Otaczający nas świat możemy odbierać wieloma zmysłami. Jednym z nich jest wzrok, dzięki któremu możemy poznawać świat i doceniać bogactwo jego barw i kształtów. Wśród malarskich obrazów, którymi otaczamy się na co dzień, są naturalne widoki, ale są też dzieła tworzone przez utalentowanych artystów. Opisując obraz, próbujemy wyrazić go w obcym dla niego języku. Jak to zrobić, żeby oddać słowem to, co malarz uwiecznił za pomocą pędzla i farb? Jak napisać obraz, żeby mógł się nim zachwycić każdy, także ci spośród nas, którym nie jest dane go zobaczyć?
1) Sięgnij na biblioteczną półkę – w szkole lub w domu – po dowolny album z obrazami. Otwórz go i – patrząc na reprodukcję, którą masz przed sobą – zastanów się, na czym może polegać opis obrazu. Zapisz w punktach krótkie odpowiedzi na następujące pytania:
Czy w opisie obrazu powinien się znaleźć cały życiorys jego autora?
Czy tworząc opis, powinniśmy poświęcić dużo miejsca temu, co widzimy na obrazie?
Czy warto pisać o tym, jaka jest kolorystyka obrazu, czy obraz jest ciemny czy jasny?
Czy warto w nim umieścić informacje dotyczące kształtu obrazu, jego wielkości, rodzaju farby, którą został namalowany, miejsca jego przechowywania?
Wysłuchaj opisu reprodukcji, który przygotował kolega/koleżanka i opowiedz swoje wrażenia. Przygotuj informacje na temat autora tego obrazu, korzystając z dostępnych źródeł.
2) Wypożycz z biblioteki album poświęcony malarstwu Jana van EyckaJana van Eycka (malarstwo niderlandzkieniderlandzkie XV wieku). Obejrzyj go i odpowiedz na pytania:
Czy to twoje pierwsze spotkanie z twórczością tego malarza?
Czy podobają ci się jego prace?
Czy potrafisz określić, co ci się podoba, a co ci się nie podoba w tym malarstwie?
Zapoznaj się z krótką informacją dotyczącą Jana van Eycka dostępną na stronie internetowejstronie internetowej.
Jak sądzisz, czy obraz można opisać tylko w jeden sposób? Od czego to może zależeć?
Od czego, twoim zdaniem, warto by zacząć opis obrazu?
Czy w opisie powinno się znaleźć zdanie na temat jego kompozycji, tzn. jakie elementy wchodzą w jej skład (np. kolor, faktura, kształt) oraz jaki to rodzaj kompozycji (np. otwarta, zamknięta)?
Czy wypowiedź na temat obrazu powinna się kończyć na opisie tego, co bezpośrednio widać na płótnie, czy też może warto zastanowić się jeszcze
nad innymi zagadnieniami, np. interpretacją dzieła?
Jan van EyckJan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich
Jan van Eyck
Był niderlandzkim humanistą o rozległym wykształceniu i wybitnym malarzem I połowy XV wieku, uznawanym za jednego z prekursorówprekursorów sztuki renesansowej poza Włochami. Już za swojego życia zyskał sławę, nie tylko na północy Europy, ale także na południe od Alp, między innymi dzięki umiejętności wiernego oddawania rzeczywistości oraz znakomitym portretom. Malował również obrazy religijne oraz miniatury. Do najsłynniejszych dzieł van Eycka należą m.in.: Ołtarz Gandawski (Ołtarz Baranka Mistycznego, wykonany prawdopodobnie z bratem Hubertem van Eyckiem) i Mężczyzna w turbanie, a przede wszystkim Portret małżonków Arnolfinich.
Malarz sygnował swoje dzieła nazwiskiem oraz dewiządewizą w języku niderlandzkim: 'Alsick kann' (czyt. alzik kan; 'Tak, jak potrafię').
