Bić się czy nie bić?
1807 - 1815 Księstwo Warszawskie , 1930 - 1831 powstanie listopadowe , 1863 - 1864 powstanie styczniowe
Wprowadzenie
Zadania na rozgrzewkę
W którym roku nastąpiły podane wydarzenia.
Połącz wydarzenia z datami
1793,
1791,
1772,
1795,
1794
| I rozbiór Polski | |
| II rozbiór Polski | |
| III rozbiór Polski | |
| Konstytucja 3 maja | |
| powstanie kościuszkowskie |
Zaborcy
W wyniku rozbiorów Polska przestała istnieć jako samodzielne państwo. Które mocarstwa podzieliły się jej ziemiami?
- Rosja
- Prusy
- Francja
- Anglia
- Austria
- Szwajcaria
- Szwecja
Okres zaborów
Ile czasu upłynęło od III rozbioru Polski do odzyskania przez nią niepodległości?
- 123 lat
- 132 lat
- ponad wiek
- mniej niż wiek
- 99 lat
Podaj wiek, w którym Polska znajdowała się pod zaborami od pierwszego do ostatniego roku.
Bić się czy nie bić?
To pytanie stawiali sobie Polacy od momentu utraty niepodległości. Postaw się w ich sytuacji i spróbuj podjąć decyzję. Weź pod uwagę to, co można zyskać, a co stracić. Użyj do tego analizy SWOT (od angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse, Threats – zagrożenia). S i W odnieś do życia codziennego pod zaborami, zaś O i T - do podjęcia zbrojnej walki o niepodległość.
Polska odzyska pełną niepodległość., Polacy cieszą się pewną autonomią., Zaborca zemści się na Polakach i stracą nawet tę autonomię , którą mają., W walce zginą najlepsi młodzi Polacy – nadzieja narodu., Zaborcy nie przestrzegają prawa., Polacy będą sami decydować o swoim losie., Polska nie ma szans wygrać wojny z państwami zaborczymi., Polacy będą prześladowani jeszcze bardziej., Ludzie z wygody wolą współpracować z władzami zaborczymi i zapominają o polskości., Cały świat się dowie, że Polacy nie pogodzili się z utratą niepodległości., Polacy, którzy chcą coś zmienić w kraju, są prześladowani, np. więzieni, wywożeni w głąb Rosji., Można używać języka polskiego, działają polskie instytucje., Państwa zaborcze nie liczą się ze zdaniem Polaków.
| S – mocne strony | |
|---|---|
| W – słabe strony | |
| O – szanse | |
| T – zagrożenia |
Bić się z Napoleonem
Po raz pierwszy decyzję: 'bić się!' podjęli Polacy, gdy w Europie coraz większych podbojów dokonywał francuski generał Napoleon Bonaparte. Postanowili wtedy
go wesprzeć, tworząc we Włoszech Legiony Polskie, które walczyły u boku armii francuskiej. To tam powstał Mazurek DąbrowskiegoMazurek Dąbrowskiego - dzisiejszy hymn Polski. Potem Polacy poparli Napoleona, gdy jego armia walczyła z zaborcami Polski. W wyniku zwycięstwa Napoleona w 1807 roku powstało Księstwo Warszawskie.
Mapa - Księstwo Warszawskie
Granice Królestwa Pruskiego do 1807 roku z miastami:
Berlin, Kołobrzeg; Szczecin, Gdańsk, Grudziądz, Tylża; Królewiec; Kłajpeda; Głogów, Wrocław, Opole, Kłodzko, obszar Księstwa Warszawskiego i Obwód Białostocki (od 1807 należy do Rosji).
Granice Cesarstwa Austriackiego do 1809 roku z miastami:
Praga (Czechy), Ołomuniec, Tarnów, Rzeszów, Ulanów, Przemyśl, Lwów, Olkusz, Kraków, Sandomierz, Kielce, Jedlińsk, Radom, Puławy, Lublin, Siedlce, Ostrówek.
Granice Cesarstwa Rosyjskiego.
Księstwo Warszawskie w 1807 roku z miastami:
Bydgoszcz, Toruń, Poznań, Płock, Serock, Łomża, Warszawa, Łowicz, Raszyn, Kalisz, Częstochowa, Suwałki, Białystok (Obwód Białostocki od 1809 roku do Rosji).
