Skóra

RIXRa7rUfnWwy

Na zdjęciu widać bladoróżową skórę człowieka. Włosy ją porastające są wyprostowane. Skóra posiada lekkie wypustki, widać gęsią skórkę.

1. Budowa skóry

SkóraskóraSkóra składa się z dwóch warstw różnej grubości – naskórka i skóry właściwej. NaskóreknaskórekNaskórek zbudowany jest z tkanki nabłonkowej. Jego ściśle ułożone komórki tworzą barierę dla bakterii, grzybów i innych czynników szkodliwych dla organizmu. Komórki naskórka układają się w warstwy. Najgłębiej położona jest warstwa rozrodcza, na zewnątrz znajduje się warstwa rogowa. Komórki warstwy rozrodczej stale się dzielą, a nowo powstałe pokolenia komórek przesuwają się na zewnątrz i z czasem obumierają. Są wypełnione keratyną, białkiem nieprzepuszczalnym dla wody i czynników chorobotwórczych.

Martwe komórki naskórka stale się złuszczają, a wraz z nimi z powierzchni skóry usuwane są drobnoustroje, łój i kurz. Grubość warstwy rogowej zależy od miejsca występowania. Najgrubsza jest tam, gdzie bywa bardziej narażona na działanie czynników mechanicznych i większe tarcie, np. na spodniej stronie powierzchni stopy.

2. Znaczenie melaniny

Pomiędzy komórkami naskórka rozmieszczone są komórki barwnikowe, które zawierają brunatny barwnik – melaninęmelaninamelaninę. Najwięcej tego barwnika mają rdzenni mieszkańcy obszarów o silnym nasłonecznieniu. Jego obecność nie tylko decyduje o zabarwieniu skóry, włosów i oczu, ale także zabezpiecza materiał genetyczny głębiej położonych komórek przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Jednak całkowita izolacja skóry od promieni słonecznych jest niewskazana. Światło słoneczne odgrywa istotną rolę w syntezie witaminy DIndeks dolny 3₃, która odpowiada za gospodarkę wapniową organizmu i prawidłowy rozwój układu kostnego.

3. Skóra właściwa

Skóra właściwa zawiera włókna białkowe, które nadają jej elastyczność i mechaniczną wytrzymałość. Liczne naczynia krwionośne zaopatrują komórki skóry w składniki odżywcze, odprowadzają produkty przemiany materii komórek oraz uczestniczą w procesach termoregulacjitermoregulacjatermoregulacji.

W skórze właściwej obecne są komórki odbierające ze środowiska zewnętrznego bodźce bólu, dotyku, ucisku, temperatury – receptoryreceptorreceptory. Ich największe skupiska znajdują się na opuszkach palców i na powierzchni warg.

Ciekawostka

Uwypuklenia skóry właściwej na opuszkach palców tworzą charakterystyczny dla każdego układ linii papilarnych. Zwiększają one powierzchnię odbioru bodźców zewnętrznych. Ze względu na niepowtarzalne wzory stanowią szczególny rodzaj dowodu osobistego. Na ich podstawie dokonuje się na przykład identyfikacji osób biorących udział w przestępstwie lub zaginionych.

RHn9Y5W5ZRIOH

Fotografia przedstawia duże zbliżenie opuszkę palca człowieka. Widać linie papilarne w postaci jaśniejszych, wypukłych, przerywanych pasm.

4. Tkanka podskórna

Pod skórą znajduje się tkanka podskórna zbudowana z komórek tłuszczowych. Jej grubość zależy od położenia w organizmie, sposobu odżywiania, trybu życia, płci. Chroni głębiej położone tkanki przed urazami mechanicznymi. Stanowi również warstwę termoizolacyjną, a ponadto jest magazynem związków chemicznych.

5. Włosy i paznokcie

Wytworami naskórka są m.in. włosy i paznokcie. Włos składa się z 2 części: wystającej ponad powierzchnię skóry łodygi oraz zanurzonego w tkance podskórnej korzenia. Łodygę tworzą martwe komórki wypełnione keratyną oraz wodą. W korzeniu znajdują się komórki rozrodcze odpowiadające za wzrost włosa oraz komórki barwnikowe. Do korzenia włosa przylega mięsień przywłosowy, który kurcząc się, powoduje powstanie gęsiej skórki i stroszenie (postawienie do góry) włosów. Uniesione włosy wraz z występującą pomiędzy nimi warstwą powietrza zmniejszają utratę ciepła z organizmu. Włosy najobficiej pokrywają skórę głowy, chroniąc ją przed utratą ciepła i przegrzaniem.

