W przyrodzie występują kwasy karboksylowe. Można je znaleźć w kwiatach winorośli, jabłkach, a nawet w ziarnach kawy i kakao. Nazwy zwyczajowe kwasów karboksylowych są związane z miejscem występowania. Na przykład „ocet” to potoczna nazwa roztworu kwasu octowego. Kwas szczawiowy znajduje się w liściach szczawiu i rabarbarze, zaś mrówki wydzielają kwas mrówkowy. Słowo „kwas” wskazuje na wspólne właściwości.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
budowę cząsteczek kwasów karboksylowych;
sposób rysowania wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych) kwasów karboksylowych;
nazwy systematyczne (lub zwyczajowe) kwasów karboksylowych.
Nauczysz się
jakie właściwości fizyczne i chemiczne mają kwas octowy (etanowy) oraz mrówkowy (metanowy)
jakie właściwości fizyczne i chemiczne mają kwas propanowy (propionowy) oraz butanowy (masłowy)
zapisywać równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów karboksylowych;
zapisywać równania reakcji spalania całkowitego kwasów karboksylowych;
zapisywać równania reakcji otrzymywania soli kwasów karboksylowych.
iRN5MO2TBN_d5e158
1. Kwas octowy (etanowy)
RZbVkTQOahppX1
OcetocetOcet jest stosowany w kuchni jako przyprawa lub środek konserwujący żywność. Z pewnością znasz jego kwaśny smak. Z etykiety można się dowiedzieć, że jest –procentowym wodnym roztworem kwasu octowego. Ten z kolei, jako produkt skwaśniałego wina, towarzyszy człowiekowi od najdawniejszych czasów.
Ciekawostka
R18nvooRqESZr1
Bezwodny kwas octowy w temperaturze poniżej przybiera postać bezbarwnej masy. Wyglądem przypomina lód – stąd nazwa „kwas lodowaty”.
Ciekawostka
W zależności od surowca poddanego fermentacji, rozróżnia się ocet spirytusowyocet spirytusowyocet spirytusowy, winny, owocowy, słodowy, piwny, melasowy czy ryżowy. Ten używany do przygotowania marynat i majonezów, nadaje im charakterystyczny smak i aromat. Spożywany w niewielkich ilościach wzmaga apetyt i poprawia trawienie. Jest również stosowany w gospodarstwie domowym jako środek dezynfekujący i czyszczący.
Doświadczenie 1
Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na zbadaniu podstawowych właściwości kwasu octowego. Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
Ra5v1P1tO6GGT
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na zbadaniu podstawowych właściwości kwasu octowego.
Problem badawczy:
Jakie właściwości fizyczne ma kwas octowy?
Hipoteza:
Kwas octowy jest cieczą rozpuszczalną w wodzie.
Co było potrzebne:
kwas octowy;
woda;
dwa cylindry miarowe o objętości .
Przebieg doświadczenia:
Do cylindra miarowego wlano kwasu octowego. Następnie określono jego stan skupienia oraz barwę. Zbadano również zapach (delikatnie nawiewając dłonią pary w stronę nosa). Pamiętaj jednak, że zapach to jedna z właściwości chemicznych, a nie fizycznych. Do drugiego cylindra miarowego wlano wody, a następnie ostrożnie przelano kwas octowy do cylindra z wodą oraz odczytano objętość powstałej mieszaniny.
1
Polecenie 1
Obserwacje i wnioski:
R1cYzK0juOYXq
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Kwas octowy jest bezbarwną cieczą (o charakterystycznym zapachu). Po wymieszaniu kwasu octowego z wodą powstała mieszanina jednorodna, która zajęła objętość około .
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Kwas octowy jest cieczą rozpuszczalną w wodzie.
Wnioski
Kwas octowy bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jego rozpuszczaniu towarzyszy zjawisko kontrakcji objętości. Polega ono na zmianie objętości mieszaniny wskutek oddziaływań międzycząsteczkowych składników mieszaniny.