Ziemie przyłączone do Księstwa Warszawskiego w 1809 roku:
ziemia zaboru austriackiego z miastami: Olkusz, Kraków, Sandomierz, Kielce, Jedlińsk, Radom, Puławy, Lublin, Siedlce, Ostrówek.
Twierdze:
Gdańsk, Kołobrzeg, Głogów, Wrocław, Kłodzko, Kraków, Częstochowa, Sandomierz, Lwów.
Miasta i twierdze zdobyte przez wojska Księstwa Warszawskiego:
Gdańsk, Kraków, Sandomierz, Lwów.
Ważniejsze bitwy wojny 1809 roku:
Raszyn, Jedlińsk, Ostrówek, Sandomierz.
Wojska Napoleona pokonały dwóch zaborców Polski, trzeciego jednak im się nie udało. Ziem którego zaboru nie było w Księstwie Warszawskim?
- rosyjskiego
- austriackiego
- pruskiego
Ostatecznie Napoleon został pokonany przez koalicjękoalicję państw europejskich, a ziemie polskie wróciły do państw zaborczych, choć nieco inaczej je podzielono.
Bić się w powstaniu listopadowym
Druga decyzja: 'bić się!' zapadła w listopadowy wieczór 1830 roku. Zapoczątkowała powstanie listopadowe, którego przebieg przedstawia mapa.
Mapa - Powstanie listopadowe i początek wojny z Rosją
Granice państw:
Królestwo Pruskie;
Cesarstwo Rosyjskie;
Cesarstwo Austriackie;
Królestwo Polskie.
Inne granice:
Wielkie Księstwo Poznańskie;
Śląsk.
Granice Królestwa Polskiego z miastami:
Kowno, Suwałki, Ostrołęka, Osiek, Płock, Łowicz, Kalisz, Częstochowa, Kielce, Lublin, Zamość, Włodawa, Dęblin, Warszawa Tykocin, Modlin, Grochów, Dębe Wielkie, Siedlce, Iganie, Stoczek, Wawer.
Wielkie Księstwo Poznańskie (częściowa autonomia) z miastami:
Poznań, Bydgoszcz, Leszno.
Granice Cesarstwa Rosyjskiego w 1830 roku:
obejmują Królestwo Polskie.
Wybuch powstania noc listopadowa 29/30 XI 1830 rok:
Warszawa.
Twierdze w rękach Polaków:
Warszawa, Modlin, Zamość.
Kierunki działania głównych sił polskich wraz z bitwami i miejscami złożenia broni:
Stoczek (bitwa),pod Wawrem (bitwa), pod Grochowem (bitwa), pod Tykocinem (bitwa);
Kontrofensywa pod Dębem Wielkim (bitwa) i Iganiami (bitwa);
pod Ostrołęką (bitwa);
Płock - Brodnica (złożenie broni);
Nowe Miasto, Klebanówka, Dobrek i Chwałowice (złożenie broni).
Kierunek działań głównych sił rosyjskich:
Białystok‑Warszawa;
Warszawa‑Dęblin‑Stoczek‑Iganie;
Siedlce‑Ostrołęka‑Płock‑Osiek‑Łowicz‑Warszawa.
Obszary objęte walką partyzancką:
okolice Kowla, okolice na południe od Białegostoku, okolice Ostrołęki, obszar Litwy.
Kierunek Wielkiej Emigracji:
przez Wielkie Księstwo Poznańskie na zachód.
Odczytaj z mapy nazwy bitew. Poszukaj w informacji w innych dostępnych źródłach, która z bitew była największa.
Na podstawie dostępnych źródeł podaj nazwę bitwy, która była największa.
Na liście zaznacz bitwy, w których zwyciężyły siły polskie.
- Grochów
- Wawer
- Stoczek
- Iganie
- Dębe
- Tykocin
- Wilno
- Ostrołęka
Podaj których bitew było więcej: wygranych czy przegranych przez Polaków.
Na podstawie galerii ilustracji lub informacji, które udało ci się odszukać samodzielnie, przypisz wydarzenia militarne do dat.
