Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1WUMksTLZV4c
Ołtarz składa się z dwunastu obrazów przedstawiających różne sceny rodzajowe. Na środku obraz, na którym widnieje mężczyzna w czerwonej, bogato zdobionej szacie. W lewej ręce trzyma pastorał, który opiera o kolano, drugą ma uniesioną - palec wskazujący i środkowy trzyma wyprostowany. Na głowie ma ozdobne nakrycie w kształcie zaokrąglonego stożka. Przed nim na podłodze leży korona. Po prawej stronie znajduje się obraz z mężczyzną w zielonym płaszczu z książką na kolanach i uniesioną dłonią z wyprostowanym palcem wskazującym. Ma długie włosy i brodę. Ma także bose stopy, które wystają spod szaty. Jest zwrócony w kierunku centrum ołtarza. Obok wizerunku mężczyzny znajduje się obraz kobiety grającej na harfie, za którą stoją inne kobiety. Ma bogatą szatę w ornamenty i długie włosy. Jej twarz także zwrócona jest w kierunku środka ołtarza. Kolejny obraz stanowi wizerunek nagiej kobiety, która lewą rękę opiera o nogę, drugą ma lekko uniesioną. Trzyma w niej jabłko. Ma długie włosy i wysokie czoło. Jest zwrócona w kierunku centrum ołtarza. Po lewej stronie od mężczyzny znajdującego się w centrum widać obraz kobiety w granatowej szacie z koroną na głowie i książką w ręce. Ma długie, rozpuszczone włosy. Jest zwrócona ku środkowi ołtarza. Obok niej znajduje się obraz, na którym przedstawione jest zgromadzenie ludzi zwróconych w kierunku pulpitu, na którym leży księga. Także są zwróceni w kierunku środka ołtarza. Całkowicie po lewej stronie znajduje się obraz nagiego mężczyzny, który w prawej ręce trzyma liść, przysłaniający intymne części ciała; lewą natomiast ma zgiętą w łokciu. Ma długie, ciemne włosy, wąsy i brodę. Nogi ma skrzyżowane. Jest zwrócony twarzą do środka ołtarza. Nad nagim mężczyzną i nagą kobietą znajdują się wyobrażenia mężczyzny składającego ofiarę z owiec oraz mężczyzny oddającego część plonów oraz scena zamordowania mężczyzny przez innego mężczyznę za pomocą kości. Dolną część ołtarza stanowią scenki rodzajowe. Dolne frontowe tablice pokazują adorację Baranka Bożego. Z głowy Baranka promieniuje światło, a z jego piersi wypływa krew napełniająca złoty kielich. Wokół klęczy czternaście aniołów z rękami złożonymi w geście modlitwy, dwóch z nich okadza ołtarz. Scenę oświetla gołębica, wokół której znajduje się świetlista aureola. Z przodu woda z fontanny wpływa do strumyka, którego dno przykryte jest klejnotami. Na pierwszym planie po lewej widać grupę ludzi trzymających księgę, którzy klęczą z twarzami zwróconymi w kierunku stołu ofiarnego. Za nimi są inni ludzie, którzy przybyli z całego świata, co widać po ich twarzach i różnych typach kapeluszy i czapek. Wśród zgromadzonych znajduje się mężczyzna w białej szacie. Po prawej widać dwunastu mężczyzn, z których większość klęczy z twarzami zwróconymi w kierunku stołu ofiarnego. Za nimi znajdują się mężczyźni w szatach w kolorze czerwonym i nakryciach głowy w kształcie zaokrąglonych stożków. Wśród nich jeden z mężczyzn niesie kamienie. W tle widać mężczyzn po lewej i kobiety po prawej, wszyscy niosą męczeńskie palmy. W dali rozciąga się krajobraz miasta. Kompozycja jest symetryczna, z osią przebiegającą od gołębicy, przez Baranka, do źródła. Promienie światła, którym emanuje gołębica, wyznaczają linie perspektywiczne. Po bokach widzimy kolejne grupy ludzi. Dwie tablice po prawej pokazują dwie grupy mężczyzn. Pierwsza grupa to mężczyźni w ciemnych szatach. Wszyscy mają brody. W tle widoczny krajobraz gaju oliwnego. Na czele drugiej grupy mężczyzn stoi mężczyzna w jaskrawo czerwonej szacie, trzymający długi kij. Za nim podążają inni mężczyźni w ciemnych szatach. W tle widoczny jest krajobraz ogrodu z krzewami i palmami. Z lewej strony widoczni są jeźdźcy na koniach, trzymający chorągwie i proporce. Ubrani są w płaszcze i peleryny. W tle widoczny jest krajobraz z polami i wzgórzami.

Napisać obraz

Ołtarz Gandawski
Źródło: Jan van Eyck, Hubert van Eyck, 1425, tempera, katedra św. Bawona w Gandawie, domena publiczna.

