Niziny Środkowopolskie – krajobraz rolniczy
Lecąc balonem nad środkową Polską, zobaczymy wielobarwną szachownicę – to pola obsiane różnymi roślinami. Te rozległe równinne tereny są bowiem rejonami idealnymi dla rolnictwa. To właśnie na nich przed setkami lat narodziło się państwo polskie.
pasy ukształtowania terenu w Polsce,
wysokość n.p.m. na której znajdują się niziny.
Wskażesz na mapie Polski położenie nizin.
Omówisz cechy charakterystyczne nizin.
Wykażesz znaczenie gospodarcze nizin w Polsce.
1. Środowisko i rozmieszczenie nizin w Polsce
W środkowej części Polski, na południe od pojezierzy rozciąga się pas krain nazywanych nizinami. Tak naprawdę pobrzeża i pojezierza to również niziny, ale ze względu na szczególne formy ukształtowania powierzchni i specyficzny klimat krainy, te należy od siebie odróżniać. Na Nizinach Środkowopolskich przeważają równiny z nielicznymi wzniesieniami. Występuje tam niewiele jezior.
Roczne opady na nizinach należą do najniższych w kraju. Nieco wyższa jest za to średnia roczna temperatura powietrza. Klimat jest tu mocno zróżnicowany. Na nizinach leżących na zachodzie Polski występują małe wahania temperatur: lato jest ciepłe, a zima łagodna. Na nizinach leżących na wschodzie naszego kraju lata są bardziej upalne, a zimy mroźne.
Niziny dzieli się zwykle na 5 dużych regionów. Są to:
Nizina Wielkopolska,
Nizina Śląska,
Nizina Mazowiecka,
Nizina Podlaska,
Polesie Lubelskie.
Nizina Wielkopolska
Jest to jeden z najważniejszych regionów rolniczych Polski. Uprawia się tu pszenicę, żyto, ziemniaki, buraki, rzepak i owoce, a także hoduje się trzodę chlewną, bydło i drób. Z tego powodu na terenie tej niziny występuje wiele młynów, browarów, zakładów przetworów i mięsnych. Warto wspomnieć również o złożach węgla brunatnego i soli kamiennej.
Nizina Śląska
Jest to równina o powierzchni ok. 13 000 km². Przepływa przez nią Odra z dopływami: Osobłoga, Nysa Kłodzka, Oława, Ślęza, Bystrzyca, Kaczawa, Mała Panew, Stobrawa i Widawa. Nizina Śląska ma korzystne warunki klimatyczne i glebowe − występuje tu wysoka średnia temperatura roczna, krótkotrwała zima, wczesna wiosna i ciepłe lato. Są to korzystne warunki dla rolnictwa. Największe miasta tej niziny to Wrocław, Opole i Kędzierzyn‑Koźle.
Nizina Mazowiecka
Obszar równinny urozmaicony szerokimi dolinami Wisły, z wydmami śródlądowymi oraz dolinami Narwi, Bugu i Bzury, przedzielającymi wysoczyzny i tworzącymi kotlinę, na terenie której znajduje się wiele ujęć wody pitnej. Teren charakteryzuje się niewysokimi wzniesieniami. Występują tu nieurodzajne gleby bielicowe, a klimat ma charakter kontynentalny − zimy są mroźne, a lata upalne.
Na Nizinie Mazowieckiej znajduje się największa aglomeracja w Polsce − Warszawa − ośrodek przemysłowy, finansowy, naukowy i targowy oraz duży węzeł komunikacyjny, a także stolica Polski i siedziba Prezydenta, Sejmu, Senatu, rządu oraz Sądu Najwyższego.
Nizina Podlaska
Region ten jest słabo rozwinięty rolniczo i charakteryzuje się falistym terenem. Rzeźba terenu, a także nieurodzajne gleby powodują, że uprawia się tu rośliny mało wymagające, np.: ziemniaki, żyto, len, konopie, rzepak. Występuje tu pierwotna Puszcza Białowieska, a także Puszcza Knyszyńska i Bagna Biebrzańskie.
Polesie Lubelskie
Region ten położony jest w lewym dorzeczu Bugu. Teren charakteryzuje się występowaniem wielu lasów, jezior, torfowisk oraz bagien. Gleby są mało żyzne, przez co rolnictwo jest słabo rozwinięte; występują za to pastwiska i łąki. W 1990 roku na terenie Polesia Lubelskiego utworzono Poleski Park Narodowym, w którym żyją m.in. żółwie błotne. Głównym miastem tego regionu jest Włodawa. Warto wspomnieć również o występowaniu złóż węgla kamiennego.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PCxLVTYDz
Korzystając z mapy hipsometrycznej, ustal, czy można wyróżnić wyraźną granicę między pasem pojezierzy a pasem Nizin Środkowopolskich.
Napisz dlaczego pobrzeża i pojezierza należy odróżniać od nizin.
Podział nizin na oddzielne krainy jest w znacznej mierze umowny, gdyż nie występują między nimi wyraźne granice, a teren jest mało zróżnicowany.
2. Znaczenie gospodarcze nizin w Polsce
Warunki naturalne panujące na polskich nizinach sprawiają, że świetnie nadają się one dla potrzeb rolnictwa. Gleby nie są wyjątkowo żyzne, ale równinny teren bardzo ułatwia rolnikom pracę. Dlatego do dziś na nizinach wycięto większość lasów, a uzyskane tereny przekształcono w pola uprawne oraz pastwiska.
