Procesy urbanizacji w Europie Zachodniej. Paryż – światowa metropolia

R2wDLZDnQhUcj

Fotografia przedstawiająca główną aleję Paryża o szerokości kilkudziesięciu metrów i długości kilku kilometrów. Po bokach zwarta zabudowa miejska, składająca się z kilkupiętrowych kamienic. Pośrodku alei droga składająca się z ośmiu pasów ruchu, po cztery w jednym kierunku. Po bokach drogi rzędy drzew, a dalej szerokie chodniki. Duże nagromadzenie samochodów oraz pieszych. Panorama miasta rozciąga się po horyzont.

1. Miasto – korzyści przestrzeni miejskiej

Miasta powstawały i rozwijały się w różnych miejscach na świecie. W Europie, która od wieków była gęsto zaludniona, duże miasta istniały już w starożytności. Podczas rewolucji przemysłowejrewolucja przemysłowarewolucji przemysłowej nastąpił ich gwałtowny rozwój. W kolejnych latach zmiany w transporcie, rozwój handlu i usług wpłynęły na dalsze powiększanie się liczby ludności w miastach i ich rozrost w przestrzeni. Wielki rozwój miast związany jest z korzyściami wynikającymi z lokalizowania dużej liczby ludności w aglomeracjach miejsko‑przemysłowych.

Miasta można klasyfikować ze względu na główne funkcje, jakie pełnią. I tak wyróżniamy miasta: przemysłowe, transportowe, portowe, handlowo‑usługowe, uzdrowiskowe i inne.

Wielkie miasta pełnią większość z wyżej wymienionych funkcji, a ich odrębność przejawia się w odmiennych cechach, np. historycznych, architektonicznych czy kulturowych.

Rn9CEjmSksH1p

Ilustracja przedstawia widok z góry na makietę starożytnego Rzymu. Bardzo gęsta i zwarta zabudowa. Z lotu ptaka przypomina miasta współczesne jeśli chodzi o gęstość zabudowy, siatkę ulic, a także rozmiary samego miasta.

R1bzBQuL2TVJ2

Na zdjęciu ruiny budynków, roślinność śródziemnomorska, letnia pogoda. Na pierwszym planie ruiny Forum Romanum, a dalej ulica, która otacza zabudowania Koloseum.

R4ndt7D5o8E5A

Na zdjęciu ruiny budynków na skalistym wzgórzu unoszącym się nad miastem. Z prawej strony Partenon, na lewo pozostałe zabudowania Akropolu. W tle panorama współczesnych Aten.

RvaRvNj7hCPZB

Na zdjęciu widok z góry na miasto, gęsta zabudowa, czerwone dachy. Gęsta siatka ulic krzyżujących się prostopadle po lewej stronie na drugim planie nad miejscowością góruje wysoka bryła gotyckiego kościoła. Wzdłuż ulic stoją obok siebie kilkupiętrowe kamienice, niekiedy z kolorowymi lub zdobionymi fasadami.

Rvj4eitqCHOlP

Na zdjęciu widok z góry na miasto, rynek, kamienice, gęsta zabudowa, czerwone dachy. Rynek otaczają kilkupiętrowe kamienice z kolorowymi fasadami. Pośrodku rynku budynek ratusza z wysoką wieżą, na drugim planie za linią kamienic po lewej i prawej stronie dwa gotyckie duże kościoły. W tle rozciąga się rozległa panorama współczesnych miejskich zabudowań, którą tworzą głównie bloki mieszkalne.

RBgfRtf4NwetV

Widok z góry na krakowski rynek. Bardzo duży plac pośrodku którego stoi budynek Sukiennic. Dookoła spacerują ludzie. Rynek otoczony kilkupiętrowymi kamienicami, na drugim planie współczesna zabudowa Krakowa, bloki mieszkalne.

R1TpRTxzRhfIx

Na zdjęciu zabudowa przemysłowa dużego miasta. Na pierwszym planie rozległe tereny przemysłowe. Znajdują się na nim liczne budynki fabryk, magazyny, biegnie linia kolejowa. Ograniczona liczba budynków mieszkalnych, ich większa ilość znajduje się dopiero w oddali, na drugim planie.

R9MG3jvxclUyg

Na zdjęciu nowoczesna zabudowa miejska. Zdjęcie nocne, oświetlone wysokie budynki, zbiornik wodny, wysoki podświetlony most. Duża gęstość zabudowań.

