R1TiF47WSYmVM

Na zdjęciu urozmaicony brzeg morza, wysokie skały, łagodne zalesione pagórki. W oddali małe skaliste wyspy. W rozległej dolinie gdzieniegdzie gęsta zabudowa, czerwone dachy. Bogata roślinność.

1. Położenie geograficzne Brazylii. Wielkie regiony geograficzne

Brazylia – piąte co do wielkości państwo świata i największy kraj Ameryki Południowej – zajmuje powierzchnię 8 mln 514,3 tys. kmIndeks górny 2², co stanowi prawie połowę obszaru kontynentu. Naród brazylijski liczy 212,6 mln osób (2020 r.), co również stanowi około połowę ogółu mieszkańców Ameryki Południowej. Długość granic lądowych Brazylii jest imponująca i wynosi 16 tys. km. W Ameryce Południowej na stałym lądzie leży 12 państw i jedno terytorium niesamodzielne – Gujana Francuska. Brazylia nie graniczy tylko z dwoma z nich: Ekwadorem i Chile.

RcdoRbfvOLJ6e

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Ameryki Południowej. Państwa wyróżnione kolorami i opisane. Oznaczono i opisano stolice. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni.

R1Waw6fde99BD

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Brazylii. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Rozległe niziny wokół największych rzek. Na wschodnim wybrzeżu tereny wyżynne. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Opisano nazwy państw. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które podpisano w białej ramce dookoła mapy, co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Terytorium Brazylii rozciąga się między równoleżnikami 5°N a 34°S. Na obszarze kraju wydziela się dwa wielkie regiony – Nizinę Amazonki w części północnej i Wyżynę Brazylijską w części środkowo‑wschodniej. Na północy do Brazylii należy także południowa część Wyżyny Gujańskiej, a na środkowym wschodzie niewielka część Niziny La Platy. Nizina Amazonki jest największą niziną rzeczną na świecie zajmującą powierzchnię 3,5 mln kmIndeks górny 2² i rozciągającą się w strefie równikowej. Jest to rozległa niecka łagodnie nachylona ku wschodowi, w której równoleżnikowo płynie Amazonka uchodząca do Oceanu Atlantyckiego. Od północy Nizinę Amazonki otacza Wyżyna Gujańska, na zachodzie sięga ona podnóża Andów, a od południa zamyka ją Wyżyna Brazylijska. O wielkości niziny świadczą jej rozmiary – długość ok. 3200 km i średnia szerokość ok. 1200 km. Nizina Amazonki jest rozległą, płaską równiną, której głównym elementem rzeźby są szerokie doliny rzeczne, np. dolina rzeki Amazonki ma od kilkunastu do ponad 100 km szerokości. Głębokość czynnych koryt największych rzek sięga do 70 m.

Na Nizinie Amazonki panuje klimat równikowy wybitnie wilgotny z bardzo wysoką sumą opadu rocznego wynoszącą od 2000 mm do 2500 mm. Niemal cały obszar niziny porasta wilgotny, wiecznie zielony las równikowy nazywany selwąselwaselwą.
Wyżyna Brazylijska zajmuje środkową i południowo‑wschodnią część Brazylii. Podnosi się ona łagodnie od Niziny Amazonki ku wybrzeżom Oceanu Atlantyckiego, osiągając maksymalną wysokość 2890 m n.p.m. (szczyt Bandeira). Ogromna wyżyna o powierzchni ok. 6 mln kmIndeks górny 2² ma zróżnicowany klimat. W części północnej i środkowej występuje klimat podrównikowy, na południu wyżyny – klimat zwrotnikowy wilgotny. Obszary leżące w zasięgu oddziaływania wiatrów znad Oceanu Atlantyckiego są bardziej wilgotne. Tereny leżące we wnętrzu są natomiast bardziej suche.

Klimat wpływa na zróżnicowanie roślinności. Dominującą formacją roślinną są sawanny z lasami galeriowymi wzdłuż cieków wodnych. Zajmują one większą część Wyżyny Brazylijskiej. Obszar ten nosi lokalną nazwę cerradocerradocerrado. Ponadto wykształciły się też inne rodzaje sawanny:

• caatingacaatingacaatinga – rzadki las składający się z drzew i krzewów tracących liście w porze suchej;

• camposcamposcampos – formacja z dominacją wysokich traw, wśród których rosną niskie pojedyncze drzewa i krzewy.