Jan van Eyck był jednym z pierwszych malarzy europejskich XV wieku, którzy zaczęli używać do tworzenia swoich obrazów farb olejnychfarb olejnych, stopniowo zastępując nimi stosowaną wcześniej temperętemperę, oraz posługiwali się techniką nakładania przezroczystych laserunkówlaserunków, gwarantujących efekt soczystości barw i świetlistości powierzchni obrazu.
Podaj pięć skojarzeń ze słowem 'sztuka'.
Podaj pięć synonimów do wyrazu 'sztuka'.
umiejętność tworzenia pięknych rzeczy
Czy uważasz, że reprodukcja jest w stanie oddać całe bogactwo malarstwa? Co, według ciebie, może ulec na reprodukcjireprodukcji przeinaczeniu? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Odpowiedz, czy słuchałeś/-aś audiodeskrypcji sztuki online? Czy miałeś/-aś także okazję dotykać rzeźb? Jeśli tak, gdzie to było? Określ, jakie emocje towarzyszyły ci podczas obcowania ze sztuką?
Pierwsze spotkanie z obrazem
Pierwsze spotkanie z obrazem warto zacząć od podstawowych danych katalogowychdanych katalogowych, które mogą wiele powiedzieć nie tylko o samym obrazie, lecz także o czasach, w których powstał, oraz o temacie przedstawienia. Niektóre z tych informacji znajdują się na tabliczce umieszczonej pod obrazem w muzeum. Powinny też być umieszczane wszędzie tam, gdzie dzieło jest reprodukowane.
Wysłuchaj nagrania z opisem obrazu Jana van Eycka Małżeństwo Arnolfinich dostępnego na stronie internetowejstronie internetowej. Opisz swoje wrażenia.
Znajdź w dowolnym słowniku pojęć plastycznych (np. w Słowniku terminologicznym sztuk pięknych pod redakcją Stefana Kozakiewicza) wymienione poniżej gatunki malarskie. Następnie wynotuj, według wzoru, pojęcia i sformułowania, które mogą być pomocne przy określaniu typów obrazów.
Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny
akt:
martwa natura:
pejzaż:
portret:
malarstwo religijne:
malarstwo rodzajowe:
Znajdź w słowniku języka polskiego następujące pojęcia: akt, martwa natura, pejzaż, portret, malarstwo religijne, malarstwo rodzajowe. Następnie wynotuj, według wzoru, słowa klucze dla definicji podanych pojęć.
Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny
Zgromadź słownictwo, którego można użyć do opisu obrazu.
Kolejność opisu powinna być uporządkowana.
Wymienione określenia można zastąpić innymi, np.: w dolnej części obrazu, w górnej części obrazu, na dalszym planie obrazu, na trzecim planie obrazu, na ostatnim planie, w tle.
Pamiętaj, że lewa strona obrazu to ta, którą masz przed sobą po lewej stronie, a prawa strona obrazu to ta, którą masz po swojej prawej stronie.
Opis obrazu powinien składać się z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia.
We wstępie umieszczamy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące autora obrazu, techniki wykonania, daty powstania, aktualnego miejsca przechowywania dzieła, ciekawych wydarzeń z historii obrazu.
W rozwinięciu należy określić temat obrazu. Na początku opisujemy, co przedstawia pierwszy plan, a następnie elementy znajdujące się na drugim planie. Ważne jest, by zwrócić uwagę na tło. Należy pamiętać, by opisać układ elementów na obrazie i ich znaczenie. W opisie dzieła malarskiego znaczenie mają także barwy zastosowane przez malarza i nastrój, który wywołują.
Zakończenie to miejsce na opisanie własnych emocji, wrażeń i reakcji związanych z danym dziełem sztuki.
Opisując obraz, można stosować czasowniki, m.in. znajdować się, być, być widocznym, przedstawiać, zostać przedstawionym, uwiecznić, zostać uwiecznionym, oddać (coś na obrazie – uwiecznić), zostać oddanym (uwiecznionym – na obrazie), stać, leżeć, siedzieć, wisieć. Do tworzenia opisu obrazu należy używać różnych konstrukcji zdań (strona czynna, bierna). Warto używać synonimów do określania autora, np. malarz, artysta, twórca, jak i obrazu: dzieło, płótno, praca.