Otaczający nas świat możemy odbierać wieloma zmysłami. Jednym z nich jest wzrok, dzięki któremu możemy poznawać świat i doceniać bogactwo jego barw i kształtów. Wśród malarskich obrazów, którymi otaczamy się na co dzień, są naturalne widoki, ale są też dzieła tworzone przez utalentowanych artystów. Opisując obraz, próbujemy wyrazić go w obcym dla niego języku. Jak to zrobić, żeby oddać słowem to, co malarz uwiecznił za pomocą pędzla i farb? Jak napisać obraz, żeby mógł się nim zachwycić każdy, także ci spośród nas, którym nie jest dane go zobaczyć?

Już wiesz

1) Sięgnij na biblioteczną półkę – w szkole lub w domu – po dowolny album z obrazami. Otwórz go i – patrząc na reprodukcję, którą masz przed sobą – zastanów się, na czym może polegać opis obrazu. Zapisz w punktach krótkie odpowiedzi na następujące pytania:

  • Czy w opisie obrazu powinien się znaleźć cały życiorys jego autora?

  • Czy tworząc opis, powinniśmy poświęcić dużo miejsca temu, co widzimy na obrazie?

  • Czy warto pisać o tym, jaka jest kolorystyka obrazu, czy obraz jest ciemny czy jasny?

  • Czy warto w nim umieścić informacje dotyczące kształtu obrazu, jego wielkości, rodzaju farby, którą został namalowany, miejsca jego przechowywania?

RaOtUnWRDvEub
Miejsce na notatkę

Wysłuchaj opisu reprodukcji, który przygotował kolega/koleżanka i opowiedz swoje wrażenia. Przygotuj informacje na temat autora tego obrazu, korzystając z dostępnych źródeł.

R1dUPJyhzE2yW
Miejsce na notatkę

2) Wypożycz z biblioteki album poświęcony malarstwu Jana van EyckaJan van EyckJana van Eycka (malarstwo niderlandzkieniderlandzkieniderlandzkie XV wieku). Obejrzyj go i odpowiedz na pytania:

  • Czy to twoje pierwsze spotkanie z twórczością tego malarza?

  • Czy podobają ci się jego prace?

  • Czy potrafisz określić, co ci się podoba, a co ci się nie podoba w tym malarstwie?

R3YBoEV3VA4BL
Miejsce na notatkę

Zapoznaj się z krótką informacją dotyczącą Jana van Eycka dostępną na stronie internetowejJ. van Eyckstronie internetowej.

R13BwJ04dp6jp
Miejsce na notatkę
Jan van Eyck
niderlandzkie
J. van Eyck
Dla zainteresowanych
  • Jak sądzisz, czy obraz można opisać tylko w jeden sposób? Od czego to może zależeć?

  • Od czego, twoim zdaniem, warto by zacząć opis obrazu?

  • Czy w opisie powinno się znaleźć zdanie na temat jego kompozycji, tzn. jakie elementy wchodzą w jej skład (np. kolor, faktura, kształt) oraz jaki to rodzaj kompozycji (np. otwarta, zamknięta)?

  • Czy wypowiedź na temat obrazu powinna się kończyć na opisie tego, co bezpośrednio widać na płótnie, czy też może warto zastanowić się jeszcze
    nad innymi zagadnieniami, np. interpretacją dzieła?

R9Ot3u2THB9gG
Miejsce na odpowiedź
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jan van Eyckj000000015B1v50_000tp001Jan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich

Jan van Eyck14411390
Rd5awiw17lxB9
Autoportret (domniemany)
Źródło: Jan van Eyck [czyt. jan wan ek], 1433, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.

Jan van Eyck

Był niderlandzkim humanistą o rozległym wykształceniu i wybitnym malarzem I połowy XV wieku, uznawanym za jednego z prekursorówj000000015B1v50_000tp002prekursorów sztuki renesansowej poza Włochami. Już za swojego życia zyskał sławę, nie tylko na północy Europy, ale także na południe od Alp, między innymi dzięki umiejętności wiernego oddawania rzeczywistości oraz znakomitym portretom. Malował również obrazy religijne oraz miniatury. Do najsłynniejszych dzieł van Eycka należą m.in.: Ołtarz Gandawski (Ołtarz Baranka Mistycznego, wykonany prawdopodobnie z bratem Hubertem van Eyckiem) i Mężczyzna w turbanie, a przede wszystkim Portret małżonków Arnolfinich.

Malarz sygnował swoje dzieła nazwiskiem oraz dewiządewizadewizą w języku niderlandzkim: 'Alsick kann' (czyt. alzik kan; 'Tak, jak potrafię').

Jan van Eyck był jednym z pierwszych malarzy europejskich XV wieku, którzy zaczęli używać do tworzenia swoich obrazów farb olejnychj000000015B1v50_000tp003farb olejnych, stopniowo zastępując nimi stosowaną wcześniej temperęj000000015B1v50_000tp004temperę, oraz posługiwali się techniką nakładania przezroczystych laserunkówj000000015B1v50_000tp005laserunków, gwarantujących efekt soczystości barw i świetlistości powierzchni obrazu.