Wyżyna Brazylijska jest obszarem źródłowym wielkich rzek: Parany, Paragwaju, Urugwaju, São Francisco, Tocantins, Xingu.

Polecenie 1

Na mapie Ameryki Południowej zaznaczono 4 stacje klimatyczne leżące w Brazylii. W której z nich roczna amplituda średnich miesięcznych temperatur powietrza jest najwyższa?

RvyaIa2kMzfgh

R3aolwq2q1MYC

Możliwe odpowiedzi: 1. W - Salvador, 2. X - Manaus, 3. Y - Belém, 4. Z - Santos

Polecenie 1

RGXGk9rAhBdRU

Korzystając z dostępnych ci map odszukaj 4 podanej niżej stacje klimatyczne leżące w Brazylii. W której z nich roczna amplituda średnich miesięcznych temperatur powietrza jest najwyższa? Możliwe odpowiedzi: 1. Salvador, 2. Manaus, 3. Belém, 4. Santos

R1TiF47WSYmVM

Na zdjęciu urozmaicony brzeg morza, wysokie skały, łagodne zalesione pagórki. W oddali małe skaliste wyspy. W rozległej dolinie gdzieniegdzie gęsta zabudowa, czerwone dachy. Bogata roślinność.

R1X4SOt7Tgq3S

Na zdjęciu kępy wysuszonych traw, krzewy i pojedyncze drzewa.

R12jbvZBG897M

Na zdjęciu lotniczym rozległa płaska nizina porośnięta lasami i szeroka meandrująca rzeka z licznymi węższymi dopływami.

RhBV5cwxxFAIG

Na zdjęciu stromy, skalisty szczyt.

2. Wilgotne lasy równikowe w Amazonii

Terminem Amazonia obejmuje się obszar, w którym występują elementy środowiska przyrodniczego tworzące wyjątkowy typ ekosystemu. Jest to klimat równikowy, w którym nie ma termicznych pór roku. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca w stacji Manaus wynosi 28,2°C, średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca wynosi 26,6°C. Obie te wartości różnią się od średniej temperatury rocznej (27,2°C) zaledwie o ok. 1°C. Opad jest bardzo wysoki w ciągu każdego miesiąca, a roczna suma przekracza 2 tys. mm.

Gleba powstaje z szybko rozkładających się szczątków organicznych i wyrasta na niej wilgotny, zróżnicowany gatunkowo, wiecznie zielony las równikowy.
Geograficznie Amazonia obejmuje Nizinę Amazonki, południową część Wyżyny Gujańskiej oraz szerokie doliny rzek płynących z Wyżyny Brazylijskiej ku Amazonce.
W lesie równikowym wyraźnie zaznaczają się jego warstwy. W podłożu, w cieniu lasu rośnie gęste runo leśne oraz korzenie wyższych roślin, a na nich epifityepifityepifity. Drugą warstwę tworzą podrosty drzew wykształcających głównie pnie i minimalną ilość liści, by jak najszybciej podrosnąć i przedostać się do światła. Trzecia warstwa to właściwy okap lasu równikowego na wysokości 20–25 m. Są to drzewa o kulistych lub parasolowatych koronach, spięte lianami i rosnącymi na nich epifitami. Ponad nimi wznoszą się samotnie najwyższe drzewa sięgające 50 m wysokości. W lesie równikowym żyje ok. 3 tys. rozmaitych gatunków drzew, a wśród nich jest wiele gatunków reliktowych i endemicznych. Wpływ na ekosystem Amazonii ma także bardzo wysoka zawartość pary wodnej w powietrzu – średnia wilgotność względna sięga 80%. Cały ekosystem lasu równikowego jest niezwykle wrażliwy i naruszenie jednego z elementów lub tylko jego osłabienie może spowodować zakłócenia w funkcjonowaniu ekosystemu.

2.1 Konflikt interesów między gospodarczym wykorzystaniem Amazonii a ekologicznymi skutkami jej wylesiania

Lasy w Brazylii zajmują 59,4% powierzchni kraju (dane z 2020 r.), z czego zdecydowanie największym zbiorowiskiem leśnym są wilgotne lasy równikowe na Nizinie Amazonki. Spełniają one bardzo ważne funkcje w cyklach obiegu wody i dwutlenku węgla na całej Ziemi. Obszar amazońskiego lasu równikowego nazywa się zielonymi płucami Ziemi, gdyż roślinność tego obszaru wytwarza w procesie fotosyntezy od 20% do 45% światowej produkcji tlenu.

