Podstawy współczesnej gospodarki
Funkcjonowanie gospodarki uzależnione jest od przepływu informacji. Kluczem do sukcesu jest umiejętność stawiania pytań. Pytają zarówno producenci, czyli wytwórcy dóbr (towarów i usług), handlowcy, czyli pośrednicy, sprzedawcy dóbr, jak i konsumenci, czyli nabywcy dóbr.
osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej, niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością zawodową czy gospodarczą
Podzielcie się na dwie grupy: konsumentów i producentów.
KONSUMENCI
Przygotujcie listę zagadnień, na które konsument powinien zwrócić uwagę przed świadomym zakupem nowego telefonu komórkowego.
PRODUCENCI
Ułóżcie listę działań, które ułatwiają producentom skuteczne wprowadzenie na rynek nowych produktów. Porównajcie wyniki waszej pracy z wynikami pracy pozostałych uczniów w klasie.
Podstawy współczesnej gospodarki
opisać sposób gospodarowania w epoce średniowiecza i czasach nowożytnych;
określać różnice między rzemieślniczymi i fabrycznymi formami produkcji;
wyjaśniać najważniejsze cechy gospodarki kapitalistycznej.
czym jest ekonomia;
na czym polega gospodarowanie;
definiować najważniejsze kategorie ekonomiczne.
Ekonomia
Gospodarka jest niczym złożony mechanizm. Aby dobrze rozumieć jej funkcjonowanie, trzeba poznać podstawy wiedzy ekonomicznej.
nauka o prawach, jakie rządzą gospodarką, czyli produkcją, wymianą i podziałem dóbr w społeczeństwie
Decyzje ekonomiczne podejmujemy, aby osiągnąć określone i założone cele. W obszarze gospodarczym istotne są decyzje w ramach procesów produkcji, dystrybucji, wymiany i konsumpcji dóbr (towarów i usług). Nazywamy to gospodarowaniem.
Schemat, który przedstawia proces produkcji, dystrybucji, wymiany i konsumpcji dóbr (towarów i usług).
Proces produkcji, jako pierwszy etapie w gospodarowania.
Jest to wszelka działalność człowieka służąca wytworzeniu dóbr (produktów i usług).
Z jednej strony ma ona przynosić zysk producentowi, z drugiej - zaspokoić potrzeby społeczne.
Widoczna fabryka, kominy fabryczne, dym z komina fabrycznego.
Dystrybucja, jako drugi etap gospodarowania.
Na tym etapie następuje planowanie, organizowanie i kontrolowanie sposobu przemieszczania gotowych produktów z miejsc ich wytworzenia do miejsc sprzedaży.
Dystrybucji towarzyszy wymiana, czyli handel - zjawisko ekonomiczne polegające na przekazywaniu dóbr pomiędzy ich dostawcami i odbiorcami. Widoczne auto dostawcze.
Konsumpcja jako ostatni etap gospodarowania.
Konsumpcja, która polega na użytkowaniu dóbr, czyli zaspokajaniu potrzeb. Widoczny portfel.
Gospodarka i system gospodarczy
Podejmowanie decyzji dotyczących produkcji, dystrybucji i konsumpcji odbywa się w ramach systemu nazywanego gospodarką.
Ewolucja gospodarki
Gospodarka w wersji pierwotnej opierała się na wytwarzaniu dóbr na własny użytek. Służyła zaspokajaniu potrzeb swoich i członków rodziny. To gospodarka naturalna.
Kiedy wytworzenie większej ilości dóbr umożliwiło wymianę, nastąpił kolejny etap rozwoju – gospodarka towarowa (towar za towar). Taką wymianę nazywamy barterem.
Kiedy pojawił się pieniądz jako pośrednik obrotu, powstała gospodarka towarowo‑pieniężna (dominująca obecnie na świecie).
Oprócz podziału historycznego można zastosować podział gospodarki na sektory gospodarcze.
działalność gospodarcza dostarczająca produkty lub usługi o podobnym charakterze; zamiennie używa się określeń: branża, rynek. Do sektorów gospodarczych zaliczamy: rolnictwo, przemysł, usługi
ogólne zasady, według których organizowana jest aktywność ekonomiczna społeczeństwa; występują różne koncepcje zarządzania procesami gospodarczymi; Gospodarka może być koordynowana za pośrednictwem rynku bądź bezpośrednio przez państwo; w pierwszym wypadku mamy do czynienia z gospodarką rynkową (wolnorynkową), w drugim – z gospodarką zarządzaną centralnie (planową)
Gospodarka wolnorynkowa
W gospodarce wolnorynkowej (rynkowej) decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze, czyli gospodarstwa domowe, gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, państwo – podmioty kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku.
Podstawowe zasady gospodarki rynkowej:
wolność gospodarcza;
własność prywatna;
zasada konkurencji.
