Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polski
Roślinność na kuli ziemskiej występuje strefowo, co wiąże się ze strefowym układem klimatów i gleb. Polska leży w klimatycznej strefie umiarkowanej oraz w roślinnej strefie lasów liściastych i mieszanych. Czy to oznacza, że występują u nas tylko takie lasy i jeden, dwa rodzaje gleb?
R1PZjKWOrLUU6
Na zdjęciu łagodne stoki porośnięte lasem mieszanym. Na pierwszym planie wysokie trawy, pośrodku zdjęcia przebiega ścieżka. W oddali widać góry, które rozciągają się na całej szerokości zdjęcia. Zachmurzenie niewielkie z występującymi chmurami kłębiastymi.
Lasy mieszane w Karpatach
Źródło: Rwers, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
czym jest gleba;
jakie wyróżniamy procesy glebotwórcze i sposób ich przebiegu;
jakie związki występują między strefami glebowymi, roślinnymi i klimatycznymi.
Twoje cele
Wymienisz typy gleb występujących w Polsce.
Scharakteryzujesz mapę gleb Polski.
Określisz zależności między typem gleby a typem roślinności.
Wymienisz typy zbiorowisk roślinnych w Polsce.
Ocenisz znaczenie gospodarcze gleb i lasów w Polsce.
Opiszesz zróżnicowanie zalesienia w Polsce.
ig0DrBcVI8_d5e182
1. Gleby w Polsce
O tym, że na danym obszarze występuje określony rodzaj glebyglebagleby, decyduje nie tylko klimat i roślinność. Ważną rolę w procesie glebotwórczymglebotwórczy procesprocesie glebotwórczym odgrywają też takie czynniki, jak: skała macierzysta, woda, zwierzęta i inne organizmy oraz rzeźba terenu i działalność człowieka.
Gleby wykorzystywane są przez człowieka pod uprawę roślin. Ważną sprawą jest więc dobra ich jakość, by plony były duże. Na jakość gleby ma wpływ zawartość próchnicy – im większa, tym lepiej. Najlepszymi pod tym względem glebami są czarnoziemy. Ustępują im nieco mady i czarne ziemie, a także niektóre gleby brunatne i rędziny. Natomiast najmniej próchnicy zawierają gleby górskie oraz bielice i płowe.
R1WR25zybcGxB
Na ilustracji profil czarnoziemu w postaci pionowego prostokąta. W górnej warstwie próchnica. Na głębokości od 51 cm do 100 cm przejście do skały macierzystej. Na głębokości od 101 cm do 150 cm skała macierzysta, którą jest less.
Profil czarnoziemu
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RP5TkH2y3OLD1
Na ilustracji profil gleby brunatnej w postaci pionowego prostokąta. W górnej warstwie próchnica. Na głębokości od 51 cm do 100 cm poziom brunatnienia. Na głębokości od 100 cm do 150 cm skała macierzysta, którą może być piasek, żwir lub glina.
Profil gleby brunatnej
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ROC8h2WpEjOQj
Na ilustracji profil mady rzecznej w postaci pionowego prostokąta. W górnej warstwie próchnica. Na głębokości od 51 cm do 100 cm warstwa piaszczysto‑pyłowa z domieszką substancji organicznej (tzw. aluwia rzeczne). Na głębokości od 101 cm do 150 cm podłoże piaszczyste.
Profil mady rzecznej
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R3KInvofCmJnC
Na ilustracji profil rędziny w postaci pionowego prostokąta. W górnej warstwie próchnica. Na głębokości od 51 cm do 100 cm przejście do skały macierzystej. Na głębokości od 101 cm do 150 cm skała macierzysta, którą może być wapień, margiel lub dolomit.
Profil rędziny
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1TCcMd7P9xkw
Na ilustracji profil bielicy w postaci pionowego prostokąta. W górnej warstwie próchnica. Na głębokości od 1 do 50 cm poziom wymywania. Na głębokości od 51 cm do 100 cm poziom wmywania. Na głębokości od 101 cm do 150 cm skała macierzysta, którą mogą być żwiry lub piaski.
Profil bielicy
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1
Przyjrzyj się uważnie powyższym profilom glebowym i wskaż podstawową różnicę między nimi, która decyduje o jakości każdej z gleb.
Wskaż podstawową różnicę między glebami, która decyduje o jakości każdej z nich.
R1FG9d7HHxlIv
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Porównaj zawartość próchnicy w powyższych profilach glebowych.
Na jakość gleby wpływ ma zawartość próchnicy - im większa, tym lepiej. Najbardziej wartościowymi glebami pod tym względem są czarnoziemy. Nieco mniejszą zawartością próchnicy cechują się rędziny, mady rzeczne oraz gleby brunatne. Najmniejsza zawartość próchnicy natomiast występuje w glebach bielicowych.
Ciekawostka
Do wytworzenia 1 cm warstwy gleby potrzeba od 200 do 500 lat. Czas, jaki jest potrzebny do wytworzenia gleby nadającej się pod uprawę w warunkach naturalnych i bez udziału człowieka, to kilka tysięcy lat.
Blisko 80 % powierzchni Polski pokrywają łącznie gleby brunatne, bielicowe i płowe. Występują one powszechnie na terenach nizinnych i pojezierzach. Nieco mniej jest ich na wyżynach i w górach (zwłaszcza bielic). Pod względem przydatności rolniczej najbardziej wartościowymi z nich są gleby brunatne.
R1WVTvdpOqllV
Na ilustracji diagram kołowy, powierzchniowa struktura gleb Polski. Bielice 26,00 %; Brunatne i płowe 52,00 %; Czarnoziemy 1,00%; Czarne ziemie 1,00 %; Rędziny 1,00 %; Mady 5,00 %; Bagienne 7,00 %; Górskie 6,00 %; Antropogeniczne 1,00 %.
Powierzchniowa struktura gleb Polski
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Gleb o najwyższej jakości jest w naszym kraju niewiele – czarnoziemy zajmują tylko ok. 1% powierzchni. Można je spotkać na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Małopolskiej i na Płaskowyżu Głubczyckim (opolskie).