Na początku lat 60. XX wieku w Brazylii rozpoczęto intensywną eksploatację lasów równikowych w Amazonii. Roślinność wycina się lub wypala, by uzyskać tereny dla rolnictwa, głównie dla hodowli bydła i pod uprawę soi. Niekiedy wycina się cenne gatunki drzew (np. mahoniowiec i palisandrowiec) w celu pozyskania drewna, niszcząc cały ekosystem funkcjonujący wokół nich. Do zniszczenia wielkich połaci lasów równikowych przyczyniło się także przeprowadzenie drogi transamazońskiej łączącej wybrzeże Oceanu Atlantyckiego z zachodnią częścią Niziny Amazońskiej oraz planowe zaludnianie centralnej części Brazylii (interioru). Lasy wycinane są także w związku z pozyskiwaniem surowców mineralnych. Obecnie największy legalny i nielegalny wyrąb lasów następuje od wschodu i południa Niziny Amazońskiej. Dzięki pozyskiwaniu drewna, rozwojowi rolnictwa, przemysłu wydobywczego oraz infrastruktury technicznej podnosi się poziom życia mieszkańców Brazylii oraz następuje rozwój gospodarczy tego regionu.

Warto jednak zwrócić uwagę na statystyki. Lasy równikowe na całym świecie zajmują łączną powierzchnię 18,4 mln kmIndeks górny 2², z czego na Amerykę Południową przypada ok. 54%. Brazylia w latach 2002‑2009 utraciła 110 tys. kmIndeks górny 2² lasów, a w latach 2010‑2019 - aż 130 tys. kmIndeks górny 2² lasów. Jest to największy ubytek powierzchni leśnej na świecie. Jeżeli ta tendencja nie zostanie powstrzymana, w najbliższych dekadach nastąpi utrata nawet 1 mln kmIndeks górny 2² lasów równikowych.

Do negatywnych następstw nadmiernego wylesiania (deforestacji) obszaru Amazonii należą te o charakterze ekologicznym:

• wzrost zawartości dwutlenku węgla (${\text{CO}}_{\text{2}}$) w atmosferze dotychczas uwięzionego w roślinności i glebie; 1 ha lasu pochłania ok. 20 razy więcej węgla z atmosfery niż roślinność na polu uprawnym;

• rozdzielenie (fragmentacja) zwartych terenów lasu równikowego przez tereny rolnicze, co prowadzi do utraty siedlisk życiowych wielu organizmów;

• utrata siedlisk powoduje zmniejszanie się bioróżnorodności gatunkowej, gdyż każdy gatunek, aby mógł się rozwijać, musi mieć określony obszar siedliskowy; w lasach równikowych występuje największa różnorodność organizmów roślinnych i zwierzęcych;

• wzrost erozji gleb i ich degradacja – wycięcie lasu i przeznaczenie uzyskanego terenu pod uprawy powoduje utratę substancji odżywczych gleby, która szybko staje się jałowa;

• zaburzenia obiegu wody w atmosferze, co może oddziaływać na klimat w skali lokalnej, a nawet regionalnej.

Należy także pamiętać, że w lasach Amazonii żyją Pierwsze Narody – pierwotni mieszkańcy tych ziem tworzący społeczności w własną kulturą. Wycinka lasów amazońskich zmusza ich do zmiany trybu życia oraz migracji na inne obszary.

RwjbRhrW8fFqR

Na zdjęciu lotniczym rozległa płaska nizina porośnięta lasami.

R1926IxCV14cv

Na zdjęciu bardzo gęsty, bujny las, niżej krzewy, wyżej drzewa i palmy.

R1IjuS0faSDs9

Na zdjęciu lotniczym okrągły piaszczysty teren w środku lasu. Dookoła ustawione jednakowe owalne chaty kryte słomą lub liśćmi. Jedna chata pośrodku. Dojazd do wioski z jednej strony.

RXXhow149AwQV

Na zdjęciu trzyosobowa rodzina, ciemne włosy, twarze pomalowane ciemna farbą w paski i kropki.

R1VDJx3mi4Mpu

Na zdjęciu lotniczym rozległe, zaorane pole. W środkowej części niewielka połać gęstego lasu.

R1KHQwdIkCq1Q

Na zdjęciu nacięty pień drzewa, z zawieszonym wiaderkiem. Kapiąca kropla soku.

