W morskiej toni
Myśląc o mieszkańcach mórz, mamy na myśli głównie ryby. Jednak morską toń zamieszkują także tysiące innych organizmów. Jedne osiągają dziesiątki metrów długości, inne są tak małe, że nie da się ich zobaczyć gołym okiem. Tymczasem w każdej kropli morskiej wody żyją ich setki.
jaka jest rola wody;
jakie organizmy roślinne i zwierzęce żyją w wodzie;
jakie są strefy wód;
co to jest łańcuch pokarmowy.
Scharakteryzujesz warunki panujące w toni morskiej.
Wykażesz rolę planktonu roślinnego i zwierzęcego w prawidłowym funkcjonowaniu łańcucha pokarmowego.
Omówisz cechy organizmów planktonicznych.
Wymienisz przykłady organizmów planktonicznych.
Ocenisz zagrożenia dla zwierząt toni morskiej ze strony nadmiernych połowów.
1. Warunki życia w toni morskiej
W wodach (m.in. morskich) wyróżnia się strefę przybrzeżnąstrefę przybrzeżną i toń wodną. Zdecydowanie największa część mórz i oceanów leży w strefie toni wodnej, oddalonej od brzegów. Powoduje to, że warunki życia organizmów są całkowicie inne niż na lądzie czy w strefie przybrzeżnej. Również wraz z głębokością wyraźnie zmieniają się warunki życia organizmów. Zmniejsza się ilość światła, co utrudnia wzrost organizmów odżywiających się na drodze fotosyntezyfotosyntezy. Maleje też zawartość tlenu i obniża się temperatura wody. Woda jest słona, głębokość sięga 6000 m i panuje ogromne ciśnienie – w przybliżeniu zwiększenie głębokości zaledwie o 10 m powoduje wzrost ciśnienia o 1 atmosferę.
W toni wodnej nie występują rośliny wyższe, dlatego pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowegołańcucha pokarmowego w tym środowisku jest autotroficzny plankton roślinnyplankton roślinny. Mikroskopijne organizmy unoszą się w toni wodnej do głębokości, do której dociera jeszcze światło słoneczne. Nie mają zdolności samodzielnego ruchu. Plankton roślinny jest pożerany przez plankton zwierzęcyplankton zwierzęcy. Mikroskopijne zwierzęta planktonowe, należące m. in. do pierwotniaków, wrotków czy osłonic, zwykle mają niewielkie narządy ruchu, ale i tak nie są w stanie przeciwstawić się falowaniu lub prądom morskim. Oba rodzaje planktonu stają się pokarmem dla ryb, głowonogów i skorupiaków. Te z kolei są pożywieniem niektórych ptaków i ssaków. Ptaki poszukujące pożywienia w toni morskiej spędzają w powietrzu większość życia. Składają jaja na skalistych wyspach, gdzie nie ma drapieżników i pisklęta mogą zostać na długi czas bez opieki.
Wieloryby pomimo swojej nazwy nie są rybami. Należą do wielkich ssaków morskich – podobnie jak delfiny czy żyjące w Bałtyku morświny. Przodkowie współczesnych delfinów i wielorybów byli ssakami podobnymi nieco do wydr. O tym, że delfiny są ssakami, świadczy fakt, że oddychają płucami, a swoje młode rodzą i karmią mlekiem.
2. Znaczenie gospodarcze organizmów toni wodnej
Ludzie początkowo łowili zwierzęta wodne, stojąc na brzegu. Potem korzystali z niewielkich tratw i łodzi. W końcu nauczyli się konstruować statki pływające po morzach i oceanach, aby z toni wodnej pozyskiwać ogromne ilości ryb i innych organizmów.
Wzrastająca ciągle liczebność ludzi była zachętą do coraz skuteczniejszego odławiania ryb, głowonogów, skorupiaków i ssaków wodnych, a nawet roślin wodnych. Po pewnym czasie zwierząt morskich zostało tak niewiele, że nie były w stanie nadrobić strat powodowanych przez człowieka. Okazało się, że połowy są mniejsze niż dawniej, a złowione zwierzęta mają mniejsze rozmiary, bo nie zdążyły dorosnąć. Konieczne stały się ograniczenia połowów najchętniej zjadanych przez nas ryb. Ssaków morskich natomiast pozostało tak mało, że zagroziło im całkowite wyginięcie. Dzięki międzynarodowym porozumieniom ograniczono polowania na te zwierzęta.
Zwierzęta morskie, które nie są rybami ani ssakami, a są poławiane w celu zjedzenia ich przez ludzi, nazywane są (w tłumaczeniu na język polski) owocami morza. Należą do nich: ostrygi, omułki, ośmiornice, kalmary, krewetki, homary, a nawet niektóre ślimaki.
Większość krajów na świecie dostrzega konieczność ograniczenia połowów. Jednak dla niektórych z nich, np. Islandii czy Japonii, rybołówstwo to podstawa wyżywienia mieszkańców. Rozwiązaniem mogą być hodowle ryb morskich w specjalnych farmach. Są one zakładane na pełnym morzu, a hodowane ryby żyją tam w specjalnych sieciach mocowanych do dna morskiego. Dzięki temu ludzie zyskują źródło pożywienia bez konieczności wyławiania ryb dziko żyjących.
Podsumowanie
W toni wodnej tylko plankton roślinny zapewnia produkcję substancji organicznych.
Plankton zwierzęcy żywi się planktonem roślinnym i staje się pożywieniem dla innych zwierząt.
Większość zwierząt żyjących w toni wodnej mórz i oceanów odżywia się planktonem.
Nadmierne połowy ryb i innych organizmów żyjących w toni morskiej spowodowały zmniejszenie ich liczebności i zagrożenie ich wyginięcia.
Praca domowa
Słownik
inaczej samożywność, sposób odżywiania się organizmów, polegający na samodzielnym przeprowadzaniu biosyntezy złożonych związków organicznych wykorzystując związki nieorganiczne węgla, wodę i energię chemiczną lub świetlna.
przemiana biochemiczna polegająca na produkcji związków organicznych z materii nieorganicznej. Proces ten zachodzi w obecności światła.
jest to przedstawienie organizmów w konkretnej kolejności wskazująca na daną sieć zależności pokarmowych. Każde ogniwo łańcucha, które poprzedza kolejną grupę jest pożywieniem następnej.
inaczej fitoplankton, unoszące się w toni wodnej organizmy autotroficzne odżywiające się związkami nieorganicznymi. Przedstawicielami tego rodzaju planktonu są zielenice, sinice, okrzemki czy też bruzdnice.
inaczej zooplankton, unoszące się w toni wodnej organizmy eukariotyczne odżywiające się związkami organicznymi. Przedstawicielami tego rodzaju planktonu są pierwotniaki, skorupiaki i wrotki.
strefa zbiorników wodnych znajdująca się bezpośredno przy brzegu, lądzie.