Charakteryzujące się niewiele niższą jakością czarne ziemie również mają tylko ok. 1% udziału w powierzchni kraju. Występują głównie na Kujawach, a poza tym na Nizinie Wielkopolskiej, Nizinie Szczecińskiej i Nizinie Śląskiej.
Większy odsetek (ok. 5%) przypada na mady. Na dużej powierzchni utworzyły się one w delcie Wisły, dzięki czemu Żuławy Wiślane zaliczają się do najbardziej urodzajnych terenów w Polsce.
Gleby bagienne zajmują ok. 7% powierzchni kraju i poza dolinami rzek występują głównie na Podlasiu, Polesiu i pojezierzach. Są dosyć dobre, ale ze względu na duże zawilgocenie wykorzystuje się je przede wszystkim jako łąki i pastwiska. Dobrą jakość z uwagi na głęboki profil mają także rędziny. Wykształciły się one na skałach węglanowych Wyżyny Małopolskiej i Wyżyny Lubelskiej. Stanowią łącznie ok. 1% powierzchni kraju.
Natomiast dla typowo górskich gleb inicjalnych odsetek ten wynosi ok. 6%. Spotkać je można na stokach Karpat i Sudetów. Są mało urodzajne i na ogół porośnięte trawami, dlatego najczęściej wypasa się na nich zwierzęta.
Ostatnią grupę stanowią gleby antropogeniczne, czyli przekształcone na skutek działalności człowieka. Występują one na obszarach miejskich (tzw. urbisole), podmiejskich (np. ogrodowe – hortisole) i uprzemysłowionych (industrioziemy). Większe ich kompleksy można spotkać w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym i na terenie innych dużych miast (w Warszawie, Trójmieście, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Szczecinie) oraz w rejonie odkrywkowych kopalni węgla brunatnego (Bełchatów, Konin, Turoszów).
Ryy23kWsZuLyh
Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono typy gleb. Centralną część Polski zajmują gleby bielicowe oznaczone kolorem żółtym i gleby płowe oznaczone kolorem beżowym. Na północy przeważają gleby brunatne właściwe i kwaśne oznaczone dwoma odcieniami koloru brązowego. Wzdłuż rzek występują mady (kolor turkusowy) i gleby bagienne (kolor zielony). Na mapie zaznaczone są kolorem czerwonym gleby antropogeniczne, które znajdują się w pobliżu dużych miast takich jak: Warszawa, Katowice, Łódź, Gdańsk, Poznań , Wrocław. Na mapie niebieskim kolorem przedstawione są rzeki Polski. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono w pionie jedenaście kolorowych prostokątów, które opisano nazwami gleb. Wydzielono pięć rodzajów gleb strefowych: bielicowe, płowe, brunatne właściwe, brunatne kwaśne i czarnoziemy; oraz sześć rodzajów gleb astrefowych: czarne ziemie, mady, gleby bagienne, rędziny, inicjalne gleby górskie i gleby antropogeniczne.
Gleby Polski
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Korzystając z mapy powyżej, nazwij rodzaje gleb, jakie występują w okolicy Twojego miejsca zamieszkania. Następnie dokonaj porównania z wcześniejszymi obserwacjami terenowymi.
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, nazwij rodzaje gleb, jakie występują w okolicy Twojego miejsca zamieszkania. Następnie dokonaj porównania z wcześniejszymi obserwacjami terenowymi.
R1EWfVB2CuXe8
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Przypomnij sobie kolory ziemi na polach w twojej okolicy – jasnobrązowe i szare oznaczają bielice i gleby płowe, ciemnobrązowe to gleby brunatne, a czarne to czarnoziemy, czarne ziemie lub gleby bagienne.
Przypomnij sobie główne uprawy – pszenica, kukurydza, jęczmień, rzepak, buraki cukrowe wskazują na obecność dobrych gleb, a żyto, ziemniaki i owies uprawiane są przeważnie na słabych glebach.
ig0DrBcVI8_d5e273
2. Roślinność w Polsce
W ciepłych klimatach strefy umiarkowanej roślinnością naturalną są lasy liściaste, które rosną przeważnie na glebach brunatnych. Kierując się na północ, lasy liściaste przechodzą stopniowo najpierw w lasy mieszane, a następnie w lasy iglaste. Te z kolei rosną na słabych glebach bielicowych i płowych. Na obszarze Polski również można zaobserwować wzajemne relacje między klimatem, glebami i roślinnością.
RF5XYya7B3q3a
Na ilustracji schemat zależności między klimatem, glebami i typami lasów w Polsce. Strefa roślinna Formacje leśne/gatunki drzew Typy siedliskowe Warunki klimatyczno‑glebowe Polska/ Lasy strefy umiarkowanej iglaste/ sosna, świerk, modrzew, jodła, cis bór sosnowy bór świerkowy w górach regiel górny bór jodłowy gleby słabe, np. bielice klimat ostrzejszy mieszane bór mieszany np. sosna+świerk, dąb, buk, jodła, brzoza i inne gleby średnie, np. płowe klimat zmienny liściaste/ dąb, grab, buk, klon, jawor, lipa, wierzba, topola, brzoza, jesion, wiąz, olsza, osika dąbrowa (dąb) brzezina (brzoza) jaworzyna (jawor) grąd (grab, dąb) ols (olsza) łęg (olsza, wierzba, wiąz) buczyna (buk) – w górach regiel dolny gleby dobre, np. brunatne klimat łagodniejszy
Zależności między klimatem, glebami i typami lasów w Polsce
Źródło: ContentPlus, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Wyjaśnij, dlaczego w surowym, chłodnym klimacie mogą rosnąć drzewa iglaste, a drzewa liściaste – poza nielicznymi – wyjątkami już nie.
RuGH159VL3IBG
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na przystosowania drzew do klimatu chłodnego.
Lasy iglaste mogą występować w surowym, chłodnym klimacie, ponieważ posiadają przystosowanie w postaci liści przekształconych w igły. Igły posiadają małą powierzchnię oraz są pokryte warstwą wosku, co zapobiega utracie wody poprzez parowanie.