3. Rozmieszczenie ludności w Brazylii, wielkie miasta

W 2020 roku w Brazylii mieszkało 212,6 mln osób. Jest to szósty co do liczebności naród na świecie, zróżnicowany rasowo i etnicznie:

• ludność biała pochodzenia europejskiego stanowi 49,4% ogółu ludności;

• Mulaci i Metysi – 42,3%;

• osoby czarnoskóre – 7,4%;

• Azjaci i ludność Pierwszych Narodów – 0,8%;

Skład etniczny ludności Brazylii świadczy o tym, że historia osadnictwa była podobna do osadnictwa w innych obszarach Ameryki. W XVI wieku na wschodnie wybrzeże napłynęli osadnicy głównie z europejskich krajów romańskich. Podbijając te tereny, doprowadzili do wyniszczenia ludności Pierwszych Narodów. W okresie prawie 270 lat (od 1620 roku) trwał proceder przywozu niewolników z Afryki. Niewolnictwo w Brazylii zniesiono dopiero w 1888 roku. W wyniku mieszania się ludności powstały społeczności Metysów i Mulatów.

Ludność Brazylii jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. W strefie nabrzeżnej, tzw. atlantyckiej, występuje duża koncentracja ludności, natomiast tzw. Brazylia wewnętrzna, do której zalicza się Niziny Amazonki i środkowo‑zachodnią część kraju, to obszar o bardzo niskiej gęstości zaludnienia. Czynnikami decydującymi o takim rozmieszczeniu ludności są dzieje osadnictwa oraz niekorzystne cechy środowiska przyrodniczego we wnętrzu kraju. Po prawie 500 latach kolonizacji na Nizinie Amazonki stanowiącej ok. 1/3 powierzchni Brazylii mieszka tylko 13% ogółu ludności, a gęstość zaludnienia wynosi zaledwie 1 osobę/kmIndeks górny 2² (średnia gęstość zaludnienia dla całego kraju to 25 osób/kmIndeks górny 2²). W pasie atlantyckiego wybrzeża występują korzystniejsze warunki klimatyczne. Tu zakładano pierwsze miasta, tu również powstały pierwsze plantacje trzciny cukrowej, z których cukier poprzez miasta portowe eksportowano do Europy.

Pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku w Brazylii nastąpił okres szybkiego rozwoju miast portowych. W tym czasie wzrosło zapotrzebowanie na niektóre surowce pochodzenia roślinnego oraz uprawy, w których Brazylia zajmowała czołowe miejsca na świecie. Na lata 1870–1910 przypadła tzw. gorączka kauczukowa. Na początku XX wieku pojawiła się gorączka kawowa, a nieco później nastąpił okres wzmożonego zapotrzebowania na kakao. Brazylia jest państwem o wielkim wzroście liczby ludności miejskiej. W 1975 roku w miastach mieszkało 59,1% ogółu ludności, a  w 2020 roku udział ten wzrósł do 87,1%. Jednocześnie kraj ten ma bardzo wysoki przyrost naturalny przekraczający 7‰ (różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów wynosi 7 na każde 1000 osób). Szczególnie szybko rozrastają się miasta leżące w pasie wybrzeża Oceanu Atlantyckiego na północnym i południowym wschodzie. Dwoma największymi są: São Paulo (12 mln) i Rio de Janeiro (6,8 mln) – stolica kraju do 1960 roku. Położone obok siebie tworzą Megalopolis São Paulo–Rio de Janeiro. Na całym tym obszarze mieszka ponad 50 mln ludzi.

Obecnie w Brazylii jest 17 miast o liczbie ludności wyższej niż 1 mln. Łącznie mieszka w nich ponad 22% całej ludności kraju. Rozmieszczenie największych miast jest bardzo charakterystyczne. Jedenaście spośród 15 miast milionowych leży w pasie wybrzeża, a tylko 4 w głębi kraju. Są to: stolica państwa Brasilia oraz Goiania, Manaus nad Amazonką w głębi lasów równikowych oraz Belo Horizonte – duży ośrodek przemysłowy.