Motywy ikonograficzne
Przyjrzyj się głównym motywom ikonograficznymmotywom ikonograficznym znajdującym się na obrazie. Wymień je.
Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich wymień główne motywy ikonograficznemotywy ikonograficzne występujące na tym obrazie.
Opisz dowolne pomieszczenie, np. swój pokój.
osłona z rozpiętej na drążkach tkaniny, umieszczona nad tronem, łożem lub jako przenośna noszona nad władcami, dostojnikami albo przedmiotami kultu
tu: materiał, tkanina
dawniej buty zrobione w całości z drewna lub mające drewnianą podeszwę
Zredaguj krótki opis obrazu Jana van Eycka.
Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich napisz własny krótki opis tego obrazu. Zawrzyj w nim elementy, które zapamiętałeś/-aś.
Dzieło van Eycka powstało w I połowie XV wieku, a do jego pełnego zrozumienia niezbędna jest znajomość kultury XV‑wiecznej FlandriiFlandrii, jej zwyczajów, tradycji, a nawet typu ubiorów oraz szczegółów ówczesnego wystroju wnętrz.
Portret małżonków Arnolfinich przedstawia parę młodych ludzi stojących na tle wnętrza XV‑wiecznego flamandzkiegoflamandzkiego domu. Prawdopodobnie są to Giovanni di Nicolao Arnolfini oraz jego żona – Giovanna Cenani, mieszkający w Brugii, gdzie także żył i pracował Jan van Eyck. Obie postaci przedstawione na obrazie są ubrane elegancko i bogato, co może świadczyć o wyjątkowości chwili, kiedy zostały sportretowane. Możliwe, że para została uwieczniona w trakcie ceremonii małżeństwa, które w XV‑wiecznej Flandrii mogło być zawierane poza kościołem. Badacze, przyglądając się sukni Giovanny, spierają się o to, czy młoda kobieta była wówczas w ciąży. Wielu historyków sztuki przychyla się jednak do tezy, że namalowana przez van Eycka suknia jedynie wiernie oddawała ówczesną modę.
Opisz wygląd lustra i to, co widać w jego odbiciu.
Odpowiedz, czy twoim zdaniem umieszczenie się przez malarza w odbiciu w lustrze może stanowić dla widza jakiś sygnał?
Jan van Eyck podpisał swoje dzieło w oryginalny i zabawny sposób. Nad namalowanym na tylnej ścianie pokoju lustrem umieścił inskrypcję: 'Johannes de Eyck fuit hic / 1434' ('Jan van Eyck był tutaj / 1434'). To sformułowanie wskazuje na czas przeszły, 'był', czyli w tej chwili nie jest, gdyż teraz scenę obserwuje ktoś inny - odbiorca obrazu.
Wnętrze, które namalował Jan van Eyck, pełne jest różnych przedmiotów, które miały symboliczne znaczenie w XV wieku. Jedne z nich mogą potwierdzać przypuszczenie, że przedstawiona na obrazie scena jest ceremonią zawarcia małżeństwa, inne przypominają o domowych obowiązkach pani domu.
Przyjrzyj się zaznaczonym na obrazie elementom i zastanów się, co mogły symbolizować. Swoje przypuszczenia sprawdź, klikając na przyporządkowaną mu cyfrę.
Podaj symboliczne znaczenie wyrazów: pies, buty, owoce, lustro, świeca.
Jan van Eyck w opiniach Jana Białostockiego
Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryPodobnie zasadniczą rolę van Eyck odegrał w dziedzinie portretu. Modele jego obrazów to dygnitarzedygnitarze hierarchiihierarchii kościelnej […] albo ludzie związani blisko z malarzem […]. Przede wszystkim jednak modelami są przedstawiciele wielkiego kapitału ówczesnego – najwyższa, nieliczna grupa bogatego mieszczaństwa związana raczej już z dworem burgundzkim niż z życiem miasta. […] Z tym też światem związany był Giovanni ArnolfiniGiovanni Arnolfini, kupiec włoski z Lukki, przedstawiciel MedyceuszówMedyceuszów w NiderlandachNiderlandach, doradca dworu księcia burgundzkiegoburgundzkiego, człowiek, któremu van Eyck namalował najniezwyklejszy portret, jaki powstał w XV wieku […].