2. Procesy urbanizacji w Europie Zachodniej

Rozwój przemysłu, handlu i transportu przyczynił się do żywiołowego rozrostu miast europejskich. Proces prowadzący do rozwoju miast nazywa się urbanizacją (łac. urbanus – 'miejski').

Głównymi symptomami procesu urbanizacji są:

• wzrost liczby ludności mieszkającej w miastach;

• powiększanie się liczby miast;

• przekształcanie się wsi w miasta – nadanie im praw miejskich;

• powiększanie się obszaru istniejących już miast i ich wpływ na tereny wiejskie;

• rozpowszechnianie się obyczajów i zachowań miejskich;

• wzrost liczby ludności pracującej poza rolnictwem.

Dla zainteresowanych

Najczęściej spotykany miernik poziomu urbanizacji to odsetek ludności miejskiej. Europa jest obszarem dużej koncentracji ludności w miastach, w których w 2020 roku mieszkało ok. 75 % ogółu ludności. Występują jednak znaczne różnice regionalne. Największy udział ludności miejskiej notowany jest w Europie Północnej (np. na Islandii 94 %, w Szwecji 88 %, w Finlandii 86 %) i w Europie Zachodniej (np. w Belgii 98 %, w Holandii 92 %). Najmniejszy stopień zurbanizowania występuje w Europie Wschodniej (np. w Mołdawii 43 %) i w Europie Południowej (np. w Rumunii 54 %, w Bośni i Hercegowinie 49 %). Ogólnie najwyższy poziom urbanizacji notowany jest w państwach wysoko rozwiniętych.

R1crfWbtJ6LE4

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Europy prezentującą stopień urbanizacji. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie. W prawym dolnym rogu legenda. Kolorami od zielonego od przez żółty i pomarańczowy do czerwonego przedstawiono udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności państw. Kolorem ciemnozielonym oznaczono państwa, w których udział ludności miejskiej nie przekracza pięćdziesięciu procent. Liechtenstein, Mołdawia, Słowenia, Bośnia i Hercegowina, Kosowo. Kolorem jasnozielonym oznaczono państwa, w których udział ludności miejskiej wynosi od 50,1% do 60 %. Polska, Słowacja, Austria, Chorwacja, Rumunia, Serbia, Macedonia Północna, Kazachstan. Kolorem żółtym oznaczono państwa i obszary, w których udział ludności miejskiej wynosi od 60,1 % do 70 %. Estonia, Łotwa, Litwa, Ukraina, Irlandia, Portugalia, Czarnogóra, Albania, włoskie wyspy Sycylia i Sardynia. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwa, w których udział ludności miejskiej wynosi od 70,1 % do 80 %. Federacja Rosyjska, Białoruś, Niemcy, Republika Czeska, Węgry, Szwajcaria, Włochy, Bułgaria, Turcja, Grecja. Kolorem czerwonym oznaczono państwa, w których udział ludności miejskiej wynosi od 80,1 % do 90 %. Norwegia, Szwecja, Finlandia, Dania, Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Andora. Kolorem ciemnoczerwonym oznaczono państwa, w których udział ludności miejskiej wynosi powyżej 90 %. Islandia, Holandia, Belgia, Luksemburg, San Marino, Monako.

Polecenie 2

Odczytaj z powyższej mapy, w którym z wymienionych państw udział ludności miejskiej przekracza 90 % ogółu ludności. Zaznacz właściwą odpowiedź.

RIZ4Ew48ErD6P

Odczytaj na mapie „Europa – stopień urbanizacji”, w którym z wymienionych państw udział ludności miejskiej przekracza 90 % ogółu ludności. Możliwe odpowiedzi: 1. w Belgii, 2. w Austrii, 3. w Danii, 4. w Szwajcarii

RnS3gPXT75CxD

Na zdjęciu zwarta zabudowa miejska, pierwszy plan zajmują niewielkie domy, pośród których rosną drzewa. Na drugim planie rozpościera się rozległa panorama miasta, składająca się z bardzo gęstej zabudowy miejskiej, głównie z bloków mieszkalnych i wieżowców.

ReMvaA59MfMHK

Zdjęcie prezentujące widok na miasto z lotu ptaka. Na pierwszym planie krzyżujące się prostopadle ulice. Zabudowa miejska składa się z licznych, najczęściej jedno lub dwupiętrowych, niewielkich domów, między którymi rosną drzewa liściaste. Na drugim planie zabudowania portowe, a w tle rozległe morze.