RnPZtUKIOxViZ

Ilustracja przedstawia mapę rozmieszczenia ludności w Brazylii. Kolorami od zielonego (w przewadze) przez żółty i pomarańczowy do czerwonego i brunatnego przedstawiono gęstość zaludnienia. Na wschodnich wybrzeżach przeważa kolor żółty (jedenaście do pięćdziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy). Wokół miast, które też przeważnie skupione są w tym rejonie – kolor pomarańczowy do brunatnego oznaczający dużą gęstość zaludnienia powyżej pięćdziesięciu osób na kilometr kwadratowy. Na mapie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców: São Paulo, Rio de Janeiro – powyżej dziesięciu milionów mieszkańców, Recife, Salvador, Kurytyba, Porto Alegre – od trzech do dziesięciu milionów mieszkańców. Kilkanaście mniejszych sygnatur oznaczających miasta o liczbie mieszkańców od jednego do trzech milionów mieszkańców. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

Dysproporcje w rozmieszczeniu ludności uniemożliwiają lepsze wykorzystanie bogactw kraju. W połowie lat 50. XX wieku rząd Brazylii podjął próbę gospodarczego ożywienia wnętrza kraju, tzw. interioru (łac. interior – wewnętrzny, głębiej położony). W 1957 roku w środkowej części kraju na Wyżynie Brazylijskiej rozpoczęto budowę nowej stolicy – Brasilii. Nowoczesne miasto zaplanowano i zbudowano w ciągu 4 lat. Centrum miasta to Plano Piloto, czyli plan samolotu, który usytuowany jest nad brzegiem sztucznego jeziora Paranoa. Miasto zachwyca architekturą, wyróżniają się budynki parlamentu, katedry i uniwersytetu. Od 21 kwietnia 1960 roku jest ono stolicą Federacyjnej Republiki Brazylii. Nową stolicę zaplanowano dla 550 tys. osób. Dzisiaj cała aglomeracja liczy już ponad 4 mln mieszkańców i stale poszerza się o dzielnice ubogiej ludności napływowej.

Rządy Brazylii wciąż podejmują próby przyciągania ludności do interioru. Wymienić tu trzeba rozwój linii transportowych, czego przykładem może być budowa drogi z Belem, leżącego u ujścia do Amazonki, do Brasilii czy budowa Transamazoniki (Drogi Transamazońskiej) o długości ok. 5 tys. km. W dziedzinie rolnictwa rozwija się pasterstwo. Dzieje się tak dzięki oficjalnemu osadnictwu rolniczemu w środkowej części kraju .

Powstawanie dzielnic nędzy

Wielki wzrost liczby ludności w miastach Brazylii powoduje duże problemy społeczne i gospodarcze. Część biednej ludności napływającej do dużych miast w poszukiwaniu pracy (którą niełatwo dostać) zamieszkuje na ich obrzeżach, gdzie powstają całe osiedla samowolnej zabudowy mieszkaniowej. Niskie dochody ludności powodują, że osiedla budowane są z przypadkowych materiałów (często nietrwałych) i z pominięciem przepisów budowlanych. Obszary przedmieść są przeludnione i pozbawione elementarnych wygód, bez dostępu do podstawowych usług edukacyjnych czy zdrowotnych. Panuje tam bieda, bezrobocie, szerzą się różne choroby, przestępczość i narkomania. W ten sposób tworzą się dzielnice nędzy, które w różnych miastach Ameryki Południowej są różnie nazywane. W Brazylii najczęściej używa się określenia fawelafawelafawela, które wywodzi się z Rio de Janeiro, a w Peru - barriadas. Szacuje się, że w największych miastach Brazylii ok. 16% ludności mieszka w fawelach.

RWiGUlRA1lioX

Widok z góry na fawelę położoną na zboczu. Bardzo duża ilość małych kilkupiętrowych domów stojących blisko siebie. Budynki są podniszczone, panuje bałagan. Teren o bardzo dużym zagęszczeniu ludności.

Brazylia to dziś jedno z bogatszych państw świata, jeśli brać pod uwagę wartość ogólną produktu krajowego brutto. Wynosi ona 1,4 bln USD i daje 12. miejsce na świecie w 2020 roku. Jednak wartość PKB na 1 mieszkańca wynosi 6,8 tys. USD i stawia Brazylię blisko 80. miejsca (dla porównania Polska jest na 48. miejscu z wartością 15,7 tys. USD). W latach 70. XX wieku zapoczątkowane zostały zmiany gospodarcze, które skierowały Brazylię na drogę rozwoju ekonomicznego i do dziś jest ona uznawana za państwo rozwijające się.