Obserwacje:
Kwas octowy jest bezbarwną cieczą (o charakterystycznym zapachu). Po wymieszaniu kwasu octowego z wodą powstała mieszanina jednorodna, która zajęła objętość około .
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Kwas octowy jest cieczą rozpuszczalną w wodzie.
Wnioski:
Kwas octowy bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jego rozpuszczaniu towarzyszy zjawisko kontrakcji objętości. Polega ono na zmianie objętości mieszaniny wskutek oddziaływań międzycząsteczkowych składników mieszaniny.
Polecenie 1
RFLreyafgKIOe
iRN5MO2TBN_d5e266
2. Właściwości chemiczne kwasu octowego (etanowego)
Badając kwas octowy, odpowiemy na pytania:
Jakie właściwości chemiczne mają niższe kwasy karboksylowe?
Czy reagują z metalami i ich tlenkami podobnie jak kwasy nieorganiczne?
Jaki wpływ na ich odczyn ma obecność grupy karboksylowej?
Czy wskaźniki w wodnych roztworach kwasów organicznych zmieniają zabarwienie tak samo jak w wodnych roztworach kwasów nieorganicznych?
Czy kwasy karboksylowe są palne?
Jakie właściwości kwasu octowego możemy odczytać z piktogramów?
R1epAa5ZkXcAE
Z piktogramów dowiadujemy się, że stężony kwas octowy jest substancją łatwopalną oraz żrącą.
Ponadto spala się niebieskim płomieniem. Produktami reakcji spalania są tlenek węgla() oraz woda.
Kwas octowy powoduje oparzenia skóry oraz stanowi niebezpieczeństwo dla oczu. Ze względu na zagrożenia, w szkolnej pracowni chemicznej nie przechowuje się stężonego roztworu kwasu etanowego. Do doświadczeń używamy jedynie roztwór kwasu octowego, którego stężenie nie przekracza .
Zapach kwasu octowego
Kwas octowy (etanowy) można bardzo łatwo rozpoznać po ostrym, charakterystycznym zapachu. Z tego względu butelkę z kwasem staramy się szybko i szczelnie zamykać.
Dysocjacja elektrolityczna niższych kwasów karboksylowych na przykładzie kwasu octowego.
Doświadczenie 2
Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające na badaniu procesu dysocjacji elektrolitycznej kwasu octowego. Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
RvZokANraoyPa
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na zbadaniu procesu dysocjacji elektrolitycznej kwasu octowego.
Problem badawczy:
Czy wodny roztwór kwasu octowego ulega dysocjacji jonowej?
Hipoteza:
Jeżeli w roztworze wodnym kwasów karboksylowych są obecne jony, to zauważymy przewodnictwo elektryczne.
Co było potrzebne:
wodny roztwór kwasu octowego (tzw. ocet);
zlewka o pojemności ;
aparat do pomiaru przewodnictwa elektrycznego.
Przebieg doświadczenia:
Zlewkę napełniono wodnym roztworem kwasu octowego o stężeniu do około objętości. Następnie zanurzono w zlewce elektrody aparatu do pomiaru przewodnictwa i obserwowano uwagę, czy żarówka się zaświeciła.
Rkc2dUhJDagno
R4rYy0EDkpo9M
1
Polecenie 2
Obserwacje i wnioski:
RQeleEWHEzf2U
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Żarówka aparatu do pomiaru przewodnictwa elektrycznego zaświeciła się.
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Kwas octowy ulega dysocjacji elektrolitycznej.
Wnioski
Przewodnictwo elektryczne roztworu potwierdziło obecność jonów w roztworze. Kwas etanowy ulega dysocjacji elektrolitycznej.
Zapis równania dysocjacji jonowej kwasu octowego:
Pamiętaj!
Kation wodoru pochodzi z dysocjacji grupy karboksylowej ().
Obserwacje:
Żarówka aparatu do pomiaru przewodnictwa elektrycznego zaświeciła się.