Niziny to nie tylko rolnictwo. Wydobywa się tu cenne surowce mineralne (węgiel brunatny, gaz ziemny oraz surowce budowlane, np. glinę czy piasek). Rozwinęły się tu wielkie miasta, w tym jedne z największych w Polsce: Warszawa, Łódź, Wrocław. Są to ważne ośrodki administracyjne, usługowe, kulturalne, naukowe, przemysłowe i turystyczne.
Na Nizinach Środkowopolskich skupiska drzew to na ogół niewielkie zagajniki, tylko w niektórych miejscach można napotkać rozległe lasy. To właśnie tutaj znajduje się jeden z najcenniejszych i najbardziej znanych lasów Polski, czyli Puszcza Białowieska. Jest to jedyny w Europie zachowany las nizinny, którego fragmenty nie zostały przekształcone przez człowieka. Również na Nizinie Podlaskiej można napotkać tereny podmokłe, w tym słynne obszary bagienne nad Biebrzą. Natomiast na Nizinie Mazowieckiej znajduje się Puszcza Kampinoska, w której występują wydmy śródlądowe.
Płaski teren nizin oraz przepływające przez nie rzeki sprzyjały rozwojowi osadnictwa, dlatego już setki lat temu powstawały tu liczne miasta. Na Nizinie Mazowieckiej znajduje się stolica naszego kraju – Warszawa. Jest to jednocześnie największe polskie miasto. Stanowi ono ważny ośrodek przemysłu. Mieści się tu wiele szkół, teatrów i kin. Warszawa przyciąga wielu turystów za sprawą licznych zabytków, do których należy popularna Starówka z Zamkiem Królewskim, Park Łazienkowski oraz pałac w Wilanowie.
Krajobraz nizin utworzony głównie przez pola uprawne był w swoim czasie tak charakterystyczny, że od niego wzięła się nazwa naszego kraju. Kilkaset lat temu słowo „polski” oznaczało to samo, co dzisiaj „polny”.
Podsumowanie
Niziny odróżniają się od pobrzeży i pojezierzy mniej urozmaiconym krajobrazem.
Niziny mają klimat dogodny dla rolnictwa.
Wyróżniamy pięć największych nizin: Wielkopolską, Śląską, Mazowiecką, Podlaską i Polesie Lubelskie.
Większość gruntów na nizinach zajmują pola uprawne.
Praca domowa
Wymień cztery przykłady atrakcji turystycznych Niziny Mazowieckiej.
Zadania
Uzupełnij luki, wybierając poprawne odpowiedzi.
niezwykle liczne, falisty, liczne, ale niewielkie, bardzo ubogie, pagórkowaty, na południe, na zachód, nieliczne, ale o dużej powierzchni, przeciętne, równinny, na północ, typu czarnoziemów, poprzecinany wieloma dolinami rzecznymi, dobrej jakości, bardzo nieliczne, na wschód
Niziny Środkowopolskie rozciągają się .............................................................................. od pojezierzy. Przeważa tu teren ............................................................................... Jeziora są tu ............................................................................... Na nizinach przeważają gleby ...............................................................................
Wybierz trzy największe miasta leżące na nizinach.
- Warszawa
- Łódź
- Wrocław
- Kraków
- Gdańsk/Gdynia/Sopot
- Katowice
- Szczecin
- Rzeszów
- Poznań
Oceń prawdziwość zamieszczonych poniżej stwierdzeń dotyczących przeszłości nizin Polski środkowej.
| Prawda | Fałsz | |
| Ostatnie zlodowacenie objęło pas nizin w Polsce. | □ | □ |
| Starsze zlodowacenia obejmowały pas nizin w Polsce. | □ | □ |
| W pasie nizin znajdują się najlepsze gleby w Polsce. | □ | □ |
| Puszcza Białowieska to jedyny w Polsce naturalny las nizinny. | □ | □ |
| Pola uprawne na nizinach powstały w miejsce stepów. | □ | □ |
W środkowej Polsce leży Możliwe odpowiedzi: 1. Nizina Mazurska., 2. Nizina Małopolska., 3. Polesie Lubelskie., 4. Polesie Lubawskie.
Wybierz nazwy 5 głównych nizin leżących w środkowej Polsce.
- Nizina Wielkopolska
- Nizina Pomorska
- Nizina Mazurska
- Nizina Śląska
- Nizina Mazowiecka
- Nizina Małopolska
- Nizina Podlaska
- Polesie Lubuskie
- Polesie Lubelskie
- Polesie Lubawskie
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy.
gorącą, upalne, wahaniami, szczyty górskie, także, skał, ocenami, opady, największe, mosty rzeczne, mroźną, długą, wzrostami, powietrza, pomiarami, gorące, łagodną, mroźne, stratosfery, zabronione, nieodczuwalne, plony, najmniejsze, śniegu
Na nizinach występują najniższe ................................ spośród wszystkich krain geograficznych Polski. Średnia roczna temperatura ................................ jest tu natomiast wyższa niż w innych krainach. Niziny leżące na zachodzie Polski mają łagodny klimat z małymi ................................ temperatury i ciepłym latem oraz ................................ zazwyczaj zimą, a na nizinach leżących na wschodzie naszego kraju wahania temperatury są ................................, lata bywają upalne, a zimy .................................
Wybierz 2 główne działy gospodarki występujące na nizinach.
- uprawa ziemi
- rybołówstwo
- leśnictwo
- chów zwierząt
- myślistwo
- przemysł
- górnictwo
- zbieractwo