Ćwiczenie 1
RjeSBsSAospFX
Zadanie polega na wpisaniu przez ucznia dowolnych skojarzeń ze słowem sztuka i rozmieszczeniu ich w dowolnym miejscu na tablicy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 1

Podaj pięć skojarzeń ze słowem 'sztuka'.

Rgj6P4z6CnZ3A
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 2
RUv1LEEPw5gvO
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu w rozsypance wyrazowej słów będących synonimami słowa "sztuka".
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2

Podaj pięć synonimów do wyrazu 'sztuka'.

R1OPZwPuxeXOX
Miejsce na notatkę
artyzm
artyzm

umiejętność tworzenia pięknych rzeczy

Polecenie 1

Czy uważasz, że reprodukcja jest w stanie oddać całe bogactwo malarstwa? Co, według ciebie, może ulec na reprodukcjireprodukcjareprodukcji przeinaczeniu? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R4CDdmYcvILxj
Miejsce na notatkę
Polecenie 1

Odpowiedz, czy słuchałeś/-aś audiodeskrypcji sztuki online? Czy miałeś/-aś także okazję dotykać rzeźb? Jeśli tak, gdzie to było? Określ, jakie emocje towarzyszyły ci podczas obcowania ze sztuką?

RlNa6q1ysvk0q
Miejsce na notatkę
dewiza
reprodukcja
j000000015B1v50_000tp001
j000000015B1v50_000tp002
j000000015B1v50_000tp003
j000000015B1v50_000tp004
j000000015B1v50_000tp005
j000000015B1v50_000tp006
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pierwsze spotkanie z obrazem

R1T595Cs0wLEZ
Portret małżonków Arnolfinich
Źródło: Jan van Eyck, 1434, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.

Pierwsze spotkanie z obrazem warto zacząć od podstawowych danych katalogowychdane katalogowedanych katalogowych, które mogą wiele powiedzieć nie tylko o samym obrazie, lecz także o czasach, w których powstał, oraz o temacie przedstawienia. Niektóre z tych informacji znajdują się na tabliczce umieszczonej pod obrazem w muzeum. Powinny też być umieszczane wszędzie tam, gdzie dzieło jest reprodukowane.

dane katalogowe
Ćwiczenie 3
RcHLoMEsdfU1t1
Zadanie interaktywne. Dopasuj kawałki układanki tak, aby powstał obraz "Portret małżeństwa Arnolfich".
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3

Wysłuchaj nagrania z opisem obrazu Jana van Eycka Małżeństwo Arnolfinich dostępnego na stronie internetowejPortret małżeństwa Arnolfinichstronie internetowej. Opisz swoje wrażenia.

R16BYlprUXPlr
Miejsce na notatkę
Portret małżeństwa Arnolfinich
Ćwiczenie 4
R1EAEQ6g1Sr5w1
Zadanie interaktywne. Uzupełnij dane dotyczące obrazu podanymi informacjami. Dane do uzupełnienia: autor, tytuł dzieła, data powstania, wymiary, technika malarska, miejsce przechowywania. Informacje do wyboru: Rogier van der Weyden, Portret małżeństwa, National Gallery, Londyn, olej na desce, 1438, 82,2 x 60 cm, 80,1 x 59 cm, 1434, olej na płótnie, Louvre, Musée du Louvre, Portret małżonków Arnolfinich, Jan van Eyck.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 5

Znajdź w dowolnym słowniku pojęć plastycznych (np. w Słowniku terminologicznym sztuk pięknych pod redakcją Stefana Kozakiewicza) wymienione poniżej gatunki malarskie. Następnie wynotuj, według wzoru, pojęcia i sformułowania, które mogą być pomocne przy określaniu typów obrazów.

Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny

  • akt:

  • martwa natura:

  • pejzaż:

  • portret:

  • malarstwo religijne:

  • malarstwo rodzajowe:

uzupełnij treść
Ćwiczenie 5

Znajdź w słowniku języka polskiego następujące pojęcia: akt, martwa natura, pejzaż, portret, malarstwo religijne, malarstwo rodzajowe. Następnie wynotuj, według wzoru, słowa klucze dla definicji podanych pojęć.
Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny

RDwRTrIzEotuC
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 6
R1HeU308Rt7Sv11
Zadanie interaktywne. Dopasuj obraz do opisu. Obrazy: 1. Naga kobieta siedzi bokiem do widza., 2. Kobieta i mężczyzna trzymają się za ręce. Są bogato ubrani. Stoją w pomieszczeniu., 3. Na obłoku unosi się kobieta z nagim dzieckiem. Otaczają ją: starzec i kobieta. Na dole obrazu znajdują się dwa małe aniołki. Opisy: 1. Jan van Eyck "Portret małżonków Arnolfich" portret, scena rodzajowa, 2. Rafael "Madonna Sykstyńska", scena religijna, 3. Auguste Renoir "Akt siedzącej dziewczyny", akt.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RKLVsAExiIpcM
Zadanie interaktywne polega na połączeniu autora i tytułu obrazu z rodzajem malarstwa, który dany obraz reprezentuje.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
RuGjHZ4DyAwqg11
Zadanie interaktywne. Dopasuj obraz do opisu. Obrazy: 1. Kobieta z zagadkowym uśmiechem patrzy w kierunku widza. Ma założone ręce. Jest bogato ubrana., 2. Mężczyzna w kożuchu. Ma wąsy, brodę i grzywkę. Patrzy w kierunku widza., 3. Krajobraz gór. Z prawej strony widoczna sosna. Opisy: 1. Leon Wyczółkowski, "Tatry", pejzaż, 2. Stanisław Wyspiański, "Autoportret", autoportret, 3. Leonardo da Vinci, "Mona Lisa", portret.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R1SKVIqPC2n6O
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu autora i tytułu obrazu do rodzaju malarstwa, które ten obraz reprezentuje.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 8
RHTSz1IKFSHMu1
Zadanie interaktywne. Obraz poziomy z zaznaczonymi punktami do uzupełnienia. 9 punktów rozmieszczonych symetrycznie. Elementy do uzupełnienia: na pierwszym planie obrazu,na drugim planie, z lewej strony obrazu, na drugim planie, z prawej strony obrazu, w lewym dolnym rogu obrazu, w prawym dolnym rogu obrazu, w centrum przedstawienia, na trzecim planie w lewym górnym rogu obrazu, w prawym górnym rogu obrazu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Zgromadź słownictwo, którego można użyć do opisu obrazu.

R1ETDqn8s00Sg
Miejsce na notatkę
Ważne!

Kolejność opisu powinna być uporządkowana.
Wymienione określenia można zastąpić innymi, np.: w dolnej części obrazu, w górnej części obrazu, na dalszym planie obrazu, na trzecim planie obrazu, na ostatnim planie, w tle.

Pamiętaj, że lewa strona obrazu to ta, którą masz przed sobą po lewej stronie, a prawa strona obrazu to ta, którą masz po swojej prawej stronie.

Wskazówka

Opis obrazu powinien składać się z trzech części: wstępu, rozwinięciazakończenia.

We wstępie umieszczamy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące autora obrazu, techniki wykonania, daty powstania, aktualnego miejsca przechowywania dzieła, ciekawych wydarzeń z historii obrazu.

W rozwinięciu należy określić temat obrazu. Na początku opisujemy, co przedstawia pierwszy plan, a następnie elementy znajdujące się na drugim planie. Ważne jest, by zwrócić uwagę na tło. Należy pamiętać, by opisać układ elementów na obrazie i ich znaczenie. W opisie dzieła malarskiego znaczenie mają także barwy zastosowane przez malarza i nastrój, który wywołują.

Zakończenie to miejsce na opisanie własnych emocji, wrażeń i reakcji związanych z danym dziełem sztuki.

Opisując obraz, można stosować czasowniki, m.in. znajdować się, być, być widocznym, przedstawiać, zostać przedstawionym, uwiecznić, zostać uwiecznionym, oddać (coś na obrazie – uwiecznić), zostać oddanym (uwiecznionym – na obrazie), stać, leżeć, siedzieć, wisieć. Do tworzenia opisu obrazu należy używać różnych konstrukcji zdań (strona czynna, bierna). Warto używać synonimów do określania autora, np. malarz, artysta, twórca, jak i obrazu: dzieło, płótno, praca.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Motywy ikonograficzne

R1T595Cs0wLEZ
Portret małżonków Arnolfinich
Źródło: Jan van Eyck, 1434, olej na desce, National Gallery [czyt. naszynal galery], Londyn, domena publiczna.
Ćwiczenie 9

Przyjrzyj się głównym motywom ikonograficznymj000000015B1v50_000tp007motywom ikonograficznym znajdującym się na obrazie. Wymień je.

RQRZ8i4jIlZIw
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 9

Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich wymień główne motywy ikonograficznej000000015B1v50_000tp007motywy ikonograficzne występujące na tym obrazie.

R183lB8vZR0vn
Miejsce na notatkę
R2BiPhURVIs1y1
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne. Przyporządkuj motywy z obrazu Jana van Eycka "Portret małżonków Arnolfinich" do odpowiednich wyrażeń. Motywy: drewniane saboty; duże okno, z którego pada światło do wnętrza; na którym leżą owoce; wielkie łoże z baldachimem, pokryte czerwona materią; zwisa z sufitu wieloramienny świecznik; zamykająca w głębi całość przedstawienia; wisi okrągłe wypukłe lustro, nad którym widoczny jest jakiś napis; ława do siedzenia, podobnie jak łoże i baldachim – pokryta czerwoną materią; mały kudłaty piesek. Wyrażenia do uzupełnienia: W lewym dolnym rogu dzieła widoczne są {uzupełnij}. Na drugim planie, po lewej stronie znajduje się {uzupełnij}. Pod oknem widoczny jest fragment stolika, {uzupełnij}. Po drugiej stronie, tuż za plecami kobiety zostało uwiecznione {uzupełnij}. U góry, między postaciami, {uzupełnij}. Tłem przedstawienia jest jasna ściana, {uzupełnij}. Na ścianie, nad złączonymi dłońmi państwa Arnolfinich {uzupełnij}. Poniżej lustra znajduje się {uzupełnij}. Na dole obrazu, u stóp pary małżonków znajduje się {uzupełnij}.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Opisz dowolne pomieszczenie, np. swój pokój.