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Kwas octowy ulega dysocjacji elektrolitycznej.
Wnioski:
Przewodnictwo elektryczne roztworu potwierdziło obecność jonów w roztworze. Kwas etanowy ulega dysocjacji elektrolitycznej. Zapis równania dysocjacji jonowej kwasu octowego:
Polecenie 2
RKG94MGVFAWwW
Odczyn niższych kwasów karboksylowych na przykładzie kwasu etanowego
Doświadczenie 3
Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające na badaniu odczynu roztworu kwasu octowego. Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
RiSyASt4kozMs
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na zbadaniu odczynu roztworu kwasu octowego.
Problem badawczy:
Jaki odczyn wykazuje wodny roztwór kwasu octowego?
Hipoteza:
Kwas octowy wykazuje odczyn kwasowy.
Co było potrzebne:
wodny roztwór kwasu etanowego (tzw. ocet);
roztwór oranżu metylowego;
uniwersalny papierek wskaźnikowy;
dwie probówki.
Przebieg doświadczenia:
Do dwóch probówek nalano po około wodnego roztworu kwasu etanowego o stężeniu . Do jednej z probówek nalano kilka kropli roztworu oranżu metylowego, po czym zawartość probówki zamieszano. Z drugiej probówki pobrano za pomocą pręcika szklanego kilka kropli roztworu i naniesiono na uniwersalny papierek wskaźnikowy.
R1Onf9KV5HjW8
1
Polecenie 3
Obserwacje i wnioski:
RyAG9au4NTXJe
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Po wprowadzeniu oranżu metylowego roztwór zabarwił się na kolor czerwony. Uniwersalny papierek wskaźnikowy również zabarwił się na kolor czerwony.
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Roztwór kwasu octowego ma odczyn kwasowy.
Wnioski
Wodny roztwór kwasu octowego ma odczyn kwasowy – zarówno oranż metylowy, jak i uniwersalny papierek wskaźnikowy przyjmują barwę czerwoną w roztworze wodnym tego kwasu. Za odczyn kwasowy odpowiedzialne są kationy oksoniowe, które powstają podczas dysocjacji jonowej kwasu octowego w wodzie.
Obserwacje:
Po wprowadzeniu oranżu metylowego roztwór zabarwił się na kolor czerwony. Uniwersalny papierek wskaźnikowy również zabarwił się na kolor czerwony.
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Roztwór kwasu octowego ma odczyn kwasowy.
Wnioski:
Wodny roztwór kwasu octowego ma odczyn kwasowy – zarówno oranż metylowy, jak i uniwersalny papierek wskaźnikowy przyjmują barwę czerwoną w roztworze wodnym tego kwasu. Za odczyn kwasowy odpowiedzialne są kationy oksoniowe, które powstają podczas dysocjacji jonowej kwasu octowego w wodzie.
Polecenie 3
R9jiq20bXAnOu
Reakcja kwasu etanowego z wodnym roztworem wodorotlenku sodu
Doświadczenie 4
Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające na badaniu reakcji kwasu octowego z wodnym roztworem wodorotlenku sodu (zasadą sodową). Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
RHELMoCk4jGhr
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na zbadaniu reakcji kwasu octowego z wodnym roztworem wodorotlenku sodu (zasadą sodową).
Problem badawczy:
Co powstaje w wyniku reakcji kwasu octowego z zasadą sodową?
Hipoteza:
W reakcji kwasu octowego z zasadą sodową powstaje sól i woda.
Co było potrzebne:
wodny roztwór kwasu octowego (tzw. ocet);
wodny roztwór wodorotlenku sodu (zasada sodowa);
wodny roztwór oranżu metylowego;
probówka.
Przebieg doświadczenia:
Do probówki wlano około wodnego roztworu kwasu octowego o stężeniu . Następnie dodano trzy krople wodnego roztworu oranżu metylowego. Do tak przygotowanej mieszaniny dodawano kroplami zasadę sodową i obserwowano zachodzące zmiany.