W zależności od naturalnego środowiska powstania i dominujących gatunków drzew wyznaczono w Polsce typy siedliskowe lasu:
bórbórbór – las iglasty z niewielkimi domieszkami drzew liściastych; zdecydowanie dominuje w nim sosna, a ponadto występuje świerk, dąb, brzoza, jodła; rośnie przeważnie na słabych glebach, praktycznie w całym kraju – stanowi obecnie (głównie dzięki sztucznemu nasadzeniu) ok. 70 % powierzchni wszystkich polskich lasów; największe kompleksy to Bory Tucholskie, Bory Lubuskie, Bory Dolnośląskie, Bory Stobrawskie, Puszcza Solska, Puszcza Piska, Puszcza Drawska;
grądgrądgrąd – wielogatunkowy las liściasty (niekiedy z domieszką jodły lub modrzewia); główne gatunki drzew to grab i dąb (w dąbrowach), a poza tym buk (w buczynach), brzoza (w brzezinach), klon, osika, jarzębina; rośnie na dobrych, na ogół wilgotnych glebach brunatnych; zajmuje ok. 8 % powierzchni leśnej; występuje w niewielkich kompleksach, głównie na Pojezierzu Pomorskim i Pojezierzu Mazurskim oraz na Wyżynie Małopolskiej;
łęgłęgłęg – wielogatunkowy las liściasty powstały w środowisku wilgotnym, najczęściej w dolinach rzek; składają się nań wierzby, topole, jesiony, wiązy, dęby, olsze; cechuje się bardzo bogatym runem leśnym; w podłożu występują żyzne gleby brunatne, czarne ziemie bagienne lub mady; lasy łęgowe zachowały się na niewielkich powierzchniach w dolinach Odry i Wisły, a także na Żuławach Wiślanych; zostały objęte ochroną;
ols (olszyna)ols (olszyna)ols (olszyna) – las liściasty z dominacją olszy czarnej; oprócz niej występuje brzoza, jesion, wierzba; powstaje w środowisku wody stojącej, najczęściej na bagnach i torfowiskach; spotkać go można w puszczach Pojezierza Mazurskiego.
RQqcG4LeDN2HK
Mapa przedstawia roślinność rzeczywistą Polski. Na mapie kolorami zaznaczono trzy główne typy lasów, łąki i pastwiska, grunty orne, tereny miejskie i przemysłowe oraz tereny podmokłe. Większą część Polski zajmują grunty orne oznaczone kolorem żółtym. W dolinach rzek i na pojezierzach występują lasy iglaste, gdzieniegdzie lasy liściaste. Na terenach górskich występują lasy mieszane. W rejonie dużych miast oznaczono tereny miejskie i przemysłowe. Najwięcej łąk i pastwisk występuje w północno‑wschodniej części Polski. Czerwonymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie. Opisano główne rzeki i morze. Na mapie widoczny jest układ południków i równoleżników, które są podpisane co jeden stopień, dookoła mapy w białej ramce. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono siedem kolorowych prostokątów, które opisano. Wydzielono trzy rodzaje lasów: iglasty, mieszany i liściasty; oraz łąki i pastwiska, grunty orne, tereny miejskie i przemysłowe oraz tereny podmokłe. Na mapie oznaczono również główne puszcze, od północnego zachodu ku północnemu wschodowi: Puszcza Goleniowska (okolice Szczecina), Puszcza Koszalińska (Pojezierze Zachodnie), Puszcza Słupska (Pojezierze Wschodniopomorskie), Puszcza Drawska i Bory Tucholskie (Pojezierze Południowopomorskie). Na wschodzie Puszcza Nidzicka, Puszcza Piska (Pojezierze Mazurskie), Puszcza Augustowska (Pojezierze Litewskie). Po zachodniej stronie Pradoliny Toruńsko‑Eberswaldzkiej – Puszcza Notecka, na Pojezierzu Lubuskim – Puszcza Lubuska, na Nizinie Śląsko‑Łużyckiej – Bory Dolnośląskie. Na Nizinie Śląskiej znajdują się Bory Stobrawskie, w okolicy Bramy Krakowskiej – Puszcza Niepołomicka. W północnej części Kotliny Sandomierskiej – Puszcza Sandomierska, powyżej niej na wschodzie – Puszcza Solska, a na zachodzie Puszcza Jodłowa. W Górach Świętokrzyskich znajduje się Puszcza Świętokrzyska, na północy od Gór Świętokrzyskich – Puszcza Kozienicka. Na Polesiu Wołyńskim – Lasy Sobiborskie. Na Nizinie Środkowomazowieckiej – Puszcza Kampinoska. Na Nizinie Podlaskiej – Puszcza Białowieska i Knyszyńska. Na zachód od niej Puszcza Kurpiowska.
Rozmieszczenie lasów w Polsce
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4
Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy (atlasy, encyklopedie, monografie) ustal, jaka roślinność dominuje w Twojej okolicy. Wyjaśnij, dlaczego występuje tam określony rodzaj lasu – liściasty, iglasty, mieszany.
R149XNR1u6o8x
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Sprawdź, jakiego rodzaju gleby dominują w Twojej okolicy.
W Polsce najwięcej lasów znajduje się na Pojezierzu Pomorskim i Pojezierzu Lubuskim. Dużo jest ich też w górach i na wyżynach, a także na Pojezierzu Mazurskim oraz na Nizinie Podlaskiej i miejscami na Nizinie Śląskiej. Natomiast zdecydowanie najmniej lasów występuje na Nizinie Mazowieckiej i Nizinie Wielkopolskiej.
Niemal wszystkie lasy w Polsce zostały nasadzone przez człowieka. Jedyne pozostałości całkowicie naturalnych lasów pierwotnych zachowały się w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Kampinoskiej i Puszczy Jodłowej.
Oprócz lasów w Polsce spotkać można również inną roślinność. Taka o charakterze pierwotnym występuje na terenach trudno dostępnych dla człowieka, np. w wyższych piętrach roślinności górskiej (hale, kosodrzewina) czy na bagnach.