RWqNu3sNNafvE
Miejsce na notatkę
baldachim
baldachim

osłona z rozpiętej na drążkach tkaniny, umieszczona nad tronem, łożem lub jako przenośna noszona nad władcami, dostojnikami albo przedmiotami kultu

materia
materia

tu: materiał, tkanina

saboty
saboty

dawniej buty zrobione w całości z drewna lub mające drewnianą podeszwę

Ćwiczenie 11

Zredaguj krótki opis obrazu Jana van Eycka.

R3v7cWQo0M6gy
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 11

Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich napisz własny krótki opis tego obrazu. Zawrzyj w nim elementy, które zapamiętałeś/-aś.

RJGUjickcklWN
Miejsce na notatkę
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!

Dzieło van Eycka powstało w I połowie XV wieku, a do jego pełnego zrozumienia niezbędna jest znajomość kultury XV‑wiecznej FlandriiFlandriaFlandrii, jej zwyczajów, tradycji, a nawet typu ubiorów oraz szczegółów ówczesnego wystroju wnętrz.

Portret małżonków Arnolfinich przedstawia parę młodych ludzi stojących na tle wnętrza XV‑wiecznego flamandzkiegoflamandzkiflamandzkiego domu. Prawdopodobnie są to Giovanni di Nicolao Arnolfini oraz jego żona – Giovanna Cenani, mieszkający w Brugii, gdzie także żył i pracował Jan van Eyck. Obie postaci przedstawione na obrazie są ubrane elegancko i bogato, co może świadczyć o wyjątkowości chwili, kiedy zostały sportretowane. Możliwe, że para została uwieczniona w trakcie ceremonii małżeństwa, które w XV‑wiecznej Flandrii mogło być zawierane poza kościołem. Badacze, przyglądając się sukni Giovanny, spierają się o to, czy młoda kobieta była wówczas w ciąży. Wielu historyków sztuki przychyla się jednak do tezy, że namalowana przez van Eycka suknia jedynie wiernie oddawała ówczesną modę.

Flandria
flamandzki
Ćwiczenie 12

Opisz wygląd lustra i to, co widać w jego odbiciu.

R1TdzlEJ4IKAW
Portret małżonków Arnolfinich (detal)
Źródło: Jan van Eyck [czyt. jan wan ek], domena publiczna.
RAHvCxyBJ7zsu
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 12

Odpowiedz, czy twoim zdaniem umieszczenie się przez malarza w odbiciu w lustrze może stanowić dla widza jakiś sygnał?

RUbP5wZrb1bNP
Miejsce na notatkę
Ciekawostka

Jan van Eyck podpisał swoje dzieło w oryginalny i zabawny sposób. Nad namalowanym na tylnej ścianie pokoju lustrem umieścił inskrypcję: 'Johannes de Eyck fuit hic / 1434' ('Jan van Eyck był tutaj / 1434'). To sformułowanie wskazuje na czas przeszły, 'był', czyli w tej chwili nie jest, gdyż teraz scenę obserwuje ktoś inny - odbiorca obrazu.

Wnętrze, które namalował Jan van Eyck, pełne jest różnych przedmiotów, które miały symboliczne znaczenie w XV wieku. Jedne z nich mogą potwierdzać przypuszczenie, że przedstawiona na obrazie scena jest ceremonią zawarcia małżeństwa, inne przypominają o domowych obowiązkach pani domu.

1
Ćwiczenie 13

Przyjrzyj się zaznaczonym na obrazie elementom i zastanów się, co mogły symbolizować. Swoje przypuszczenia sprawdź, klikając na przyporządkowaną mu cyfrę.

RN8IEr09qK2Bb
Zadanie interaktywne. Na obrazie zaznaczone jest 5 punktów. Są to elementy symboliczne: 1. Świeca - symbolizuje ślub oraz obecność Chrystusa, 2. Pies - symbolizuje wierność małżeńską, 3. Owoce - symbolizują czystość i płodność, 4. Porzucone buty - symbolizują zawarcie w tym miejscu związku małżeńskiego, 5. Lustro i różaniec - symbolizują czystość pary. Informacja pojawia się po kliknięciu w punkt.
R7aZqk0EzTzNJ
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 13

Podaj symboliczne znaczenie wyrazów: pies, buty, owoce, lustro, świeca.