Ra0uNaYXjvawN
1
Polecenie 4
Obserwacje i wnioski:
ROJq6Fs2hspfp
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Po dodaniu oranżu metylowego do probówki z kwasem octowym, roztwór przybrał czerwoną barwę. W trakcie dodawania roztworu roztworu wodorotlenku sodu następowała stopniowa zmiana zabarwienia na żółtą.
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z zasadą sodową powstaje sól i woda.
Wnioski
Kwas octowy reaguje z zasadą sodową. W wyniku reakcji powstaje sól – octan sodu – oraz woda.
Obserwacje:
Po dodaniu oranżu metylowego do probówki z kwasem octowym, roztwór przybrał czerwoną barwę. W trakcie dodawania roztworu roztworu wodorotlenku sodu następowała stopniowa zmiana zabarwienia na żółtą.
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z zasadą sodową powstaje sól i woda.
Wnioski:
Kwas octowy reaguje z zasadą sodową. W wyniku reakcji powstaje sól – octan sodu – oraz woda.
Polecenie 4
R1VVfK0KmS4NO
Reakcja kwasu octowego z metalami
Doświadczenie 5
Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające badaniu reakcji kwasu octowego z magnezem. Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
RYyUOYwoEnzX7
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na zbadaniu reakcji kwasu octowego z magnezem.
Problem badawczy:
Co powstaje w wyniku reakcji kwasu octowego z magnezem?
Hipoteza:
W reakcji kwasu octowego z magnezem powstaje sól i wodór.
Co było potrzebne:
wodny roztwór kwasu octowego (tzw. ocet);
wiórki magnezowe;
probówka;
łuczywo drewniane;
palnik spirytusowy;
zapałki.
Przebieg doświadczenia:
Do probówki wlano około wodnego roztworu kwasu octowego. Następnie do probówki wrzucono niewielką ilość wiórków magnezowych i obserwowano zachodzące zmiany. W kolejnym kroku za pomocą palnika spirytusowego zapalono łuczywo i zbliżono je do wylotu probówki. Zwrócono uwagę na efekty dźwiękowe reakcji.
R1UcSUYauqFfe
1
Polecenie 5
Obserwacje i wnioski:
R13Rgpxd91mAe
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Wydziela się bezbarwny, bezwonny gaz. Wiórki magnezowe roztwarzają się. Zbliżenie palącego łuczywa do wylotu probówki powoduje efekt dźwiękowy – „szczeknięcie”.
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z magnezem powstaje sól i wodór.
Wnioski
Wydzielającym się gazem jest wodór. Zachodzi reakcja zgodna z równaniem:
Obserwacje:
Wydziela się bezbarwny, bezwonny gaz. Wiórki magnezowe roztwarzają się. Zbliżenie palącego łuczywa do wylotu probówki powoduje efekt dźwiękowy – „szczeknięcie”.
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z magnezem powstaje sól i wodór.
Wnioski:
Wydzielającym się gazem jest wodór. Zachodzi reakcja zgodna z równaniem:
Polecenie 5
RkQDppFd8kj9x
Reakcje z tlenkami metali
Doświadczenie 6
Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające badaniu reakcji kwasu octowego z tlenkiem miedzi(). Napisz obserwacje i wnioski do przeprowadzonego doświadczenia.
RIcV54elty23W
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na zbadaniu reakcji kwasu octowego z tlenkiem miedzi().
Problem badawczy:
Co powstaje w wyniku reakcji kwasu octowego z magnezem tlenkiem miedzi()?
Hipoteza:
W reakcji kwasu octowego z tlenkiem miedzi() powstaje sól i woda.
Co było potrzebne:
wodny roztwór kwasu octowego (tzw. ocet);
tlenek miedzi();
probówka;
palnik spirytusowy;
zapałki;
łyżeczka.
