Wielka wojna z Krzyżakami
Jak doszło do wielkiej wojny z zakonem krzyżackim?
Pod koniec XIV wieku państwo zakonne było bardzo silne i dobrze rozwinięte gospodarczo. Jednak unia Polski z Litwą zaniepokoiła Krzyżaków. Chrzest Litwy podważył sens ich misji chrystianizacyjnej na tych terenach. Zakon przekonywał dwory europejskie, że Jagiełło nadal jest poganinem. Postanowił też poróżnić Jagiełłę z Litwą. Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny była sprawa Żmudzi. Jak pamiętacie z poprzednich lekcji, była to litewska ziemia, która dzieliła państwo zakonu krzyżackiego w Prusach z terenami w Inflantach. Witold, wielki książę litewski, zawarł przymierze z Krzyżakami i oddał im tę ziemię. Zakon nie dotrzymał danego słowa i nie poparł księcia w walce z Tatarami.
Wówczas Witold sprzymierzył się z Jagiełłą i poparł antykrzyżackie powstanie na Żmudzi. Obie strony szykowały się do wojny. Wielki mistrz krzyżacki Ulryk von Jungingen [czyt.: fon jungingen] postanowił latem 1409 roku wypowiedzieć wojnę stronie polsko‑litewskiej. Wojnę tę historycy nazwali wielką. Początkowo działania wojenne nie były zbyt intensywne. A że zbliżała się zima, walczące strony zawarły rozejm do początku kolejnego lata.
W czasie rozejmu trwały energiczne przygotowania wojenne. Władysławowi Jagielle i Witoldowi udało się przekonać do wystąpienia przeciw Krzyżakom Tatarów oraz władcę Mołdawii. Wielki mistrz krzyżacki otrzymał obietnicę wsparcia ze strony dynastii Luksemburgów, władców Czech i Węgier. Mógł też liczyć na pomoc rycerzy z zachodniej Europy, którzy byli przekonani, że będą walczyć z poganami.
Dopasuj dowódcę do armii.
Państwo zakonu krzyżackiego, Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie
| Władysław Jagiełło | |
| Witold | |
| Ulryk von Jungingen |
Przed bitwą pod Grunwaldem
W czerwcu 1410 roku Władysław Jagiełło postanowił zebrać swoje wojska
na Mazowszu. Przeprawiły się one przez Wisłę, korzystając ze specjalnie wybudowanego mostu pontonowego. Za Wisłą wojska polskie połączyły się z litewskimi i wspólnie ruszyły w stronę stolicy państwa zakonnego.
Stolicą państwa zakonnego był...
- Toruń.
- Malbork.
- Gdańsk.
Wojska krzyżackie zastąpiły drogę połączonym siłom polsko‑litewskim niedaleko wsi Grunwald. Naprzeciw siebie stanęło około 16 tysięcy rycerzy konnych oraz około
10 tysięcy piechurów po stronie krzyżackiej, a po stronie polsko‑litewskiej około
20 tysięcy rycerzy konnych i bliżej nieokreślona liczba piechoty i wojsk wspierających. Porównanie sił wskazuje, że strona polsko‑litewska pod względem liczebnym przeważała mniej więcej dwukrotnie nad krzyżacką.
Wydarzenia przed bitwą pod Grunwaldem w opowieści anonimowej kroniki konfliktu z KrzyżakamiDo króla przybyło dwóch posłów. Pierwszy był posłem króla Węgier i niósł obnażony miecz od wielkiego mistrza dla króla, a drugi był posłem księcia szczecińskiego i niósł podobny miecz dla księcia Witolda. Pierwszy rzekł:
– Królu! Wielki mistrz przekazuje ci ten miecz, a bratu twojemu Witoldowi dalibyśmy inny miecz od marszałka, gdyby tylko był tu między nami obecny.
Król natychmiast wysłał pewnych posłańców do Witolda i polecił mu, by powstrzymał działania wojenne, do których już wraz ze swym ludem zamierzał przystąpić. Porzuciwszy swoich rycerzy, Witold szybko ruszył w pojedynkę. A gdy przybył, wspomniani posłowie przekazali mu miecz od marszałka i rzekli do króla
i do Witolda:– Królu i Witoldzie! Wielki mistrz i marszałek ślą wam te miecze ku pomocy i zapraszają was do bitwy. Proszą też, byście sami wybrali jej miejsce, a wybrane nam oznajmili. Nie ukrywajcie się w gęstwinie tego lasu, który nie nadaje się do walki,
i nie opóźniajcie przystąpienia do niej, żadną miarą jej bowiem
nie unikniecie.Król i Witold z wielką łaskawością miecze przyjęli i to wielkiemu mistrzowi i marszałkowi przez posłów odpowiedzieli:
– Pomoc Boska jest dla nas najważniejsza, ale i te miecze przyjmiemy jako wsparcie dla nas. Z wielkim mistrzem walczyć chcemy i nie ukrywamy się w lasach, ponieważ z tym zamiarem tu przybyliśmy, by z wami walczyć, stąd nie możemy mieć forów od was. A wybór miejsca bitwy powierzamy woli i łasce Bożej.