R1E8upmI36Msn
Miejsce na notatkę
j000000015B1v50_000tp007
j000000015B1v50_0000005Y
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jan van Eyck w opiniach Jana Białostockiego

Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryJan Białostocki
Jan Białostocki Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery

Podobnie zasadniczą rolę van Eyck odegrał w dziedzinie portretu. Modele jego obrazów to dygnitarzedygnitarzdygnitarze hierarchiihierarchiahierarchii kościelnej […] albo ludzie związani blisko z malarzem […]. Przede wszystkim jednak modelami są przedstawiciele wielkiego kapitału ówczesnego – najwyższa, nieliczna grupa bogatego mieszczaństwa związana raczej już z dworem burgundzkim niż z życiem miasta. […] Z tym też światem związany był Giovanni ArnolfiniGiovanni ArnolfiniGiovanni Arnolfini, kupiec włoski z Lukki, przedstawiciel MedyceuszówMedyceuszeMedyceuszówNiderlandachniderlandzkieNiderlandach, doradca dworu księcia burgundzkiegoburgundzkiburgundzkiego, człowiek, któremu van Eyck namalował najniezwyklejszy portret, jaki powstał w XV wieku […].

W obrazie tym, przedstawiającym Arnolfiniego z żoną, van Eyck wyprzedził o sto lat dzieje portretu, a jednocześnie wytyczył drogę dla rozwoju intymnej sceny rodzajowej we wnętrzu […]. Kupiec włoski stał się nie tylko godny uwiecznienia w portrecie – teraz artysta uważał już za słuszne i godziwe przedstawić go wraz z żoną w całej postaci, nie w popiersiupopiersiepopiersiu, jak dotąd przedstawiano nawet królów.

Arnolfini i jego piękna małżonka, trzymająca na łonie suknię sutosutosuto, wedle burgundzkiej mody, sfałdowaną, stoją obok siebie we wnętrzu zamożnie urządzonego pokoju. Oko van Eycka odnotowało łoże pod baldachimem w głębi, lśniący mosiężny świecznik, pomarańcze na ławce pod oknem. Na pierwszym planie porzucona para drewnianych sandałów, u stóp portretowanych mały kudłaty piesek, przypominający raczej zabawkę niż żywe stworzenie […].

Ale wewnątrz tej zacisznej izby dzieje się coś ważnego. To nie tylko portret dwojga ludzi; obraz van Eycka przesycony jest dostojnym nastrojem, powagą chwili, w której odbywa się uroczystość. Arnolfini uniósł prawą dłoń w górę gestem błogosławieństwa czy przysięgi; drugą ręką ujął prawą dłoń niewiasty. Jesteśmy świadkami ceremonii zaślubin przez podanie ręki i przysięgę (formę tę Kościół dopuszczał jeszcze do drugiej połowy XVI wieku). Nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz – autor obrazu. Przedstawił bowiem siebie oraz drugą osobę obecną przy ceremonii w odbiciu zwierciadła zawieszonego na ścianie, a poświadczył fakt własnoręcznym podpisem umieszczonym ponad lustrem na ścianie: Johannes de Eyck fuit hic 1434Johannes de Eyck fuit hicJohannes de Eyck fuit hic 1434 (Jan van Eyck był tutaj). I inne elementy obrazu ukazują swe wtórne, symbolicznesymbolicznysymboliczne oblicze – świeca płonąca w świeczniku przy świetle dnia związana jest z obrzędem, zabawny piesek u stóp małżonków – to symbol wierności małżeńskiej. Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać.

j000000015B1v50_00000_BIB_001 Źródło: Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001.
Johannes de Eyck fuit hic
symboliczny
suto
popiersie
dygnitarz
hierarchia
Giovanni Arnolfini
Medyceusze
burgundzki
wymowa
asymetria
symetryczny
harmonijny
dynamiczny
statyczny

Na podstawie przeczytanego fragmentu odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 14

W powyższym tekście wyszukaj informację, z której wynika, kto najczęściej pozował Janowi van Eyckowi do portretów.

RnOGXeYuQdauQ
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 15

Wyjaśnij, na czym polegała, według autora tekstu, niezwykłość stworzonego przez Jana van Eycka portretu małżonków Arnolfinich.

Rpc3Uv9UWU2s6
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 16

Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na co zwraca uwagę Jan Białostocki, opisując utrwaloną na obrazie chwilę.

R9PIs7rm8WU24
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 17

Czy zgadzasz się z opinią krytyka, że 'nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz - autor obrazu'? Uzasadnij swoje zdanie.

R186J8S9M6qcS
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 18

Wyjaśnij, jak rozumiesz wypowiedź: 'Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać'.

R1HjO2Bo0JUra
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 19

W odniesieniu do wcześniejszych informacji o obrazie, odpowiedz na pytania.
Czy dzieło jest:

  • dynamicznedynamicznydynamiczne czy statycznestatycznystatyczne?

  • harmonijneharmonijnyharmonijne uporządkowane czy chaotyczne?