W obrazie tym, przedstawiającym Arnolfiniego z żoną, van Eyck wyprzedził o sto lat dzieje portretu, a jednocześnie wytyczył drogę dla rozwoju intymnej sceny rodzajowej we wnętrzu […]. Kupiec włoski stał się nie tylko godny uwiecznienia w portrecie – teraz artysta uważał już za słuszne i godziwe przedstawić go wraz z żoną w całej postaci, nie w popiersiupopiersiu, jak dotąd przedstawiano nawet królów.
Arnolfini i jego piękna małżonka, trzymająca na łonie suknię sutosuto, wedle burgundzkiej mody, sfałdowaną, stoją obok siebie we wnętrzu zamożnie urządzonego pokoju. Oko van Eycka odnotowało łoże pod baldachimem w głębi, lśniący mosiężny świecznik, pomarańcze na ławce pod oknem. Na pierwszym planie porzucona para drewnianych sandałów, u stóp portretowanych mały kudłaty piesek, przypominający raczej zabawkę niż żywe stworzenie […].
Ale wewnątrz tej zacisznej izby dzieje się coś ważnego. To nie tylko portret dwojga ludzi; obraz van Eycka przesycony jest dostojnym nastrojem, powagą chwili, w której odbywa się uroczystość. Arnolfini uniósł prawą dłoń w górę gestem błogosławieństwa czy przysięgi; drugą ręką ujął prawą dłoń niewiasty. Jesteśmy świadkami ceremonii zaślubin przez podanie ręki i przysięgę (formę tę Kościół dopuszczał jeszcze do drugiej połowy XVI wieku). Nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz – autor obrazu. Przedstawił bowiem siebie oraz drugą osobę obecną przy ceremonii w odbiciu zwierciadła zawieszonego na ścianie, a poświadczył fakt własnoręcznym podpisem umieszczonym ponad lustrem na ścianie: Johannes de Eyck fuit hic 1434Johannes de Eyck fuit hic 1434 (Jan van Eyck był tutaj). I inne elementy obrazu ukazują swe wtórne, symbolicznesymboliczne oblicze – świeca płonąca w świeczniku przy świetle dnia związana jest z obrzędem, zabawny piesek u stóp małżonków – to symbol wierności małżeńskiej. Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać.
Na podstawie przeczytanego fragmentu odpowiedz na pytania:
W powyższym tekście wyszukaj informację, z której wynika, kto najczęściej pozował Janowi van Eyckowi do portretów.
Wyjaśnij, na czym polegała, według autora tekstu, niezwykłość stworzonego przez Jana van Eycka portretu małżonków Arnolfinich.
Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na co zwraca uwagę Jan Białostocki, opisując utrwaloną na obrazie chwilę.
Czy zgadzasz się z opinią krytyka, że 'nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz - autor obrazu'? Uzasadnij swoje zdanie.
Wyjaśnij, jak rozumiesz wypowiedź: 'Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać'.
W odniesieniu do wcześniejszych informacji o obrazie, odpowiedz na pytania.
Czy dzieło jest:
dynamicznedynamiczne czy statycznestatyczne?
harmonijneharmonijne uporządkowane czy chaotyczne?
skomponowane symetryczniesymetrycznie czy rządzi nim asymetriaasymetria?
bogate w motywy i treści czy ubogie?
radosne czy smutne w wymowiewymowie?
Czy podoba ci się omówiony obraz? Odpowiadając na pytanie, odnieś się do pierwszego wrażenia, jakie zrobiło na tobie dzieło.