Źródło: Wydarzenia przed bitwą pod Grunwaldem w opowieści anonimowej kroniki konfliktu z Krzyżakami,, tłum. Wojciech Mrozowicz.
Dlaczego dowódcy krzyżaccy przysłali dwa miecze królowi Władysławowi Jagielle i wielkiemu księciu Witoldowi?
- Chcieli pomóc dowódcom wojsk polsko-litewskich.
- Chcieli się poddać stronie polsko-litewskiej.
- Wojska polsko-litewskie miały za mało broni.
- Chcieli sprowokować i zachęcić stronę polsko-litewską do walki.
Wskaż na mapie 'Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły' - Żmudź, Malbork i Grunwald.
Odpowiedz na podstawie opisu mapy, w granicach jakiego państwa za czasów Jagiełły leżał Grunwald, a w granicach jakiego państwa leżała Żmudź.
Mapa - Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły
Granice państw:
Królestwo Szwecji;
Królestwo Danii;
Państwo Zakony Krzyżackiego;
Wielkie Księstwo Litewskie;
Królestwo Polskie;
Księstwo Ruskie;
Złota Orda;
Królestwo Czeskie;
Królestwo Węgierskie;
Hospodarstwo Wołoskie.
Inne granice:
Pomorze Zachodnie;
Księstwa Śląskie.
Królestwo Polskie z miastami:
Poznań;
Dobrzyń;
Kalisz;
Kraków;
Lublin;
Lwów;
Kamieniec Podolski.
Ziemie zależne od Królestwa Polskiego:
Mazowsze (Płock, Warszawa);
Księstwo bełskie (Bełz);
Hospodarstwo Mołdawskie (Suczawa).
Wielkie Księstwo Litewskie z miastami:
Żmudź (obszar);
Połock;
Kowno;
Wilno;
Grodno;
Smoleńsk;
Brześć Litewski;
Łuck;
Kijów.
Państwo Zakonu Krzyżackiego z miastami:
Nowa Marchia (obszar);
Grunwald;
Koronowo;
Gdańsk;
Malbork;
Chełmno;
Królewiec;
Ryga.
Biskupstwa:
Wornie (Żmudź);
Wilno.
Bitwy:
Grunwald 1410;
Koronowo 1410.
Miejsca zawarcia Unii:
Krewo 1385;
Wilno 1401;
Radom 1410;
Horodło 1413;
Toruń 1411 i 1466.
Polsko‑litewskie zwycięstwo pod Grunwaldem
Bitwa pod Grunwaldem, która rozegrała się 15 lipca 1410 roku, była jedną z największych bitew średniowiecznej Europy. Starło się w niej rycerstwo polsko‑litewskie z wojskami państwa zakonu krzyżackiego.
Wojska polsko‑litewskie ruszyły do boju, śpiewając BogurodzicęBogurodzicę. Z początku lżej uzbrojone oddziały litewskie zostały zmuszone do ucieczki. Część sił krzyżackich ruszyła za nimi, co osłabiło pozostałych na placu boju. W tym czasie doszło
do nowego ustawienia szyków polskich i do ataku ciężkiej jazdy. O losach bitwy zadecydował powrót Litwinów oraz włączenie do walki sił polskich, które dotychczas nie brały udziału w bitwie.
Po kilku godzinach zmagań całkowite zwycięstwo odniosły wojska polsko‑litewskie. W bitwie poległ wielki mistrz Ulryk von Jungingen oraz wielu rycerzy krzyżackich. Wielu innych dostało się do niewoli. W ręce strony polsko‑litewskiej wpadły liczne chorągwie krzyżackie i działa. Po bitwie zwycięskie wojska zajęły większą część państwa zakonu krzyżackiego i stanęły pod krzyżacką stolicą Malborkiem. Oblężenie potężnego zamku ciągnęło się przez dwa miesiące. W końcu oblegający odstąpili
spod Malborka. Tym samym potęga krzyżacka została wprawdzie pokonana, jednak nie do końca zniszczona.
Na podstawie planów bitwy pod Grunwaldem przedstaw jej przebieg.