  • skomponowane symetryczniesymetrycznysymetrycznie czy rządzi nim asymetriaasymetriaasymetria?

  • bogate w motywy i treści czy ubogie?

  • radosne czy smutne w wymowiewymowawymowie?

R1WR64iPCjAn8
Miejsce na notatkę
Polecenie 2

Czy podoba ci się omówiony obraz? Odpowiadając na pytanie, odnieś się do pierwszego wrażenia, jakie zrobiło na tobie dzieło.

R5SH2sRtoRiEF
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Konteksty

Drobiazgowa zgodność z naturą

Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryJan Białostocki
Jan Białostocki Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery

Tym, co zachwycało i pasjonowało Włochów w malarstwie niderlandzkimniderlandzkieniderlandzkim, była zupełna, drobiazgowa zgodność z naturą, były to cechy, które pozwalają nazwać sztukę niderlandzką 'zwierciadłem życia'. […] Artyści niderlandzcy dążyli do zobrazowania wszystkiego, do przedstawienia świata jako sumy części, do pokazania każdego szczegółu, elementu każdej cząstki. IndywidualizacjaindywidualizacjaIndywidualizacja niderlandzka przeciwstawiała się więc włoskiej skłonności do idealizacjiidealizacjaidealizacji, wiedza o szczegółach – włoskiemu uogólnieniu. […]

Niektórzy biografowie wspominają o dwóch braciach van Eyck – Hubercie i Janie. Ich współpracy przypisuje się na ogół najsłynniejsze dzieło malarstwa niderlandzkiego XV wieku – Ołtarz Baranka Mistycznego w katedrze św. Bawona w Gandawie, zwany często Ołtarzem Gandawskim (ukończony w 1432 roku), w którym miniatorska precyzjaminiatorska precyzjaminiatorska precyzja artystów poddana została umiejętności zorganizowania monumentalnejmonumentalnymonumentalnej całości.

j000000015B1v50_00000_BIB_001 Źródło: Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001.
monumentalny
miniatorska precyzja
indywidualizacja
idealizacja
Ćwiczenie 20
R1Mx6jH0mRTFQ1
Zadanie interaktywne polega na przypisaniu stwierdzeń do odpowiedniej grupy: prawda lub fałsz.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 21

Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie 'zwierciadło życia'. Wskaż odpowiedni fragment tekstu Jana Białostockiego, w którym autor uzasadnia użycie tego sformułowania w odniesieniu do malarstwa niderlandzkiego.

RCBLh4LvJDfdp
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 22

Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na jakie zasadnicze różnice pomiędzy malarstwem niderlandzkim a włoskim zwraca uwagę autor tekstu.

RVISFdh9YruW3
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Konteksty
Zwierciadło świataMaria Rzepińska
Maria Rzepińska Zwierciadło świata

Malarstwo flamandzkieflamandzkiflamandzkie rzadko używa złota. Nie używa go zupełnie van Eyck, gdyż powierzchnia jego obrazów ma taki blask i świetność, że nie potrzebuje ozdoby złoceniami. Złoto – będące w średniowieczu metaforąmetaforametaforą światła nadziemskiego, metaforą nieba i raju – u van Eycka zastąpione zostaje przedstawieniem światła innymi środkami. Światło to jest nadal metaforą boskości, ale zachowuje się wedle praw światła ziemskiego, wypełnia przestrzeń, otacza przedmioty, refleksujerefleksujerefleksuje w powierzchniach gładkich, przenika przez substancje przezroczyste, roznieca iskry w koronie Marii.

Van Eyckowie zastosowali pierwsi nowy sposób malowania, osiągając świetlistość, blask i nasycenie koloru przez nakładanie warstw laserunkówlaseruneklaserunków ze specjalnym spoiwemspoiwospoiwem olejno‑żywicznym na białym grunciegruntgruncie, spoistym i gładkim jak marmur. Prześwitująca biel tego gruntu dawała efekt zbliżony do tego, jaki daje światło przepuszczone przez półprzejrzyste barwne szkła witrażowe. Obraz taki powstawał bardzo długo, gdyż każda warstwa musiała uprzednio wyschnąć, ale efekt obrazu flamandzkiego jest nieporównany, a trwałość ich struktury barwnej, zwłaszcza w obrazach van Eycka, każe do dziś podziwiać 'sekrety Flamandów'.

j000000015B1v50_00000_BIB_002 Źródło: Maria Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1991.
laserunek
spoiwo
grunt
metafora
refleksuje
Ćwiczenie 23
R1ZwzK9NqLP0f1
Zadanie interaktywne. Wybierz prawdziwe twierdzenia. Swój wybór uzasadnij cytatami z tekstu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 24

Wyjaśnij, na czym, według autorki tekstu, miał polegać 'sekret' malarstwa Flamandów.