Na terenach podmokłych, gdzie występuje stałe, duże zawilgocenie, tworzą się torfowiska. Typową roślinnością są tam m.in. mchy (w tym torfowiec), turzyce, trawy. Obumarłe szczątki tych roślin nagromadzone przez wiele lat tworzą pokłady skały osadowej zwanej torfem. Na obszarach zasilanych wodami podziemnymi powstają torfowiska niskie, tzw. łąkowe. Natomiast w bezodpływowych zagłębieniach terenu tworzą się torfowiska wysokie, tzw. mszary, które zasilane są przez wody opadowe. W Polsce najwięcej torfowisk występuje na Polesiu, Podlasiu, Pojezierzu Mazurskim i Pojezierzu Pomorskim oraz w pradolinach, a także lokalnie w zagłębieniach wysokogórskich (np. w Zieleńcu w sudeckich Górach Bystrzyckich).
Łąki i pastwiska to tereny trwale pokryte zwartą roślinnością trawiastą. Ich występowanie jest mniej więcej równomierne w całym kraju. Największe kompleksy łąk znajdują się na Mazurach i Polesiu oraz w pradolinach. Zdecydowana większość z nich powstała sztucznie, na miejscu wyciętych lasów. Jako roślinność naturalna łąki zachowały się praktycznie tylko w górach, powyżej granicy lasów, np. hale w Tatrach czy połoniny w Bieszczadach.
Uprawy to sztuczne zbiorowiska roślinne, które powstają na skutek działalności człowieka. Są znaczącym składnikiem polskiej roślinności, gdyż zajmują ponad 45 % powierzchni kraju. Ich rodzaj zależy nie tylko od woli ludzkiej, ale także od warunków naturalnych – przede wszystkim od jakości gleb, a ponadto od stosunków wodnych i klimatu.
Na terenie miast i innych osiedli człowiek kształtuje tzw. zieleń miejską, czyli parki, ogrody, skwery, trawniki itp.
Polecenie 5
Wyjrzyj przez okno i wskaż przykłady roślinności innej niż lasy.
Scharakteryzuj przykłady roślinności innej niż las w Twojej okolicy.
RGAeuFPmJgnIT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Zastanów się, czy w Twojej okolicy występują torfowiska, łąki, pastwistka, czy też pola uprawne.
Ciekawostka
Wśród roślin występujących obecnie w Polsce znaleźć można gatunki, które reprezentują różne etapy rozwoju szaty roślinnej. Pomiędzy gatunkami przystosowanymi do obecnych warunków klimatycznych znajdują się tzw. rośliny reliktowe – wymierające. Są one typowe dla zbiorowisk rosnących w klimatach panujących w minionych okresach geologicznych. Zaliczają się do nich m.in. skalnica tatrzańska, wierzba japońska, azalia pontyjska, wiśnia karłowata.
R1CyfeUGq4Y2Z
Ilustracja przedstawia skalnicę tatrzańską. Niska roślina rośnie na glebie zgromadzonej w pęknięciu między skałami. Ciemnozielone, gęsto osadzone listki o długości 6–10 mm rosną tuż przy ziemi, tworzą kształt podobny do niewielkiej poduszki. Wyrastają z niej krótkie łodyżki, na których rosną niewielkie, pięciopłatkowe, białe kwiaty z żółtymi pręcikami w środku kwiatu.
Skalnica tatrzańska
Źródło: Jerzy Opioła, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4248368, licencja: CC BY-SA 4.0.
RHGEYthw6WxT0
Na zdjęciu las iglasty. Na pierwszym planie żółto‑zielone, nieco wyschnięte trawy, dalej wysokie sosny. Drzewa rosną w odległości około półtora metra od siebie. Przez korony drzew prześwituje jasnoniebieskie niebo.
Bór sosnowy w Puszczy Wkrzańskiej
Źródło: Mateusz War, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6544596, licencja: CC BY-SA 3.0.
RvKeWlfRygxYB
Na zdjęciu las liściasty. Na pierwszym planie niskie, bardzo młode drzewka, ściółka pokryta opadłymi liśćmi oraz niskimi roślinami i z rzadka mchem. Na dalszym planie dęby i buki, w oddali jedno przewalone drzewo (wykrot).
Grąd na Pojezierzu Wielkopolskim
Źródło: Pasqdnik, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3984677, licencja: CC BY-SA 4.0.
R1QLzkPPSPIKT
Na zdjęciu las liściasty porastający bagienne siedliska, wysoki poziom wody stojącej. Na kępach wokół szyi korzeniowej drzew drobne rośliny, z wody wystają kępy roślin bagiennych.
Ols (olszyna) w Puszczy Białowieskiej
Źródło: Julo, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2062703, domena publiczna.
RK4mdarD4DsCn
Na zdjęciu las mieszany. Wysokie drzewa oraz młodsze, kilkuletnie; widać jedno przewalone drzewo oraz jedno zeschnięte, pozbawione kory. Las jest gęsty.
Pierwotny las Puszczy Jodłowej
Źródło: Jolanta Dyr, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1PZjKWOrLUU6
Na zdjęciu łagodne stoki porośnięte lasem mieszanym. Na pierwszym planie wysokie trawy, pośrodku zdjęcia przebiega ścieżka. W oddali widać góry, które rozciągają się na całej szerokości zdjęcia. Zachmurzenie niewielkie z występującymi chmurami kłębiastymi.
Lasy mieszane w Karpatach
Źródło: Rwers, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
RLb08saGZiNob
Na zdjęciu szeroka, trawiasta grań, na stokach pojedyncze krzewy kosodrzewiny. Przez szczyty przebiega szlak turystyczny. W lewym dolnym rogu zdjęcia widać odpoczywającą turystkę.
Kępy kosodrzewiny na trawiastych halach w Tatrach
Źródło: Opioła Jerzy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=920639, licencja: CC BY-SA 2.5.
R1La1uN1FDLYO
Na zdjęciu kępy mchów pośród suchych traw. Pnie drzew. W tle las. Trawy są koloru słomkowego.