Na podstawie powyższego tekstu, przedstaw przebieg bitwy pod Grunwaldem.
Mapa zatytułowana 'Bitwa pod Grunwaldem'.
Na mapie zaznaczono: na zachodzie obóz krzyżacki wraz ze stanowiskiem Wielkiego Mistrza, na wschodzie obozy: wojsk tatarskich, wojsk litewsko‑ruskich, wojsk polskich, namiot królewski, na południu stanowisko Władysława Jagiełły. Mapa została podzielona na dwie części:
Faza I.
Na zachodzie, przed obozem wojsk krzyżackich znajdują się trzy oddziały krzyżackie. Oddział krzyżacki najbardziej na północy starł się z oddziałem litewsko‑ruskim i tatarskim. Oddział krzyżacki najbardziej na południu starł się z oddziałem polskim, który był wspierany przez drugi oddział. Wszystkie wcześniej wspomniane oddziały starły się w centrum. Oddział litewsko‑ruski i tatarski rozdzielając się zrobiły odwrót. Pierwsza część wróciła do obozów, za nimi podążył oddział krzyżacki, który zrobiły odwrót blisko obozowiska tatarskiego. Druga część wracając w stronę namiotu królewskiego starała się nieopodal z krzyżakami. Wspierał ich mały oddział Polaków.
Faza II.
Niedaleko obozu krzyżackiego starły się dwa największe oddziały, krzyżacki i polski. Oddział krzyżacki wycofał się. Oddział polski wraz z drugim oddziałem, który ruszył spod stanowiska Jagiełły oraz oddziałem litewsko‑ruskim i tatarskim, który ruszył spod namiotu królewskiego starły się w centrum z oddziałem Wielkiego Mistrza. Zaznaczono miejsce śmierci Wielkiego Mistrza.
Bogurodzica to najstarsza znana pieśń napisana w języku polskim. Powstała
na przełomie XIII i XIV wieku. W dawnych czasach była śpiewana przy okazji wielkich wydarzeń. Była – tak jak dzisiaj Mazurek Dąbrowskiego – polskim hymnem narodowym.
Bitwa pod Grunwaldem – obraz Jana Matejki
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1MhZ83H4ulmT
Animacja przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem" i opowiada o różnych podejściach w interpretacji dzieła.
Po wielkiej wojnie
Na początku 1411 roku został zawarty pokój w Toruniu (zwany I pokojem toruńskim). Tylko w części zadowalał on stronę polsko‑litewską, spory terytorialne bowiem pozostały w większości nierozwiązane. Litwa odzyskała Żmudź. Zakon miał zapłacić Polsce odszkodowanie, ale tego nie zrobił.
Król Polski zyskał uznanie w oczach współczesnych. Po bitwie pod Grunwaldem rozkazał odnaleźć ciało wielkiego mistrza i ważniejszych rycerzy zakonnych i odesłać je do Malborka. Było to zachowanie godne władcy chrześcijańskiego, któremu dobrze były znane obyczaje rycerskie. Osłabło znaczenie zakonu krzyżackiego, upadł mit jego niezwyciężoności.
Wyjaśnij co świadczy o tym, że krzyżacki zamek w Malborku był jedną z najpotężniejszych budowli ówczesnej Europy.
W kolejnych latach jeszcze parokrotnie toczyły się wojny polsko‑krzyżackie. Największą z nich była wojna trzynastoletnia. Rozgrywała się na lądzie i na morzu w latach 1454–1466, a zakończył ją II pokój toruński. Na jego mocy większość ziem polskich podbitych bądź zagarniętych przez Krzyżaków, między innymi Pomorze Gdańskie, wróciła do Królestwa Polskiego. Samo państwo zakonne miało być uzależnione od Polski.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami i datami.
Grunwaldem, 1411, wielka wojna, krzyżackim, Malbork, pokoju
W latach 1409−1411 trwała ........................ Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego z zakonem ......................... 15 lipca 1410 roku wojska polsko-litewskie pokonały pod ........................ Krzyżaków. Po bitwie zwycięskie wojska wyruszyły pod ........................, ale nie udało się go zdobyć. Wojna zakończyła się podpisaniem ........................ w Toruniu w ........................ roku.
Polecenia
Opowiedz, dlaczego doszło do wojny z zakonem krzyżackim.
Wyjaśnij, jakie znaczenie miało zwycięstwo pod Grunwaldem.
Wymień pięć najważniejszych twoim zdaniem zdarzeń z konfliktu polsko‑litewsko‑krzyżackiego. Uwzględnij zdarzenia sprzed bitwy, bitwę
i czas po bitwie pod Grunwaldem.