Na grzbietowej powierzchni palców naskórek wytwarza twarde płytki – paznokcie, które chronią opuszki palców przed urazami.

6. Gruczoły skórne

Gruczoły łojowe występują w bliskim sąsiedztwie włosów. Wydzielany przez nie łój zawiera substancje tłuszczowe, które chronią włosy przed przesuszeniem i złamaniem, zapewniają elastyczność skóry oraz zapobiegają wnikaniu drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu.

Gruczoły potowe wydzielają pot, który zawiera głównie wodę. Ta unosi się z powierzchni skóry i chłodzi ją. Obecny w wydzielinie gruczołów potowych chlorek sodu nadaje skórze słonawy smak. Wraz z potem usuwane są z organizmu niektóre zbędne produkty przemiany materii, np. kwas moczowy, który sprawia, że zdrowa skóra ma odczyn kwaśny. Dzięki temu część drobnoustrojów chorobotwórczych, dla których takie środowisko jest nieprzyjazne, nie stanowi zagrożenia dla człowieka.

Gruczoły mlekowe (sutkowe) uaktywniają się u kobiet po porodzie. Ich wydzielina to mleko zawierające białko, cukry i tłuszcze, substancje odpornościowe, witaminy oraz inne składniki niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka w pierwszych miesiącach jego życia.

7. Funkcje skóry

Skóra pełni funkcje:

• ochronną – stanowi barierę przed uszkodzeniami, wnikaniem drobnoustrojów, czynnikami chemicznymi, promieniowaniem UV, wysychaniem;

• termoregulacyjną – bierze udział w regulacji temperatury ciała;

• wydzielniczą – gruczoły łojowe wydzielają łój, gruczoły potowe pot, a gruczoły mlekowe mleko;

• wydalniczą – przez gruczoły potowe usuwane są z organizmu zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii;

• czuciową – odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego: dotyk, ból, ciepło, zimno.

Podsumowanie

• Skóra stanowi powłokę organizmu. Składa się z dwóch warstw: naskórka i skóry właściwej.

• Komórki warstwy zewnętrznej (naskórka) stale się złuszczają i pomagają w usuwaniu z powierzchni skóry brudu oraz drobnoustrojów chorobotwórczych.

• Zawarta w komórkach naskórka melanina tworzy naturalny filtr ochronny przed szkodliwym promieniowaniem UV.

• Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może skutkować rozwojem nowotworów skóry.

• Skóra pełni funkcje: ochronną, termoregulacyjną, wydzielniczą, wydalniczą i czuciową.

Praca domowa

Słownik

Zadania

2

Ćwiczenie 4

ReEcpGJmGVbsl

Ilustracja przedstawia przekrój przez skórę człowieka. Literą A zaznaczony jest gruczoł przylegający do włosa. W jego wnętrzu widać gęstą, żółtą substancję. Literą B oznaczono okrągławy receptor połączony na przykład z mięśniem. Literą C oznaczono wnętrze włosa. Literą D oznaczono strukturę w kształcie kłębka, uchodzącą na powierzchnię skóry.

R12x9WftDxHeA

Przeanalizuj ilustrację i zaznacz literę, którą oznaczono gruczoł potowy. Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B, 3. C, 4. D

2

Ćwiczenie 5

RRzMDfYCWUUc7

Zdjęcie przedstawia zimowy krajobraz. Gleba pokryta jest warstwą śniegu. W centrum znajduje się oszronione drzewo.

R1Di357Vjwipy

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Oceń prawdziwość poniższych zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
Gdy temperatura powietrza spada do -10°C,

	Prawda	Fałsz
obkurczają się przewody gruczołów łojowych.	□	□
kurczą się mięśnie przywłosowe.	□	□
zwiększa się ilość krwi przepływającej w naczyniach skórnych.	□	□
maleje aktywność gruczołów potowych.	□	□