Przebieg doświadczenia:
Do probówki wlano około wodnego roztworu kwasu octowego, po czym wrzucono do niej niewielką ilość tlenku miedzi() (na koniec łyżeczki). Tak przygotowaną mieszaninę ostrożnie ogrzewana nad palnikiem spirytusowym. Obserwowano zachodzące zmiany.
Reh0xbOuUYjRI
RkQc2ayuAlCRx
1
Polecenie 6
Obserwacje i wnioski:
RmvwAaFod51ly
Obserwacje
Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski
Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? W swojej odpowiedzi nawiąż do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje
Po lekkim ogrzaniu, czarne ciało stałe ulega roztworzeniu i powstaje niebieski roztwór.
Weryfikacja hipotezy
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z tlenkiem miedzi() powstaje sól i woda.
Wnioski
Tlenek miedzi() reaguje z kwasem octowym. Po lekkim ogrzaniu, powstaje niebieski roztwór. Produktami reakcji są sól – octan miedzi() – i woda.
Obserwacje:
Po lekkim ogrzaniu, czarne ciało stałe ulega roztworzeniu i powstaje niebieski roztwór.
Weryfikacja hipotezy:
Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W reakcji kwasu octowego z tlenkiem miedzi() powstaje sól i woda.
Wnioski:
Tlenek miedzi() reaguje z kwasem octowym. Po lekkim ogrzaniu, powstaje niebieski roztwór. Produktami reakcji są sól – octan miedzi() – i woda.
Polecenie 6
R3ZtUg3zFFdWu
iRN5MO2TBN_d5e662
3. Kwas mrówkowy (metanowy)
Właściwości fizyczne i chemiczne kwasu mrówkowego
Kwas mrówkowy, inaczej metanowy, w swojej budowie zawiera tylko jeden atom węgla, więc jest pierwszym kwasem w szeregu homologicznym kwasów karboksylowych. Jego wzór półstrukturalny to .
Poza tym jest bezbarwną cieczą o ostrym zapachu i dobrze rozpuszczalną w wodzie.
Jakie właściwości kwasu mrówkowego możemy odczytać z piktogramu?
Ra7wH9DiDxXfH
Kwas mrówkowy występuje między innymi w liściach pokrzyw i jadzie mrówek. Ponieważ kwas mrówkowy jest substancją parzącą, po dotknięciu pokrzywy lub ukąszeniu przez mrówki odczuwamy swędzenie i pieczenie skóry. Kwas mrówkowy powoduje poważne oparzenia skóry i uszkodzenia oczu. Jest lotny i łatwopalny. Jego pary drażnią błony śluzowe. Stężony kwas mrówkowy jest substancją wysoko toksycznością.
R1cfd5Sn6lAnG
Podobnie jak kwas octowy (oraz pozostałe kwasy karboksylowe), kwas mrówkowy jest palny. Reakcję spalania całkowitego kwasu mrówkowego przedstawia równanie:
Roztwór wodny kwasu mrówkowego, podobnie jak kwasu octowego, przewodzi prąd elektryczny oraz powoduje czerwone zabarwienie oranżu metylowego i uniwersalnego papierka wskaźnikowego.
RK7OS3xc6rUkR
Powstający w wyniku dysocjacji kation oksoniowy jest odpowiedzialny za kwasowy odczyn kwasu etanowego.
Kwas mrówkowy, jak i kwas octowy (oraz inne kwasy karboksylowe), ulega reakcjom z wodorotlenkami, metalami oraz tlenkami metali. W wyniku reakcji kwasu mrówkowego z wodorotlenkiem sodu (zasadą sodową) powstaje mrówczan sodu (metanian sodu) oraz woda.
R1JR2Gc81dZny
Czerwony roztwór kwasu mrówkowego i oranżu metylowego zmienia zabarwienie na żółte pod wpływem dodawanej zasady sodowej. Zachodzi reakcja chemiczna zgodna z równaniem:
W wyniku reakcji kwasu mrówkowego z sodem powstaje mrówczan sodu oraz wydziela się wodór.