Torfowisko koło Zieleńca w Sudetach
Źródło: Jacek Halicki, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=29581725, licencja: CC BY-SA 3.0.
R19uYlm1d3drl
Na zdjęciu skoszona łąka, siano ustawione w wysokie kopce. Siano jest koloru słomkowo‑zielonego. W tle las, głównie drzewa iglaste.
Trawiasta łąka zagospodarowana przez człowieka
Źródło: Jerzy Opioła, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
R8smDUPBvmc7T
Na zdjęciu znajdują się pola pszenicy. Są lekko falowane, rozciągają się po horyzont. Na pierwszym planie zbliżenie na grube i długie kłosy z ziarnami zboża. W oddali inne, zielone pole uprawne oraz linia lasu.
Pszenica – roślina uprawiana przez człowieka
Źródło: Karoldo97, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=20356481, licencja: CC BY-SA 3.0.
RZiqT2IuQqqC2
Na zdjęciu kwitnące drzewa owocowe. Podłoże porośnięte niską, zieloną trawą i kwitnącymi mniszkami lekarskimi.
Owocowe drzewa w sadzie posadzone przez człowieka
Źródło: Ratomir Wilkowski, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8501552, licencja: CC BY-SA 3.0.
RnlUSWSP50CLM
Na zdjęciu aleja w parku, na środku kwietniki z czerwonymi i białymi kwiatami, po bokach latarnie, wysokie drzewa, spacerowicze.
Stworzony przez człowieka Park Zdrojowy w Polanicy
Źródło: Jacek Halicki, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=28633593, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 6
Naturalna roślinność w Polsce to lasy liściaste i mieszane. Jednak w wielu regionach naszego kraju mówi się o monokulturze sosny. Wyjaśnij to pojęcie.
R1HBR3FjnU2rB
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Monokultura ogólnie to system rolniczy lub leśny, który polega na wieloletnim uprawianiu na tym samym obszarze roślin jednego gatunku bądź o podobnych wymaganiach glebowych.
Monokultura sosny to system leśny powstający w wyniku sztucznego odnawiania drzewostanu sosną zwyczajną przez człowieka.
ig0DrBcVI8_d5e378
3. Znaczenie lasów
Lasy zajmują ok. 30 % (2020 r.) obszaru Polski. Jest to wartość przeciętna jak na warunki europejskie – są kraje silniej i słabiej zalesione. Lesistość to udział powierzchni lasów w ogólnej powierzchni kraju, województwa itp.
RdlmbxJIziHf0
Mapa przedstawia lesistość na obszarze wszystkich województw w Polsce. Na mapie przedstawiono lesistość w województwach. Granice województw zaznaczone są czerwoną linią. Granice powiatów zaznaczone są czarną linią. Powierzchnie powiatów mają kolor zielony, użyto sześciu odcieni. Nasyceniem kolorów oznaczono udział lasów w ogólnej powierzchni powiatów. Poszczególne kolory rozkładają się nierównomiernie i występują na mapie w zbliżonych ilościach. Najciemniejszy kolor jest w województwach zachodnich i na południowym wschodzie Polski. Na mapie opisano nazwy województw i opisano procentowy udział lasów w poszczególnych województwach. Lesistość w województwach: lubuskie 49,2% podkarpackie 37,9% pomorskie 36,3% zachodniopomorskie 35,4% śląskie 31,9% warmińsko‑mazurskie 31,0% podlaskie 30,7% dolnośląskie 29,7% małopolskie 28,6% świętokrzyskie 28,1% opolskie 26,6% wielkopolskie 25,7% kujawsko‑pomorskie 23,4% lubelskie 23,1% mazowieckie 23,0% łódzkie 21,3%. Czerwonymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie. Po lewej stronie mapy na dole w legendzie umieszczono w pionie sześć prostokątów i opisano procentowy udział lasów w ogólnej powierzchni powiatów od dziesięciu procent – kolor najjaśniejszy, do pięćdziesięciu procent – kolor najciemniejszy. Po lewej stronie mapy umieszczono tabelę, w której przedstawiono lesistość w wybranych państwach Europy: Polska 29,4% Niemcy 31,1% Republika Czeska 33,7% Słowacja 39,7% Ukraina 16,1% Białoruś 41,5% Litwa 33,2% Fed. Rosyjska 42,9% Finlandia 68,5% Szwecja 63,4% Norwegia 31,6% Islandia 0,3% Dania 13,6% Holandia 8,8% Wlk. Brytania 11,8% Francja 29,2% Hiszpania 36,0% Włochy 30,4% Szwajcaria 30,0% Austria 46,0% Węgry 21,9% Rumunia 27,7% Grecja 29,6%
Lesistość w wybranych państwach europejskich i w województwach Polski (2020 r.)
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 7
Z tabeli powyżej odczytaj nazwy najbardziej i najmniej zalesionych państw w Europie. Wskaż państwa o lesistości podobnej jak w Polsce.
Na mapie powyżej znajdź województwa zalesione najsilniej i najsłabiej.
Odczytaj wartość lesistości w swoim województwie. Jeśli znacząco odbiega ona od wartości średniej dla całego kraju, to wyjaśnij tego przyczyny.
Wskaż województwa oraz państwa europejskie o lesistości podobnej jak w twoim województwie.
Na podstawie opisu mapy powyżej wymień nazwy najsilniej i najsłabiej zalesionych państw w Europie. Wskaż państwa o lesistości podobnej jak w Polsce.
Na podstawie opisu mapy powyżej wymień województwa zalesione najsilniej i najsłabiej.
Z opisu mapy powyżej odczytaj wartość lesistości w swoim województwie. Jeśli znacząco odbiega ona od wartości średniej dla całego kraju, to wyjaśnij tego przyczyny.
Wymień województwa oraz państwa europejskie o lesistości podobnej jak w twoim województwie.