R1OlDX27OIUBE
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Preteksty

Malarstwo i okulary

Czy zastanawiałeś/-aś się, kiedy po raz pierwszy na obrazach zaczęto uwieczniać prosty, znany wszystkim drobiazg - okulary? To właśnie van Eyck był pierwszym malarzem, który odważył się pokazać na swoich obrazach ludzi trzymających w dłoni ten nieco dziwnie już dziś wyglądający przedmiot z XV wieku.

Zwierciadło świataMaria Rzepińska
Maria Rzepińska Zwierciadło świata

Obraz flamandzki […] to natura widziana w pomniejszającym zwierciadle. To malarstwo ma obsesjęobsesjaobsesję najdokładniejszej wyrazistości rzeczy widzianych i obsesję zwierciadła zamykającego obraz świata w swej połyskliwej powierzchni. Wyrób luster szklanych pokrytych emulsją ma swój początek prawdopodobnie we Flandrii, a motyw wypukłego zwierciadła, przedłużającego fikcyjną przestrzeń obrazowąfikcyjna przestrzeń obrazowafikcyjną przestrzeń obrazową, występuje często w malarstwie niderlandzkim […].

To, że lustra i okulary pojawiają się po raz pierwszy właśnie w malarstwie van Eycka, ma symboliczną, informacyjną wymowę. Te okrągłe, niewygodne, trzymane w pewnej odległości od książki, okulary powtarzają się w wielu obrazach flamandzkich – nigdy natomiast nie widujemy ich w obrazach włoskich, choć wiadomo, że nie były tam nieznane. Sztuka włoska nie przyjmuje do wiadomości żadnych defektów fizycznych człowieka, a więc także osłabienia wzroku.

j000000015B1v50_00000_BIB_002 Źródło: Maria Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1991.
fikcyjna przestrzeń obrazowa
obsesja
Ćwiczenie 25

Na podstawie przeczytanego tekstu opisz, jak wyglądały okulary, których używano w XV wieku. Czy nosiło się je w podobny sposób jak okulary współczesne? Dodatkową podpowiedź znajdziesz na obrazie Jana van Eycka Madonna kanonika van der Paele.

RYT1KQMzXtp4T
Madonna kanonika van der Paele
Źródło: Jan van Eyck, 1436, tempera, Groeningemuseum [czyt. hronihemuseiem], Brugia, domena publiczna.
RrtLlg04QA3bf
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 26
R1KmASeGsvsAn1
Zadanie interaktywne typu prawda/fałsz polega na zaznaczeniu kółka we właściwej rubryce.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j000000015B1v50_0000008J

Zadaniowo

1
Ćwiczenie 27

Podaj trzy przykłady wyrazów pokrewnych do słowa 'obraz'.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 28

Podaj pięć przykładów synonimów słowa 'obraz'.

uzupełnij treść
Polecenie 3

Znajdź na mapie Europy, obrazującej sytuację polityczną w XV wieku, Flandrię i Brugię. Poszukaj w encyklopedii informacji na temat regionu oraz miasta, z którymi był związany Jan van Eyck.

RSsKQF2neYuEm
Miejsce na notatkę
Polecenie 3

Poszukaj w dostępnych źródłach informacji na temat Flandrii i Brugii, czyli regionów, z którymi był związany Jan van Eyck.

RHtm7FJqh30oP
Miejsce na notatkę
1
Polecenie 4

Wyobraź sobie, że zamiast autora obrazu, Jana van Eycka, w wiszącym na ścianie lustrze odbija się twój wizerunek. Jesteś zatem świadkiem wydarzeń. Swoje wrażenia zapisz w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin państwa Arnolfinich. Wpleć w nie fragmenty stworzonego wcześniej opisu obrazu.

uzupełnij treść
Polecenie 4

Wyobraź sobie, że jesteś świadkiem sceny uwiecznionej na obrazie Portret małżonków Arnolfinich Jana van Eycka. Opisz swoje wrażenia w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin pary.

R1Jstd4Jtssdf
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 29

Na swoim obrazie Jan van Eyck uwiecznił ceremonię zaślubin. Porównaj XV‑wieczny sposób upamiętniania ważnych chwil ze współczesnymi możliwościami i wyjaśnij, jakie różnice zauważasz.

R357mVVRTshDv
Miejsce na notatkę
R14N4alRhoJWF1
Zadanie interaktywne. Uporządkuj słowa klucze: malarstwo olejne, opis dzieła malarskiego, temapera, laserunki, malarstwo flamandzkie XV wieku, Jan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich, dane inwentaryzatorskie, kompozycja obrazu malarskiego, motywy ikonograficzne, portret scena rodzajowa. Uzasadnij wybraną kolejność.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zaproponuj własną kolejność słów kluczy do tego tematu. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Proponowane słowa klucze: opis dzieła malarskiego, malarstwo olejne, tempera, laserunki, malarstwo flamandzkie XV wieku, Jan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich, kompozycja obrazu malarskiego, motywy ikonograficzne, portret, scena rodzajowa.

RzH1iqVwKS9ca
Miejsce na notatkę