Do najważniejszych zasobów naturalnych Brazylii należą:

• surowce mineralne – rudy metali (żelaza, aluminium, manganu), ropa naftowa;

• ogromny potencjał hydroenergetyczny – elektrownie wodne wytwarzają 65% całkowitej produkcji energii elektrycznej (2020 r.);

• ogromne powierzchnie leśne i zasoby glebowe;

• wielka różnorodność świata roślinnego i zwierzęcego.

Brazylia od dziesiątków lat jest wielkim producentem żywności. Zajmuje 1. miejsce na świecie w zbiorach trzciny cukrowej (40%) i kawy (35%), a także w hodowli bydła (14% światowego pogłowia). Jest drugim po USA producentem soi (blisko 35%). Produkty rolne są eksportowane, a Brazylia dostosowuje rodzaje swojej produkcji do światowego popytu.

Dynamiczne zmiany w gospodarce stały się możliwe dzięki zagranicznym kredytom – Brazylia to dziś najbardziej zadłużone państwo świata.

RMG6JKEr32NmK

Na zdjęciu widok na miasto na brzegu morza, zabudowa wielopoziomowa, budynki tuż na plaży i powyżej.

R1J6WXor56FJW

Na zdjęciu widok na kopulastą górę, po obu stronach zatoki morskie, na brzegu niska i wysoka zabudowa, roślinność i skały.

RKHLsogJOoC9I

Na zdjęciu lotniczym widok na gęsto zabudowane nowoczesne miasto. Różne typy zabudowy, wysokie wieżowce, niskie domy z czerwonymi dachami. Przez środek prowadzi szeroka ulica.

R11zfi3NAyusK

Na zdjęciu miasto, nowoczesne zabudowania, duże terenów zielonych.

RCZbMOjk2BMcD

Na zdjęciu gęsta zabudowa u stóp skalistej góry. Na dachach zbiorniki na wodę.

R1aRI9EMEyJRr

Na zdjęciu miasto u stóp gór, nowoczesne wysokie budynki, na pierwszym planie kompleks zabudowań sportowych z okrągłym stadionem i basenami.

R16Va1ecVUW1k

Na zdjęciu widok na brzeg morza, piaszczystą plażę, w tle nowoczesne zabudowania, dalej wysokie góry.

RXL8WLxHrIAmI

Na zdjęciu betonowa zapora na szerokiej rzece płynącej w płaskim terenie.

RQ5OMGNKtoso4

Na zdjęciu rozległe, jednolite, zielone obszary na pofałdowanym terenie o niewielkim nachyleniu.

Podsumowanie

• Brazylia jest największym państwem w Ameryce Południowej – zajmuje prawie połowę powierzchni tego kontynentu. To też piąte co do wielkości powierzchni państwo na świecie.

• Wilgotne lasy równikowe na Nizinie Amazonki to obszar o wielkiej bioróżnorodności gatunkowej oraz ekosystemowej. Od kilkudziesięciu lat w wyniku nadmiernej eksploatacji lasów amazońskich następuje zmniejszanie się ich zasięgu, co może doprowadzić do niekorzystnych zmian klimatu, utraty bioróżnorodności oraz zniszczenia środowiska, w którym żyje pierwotna ludność tego obszaru – Pierwsze Narody.

• Historia osadnictwa wpłynęła na rozmieszczenie ludności w Brazylii. Kolonizacja nastąpiła od strony wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i tu do dzisiaj występuje duża gęstość zaludnienia. We wnętrzu kraju i na Nizinie Amazonki warunki środowiska przyrodniczego stanowiły ograniczenie dla osadnictwa i tam gęstość zaludnienia wciąż jest niewielka.

• Brazylia jest państwem o bardzo wysokim poziomie urbanizacji – 86,5% ludności miejskiej. Wielkie miasta skupione są głównie w pasie wybrzeża nad Oceanem Atlantyckim. Na ich obrzeżach powstają duże tereny samowolnej zabudowy mieszkaniowej, nazywane fawelami.

• W Brazylii dąży się do bardziej równomiernego rozmieszczenia ludności. Takimi działaniami były budowa nowej stolicy – Brasilii – we wnętrzu kraju (1960 r.), budowa wielkich linii transportowych łączących wybrzeża z wnętrzem państwa, udogodnienia w prowadzeniu działalności rolniczej w głębi kraju.

• Brazylia jest wielkim producentem i eksporterem produktów rolnych. Posiada również duże zasoby bogactw mineralnych. Od lat 70. XX wieku rozwinęła różnorodne gałęzie przemysłu.

Słownik

Ćwiczenia