R6selem96NDx1
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W celu znalezienia danych o swoim województwie możesz skorzystać ze strony internetowej banku danych o lasach państwowych - www.bdl.lasy.gov.pl
Najbardziej zalesione państwa w Europie to: Finlandia (68,5 %), Szwecja (63,4 %) oraz Austria (46 %). Najmniej zalesione państwa na naszym kontynencie to: Islandia (0,3 %), Holandia (8,8 %) oraz Dania (13,6 %). Podobną lesistość jak Polska (29,4 %) zaobserwować możemy we Francji (29,2 %), Włoszech (30,4 %), Szwajcarii (30 %) czy Grecji (29,6 %).
Najsilniej zalesione województwa w Polsce to: lubuskie (49,2 %), podkarpackie (37,9 %) oraz pomorskie (36,3 %). Z kolei najsłabiej zalesione województwa w naszym kraju to: łódzkie (21,3 %), mazowieckie (23 %) oraz lubelskie (23,1 %).
Las jest formacją roślinną składającą się z warstwy runa, podszytu i drzew. Stanowi on wielkie zbiorowisko roślin będące jednocześnie środowiskiem życia wielu zwierząt i innych organizmów. Także w życiu człowieka las odgrywa istotną rolę – m.in. dostarcza drewna, grzybów i owoców leśnych.
R1M0pWLk2zuHf
Na ilustracji schemat przedstawiający funkcje lasów. 1. Ekosystem: zbiorowisko roślin, głównie drzew, będące środowiskiem życia zwierząt i mikroorganizmów. 2.„Zielone płuca”: w wyniku fotosyntezy do atmosfery dostarczany jest tlen. 3. Czynnik glebotwórczy: tworzy się poziom ściółki, który przekształcany jest w poziom próchniczny. 4. Bogactwo naturalne: Człowiek wykorzystuje – drewno, żywicę, nasiona, sadzonki, zbiera runo leśne, poluje na zwierzęta, uprawia turystykę; człowiek chroni – opryskuje, zalesia, odnawia, tworzy szkółki leśne, ustanawia prawne formy ochrony.
Główne funkcje lasów w Polsce
Źródło: ContentPlus, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8
Opisz poniżej, w jaki sposób lasy są wykorzystywane w Twojej okolicy. Zastanów się, czy jest to odpowiednie użytkowanie. Przypomnij sobie, jakie korzyści las daje Tobie.
RWk4KveonrIF0
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Lasy, poza dostarczaniem drewna, mogą pełnić szereg innych funkcji. Między innymi: funkcje turystyczne, rekreacyjne, edukacyjne, wodochronne czy glebochronne.
Pozyskiwanie drewna to największa korzyść z lasu dla gospodarki. Od dawna drewno było używane do ogrzewania i do wznoszenia różnych budowli (domów, mostów, ogrodzeń). W kopalniach stawiało się grube drewniane słupy podtrzymujące górną warstwę skał (tzw. kopalniaki lub stemple). Pod torami układane były drewniane podkłady kolejowe. Napowietrzne linie energetyczne i telekomunikacyjne wisiały na drewnianych słupach. Dziś drewno zużywane jest głównie do produkcji papieru i mebli, a także nadal w budownictwie. Do wszystkich tych celów wycinane były wielkie powierzchnie leśne, aż zostało ich mniej niż 30 %. Dopiero w latach 90. XX wieku zaczęto w większym stopniu dbać o polskie lasy. Na dużą skalę podjęto działania mające służyć zalesianiu nowych terenów i odnawianiu zubożałych drzewostanów. Dało to taki skutek, że mimo stale rosnącego pozyskania drewna stopniowo wzrasta powierzchnia lasów.
R7v7EtpZJ9ytR
Symulacja przedstawiająca pozyskanie drewna oraz zmiany lesistości Polski w latach 1995–2020. Wartości prezentujące ilość pozyskanego drewna w milionach metrów sześciennych w wybranych latach.
1995 20,4; 2000 26; 2005 29,7; 2008 32,4; 2009 32,7; 2010 33,6; 2011 34,9; 2012 35; 2013 37,9; 2014 39,8; 2015 40,3; 2016 40,9; 2017 44,3; 2018 45,6; 2019 42,4; 2020 39,7.
Wartości prezentujące lesistość wyrażoną w procentach w wybranych latach.
1995 28,00; 2000 28,30; 2005 28,80; 2008 29,00; 2009 29,10; 2010 29,20; 2011 29,20; 2012 29,30; 2013 29,40; 2014 29,40; 2015 29,50; 2016 29,50; 2017 29,60; 2018 29,60; 2019 29,60; 2020 29,60.
Symulacja przedstawiająca pozyskanie drewna oraz zmiany lesistości Polski w latach 1995–2020. Wartości prezentujące ilość pozyskanego drewna w milionach metrów sześciennych w wybranych latach.
1995 20,4; 2000 26; 2005 29,7; 2008 32,4; 2009 32,7; 2010 33,6; 2011 34,9; 2012 35; 2013 37,9; 2014 39,8; 2015 40,3; 2016 40,9; 2017 44,3; 2018 45,6; 2019 42,4; 2020 39,7.
Wartości prezentujące lesistość wyrażoną w procentach w wybranych latach.
1995 28,00; 2000 28,30; 2005 28,80; 2008 29,00; 2009 29,10; 2010 29,20; 2011 29,20; 2012 29,30; 2013 29,40; 2014 29,40; 2015 29,50; 2016 29,50; 2017 29,60; 2018 29,60; 2019 29,60; 2020 29,60.
Wykres i tabelka z pozyskiwania drewna oraz zmiany lesistości Polski w latach 1995‑2020
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Symulacja przedstawiająca pozyskanie drewna oraz zmiany lesistości Polski w latach 1995–2020. Wartości prezentujące ilość pozyskanego drewna w milionach metrów sześciennych w wybranych latach. 1995 20,4; 2000 26; 2005 29,7; 2008 32,4; 2009 32,7; 2010 33,6; 2011 34,9; 2012 35; 2013 37,9; 2014 39,8; 2015 40,3; 2016 40,9; 2017 44,3; 2018 45,6; 2019 42,4; 2020 39,7. Wartości prezentujące lesistość wyrażoną w procentach w wybranych latach. 1995 28,00; 2000 28,30; 2005 28,80; 2008 29,00; 2009 29,10; 2010 29,20; 2011 29,20; 2012 29,30; 2013 29,40; 2014 29,40; 2015 29,50; 2016 29,50; 2017 29,60; 2018 29,60; 2019 29,60; 2020 29,60.
