Zmiany pogody
Wiadomo, że latem raczej nie spadnie w Polsce śnieg, a zimą nie ma sensu planować kąpieli słonecznych na plaży. Pewne zmiany pogody zachodzą bowiem cyklicznie. Dlaczego tak się dzieje?
jakie składniki określają stan pogody,
co to jest ciśnienie atmosferyczne,
jak samodzielnie możesz dokonać pomiaru i oceny pogody.
Opiszesz zmiany pogody w strefie klimatycznej, w której mieszkasz o różnych porach roku.
Wyjaśnisz związek pomiędzy sezonowymi zmianami pogody a wysokością Słońca nad horyzontem i długością dnia.
1. Pory roku w Polsce
Podstawą zmian pogody na Ziemi są różnice w nasłonecznieniunasłonecznieniu, czyli ilości energii jaka dociera do powierzchni Ziemi w określonym czasie. Dobowa zmienność temperatury wiąże się z występowaniem zjawiska dnia i nocy i położeniem Słońca nad horyzontem.
Temperatury zmieniają się też cyklicznie w ciągu roku, co określa się sezonową zmiennością temperaturysezonową zmiennością temperatury. Występowanie pór rokupór roku jest następstwem ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca i nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity tego ruchu. W Polsce wyróżnia się cztery kalendarzowe pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Latem, gdy Słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad widnokręgiem, ogrzewa nas mocno, a dni są długie. Odwrotnie jest zimą – Słońce świeci krócej, a w czasie górowania znajduje się nisko nad horyzontem.
Oprócz kalendarzowych istnieją też termiczne pory roku. Wyróżnia się je na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu doby. W przeciwieństwie do pór kalendarzowych nie rozpoczynają się zawsze w tym samym momencie. Na przykład termiczne lato zaczyna się, gdy średnie dobowe temperatury przekroczą 15°C. Może się to zdarzyć nawet w maju.
Wiosna | Lato | Jesień | Zima | |
Początek kalendarzowej pory roku | 21 marca | 22 czerwca | 23 września | 22 grudnia |
Nazwa pierwszego dnia pory roku | równonoc wiosenna | przesilenie letnie | równonoc jesienna | przesilenie zimowe |
Długość dnia i nocy | w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia rośnie | w dniu przesilenia dzień jest najdłuższy, potem długość dnia maleje | w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia maleje | w dniu przesilenia dzień jest najkrótszy, potem długość dnia rośnie |
Wschód Słońca | dokładnie na wschodzie | na północnym wschodzie | dokładnie na wschodzie | na południowym wschodzie |
Zachód Słońca | dokładnie na zachodzie | na północnym zachodzie | dokładnie na zachodzie | na południowym zachodzie |
Temperatury powietrza | coraz wyższe, początkowo nocami zdarzają się przymrozki | wysokie | coraz niższe, pod koniec nocami pojawiają się przymrozki | niskie, często ujemne |
Przypomnij sobie, a następnie zanotuj w zeszycie zmiany, jakie zachodzą w okolicy twojego miejsca zamieszkania w kolejnych porach roku. Weź pod uwagę rodzaje opadów i osadów, średnią temperaturę powietrza, jak zmieniają się rośliny, jakie zwierzęta możesz zaobserwować. Czy w dniach przesileń i w okresach równonocy twoja okolica wygląda podobnie jak na powyższej ilustracji?
Z powodu różnej wysokości Słońca nad horyzontem długość dnia i nocy na południu i północy Polski się różni. Najdłuższy dzień lata jest o ponad godzinę dłuższy na północy niż na południu Polski. Z kolei najkrótszy dzień zimy jest o ponad godzinę krótszy na północy w porównaniu do południa Polski. Jedynie w okresie równonocy dni mają jednakową długość w całym kraju.
2. Masy powietrza kształtujące pogodę
UsłonecznienieUsłonecznienie wpływa na temperaturę powietrza, a ta na zmiany jego ciśnienia. Sprzyja to zmianom pogody. Przykładowo, nasuwający się nad Polskę niż barycznyniż baryczny pochodzący znad Oceanu Atlantyckiego latem przynosi spadek temperatury, burze z deszczem lub gradem oraz wichury. Zimą natomiast sprawia, że temperatura rośnie i nierzadko rozpoczyna się odwilż. Podczas nasuwania się wyżów barycznychwyżów barycznych znad Europy Wschodniej pojawiają się suche masy powietrza. Latem przynoszą one długotrwałe upały, a zimą ostre mrozy.
Podsumowanie
Dobowa różnica temperatur spowodowana jest zróżnicowanym dopływem promieniowania słonecznego do powierzchni ziemi wskutek występowania dnia i nocy.
Roczna różnica temperatur związana jest ze zmianami oświetlenia w cyklu rocznym.
W Polsce mamy cztery kalendarzowe pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Wyróżnia się też sześć termicznych pór roku na podstawie średnich temperatur dobowych.
W poszczególnych porach roku zmieniają się miejsca wschodu i zachodu Słońca oraz wysokość jego górowania.
Praca domowa
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego termiczne pory roku nie zawsze rozpoczynają się w tym samym czasie.
Poszukaj w dostępnych źródłach i dowiedz się, co to jest anomalia pogodowa. Podaj wybrany przykład anomalii pogodowej.
Słownik
różnica pomiędzy temperaturą najwyższą i najniższą (amplituda) w ciągu doby; temperatura zmienia się w cyklu dobowym (minimum występuje po wschodzie Słońca, maksimum około godz. 14.00 czasu słonecznego)
ilość promieniowania słonecznego docierająca na daną powierzchnię terenu
obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najniższe ciśnienie powietrza znajduje się w centrum układu i wzrasta na zewnątrz
okresy klimatyczne związane ze zmieniającą się wysokością Słońca nad horyzontem
różnice między temperaturami występującymi w ciągu roku, skutkiem sezonowej zmienności temperatury są termiczne pory roku, określane na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu doby
czas, w którym promieniowanie Słońca dochodzi bezpośrednio do powierzchni terenu
obszar wysokiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najwyższe ciśnienie powietrza panuje w centrum układu i obniża się na zewnątrz
Zadania
Wskaż, które z poniższych opisów dotyczą równonocy jesiennej.
- ostatni dzień jesieni
- moment w roku, kiedy dzień jest najkrótszy
- pierwszy dzień jesieni
- moment w roku, kiedy dzień i noc są tej samej długości