Na łące i na polu

1. Życie na łące

Ze względu na genezę wyróżnia się łąki naturalne, półnaturalne i antropogeniczneantropogenicznyantropogeniczne. Dawniej, naturalne zbiorowiskazbiorowisko roślinnezbiorowiska trawiaste - łąkiłąkałąki naturalne - występowały tam, gdzie ze względu na warunki ekologiczne nie występowały inne zbiorowiska (zwłaszcza lasy). Takie łąki występowały w dolinach zalewanych regularnie przez rzeki i na wysokich stokach górskich.

Drzewa nie mogły tam rosnąć, ponieważ w dolinach niszczyły je powodzie, a w górach warstwa gleby była zbyt cienka, aby korzenie mogły odpowiednio głęboko w nią wrosnąć. Do czynników ograniczających występowanie lasów należą: długotrwałe zalewy wód i wysoki poziom wód gruntowych, niskie temperatury, silne wiatry, lawiny, krótki okres opadów i ich niewielka ilość, klimat kontynentalny. Należą tu hale powyżej górnej granicy lasu, łąki nadrzeczne, stepy i murawy kserotermiczne.

Obecnie łąki występują na terenie niemal całej Polski. Nie porastają ponownie lasem głównie dlatego, że albo są regularnie koszone na siano, albo wypasa się na nich zwierzęta hodowlane. Na łąkach rośnie wiele gatunków trawtrawytraw i innych roślin zielnych.
Trawy szybko zasiedlają nowe tereny, gdyż ich korzenie i podziemne łodygi rozrastają się bardzo szeroko. Magazynują też wytworzone w liściach składniki pokarmowe, chroniąc je przed zjedzeniem przez roślinożerców. Jednocześnie korzenie służą do rozmnażania – w ten sposób trawy budują zwartą darń. Zgryzanie trawy przez zwierzęta ani jej koszenie nie niszczy tej rośliny. Przeciwnie – pobudza ją to do lepszego wzrostu.

2. Pola

Wiele lasów zamieniono na pola uprawne. Różnią się one od łąk. Na łąkach występuje ogromna różnorodność roślin, zaś na danym fragmencie pola uprawia się każdego roku tylko jeden gatunek rośliny. Na polu z reguły w kolejnych latach zmienia się uprawę, a na łące przez wiele lat rosną te same rośliny. Pola orane są co roku, a łąk się nie orze.

Najważniejszą cechą odróżniającą pola od innych środowisk jest konieczność regularnego nawożenia. Na polach po zbiorze plonów nie ma wystarczającej ilości szczątków do wytworzenia przez destruentów próchnicy. Gleba staje się więc uboższa. Na polach wykonuje się też zwykle wiele zabiegów, takich jak oprysk środkami chemicznymi, w celu usunięcia niepożądanych roślin, zwierząt i grzybów. Zabijane są w ten sposób organizmy zbędne lub niepożądane dla rolnictwa.

Niektóre łąki (zarówno te naturalne, jaki i założone przez człowieka) wykorzystywane są do wypasu takich zwierząt, jak bydło, konie, owce czy kozy. Rośliny są tu nie tylko zjadane, ale też deptane i naturalnie nawożone odchodami zwierząt. Tak wykorzystywane obszary nazywamy pastwiskamipastwiskopastwiskami.

3. Rośliny i zwierzęta łąk

W Polsce na łąkach żyje wiele różnych roślin. Dostarczają one paszy dla zwierząt hodowlanych i dzikich. Można tu spotkać liczne trawy, a także koniczynę, groszek i mniszek. W wilgotnych miejscach pojawia się szczaw i jaskry. Takie łąki są koszone raz lub więcej razy w roku. Na siedliskach suchych i ubogich (skały, piasek, rumowiska) tworzą się murawy, na których wypasa się owce. Na polach rosną te rośliny, które są uprawiane, a także inne rośliny, które rozsiały się tam same, bez pomocy człowieka. Ważnym składnikiem pól są miedze – pasy zieleni między polami, na których rosną rośliny typowe dla łąk.

Na łąkach spotyka się liczne gatunki zwierząt, a wśród nich przede wszystkim bezkręgowce. Wśród owadów należy wymienić pasikoniki i grające wieczorami świerszcze. Są także motyle, mrówki, trzmiele oraz wiele różnych pająków. Żyją tu także płazy (np. żaba trawna i ropuchy) oraz gady – węże i jaszczurki. Na łąkach gnieżdżą się kuropatwy i przepiórki, a pożywienia szukają trznadle, szczygły i myszołowy. Na łąkach można też spotkać niewielkie ssaki: myszy, krety i zające.

Na polach uprawnych żyje znacznie mniej zwierząt. Najczęściej są to te same zwierzęta, co na łąkach. Przychodzą w poszukiwaniu łatwo dostępnego pokarmu. Często można tu spotkać bociany i wrony. Podczas wiosennych i jesiennych przelotów na polach można zauważyć duże stada gęsi. Na polach leżących w pobliżu lasów często żerują dziki i sarny. Wiosną nad polami słychać śpiew skowronka – to ptak gnieżdżący się na ziemi. Pola są idealnym środowiskiem życia dla owadów żywiących się uprawianym gatunkiem. Przykładem są stonka ziemniaczana lub gąsienice motyli.

Podsumowanie

• Kiedyś łąki występowały w Polsce naturalnie tylko w dolinach rzek i wysoko w górach.

• Ludzie, wycinając lasy, przyczynili się do zwiększenia powierzchni łąk i pól.

• Pola uprawne są miejscem życia licznych gatunków roślin i zwierząt.

• Na łąkach żyje wiele gatunków wieloletnich roślin zielnych, bezkręgowców i kręgowców.

Słownik

Zadania