R5buCKt9cHAAZ

Na zdjęciu na pierwszym planie rozległy średniowieczny zamek, a w tle zabudowania przemysłowe. Między zamkiem a terenami industrialnymi rozciąga się pas zieleni.

R1L80dVUzsgV0

Fotografia przedstawia spacerujących ludzi na Placu Czerwonym W Moskwie. Plac otoczony charakterystycznymi czerwonymi budynkami ze strzelistymi wieżami, zakończonymi pięcioramiennymi gwiazdami. Na pierwszym planie, po lewej stronie, grupa turystów. Po prawej fragment pomnika na cokole.

RARFqtzgh8QJ9

Na zdjęciu Sekwana, u brzegów zacumowane statki. Na drugim brzegu górująca nad miastem wieża Eiffla.

3. Procesy metropolizacji

Metropolie światowe sterują procesami globalizacji i oddziałują na gospodarkę światową. Miasto metropolitalne jest:

• centrum władzy politycznej w wymiarze krajowym i międzynarodowym wraz z organizacjami wspierającymi rząd;

• wielkim centrum usług finansowych, bankowych oraz ubezpieczeniowych;

• centrum handlu światowego z systemem wzajemnych relacji związanych z przepływem towarów;

• węzłem światowej komunikacji, w tym transportu, posiadającym rozbudowane systemy przenoszenia ludzi, towarów i informacji;

• punktem gromadzenia, przetwarzania i upowszechniania informacji za pośrednictwem publikacji i systemów informatycznych na cały świat.

Miasto metropolitalne, niekiedy nazywane też miastem światowym lub globalnym, jest także wielkim centrum turystycznym z rozbudowaną bazą turystyczną, siedzibą instytucji kulturalnych i klubów sportowych mających międzynarodową markę. Są też w nim regularnie organizowane międzynarodowe imprezy: kongresy, wystawy, festiwale artystyczne i zawody sportowe. Metropoliami o znaczeniu światowym są dwa miasta europejskie – Paryż i Londyn (ponadto Nowy Jork w Ameryce Północnej i Tokio w Azji).

R162PO9zCEYHh

Na ilustracji mapa polityczna Europy. Państwa wyróżnione kolorami, czerwonymi kwadracikami zaznaczono metropolie światowe: Paryż i Londyn, a czerwonymi kropkami oznaczono wybrane metropolie kontynentalne. Są to: Madryt, Barcelona, Rzym, Mediolan, Zurych, Monachium, Frankfurt nad Menem, Amsterdam, Bruksela, Moskwa. Czarną linią oznaczono granicę między Europą a Azją. Mapa zawiera ramkę, w której opisano długość i szerokość geograficzną co dziesięć stopni. W legendzie opisano znaki użyte na mapie.

RIyuC5efd3vSE

Na zdjęciu lotniczym panorama Paryża nocą. Zwarta zabudowa miejska, oświetlone budynki, pośrodku Wieża Eiffla. Wyraźnie jaśniejsze są ciągi komunikacyjne.

RyTdNqnFAy0by

Na zdjęciu panorama Londynu z koła obserwacyjnego (diabelskiego młyna). Zwarta nowoczesna zabudowa miejska, wysokie budynki biurowe. Na pierwszym planie rzeka, statki pasażerskie, wiele zacumowanych barek.

R1eqHTgFDtNNj

Na zdjęciu panorama Amsterdamu. Zwarta zabudowa miejska, wąskie kamieniczki. Na pierwszym planie rzeka, statki pasażerskie.

RyaqGg1oc4X1M

Na zdjęciu panorama Barcelony. Zwarta zabudowa miejska, bardzo gęsto usytuowane okazałe budynki. Na pierwszym planie okrągły plac z wysoką kolumną z rzeźbą. W tle łagodne góry porośnięte lasem.

R19dbKicREEd9

Na zdjęciu panorama Brukseli z widocznym na pierwszym planie parkiem miniatur Mini‑Europa. Dalej kompleks obiektów sportowych ze stadionem i zjeżdżalnią. Z prawej strony linia kolejowa i rozległe parkingi.

R1FtoiJAD3633

Na zdjęciu panorama Frankfurtu. Zwarta nowoczesna zabudowa miejska, duża liczba wysokich budynków biurowych. Na pierwszym planie niższa zabudowa.

R1cZSfveKLJHe

Na zdjęciu panorama Madrytu. Zwarta zabudowa miejska, bardzo gęsto usytuowane okazałe budynki i wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa. Na pierwszym planie plac z łukiem triumfalnym z licznymi rzeźbami.