Drobiazgowa zgodność z naturą
Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryTym, co zachwycało i pasjonowało Włochów w malarstwie niderlandzkimniderlandzkim, była zupełna, drobiazgowa zgodność z naturą, były to cechy, które pozwalają nazwać sztukę niderlandzką 'zwierciadłem życia'. […] Artyści niderlandzcy dążyli do zobrazowania wszystkiego, do przedstawienia świata jako sumy części, do pokazania każdego szczegółu, elementu każdej cząstki. IndywidualizacjaIndywidualizacja niderlandzka przeciwstawiała się więc włoskiej skłonności do idealizacjiidealizacji, wiedza o szczegółach – włoskiemu uogólnieniu. […]
Niektórzy biografowie wspominają o dwóch braciach van Eyck – Hubercie i Janie. Ich współpracy przypisuje się na ogół najsłynniejsze dzieło malarstwa niderlandzkiego XV wieku – Ołtarz Baranka Mistycznego w katedrze św. Bawona w Gandawie, zwany często Ołtarzem Gandawskim (ukończony w 1432 roku), w którym miniatorska precyzjaminiatorska precyzja artystów poddana została umiejętności zorganizowania monumentalnejmonumentalnej całości.
Na podstawie przeczytanego tekstu określ, które z podanych niżej stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
Włosi idealizowali, a artyści niderlandzcy indywidualizowali obraz świata., Najsłynniejsze niderlandzkie dzieło malarskie XV wieku zostało ukończone w 1423 roku., Włosi indywidualizowali, a artyści niderlandzcy idealizowali obraz świata., Ołtarz Gandawski to dzieło o miniaturowych rozmiarach., Malarze niderlandzcy oddawali w swoich obrazach rzeczywistość zgodnie z naturą., Włochów nic nie intrygowało w malarstwie niderlandzkim., Nie można z całą pewnością stwierdzić, że Jan van Eyck miał brata.
PRAWDA | |
---|---|
FAŁSZ |
Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie 'zwierciadło życia'. Wskaż odpowiedni fragment tekstu Jana Białostockiego, w którym autor uzasadnia użycie tego sformułowania w odniesieniu do malarstwa niderlandzkiego.
Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na jakie zasadnicze różnice pomiędzy malarstwem niderlandzkim a włoskim zwraca uwagę autor tekstu.
Zwierciadło świataMalarstwo flamandzkieflamandzkie rzadko używa złota. Nie używa go zupełnie van Eyck, gdyż powierzchnia jego obrazów ma taki blask i świetność, że nie potrzebuje ozdoby złoceniami. Złoto – będące w średniowieczu metaforąmetaforą światła nadziemskiego, metaforą nieba i raju – u van Eycka zastąpione zostaje przedstawieniem światła innymi środkami. Światło to jest nadal metaforą boskości, ale zachowuje się wedle praw światła ziemskiego, wypełnia przestrzeń, otacza przedmioty, refleksujerefleksuje w powierzchniach gładkich, przenika przez substancje przezroczyste, roznieca iskry w koronie Marii.
Van Eyckowie zastosowali pierwsi nowy sposób malowania, osiągając świetlistość, blask i nasycenie koloru przez nakładanie warstw laserunkówlaserunków ze specjalnym spoiwemspoiwem olejno‑żywicznym na białym grunciegruncie, spoistym i gładkim jak marmur. Prześwitująca biel tego gruntu dawała efekt zbliżony do tego, jaki daje światło przepuszczone przez półprzejrzyste barwne szkła witrażowe. Obraz taki powstawał bardzo długo, gdyż każda warstwa musiała uprzednio wyschnąć, ale efekt obrazu flamandzkiego jest nieporównany, a trwałość ich struktury barwnej, zwłaszcza w obrazach van Eycka, każe do dziś podziwiać 'sekrety Flamandów'.
Wyjaśnij, na czym, według autorki tekstu, miał polegać 'sekret' malarstwa Flamandów.
