą w temacie…
Nie mogę zgodzić się z tezą postawioną w temacie, ponieważ...
Nie zgadzam się z myślą zawartą w temacie, ponieważ...
Nie przekonuje mnie opinia o tym, że…
Argumentacja
Zacznę od…
W pierwszej kolejności…
Punktem wyjścia do moich rozważań jest…
Na wstępie zastanowię się nad…
Z tego wynika, że…
Z tego też powodu…
Jest to jeden z dowodów na…
Stanowisko to potwierdzają również…
Nie sposób nie zauważyć, że…
Wszystko wskazuje na to, że…
Należy nadmienić, że…
Jak wynika z przytoczonych argumentów/ faktów/ dowodów…
Świadczy o tym przykład…
Warto zaznaczyć, że…
Odniosę się do kolejnego przykładu…
Przejdę do kolejnego zagadnienia…
Warto przywołać kolejny przykład…
Po pierwsze… Po drugie… Po trzecie…
W świetle przedstawionych rozważań…
Przytoczę jeszcze jeden argument…
Dodatkowym argumentem jest…
Teraz przejdę do kolejnego argumentu…
Podam jeszcze jeden przykład…
Omówię następny problem…
Teraz przejdę do…
Następna kwestia, która…
Zebrane przykłady potwierdzają…
W świetle zebranych dowodów…
Podkreślenie subiektywizmu wypowiedzi
Sądzę, że…
Uważam, że…
Moim zdaniem…
Słownictwo zwiększające spójność
Z jednej strony… Z drugiej strony zaś…
Jak wiadomo…
Odnosząc się do…
toteż/ czyli/ zatem/ bowiem/ mianowicie…
nie tylko…, ale także…
Wprowadzanie cytatów, czyichś sądów lub opinii
Posłużę się tu przykładem, w którym mówi się o…
Odzwierciedleniem tego stanowiska są słowa…
Podobnych dowodów dostarczają nam przykłady wypowiedzi…
Potwierdza to następujący fragment: „…”
Świadczy o tym następujący cytat: „…”
Świadczą o tym następujące słowa bohatera: „…”
Swój argument poprę wypowiedzią pisarza/pisarki: „…”
Podsumowanie
Podsumowując swoje rozważania, stwierdzam, że…
Wszystkie przedstawione przykłady wskazują/pozwalają sądzić, że…
Podsumowując, …
Na zakończenie warto podsumować…
Przytoczone argumenty wystarczą, by stwierdzić, że…
Sądzę, że udało mi się udowodnić przywołaną we wstępie tezę, ponieważ…
Na zakończenie stwierdzam, że…
Czego unikamy w rozprawce?
Słownictwa nacechowanego negatywnie (np. obrażanie)
Nie wiem, czy wszyscy to zrozumieją…
Nie widzę sensu zagłębiania się w tę sprawę, jeśli…
Każdy, kto nie uwzględnia tych zaleceń/ wskazówek/ pouczeń, poniesie porażkę.
Można przytoczyć jeszcze więcej argumentów, ale nie każdy to zrozumie.
Przedstawiania subiektywnych opinii jako prawd ogólnych
Jako znawca literatury zgadzam się z tym, że czytanie książek jest cenniejszym zajęciem niż słuchanie audiobooków.
Wszyscy ludzie doskonale posługują się pocztą elektroniczną. Każdy z nas ma przecież łatwy dostęp do internetu i komputera.
To oczywiste, że poezja lepiej oddaje świat uczuć i przeżyć niż proza.
Pomijania informacji i zakładania, że są to powszechnie znane prawdy
Nie będę przecież tego uzasadniać, bo to jest dobrze znany problem.
Już od tysięcy lat człowiek szuka odpowiedzi na to pytanie.
Język jest najlepszym środkiem komunikacji, więc szkoda czasu na dyskusję o gestach i obrazach.
Słownictwa odwołującego się do poczucia czasu, ilości informacji itp.
Mógłbym przytoczyć jeszcze więcej dowodów na poparcie tej tezy, ale nie uda się ich wszystkich zamieścić w tych rozważaniach.
Pamiętaj o tym, aby pisać na temat. W przypadku przytaczania przykładu z literatury nie należy streszczać utworu. Argumenty, fakty oraz przykłady powinny odnosić się tylko do rozważanego zagadnienia.
Zadaniowo
Rozważ temat: O człowieku świadczą jego czyny, a nie słowa. Zredaguj wstęp do rozprawki, sformułuj przykładowe argumenty i napisz zakończenie.
Napisz rozprawkę, w której rozważysz, czy istnieje prawdziwa przyjaźń. W argumentacji odwołaj się do „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamieńskiego oraz do innego utworu literackiego. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 wyrazów.