RLYftXt1ugsud

Na zdjęciu panorama Mediolanu. Zwarta zabudowa miejska, gęsto usytuowane budynki, na pierwszym planie rzeźba mężczyzny stojąca na wysokiej wieży, na drugim planie nowoczesna, wysoka zabudowa biurowa, w tle wysokie góry.

R1VZa8J44Jaz6

Na zdjęciu panorama Monachium. Gęsta zabudowa, na pierwszym planie ratusz miejski, dalej liczne budynki sakralne z wysokimi wieżami i kopułami. Zwarte kamienice z kolorowymi elewacjami i czerwonymi dachami.

RbuHcEuvlW80x

Na zdjęciu szeroka rzeka, statek pasażerski. Na lewym brzegu zwarta zabudowa miejska, na prawym brzegu długi, wysoki, czerwony mur z licznymi wieżami, za murem zieleń, zabudowania z wieżami.

Rq3QU7hxGoWVI

Na zdjęciu panorama Rzymu. Zwarta zabudowa, liczne ruiny, kopuły na dachach. W centrum Koloseum. Przez środek biegnie szeroka ulica. W tle góry.

R160v28MzxdS7

Na zdjęciu panorama Zurychu. Przez środek płynie rzeka, na obu jej brzegach gęste zabudowania miejskie, liczne kościoły, wieże. Budynki kryte czerwoną dachówką. W tle góry.

4. Paryż – światowa metropolia

Paryż leży nad Sekwaną w środkowej części nizinnego Basenu Paryskiego. Dogodne położenie transportowe przyczyniło się do powstania już w czasach rzymskich osady zwanej Lutetia Parisorium. W XI wieku Paryż stał się stolicą Francji, a w XIV wieku był największym miastem w Europie, liczącym ok. 250 tys. mieszkańców. W połowie XIX wieku na polecenie Cesarza Napoleona III ówczesny prefekt Paryża George Eugene Haussman dokonał wielkiej przebudowy, przekształcając je w najwspanialsze miasto Europy. Modernizacja polegała na wyburzeniu przeludnionego centrum i wytyczeniu nowego układu komunikacyjnego. Proste ulice o szerokości minimum 24 m połączyły place, obiekty publiczne, dworce i parki miejskie. W 1900 roku w Paryżu mieszkało 2,7 mln ludzi. Już wówczas Paryż był centrum politycznym i gospodarczym.

Dzisiaj jest drugim pod względem liczby ludności miastem w Europie, liczącym 11 mln mieszkańców, co stanowi 18,6 % ogółu ludności Francji. Miasto wraz z przyległym obszarem to największy okręg usługowo–przemysłowy Francji, w którym zbiegają się główne autostrady i linie kolejowe. Paryż jest wielkim światowym węzłem transportu. Na jego obrzeżach zlokalizowano 3 duże międzynarodowe porty lotnicze. Rocznie przyjmują one ok. 50 mln pasażerów. Najstarszą częścią Paryża jest wyspa Ile de la Cite na Sekwanie, o której wspomina w swych pamiętnikach Juliusz Cezar, opisując kampanię przeciwko Lutecji w 53 roku naszej ery. Obecna nazwa Paryż pojawia się na XVI‑wiecznej mapie będącej kopią mapy późnorzymskiej.

Od kiedy Paryż stał się stolicą państwa (XI w.), jego rozwój znacząco przyspieszył. Miasto zostało głównym ośrodkiem naukowym i kulturalnym. W 1210 roku założono Uniwersytet Paryski, drugi w Europie po Uniwersytecie Bolońskim, a już w 1253 roku powstała słynna Sorbona. Dzisiaj w mieście jest 13 uniwersytetów i wiele innych szkół wyższych. Od trzech stuleci Paryż jest kulturalną stolicą Europy. Corocznie odwiedza to miasto ok. 20 mln turystów. Blisko połowa z nich trafia do Luwru – największego muzeum na świecie. Około 7 mln osób wjeżdża windami na Wieżę Eiffla, a ponad 5 mln gości odnotowuje Centrum Kultury Georgesa Pompidou.

W Paryżu mają swoje siedziby organizacje międzynarodowe, m.in.: UNESCO, Międzynarodowe Biuro Czasu, Międzynarodowe Biuro Miar i Wag, Europejska Agencja Kosmiczna, OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) i Agencja Energii Jądrowej. Paryż jest siedzibą blisko 200 filii wielkich międzynarodowych koncernów. Co roku odbywa się w tym mieście kilkaset imprez: kongresów, wystaw, imprez sportowych i kulturalnych.