Malarstwo i okulary
Czy zastanawiałeś/-aś się, kiedy po raz pierwszy na obrazach zaczęto uwieczniać prosty, znany wszystkim drobiazg - okulary? To właśnie van Eyck był pierwszym malarzem, który odważył się pokazać na swoich obrazach ludzi trzymających w dłoni ten nieco dziwnie już dziś wyglądający przedmiot z XV wieku.
Zwierciadło świataObraz flamandzki […] to natura widziana w pomniejszającym zwierciadle. To malarstwo ma obsesjęobsesję najdokładniejszej wyrazistości rzeczy widzianych i obsesję zwierciadła zamykającego obraz świata w swej połyskliwej powierzchni. Wyrób luster szklanych pokrytych emulsją ma swój początek prawdopodobnie we Flandrii, a motyw wypukłego zwierciadła, przedłużającego fikcyjną przestrzeń obrazowąfikcyjną przestrzeń obrazową, występuje często w malarstwie niderlandzkim […].
To, że lustra i okulary pojawiają się po raz pierwszy właśnie w malarstwie van Eycka, ma symboliczną, informacyjną wymowę. Te okrągłe, niewygodne, trzymane w pewnej odległości od książki, okulary powtarzają się w wielu obrazach flamandzkich – nigdy natomiast nie widujemy ich w obrazach włoskich, choć wiadomo, że nie były tam nieznane. Sztuka włoska nie przyjmuje do wiadomości żadnych defektów fizycznych człowieka, a więc także osłabienia wzroku.
Na podstawie przeczytanego tekstu opisz, jak wyglądały okulary, których używano w XV wieku. Czy nosiło się je w podobny sposób jak okulary współczesne? Dodatkową podpowiedź znajdziesz na obrazie Jana van Eycka Madonna kanonika van der Paele.
Na podstawie przeczytanego tekstu określ prawdziwość następujących stwierdzeń:
Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
Obraz flamandzki to prawdziwe lustro. | + | |
Malarstwo flamandzkie precyzyjnie odzwierciedla rzeczy widziane w rzeczywistości. | □ | □ |
Lustra pokryte emulsją zaczęto produkować prawdopodobnie we Flandrii. | □ | □ |
W malarstwie niderlandzkim często występuje motyw wklęsłego lustra. | □ | □ |
Jan van Eyck utrwalał na swoich obrazach takie motywy, jak lustro i okulary. | □ | □ |
Okulary nie były znane na południe od Alp. | □ | □ |
Zadaniowo
Podaj trzy przykłady wyrazów pokrewnych do słowa 'obraz'.
Podaj pięć przykładów synonimów słowa 'obraz'.
Znajdź na mapie Europy, obrazującej sytuację polityczną w XV wieku, Flandrię i Brugię. Poszukaj w encyklopedii informacji na temat regionu oraz miasta, z którymi był związany Jan van Eyck.
Poszukaj w dostępnych źródłach informacji na temat Flandrii i Brugii, czyli regionów, z którymi był związany Jan van Eyck.
Wyobraź sobie, że zamiast autora obrazu, Jana van Eycka, w wiszącym na ścianie lustrze odbija się twój wizerunek. Jesteś zatem świadkiem wydarzeń. Swoje wrażenia zapisz w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin państwa Arnolfinich. Wpleć w nie fragmenty stworzonego wcześniej opisu obrazu.
Wyobraź sobie, że jesteś świadkiem sceny uwiecznionej na obrazie Portret małżonków Arnolfinich Jana van Eycka. Opisz swoje wrażenia w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin pary.
Na swoim obrazie Jan van Eyck uwiecznił ceremonię zaślubin. Porównaj XV‑wieczny sposób upamiętniania ważnych chwil ze współczesnymi możliwościami i wyjaśnij, jakie różnice zauważasz.
Zaproponuj własną kolejność słów kluczy do tego tematu. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Proponowane słowa klucze: opis dzieła malarskiego, malarstwo olejne, tempera, laserunki, malarstwo flamandzkie XV wieku, Jan van Eyck, Portret małżonków Arnolfinich, kompozycja obrazu malarskiego, motywy ikonograficzne, portret, scena rodzajowa.