Architektura sakralna Opactwo w Saint-Savin-sur-Gartempe, Francja

Oppactwo w departamencie Vienne, w miejscowości Saint-Savin. Wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1990 r. Dokumenty związane z fundacją opactwa nie zachowały się do naszych czasów. Według tradycji założycielami wspólnoty byli bracia Savin i Cyprian, którzy uciekając przed prześladowaniami w Macedonii, osiedlili się w końcu nad brzegiem Gartempe, gdzie zostali schwytani i straceni przez ścięcie głowy. 300 lat później szczątki obu męczenników zostały odnalezione w pobliżu miejsca ich kaźni; w miejscu tym Karol Wielki ufundował nową wspólnotę według reguły benedyktyńskiej. W IX w. istniał kościół klasztorny. W 1010 r. hrabina Poitou i Akwitanii przekazała zakonnikom dotację, która pozwoliła na rozbudowę kompleksu klasztornego, trwającą przez XI w. Kolejna rozbudowa, w XIII w., została sfinansowana przez Alfonsa de Poitiers, brata króla Francji Ludwika Świętego. W czasie wojny stuletniej opactwo zostało zdewastowane, a kolejne straty poniosło podczas wojen religijnych. W latach 1562 i 1568 hugenoci spalili drewniany wystrój wnętrza. Po ustaleniu świeckiego zarządu nad opactwem, w XVII w., nowi zarządcy majątku nakazali rozbiórkę części XII- i XIII-wiecznych zabudowań, aby sprzedać pochodzące z nich cegły. W 1611 r. Henri de Neuchèze zamienił klasztor w prywatną rezydencję, którą musiał opuścić dopiero za sprawą osobistej interwencji Ludwika XIII w 1640 r. W latach 1640–1692 nowi zakonnicy przeprowadzili gruntowną restaurację budynku oraz zadbali o nowe wyposażenie kompleksu. W czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej klasztor pełnił funkcje szkoły, posterunku żandarmerii oraz teatru. Od lat 30. XIX w. prowadzone były prace restauracyjne. Impulsem do ich rozpoczęcia było odkrycie przez prefekta departamentu imponującego zespołu fresków przykrytych białym wapnem. W 1849 r. obiekt został ostatecznie uratowany od ruiny, jednak prace remontowe nadal są prowadzone, przede wszystkim w celu ochrony sklepień i nowych, sukcesywnie odkrywanych fresków. Zespół opactwa datuje się na XI w., przy czym prace dekoracyjne i wykończeniowe najprawdopodobniej trwały jeszcze na początku XII stulecia. Najlepiej zachował się klasztorny kościół. Jest on orientowany, wzniesiony na planie krzyża łacińskiego, o długości 76 m i szerokości 77 m. Kościół jest trójnawowy, z transeptem, szeregiem dostawionych kaplic (Maryi Dziewicy, św. Marcina, Wszystkich Świętych) oraz absydą. Całość wspiera 11 potężnych 15-metrowych kolumn. Wyposażenie wnętrza pochodzi z późniejszych epok. Witraże w półkolistych, położonych tylko na jednym poziomie (wyłączając wieże) oknach powstały w XIX w., w czasie konserwacji opactwa, podobnie jak obraz olejny przedstawiający zdjęcie Chrystusa z krzyża oraz ambona. Pod kościołem znajdują się obszerne podziemia, w których przechowywane są szczątki założycieli opactwa. Obiekt jest dwuwieżowy, posiada prostokątną romańską wieżę, położoną ponad skrzyżowaniem nawy z transeptem, oraz iglicę wzniesioną w czasie konserwacji w XIX w. Całość, zgodnie z zasadami budownictwa romańskiego, opiera się na masywnych murach oraz nielicznych przyporach. Konserwacja w XIX w. zasadniczo nie zmieniła formy obiektu, wyłączając fasadę, obecnie zdominowaną przez wieżę łączącą elementy romańskie i gotyckie. Z kościołem klasztornym połączony jest zbudowany na planie prostokąta dwupiętrowy gmach klasztorny, odbudowany w XIX w. i obecnie pozbawiony pierwotnych cech stylowych. Kościół jest rzadkim przykładem architektonicznego współgrania monumentalizmu budowli oraz dekoracji malarskiej (XII–XIII w.). Freski reprezentują typową sztukę średniowieczną o tematyce religijnej, z użyciem minimalnej skali barw: czerwonej, zielonej, niebieskiej, żółtej oraz czarnej. Bogactwo dekoracji pokrywających beczkowe sklepienie nawy o powierzchni 412 m² sprawiło, że obiekt zyskał przydomek: romańska Kaplica Sykstyńska. Sklepienie pokrywa cykl obrazów o tematyce starotestamentowej, z Ksiąg Rodzaju i Wyjścia. Sceny, uszeregowane kolejno, przedziela centralnie fryz. Dekoracją malarską wyróżniają się także same kolumny oraz ich głowice; tu przeważają motywy roślinne i zwierzęce. W nakrytej podobnym sklepieniem krypcie pod kościołem na ścianach wyobrażone zostały sceny z życia Cypriana i Savina.