Centrum Paryża, rozciągające się wzdłuż Sekwany, między krańcem Wyspy św. Ludwika a Wieżą Eiffla, jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Tu znajdują się arcydzieła francuskiej architektury, kultury i sztuki:

• katedra Notre Dame – zbudowana na przełomie XII i XIII wieku, jedna z największych świątyń we Francji o długości 130 m i wysokości 69 m z olbrzymią rozetą o średnicy 9,6 m;

• Luwr – stary pałac królów Francji pochodzący z XII wieku, następnie rozbudowywany; obecnie znajduje się w nim wielkie muzeum ze wspaniałymi zbiorami m.in. malarstwa (Mona Lisa Leonarda da Vinci) i rzeźby (Wenus z Milo);

• budowle wokół placu de la Concorde (plac Zgody);

• Pałac Inwalidów (Hotel des Invalides) – zbudowany na polecenie Ludwika XIV jako schronisko dla weteranów; dzisiaj jest tam muzeum, a w 1840 roku w krypcie złożone zostały prochy Napoleona I, sprowadzone z wyspy Św. Heleny;

• aleja Pól Elizejskich (Champs Elysees) – główna arteria Paryża biegnąca od Placu Zgody do Placu Gwiazdy, na którym wznosi się Łuk Triumfalny upamiętniający zwycięstwa armii napoleońskiej;

• Wieża Eiffla – o której przeczytasz w ciekawostce powyżej.

RX4DITuZv6CNs

Fotografia przedstawiająca widok na boczną ścianę gotyckiej katedry Notre Dame w Paryżu. Z lewej strony dwie ogromne wierze znajdujące się na frontowej ścianie budowli. Pośrodku dachu znajduje się wysoka strzelista wieża. Wokół okien liczne zdobienia, witraże, łuki przyporowe. Pośrodku ściany transeptu ogromna rozeta.

R10t1OCMye1rF

Fotografia przedstawiająca budynek Luwru. Monumentalna budowla o kilku kondygnacjach. Ściany w kolorze ciemno piaskowym, dach szary, na szczycie zawieszona flaga Francji. Przed budynkiem stoi duża szklana piramida. Na pierwszym planie równo przycięty żywopłot. Przed budynkiem spacerują setki turystów.

R11QCAMkeC5AQ

Na zdjęciu rzeźbiona fontanna. Misa ponad rzeźbami kilku osób. Ogrodzona ozdobnym murkiem z rzeźbami. W tle okazałe budynki.

R8TJSaR0s7wVV

Na zdjęciu monumentalna budowla. Z lewej strony niskie zabudowania, w centrum kościół z bogato zdobioną kopułą na wieży. Elewacja w kolorze piaskowym. Okazała fasada z kolumnami i rzeźbami.

R2wDLZDnQhUcj

Fotografia przedstawiająca główną aleję Paryża o szerokości kilkudziesięciu metrów i długości kilku kilometrów. Po bokach zwarta zabudowa miejska, składająca się z kilkupiętrowych kamienic. Pośrodku alei droga składająca się z ośmiu pasów ruchu, po cztery w jednym kierunku. Po bokach drogi rzędy drzew, a dalej szerokie chodniki. Duże nagromadzenie samochodów oraz pieszych. Panorama miasta rozciąga się po horyzont.

R14kGl5cNNBIn

Na zdjęciu znajduje się monumentalny łuk triumfalny. Bryła w kolorze jasno piaskowym, na ścianach zdobienia. Przed łukiem rozpościera się szeroka ulica wraz z przejściem dla pieszych, składa się z ośmiu pasów ruchu. Po bokach rosnące w rzędach drzewa, w tle zabudowania miejskie.

Podsumowanie

• Europa jest jednym z bardziej zurbanizowanych kontynentów – ponad 73 % ludności mieszka w miastach.

• Proces urbanizacji przyczynił się do szybkiego rozwoju miast; w 2020 roku było w Europie 37 miast liczących więcej niż 1 mln mieszkańców.

• W Europie Zachodniej powstały liczne miasta, które silnie oddziałują na rozwój gospodarki regionalnej i kontynentalnej.

• Dwa miasta europejskie – Paryż i Londyn – są metropoliami o zasięgu światowym; światowe metropolie są miejscem skupiającym rynki finansowe, zarządzają gospodarką światową, wpływają na wielkość produkcji przemysłowej, wymianę handlową i przepływ usług na świecie.

Słownik

Ćwiczenia