XII 1830, I 1831, 14 II 1831, 25 II 1831, IV 1831, V 1831, IX 1831, X 1831, Detronizacja cara z tronu polskiego, Powołanie Rządu Narodowego, Większość wojsk powstańczych i przywódców powstania udaje się na emigrację na zachód Europy. Powstanie upada.
| Data | Wydarzenie |
|---|---|
| XII 1830 | Detronizacja cara z tronu polskiego |
| I 1831 | Powołanie Rządu Narodowego |
| 14 II 1831 | |
| 25 II 1831 | |
| IV 1831 | |
| V 1831 | |
| IX 1831 | |
| X 1831 | Większość wojsk powstańczych i przywódców powstania udaje się na emigrację na zachód Europy. Powstanie upada. |
Represje po powstaniu listopadowym
Uczestników powstania, którzy nie wyemigrowali, skazywano na wiele lat więzienia lub ciężkich robót, wcielano do wojska i wysyłano na odległe fronty. Armia carska obsadziła miasta. Wprowadzono stan wojenny. Przeprowadzono konfiskatękonfiskatę majątków uczestników powstania. Zamknięto Uniwersytet Warszawski. Szkół było bardzo mało. Zamiast konstytucji wprowadzono Statut Organiczny, który dawał większą niż dotąd władzę carowi rosyjskiemu, a mniejszą Polakom.
Poszukaj dzieła sztuki (np. obrazów), które przedstawia wymienione powyżej represje i zapisz ich tytuły.
Bić się w powstaniu styczniowym
Wszystkie te represjerepresje nie zniechęciły jednak Polaków do walki. Niespełna 32 lata
po upadku powstania listopadowego wybuchło kolejne powstanie, styczniowe.
Podaj rok, w którym wybuchło powstanie styczniowe.
Wyjaśnij, dlaczego powstanie styczniowe wybuchło w miesiącu styczniu. Podaj przynajmniej jeden powód.
Mapa - Powstanie styczniowe
Granice państw:
Królestwo Pruskie;
Cesarstwo Rosyjskie;
Królestwo Polskie;
Cesarstwo Austriackie.
Inne granice:
Prowincja Poznańska.
Granice Królestwa Polskiego w 1863 roku z miastami:
Suwałki, Modlin, Warszawa, Krzywosądz, Kalisz, Łódź, Lublin, Dęblin.
Obszary objęte walką partyzancką: większość obszaru Królestwa Polskiego i poza jego granicami na Litwie.
Bitwy i potyczki:
Nowa Wieś, Węgrów, Krzywosądz, Płock, Płock, Szydłowiec, Małogoszcz, Św. Krzyż, Siemiatycze, Opatów, Miechów, Pieskowa Skała, Kobylanka, Fajsławice, Sławatycze, Ginietynie.
Główne kierunki przerzutów broni dla partyzantów:
z terenów Prowincji Poznańskiej;
z obszaru Królestwa Pruskiego;
z obszaru Cesarstwa Austriackiego na południe Królestwa Polskiego.
Siedziba Rządu Tymczasowego:
Warszawa.
Twierdze w rękach wojsk rosyjskich:
Modlin;
Warszawa;
Zamość.
Kierunek zesłania powstańców: na Syberię.
Najdziwniejszy z dyktatorów. Jak umierał Romuald TrauguttOto młody kapitan armii carskiej, odznaczony orderami za męstwo na polu bitwy. Człowiek dążący przez wszystkie lata młodości i dorosłego życia, z niezwykłą konsekwencją, do stabilizacji i spokojnej egzystencji na łonie rodziny. Porzuca dom, w którym zaznawał ogromnego szczęścia. Idzie do lasu. Najpierw zostaje dowódcą powstańczej partyzantki na Wołyniu, potem – jednoosobowym 'rządem narodowym'. Wygrywał bitwy z wielokrotnie przeważającymi siłami Rosjan; stał się postrachem okolicy. Okupant był przekonany, że ma do czynienia z poważną siłą militarną, podczas gdy powstańców było zaledwie 192 (160 ziemian i 32 urzędników z Kobrynia). 17 października 1863 roku przejął Rząd Narodowy (powstańczy). Został o to poproszony, ale zarazem nikt nie musiał go namawiać. Tytułowany 'prezesem' i 'dyktatorem', w gruncie rzeczy jednoosobowo kierował powstaniem. Był przygotowany na wszystko. Wiedział, że udział w powstaniu, a zwłaszcza objęcie steru Rządu Narodowego, zakończy się – jeśli powstanie się nie powiedzie – jego męczeństwem. Gdy Rosjanie przyszli go w nocy aresztować w warszawskim mieszkaniu przy Smolnej, powiedział tylko dwa słowa: 'To już…'.