Własność, wolność i konkurencja w gospodarce
prawo własności oznacza, że właściciel może czynić z posiadaną rzeczą (własnością) wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego; właściciel ma prawo korzystania z rzeczy i pobierania pożytków z jej użycia; może też nią rozporządzać
Wyobraź sobie, że jako osoba pełnoletnia jesteś właścicielem samochodu. W rozumieniu prawa samochód jest rzeczą, w tym przypadku twoją własnością. Wyjaśnij, co w praktyce znaczy, że masz prawo korzystania i pobierania pożytków z użycia.
jest rozumiana jako swoboda podejmowania działalności gospodarczej, czyli działalności pozbawionej ingerencji państwa
proces, dzięki któremu uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych elementów wpływających na decyzję zawarcia transakcji
Konkurencja nie zachodzi między kupującym i sprzedającym, ale między kupującymi i sprzedającymi. W pełni konkurencyjny rynek składa się z wielu kupujących i sprzedających poszukujących okazji lub gotowych do wejścia na rynek, gdy okazja się pojawi.
Pojęcie rynku
Czym jest rynek? W ekonomii to nie miejsce, lecz proces. To ogół transakcji kupna i sprzedaży. Proces, który dochodzi do skutku w momencie, kiedy jedna strona rynku – sprzedający, spotyka się z drugą – kupującym.
proces polegający na tym, że kupujący i sprzedający określają, co mają zamiar kupować i sprzedawać oraz na jakich warunkach; inaczej ujmując, w tym procesie podmioty określają ceny i ilość dóbr, które mają zamiar kupić i sprzedać
Popyt i podaż
W gospodarce wolnorynkowej proces produkcji, dystrybucji i konsumpcji kształtowany jest poprzez swobodną „grę” popytu i podaży.
zapotrzebowanie na dane dobro (towary i usługi), za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując odpowiednią sumą pieniędzy; inaczej mówiąc, to poparta odpowiednimi zasobami chęć klienta nabycia dóbr i usług w danym momencie i miejscu
Ilustracja, która przedstawia wykres krzywej popytu.
Na osi poziomej wykresu umieszczona jest ilość produktu (Q).
Na osi pionowej jego cena (P).
Funkcja popytu (D) ma nachylenie ujemne.
Gdy ilość nabywanego dobra rośnie, jego cena spada. Gdy cena produktu lub usługi spada, przesuwamy się wzdłuż krzywej popytu w dół, a gdy cena rośnie - w górę.
podaż to relacja między ilością dóbr (towarami, usługami), którą producenci są skłonni oferować w danym czasie, a ich ceną
Ilustracja, która przedstawia wykres krzywej podaży.
Cenę produktu umieszczono na osi pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej.
Punkty, które leżą na krzywej podaży (B,A) pokazują wielkość podaży przy różnym poziomie cen, zmiany ceny oraz zmiany wielkości podaży.
Na rynku istotnym elementem dla obu stron jest informacja o cenie. To cena informuje kupującego, ile musi zapłacić za dane dobro (towar lub usługę), a sprzedającego – ile zarobi, oddając prawo do dysponowania danym dobrem.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Ilustracja, która prezentuje schemat: rodzaje cen.
Zgodnie ze schematem wyróżniamy:
- cenę producenta;
- cenę hurtową;
- cenę detaliczną;
- cenę brutto;
- cenę netto.
Cena producenta - cena, po jakiej producent oferuje swoje produkty kupującym bezpośrednio od niego (w większej ilości).
Cena hurtowa - cena pośrednia (bez marży ze sklepu), gdy do ceny producenta doliczymy marżę hurtowni.
Cena detaliczna - cena, po której oferuje się klientowi produkt. Wliczone są w nią wszystkie elementy kosztów.
Cena brutto - cena z naliczonym podatkiem pośrednim, np. VAT.
Cena netto - cena bez naliczania wartości podatków.
Podsumowanie
Laureat Nagrody Nobla Milton Friedman stwierdził kiedyś: „Tym, co sprawia, że jest ona (ekonomia) najbardziej fascynującą, jest to, że jej fundamentalne zasady są tak proste, że każdy jest w stanie je zrozumieć, jednak… niewielu je rozumie”. Wydaje się, że poznawanie ekonomii i czytanie o zjawiskach, procesach ekonomicznych jest najlepszą metodą, aby znaleźć się w gronie tych, dla których ta wiedza jest nie tylko ciekawa, ile i użyteczna na co dzień.
Ilustracja, która prezentuje Polski rynek motoryzacyjny 2020.
Wykres uwzględnia:
marki najczęściej wybierane przez klienta indywidualnego;
marki najczęściej wybierane przez firmy;
liczbę aut zarejestrowanych przez osoby prywatne;
liczbę aut zarejestrowanych przez firmy.
W 2020 marki aut, które były najczęściej wybierane przez klienta indywidualnego:
Yaris 2425;
Corolla 1588;
Duaster 1125;
Fabia 1083;
Tipo 1031;
Tuscon 982;
RAV4 961;
Octawia 947;
Kamiq 869;
Aygo 863.
W 2020 marki aut najczęściej wybierane przez firmy:
Corolla 3726;
Octavia 3604;
Fabia 2340;
Yaris 1833;
Golf 1665;
Superb 1591;
CHR 1429;
Passat 1407;
Clio 1398;
RAV4 1375.
Liczba aut zarejestrowanych przez osoby prywatne w 2020:
- 35 137 szt. (-27,33%).
Liczba aut zarejestrowanych przez firmy w 2020:
- 72 504 szt. (-20,72%).
Wymień marki aut, które były najczęściej wybierane w 2020 roku przez klienta indywidualnego i firmy.