Korzyścią z odpowiednio prowadzonej polityki leśnej jest także wzrastająca populacja dzikich zwierząt żyjących w naszych lasach.
Tabela. Zmiany liczebności dzikich zwierząt łownych i chronionych w Polsce
RC2DnCSmo5uKV
Tabele z danymi prezentującymi liczebność ważniejszych zwierząt łownych i ważniejszych zwierząt chronionych od roku dwutysięcznego do dwa tysiące dwudziestego roku.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., na podstawie danych BDL GUS, licencja: CC BY-SA 3.0.
Plik PDF o rozmiarze 528.16 KB w języku polskim
Polecenie 9
Przeanalizuj dane z powyższych tabel i pogrupuj zwierzęta w 3 kategorie – o rosnącej liczebności, o mniej więcej stałej liczebności i o malejącej liczebności.
Podaj przykłady zwierząt żyjących w lasach znajdujących się w Twojej okolicy.
RBrFOfvP5buJR
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przeanalizuj dane i sprawdź, liczba których zwierząt spada, utrzymuje się, a których rośnie na przestrzeni lat.
Zwierzęta o stałej liczebności: lisy, niedźwiedzie, rysie, wilki, głuszcze.
Zwierzęta o malejącej liczebności: kuropatwy, cietrzewie.
ig0DrBcVI8_d5e464
Podsumowanie
Główne czynniki glebotwórcze to skała macierzysta, klimat, woda, roślinność, zwierzęta, ukształtowanie powierzchni, działalność człowieka, czas.
W Polsce dominują słabe gleby bielicowe i płowe oraz nieco lepsze brunatne. Mało jest gleb najlepszych (czarnoziemy) i bardzo dobrych (mady, czarne ziemie).
Roślinność naturalna w Polsce to przede wszystkim lasy – liściaste i mieszane oraz iglaste.
Najwięcej lasów pokrywa północno‑zachodnią część Polski, a najmniej – centralną.
Inna roślinność naturalna to torfowiska oraz łąki. Sztucznymi formacjami roślinnymi, tj. stworzonymi przez człowieka, są uprawy i zieleń miejska.
Największe znaczenie w gospodarce leśnej ma pozyskanie drewna.
W Polsce corocznie stopniowo zwiększa się zalesienie.
Praca domowa
Wydrukuj poniższą mapę gleb Polski i ją pokoloruj. Dzięki temu dokładnie poznasz rozmieszczenie poszczególnych rodzajów gleb w naszym kraju.
Wydrukuj poniższą mapę i uzupełnij w niej wpisy dotyczące liczebności wybranych zwierząt chronionych – żubrów, kozic, niedźwiedzi, rysi i wilków – żyjących na wolności w lasach poszczególnych województw. Dla każdego gatunku użyj innego koloru.
Załącznik 3. Stan liczebny zwierząt chronionych w 2020 roku.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Plik PDF o rozmiarze 399.78 KB w języku polskim
Określ liczbę wybranych zwierząt chronionych – żubrów, kozic, niedźwiedzi, rysi i wilków – żyjących na wolności w lasach poszczególnych województw.
R6ujBbOOsrZ4g
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ig0DrBcVI8_d5e645
Słownik
bonitacyjna klasa gleby
bonitacyjna klasa gleby
stopień przydatności gleby do celów rolniczych; najlepsza jest klasa I, a najgorsza klasa VI
bór
bór
las iglasty z niewielkimi domieszkami drzew liściastych; zdecydowanie dominuje w nim sosna, a ponadto występuje świerk, dąb, brzoza, jodła; rośnie przeważnie na słabych glebach bielicowych wytworzonych na piaskach polodowcowych
gleba
gleba
powierzchniowa, biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej składająca się z cząstek mineralnych i organicznych oraz z powietrza i wilgoci
glebotwórczy proces
glebotwórczy proces
ogół wzajemnych powiązań i oddziaływań czynników glebotwórczych (skały macierzystej, wody, klimatu, organizmów żywych, rzeźby terenu, działalności człowieka) prowadzący do powstania gleby
glejowy poziom
glejowy poziom
występuje w spągu (w dolnej części) gleby; powstaje w środowisku beztlenowym; charakteryzuje się niebieską barwą
grąd
grąd
wielogatunkowy las liściasty, niekiedy z domieszką jodły lub modrzewia; główne gatunki drzew to grab i dąb (w dąbrowach), a poza tym buk (w buczynach), brzoza (w brzezinach), klon, osika, jarzębina; rośnie na dobrych, zazwyczaj wilgotnych glebach brunatnych
łęg
łęg
wielogatunkowy las liściasty powstały w środowisku wilgotnym, najczęściej w dolinach rzek; składają się na niego wierzby, topole, jesiony, wiązy, dęby, olsze; cechuje się bardzo bogatym runem leśnym; w podłożu występują żyzne gleby brunatne, czarne ziemie bagienne lub mady
ols (olszyna)
ols (olszyna)
las liściasty z dominacją olszy czarnej; oprócz niej występuje brzoza, jesion i wierzba; powstaje w środowisku wody stojącej, najczęściej na bagnach i torfowiskach
produktywność gleby
produktywność gleby
zdolność gleby do produkcji biomasy, czyli wydawania plonów
próchniczny poziom
próchniczny poziom
powstaje przy udziale organizmów zwierzęcych, które rozdrabniają i mieszają resztki roślinne z mineralną częścią gleby; grubość warstwy próchnicy decyduje o jakości gleby
urodzajność gleby
urodzajność gleby
rzeczywista żyzność glebyżyzność glebyżyzność gleby, tj. żyzność naturalna poprawiona działaniami człowieka, np. nawożeniem, nawadnianiem, melioracjami
wmywania poziom (iluwialny)
wmywania poziom (iluwialny)
miejsce gromadzenia się związków chemicznych przenoszonych przez wodę
wymywania poziom (eluwialny)
wymywania poziom (eluwialny)
woda wypłukuje z niego i rozpuszcza składniki pokarmowe, które następnie przenoszone są w głąb gleby
żyzność gleby
żyzność gleby
naturalna zdolność gleby do dostarczania roślinom składników pokarmowych oraz wody i powietrza
ig0DrBcVI8_d5e890
Ćwiczenia
2
Ćwiczenie 1
R19KlO1UKzWE11
Wskaż czynniki, które mają wpływ na powstanie i rozwój gleby. Możliwe odpowiedzi: 1. skała macierzysta, 2. fazy Księżyca, 3. wpływ sąsiadujących z Ziemią planet – Wenus i Marsa, 4. woda, 5. klimat, 6. Unia Europejska, 7. roślinność, 8. zwierzęta, 9. działalność człowieka
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R2phf0JIBREFq
Ćwiczenie 2
Połącz w pary nazwy gleb z odpowiednim opisem. czarnoziem Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową mada rzeczna Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową gleba brunatna Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową rędzina Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową bielica Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową
Połącz w pary nazwy gleb z odpowiednim opisem. czarnoziem Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową mada rzeczna Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową gleba brunatna Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową rędzina Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową bielica Możliwe odpowiedzi: 1. gleba powstająca z utworów piaszczystych pochodzenia lodowcowego i rzecznego; tworzy się w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego, 2. międzystrefowa płytka gleba powstała na skałach wapiennych, 3. gleba wytwarzająca się z glin zwałowych, piasków na glinie, piaskowców i łupków fliszowych, 4. gleba powstała w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody, który akumulowany jest w wyniku wytracania energii wody, 5. bardzo żyzna gleba o głębokim, czarnym poziomie próchniczym; powstaje ze skał bogatych w węglan wapnia pod roślinnością stepową
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Scharakteryzuj glebę bielicową i czarnoziem. Podaj, co różni te dwie gleby.
R1RlGsI7vFvpF
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 3
RfYy8Rm1ICfgS1
Nazwę każdej z gleb przyporządkuj do odpowiedniej kategorii. gleba najlepsza Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa gleby dobre Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa gleby słabe Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa
Nazwę każdej z gleb przyporządkuj do odpowiedniej kategorii. gleba najlepsza Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa gleby dobre Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa gleby słabe Możliwe odpowiedzi: 1. brunatna, 2. mada, 3. rędzina, 4. górska, 5. bielica, 6. bagienna, 7. czarna ziemia, 8. czarnoziem, 9. płowa
Nazwę każdej z gleb przypisz do odpowiedniej kategorii.
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 4
R12iExswf7anu1
Wskaż miejsca występowania czarnoziemów. Możliwe odpowiedzi: 1. na Lubelszczyźnie, Opolszczyźnie i w Małopolsce, 2. nad morzem i w Tatrach, 3. na Mazowszu i w Wielkopolsce, 4. na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim, 5. na Wyżynie Śląskiej i Nizinie Podlaskiej
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5
Rmi5Cu6FFXGMu1
Do gleby dopasuj element środowiska przyrodniczego, który jest z nią związany. buk Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina rzeka Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina sosna Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina torf Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina wapień Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina
Do gleby dopasuj element środowiska przyrodniczego, który jest z nią związany. buk Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina rzeka Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina sosna Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina torf Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina wapień Możliwe odpowiedzi: 1. mada, 2. bagienna, 3. bielica, 4. brunatna, 5. rędzina
Do nazwy gleby dopasuj nazwę związanego z nią elementu środowiska przyrodniczego.
bagienna, bielica, rędzina, brunatna, mada
buk
rzeka
sosna
torf
wapień
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 6
RliLwTE5DVpQ61
Wskaż obszary w Polsce, w których występuje najwięcej lasów. Możliwe odpowiedzi: 1. na pojezierzach i w górach, 2. nad morzem i na nizinach, 3. na wyżynach i w kotlinach, 4. nad rzekami i w miastach, 5. na bagnach i w depresjach
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 7
R6p1YyNoVNZAm
Przykłady roślinności w Polsce.
Dobierz podpisy do zdjęć
Przykłady roślinności w Polsce.
Dobierz podpisy do zdjęć
Źródło: Zdjęcie dodane przez Martins Krastins, https://www.pexels.com/photo-license/, [online], dostępny w internecie:https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/selektywna-ostrosc-pnia-drzewa-808197/ Adrian Grycuk, CC BY-SA 3.0 pl, [online], dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=81248538 Autorstwa Kenraiz, CC BY-SA 4.0, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5332079 Andrzej Otrębski, CC BY-SA 3.0, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22197276 CC0, dostępny w internecie: https://www.hdwallpapers.in/beautiful_view_of_farm_land_hd_nature-wallpapers.html Gżdacz, CC BY-SA 3.0, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21973221 CC BY-SA 3.0, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=170187 Olidudlatdeysok, CC BY-SA 3.0, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8687649, licencja: CC BY-SA 3.0.
Podaj przykłady roślinności występującej: na pojezierzu, w górach i na terenach podmokłych.
R1EIeadhq1JiZ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Zastanów się, jakie czynniki mają wpływ na występowanie danego rodzaju roślinności na określonym terenie.
Pokaż odpowiedź
Na pojezierzach występują grądy, na terenach podmokłych ols (olszyna), w górach kosodrzewina.
3
Ćwiczenie 8
R1Ksi6nqKSZ7T1
Łączenie par. Oceń, czy stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.. Pozyskanie drewna w naszym kraju stale zmniejsza się.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Lasy zajmują około 30 % powierzchni Polski.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wszystkie zwierzęta żyjące w naszych lasach są pod ochroną.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Powierzchnia lasów w Polsce stopniowo wzrasta.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Oceń, czy stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.. Pozyskanie drewna w naszym kraju stale zmniejsza się.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Lasy zajmują około 30 % powierzchni Polski.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wszystkie zwierzęta żyjące w naszych lasach są pod ochroną.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Powierzchnia lasów w Polsce stopniowo wzrasta.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.