Źródło: Najdziwniejszy z dyktatorów. Jak umierał Romuald Traugutt, dostępny w internecie: https://www.bibula.com/?p=66823.
Na podstawie tekstu o Romualdzie Traugutcie, wymień dwa mocne punkty powstania.
Na podstawie tekstu o Romualdzie Traugutcie, wymień dwa słabe punkty powstania.
Przyjrzyj się dokładnie postaciom na ilustracji powyżej. Wpisz, kogo przedstawił autor. Określ, jakie ucznia mogą im towarzyszyć.
Na podstawie opisu obrazu wypisz nazwy uczuć, które mogły towarzyszyć zamkniętym w pomieszczeniu postaciom.
Skutki powstania styczniowego
W powstaniu styczniowym strona polska była jeszcze słabsza niż w listopadowym. Brakowało ludzi, broni, amunicji, a nawet mundurów. Kulało dowodzenie. Nie nadeszła spodziewana pomoc z Europy Zachodniej. Powstanie zakończyło się w 1864 roku klęską.
Przyporządkuj regulacje wprowadzone przez władze rosyjskie po upadku powstania styczniowego do właściwych grup. Niektóre z nich mogą się znaleźć w obu grupach.
Wprowadza się stan wojenny., Szczególnie aktywni w powstaniu będą przeznaczeni do ciężkich prac na Syberii., Cenzorzy będą kontrolowali druki, drukarnie, czytelnie, księgarnie i biblioteki, a także sztuki teatralne i wystawy artystyczne., Osoby, które uczestniczyły w powstaniu, skazuje się na zesłanie na Syberię., Językiem urzędowym jest rosyjski., Znosi się nazwę Królestwo Polskie. Odtąd ziemie te tworzą Kraj Nadwiślański., Powstańcy schwytani z bronią w ręku zostaną powieszeni., Wprowadza się stan wojenny., Na czele Kraju Nadwiślańskiego stoi generał-gubernator., Zakładanie wszelkich stowarzyszeń wymaga specjalnej zgody władz., Znosi się polskie ministerstwa., Podróże między guberniami wymagają specjalnych zezwoleń i paszportów., Językiem urzędowym jest rosyjski.
| Regulacje niszczące autonomię Królestwa Polskiego | |
|---|---|
| Regulacje, które uderzały w codzienne życie rodzin |
Wyjaśnij, czemu służyły regulacje wprowadzone przez władze carskie po upadku powstania styczniowego oraz w jakim celu je wprowadzono.
Zapoznaj się z wypowiedzią prof. Andrzeja Chwalby z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ustal, czy jest tego samego zdania co ty odnośnie regulacji, które wprowadziły władze carskie po upadku powstania styczniowego.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1SbuRNT4RxgG
Nagranie video. Na początku wyświetla się plansza z tytułem „Klimat po powstaniu styczniowym”. Następnie pojawia się mapa z konturami państw Europy. Po nich na ekranie pokazuje się prof. dr hab. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mężczyzna siedzi na kanapie w przyciemnionym pokoju. W tle fragment dużego lustra i lampa. Film kończy się planszą z napisami: wystąpił prof. dr hab. Andrzej Chwalba, scenariusz i realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, czerwiec 2015.
Dopasuj pojęcia, których użył prof. Andrzej Chwalba do ich znaczeń (według Słownika języka polskiego PWN, www.sjp.pwn.pl).
surowy środek stosowany jako forma odwetu lub nacisku, kara śmierci przez powieszenie, tłumienie buntu, powstania, strajku itp., zwykle przy użyciu siły zbrojnej, skórzany, pleciony bicz na krótkiej rękojeści
| pacyfikacja | |
| nahajka | |
| szubienica | |
| represja |
Podsumowanie
Polacy nie godzili się z utratą niepodległości. Organizowali powstania zbrojne przeciw zaborcom, chociaż szanse na sukces były niewielkie. Największe powstania wybuchły przeciwko Rosji w listopadzie 1830 i w styczniu 1863 roku. Mimo bohaterstwa powstańców zakończyły się klęską. Na powstańców spadały represje: aresztowania, wywózki na Syberię, konfiskaty majątków, a czasem nawet śmierć. Car ograniczał autonomię ziem polskich w zaborze rosyjskim.
Przyporządkowywać zdania do odpowiednich kategorii.
Wyjaśniać motywy podejmowanych decyzji.