Piękno ponad wszystko!

Sprawdź definicję słowa confiteor w słowniku wyrazów obcych.

Wyraz confiteor, pochodzący z języka łacińskiego, oznacza spowiadam się.
To nazwa modlitwy na początku mszy świętej, która ma charakter spowiedzi. Tytuł Confiteor jest więc szczerym wyznaniem Przybyszewskiego na temat roli sztuki i artysty.

Odszukaj w słowniku terminów literackich definicję eseju.

Confiteor reprezentuje esej. Jego główne wyznaczniki:

• swobodna interpretacja danego zjawiska;

• refleksyjność – zapis rozmyślań nad danym problemem;

• gatunek synkretyczny – czerpie z innych gatunków;

• nowe ujęcie znanego tematu;

• stosowanie przykładów, odwołań i metafor, które kojarzą się z omawianym tematem;

• subiektywizm – przedstawienie i ocenienie z własnego punktu widzenia;

• luźna kompozycja;

• niepowtarzalny styl – zależny od autora.

Zwróć uwagę na poglądy Przybyszewskiego i jego odwołania do estetyki.

Głównym tematem utworu jest nowa wizja sztuki i artysty.

Zwróć uwagę na to, czy sztuka ma jakiejś cele według Przybyszewskiego.

Przybyszewski wymienia w Confiteorze takie rodzaje sztuki jak: sztuka tendencyjna, pouczająca, rozrywkowa i patriotyczna, ponadto porównuje ją do religii. Autor podkreśla, że sztuka, mająca cele moralne i społeczne, przestaje być sztuką, a staje się biblią dla ubogich, rozumianą jako dzieło ogólnodostępne. Działanie pouczające, moralne na społeczeństwo, rozbudzanie w nim patriotyzmu, obniża wartość sztuki. Taki twórca nie jest godny miana artysty. Sztuka demokratyczna ma niską wartość. To banalizowanie środków, jakimi posługuje się twórca. Jest plebejuszowskim udostępnianiem tego, co trudno dostępne. Według Przybyszewskiego ludowi potrzeba chleba, a nie sztuki.

Zwróć uwagę, że dla Przybyszewskiego sztuka jest czymś nadzwyczajnym.

Według Przybyszewskiego sztuka to absolut będący odbiciem duszy, byt idealny. Jest więc czysta, czyli pozbawiona wszelkich zadań pozaartystycznych, gdyż realizuje cele ściśle estetyczne.

Zwróć uwagę, że dla Przybyszewskiego sztuka nie ma żadnego celu.

Według Przybyszewskiego sztuka jest najwyższą religią. Jest wartością samą w sobie, ponieważ nie ma żadnego celu. Powinna być oryginalna i pełna symboli. Nie może pełnić funkcji służebnych.

• Absolut to byt doskonały, istniejący sam z siebie, niczym nieograniczony.

• Odszukaj w słowniku terminów literackich hasło sztuka dla sztuki.

• Sformułowanie: 'Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy' należy rozumieć jako sztukę czystą oraz oryginalną.

• Przybyszewski nawiązuje do hasła sztuka dla sztuki, ponieważ bazuje
  na przekonaniu, że sztuka ma być wartością samą w sobie.

Zwróć uwagę, kim jest artysta według Przybyszewskiego, jakie ma cechy.

Przybyszewski odwołuje się do romantycznej koncepcji artysty‑kapłana, przywódcy narodu. Jest charakteryzowany przez autora jako jednostka wybitna, która stoi ponad światem i życiem. Jest 'Panem Panów'. To prorok, który odsłania przyszłość. Jawi się jako mag przenikający najgłębsze tajemnice oraz obejmuje tajne związki wszechświatów. To ktoś zarówno święty, jak i czysty. Odtwarza on stany swojej duszy.

Romantyczna koncepcja artysty zakłada, że jest to jednostka wyobcowana z tłumu, nierozumiana przez społeczeństwo. Jest samotna. To wieszcz, który jest odpowiedzialny za naród i jego przyszłe losy. Ma moc tworzenia, ponieważ został natchniony przez Boga. Cechuje go wrażliwość, dlatego przeżywa świat intensywniej niż zwykli ludzie.

Przybyszewski akceptuje artystę jako proroka, który odsłania przyszłość. Stoi on ponad tłumem. Tworzy dzięki swojej mocy. Dostrzega rzeczy niepojęte. To typ samotnika i indywidualisty, którego nie rozumie społeczeństwo. Natomiast odrzuca element kierowania narodem, służenia mu oraz poczucie odpowiedzialności za jego losy. Artysta nie jest również Tyrteuszem.

Przeczytaj uważnie pierwszy akapit Confiteoru.

'Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy. A ponieważ jest absolutem, więc nie może być ujętą w żadne karby, nie może być na usługach jakiejśkolwiek idei, jest panią, praźródłem, z którego całe życie się wyłoniło'.

Nietzscheanizm [czyt.: niczeanizm] – koncepcja filozoficzna nawiązująca do Nietzschego. Głosił on pogardę dla słabości, bierności i pesymizmu. Stworzył koncepcję nadczłowieka, czyli jednostki wybitnej, twórczej indywidualności, która ma wpływ na losy świata.

Confiteor koresponduje z nietzscheanizmem. Artysta jawi się jako nadczłowiek: 'Artysta stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, nie kiełznany żadnym prawem, nie ograniczany żadną siłą ludzką. Jest on zarówno święty i czysty, czy odtwarza największe zbrodnie, odkrywa najwstrętniejsze brudy, gdy oczy w niebo wbija i światłość Boga przenika'. Głosi pochwałę wolności działania wybitnej jednostki: 'Bo nie zna on praw i ograniczeń, jakie objawy duszy ludzkiej w to lub owo koryto wpychają, zna on tylko jedynie potęgę tych przejawów, równie silną w cnocie czy w zbrodni, w rozpuście czy w skupieniu modlitwy'.