R1jpbYE0I4R3I
Sód roztwarza się i powstaje bezbarwny, klarowny roztwór. Wydziela się bezbarwny, bezwonny gaz. Pod zbliżeniu zapalonego łuczywa do probówki, słychać trzask – jest to charakterystyczny dźwięk spalanego wodoru. Zachodzi reakcja chemiczna zgodna z równaniem:
W wyniku reakcji kwasu mrówkowego z tlenkiem miedzi() powstaje mrówczan miedzi() oraz woda.
R1Dk1S0oRNYMP
Czarne ciało stałe ulega roztworzeniu i powstaje klarowny, niebieski roztwór. Zachodzi reakcja chemiczna zgodna z równaniem:
iRN5MO2TBN_d5e740
4. Inne niższe kwasy karboksylowe
Kwas propanowy (propionowy)
Kwas propanowy to naturalnie występujący kwas karboksylowy, który zawiera trzy atomy węgla w budowie. Jego zwyczajowa nazwa to kwas propionowy, a wzorem półstrukturalnym jest .
R1GaA80JDJEk7
Kwas butanowy (masłowy)
Kwas butanowy to kwas karboksylowy, który zawiera cztery atomy węgla w budowie. Jego nazwa zwyczajowa to kwas masłowy, a wzorem półstrukturalnym jest .
Kwas butanowy jest oleistą, bezbarwną cieczą o nieprzyjemnym zapachu. Kwas butanowy (kwas masłowy) występuje w tłuszczach zwierzęcych i olejach roślinnych, mleku krowim, mleku matki, maśle, parmezanie (i wielu innych serach), a także wymiocinach. Jego smak przypomina masło. W produkcji żywności jest używany jako środek aromatyzujący, ponieważ nadaje potrawom lekko gorzki smak z nutą słodyczy.
R2HPxJovXZIcr
Zarówno kwas propanowy, jak i kwas butanowy ulegają reakcjom spalania, a także reakcjom z wodorotlenkami, tlenkami metali i metalami.
Podsumowanie
Głównymi przedstawicielami niższych kwasów karboksylowych są kwas mrówkowy (kwas metanowy) i kwas octowy (kwas etanowy).
Kwasy karboksylowe ulegają reakcjom spalania do tlenku węgla() i wody.
Kwas octowy jest bezbarwną, żrącą cieczą. Jest higroskopijny (pochłania wilgoć z powietrza). Jego wodny roztwór to tzw. ocet.
Kwas mrówkowy jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu.
Kwas mrówkowy występuje między innymi w jadzie mrówek oraz pokrzywach.
Zarówno kwas octowy, jak i kwas mrówkowy dobrze rozpuszczają się w wodzie.
Odczyn wodnych roztworów kwasów karboksylowych o krótkich łańcuchach węglowych oraz przewodnictwo prądu elektrycznego świadczą o dysocjacji elektrolitycznej, czyli rozpadzie cząsteczek na jony. Powstający kation oksoniowy odpowiada za kwasowy odczyn niższych kwasów karboksylowych.
Kwasy karboksylowe reagują z metalami, tlenkami metali i wodorotlenkami, tworząc sole.
Praca domowa
Polecenie 7.1
R1S9uIp7dlgRH
Polecenie 7.2
RXiA5pKWbXpm2
Polecenie 7.3
R1XO8mmziurSh
iRN5MO2TBN_d5e810
Słownik
szereg homologiczny kwasów karboksylowych
szereg homologiczny kwasów karboksylowych
szereg, w którym kwasy karboksylowe są uporządkowane wg zwiększającej się liczby atomów węgla w ich cząsteczkach
grupa karboksylowa
grupa karboksylowa
grupa funkcyjna kwasów karboksylowych
kwas mrówkowy (metanowy)
kwas mrówkowy (metanowy)
pierwszy związek chemiczny w szeregu homologicznym kwasów karboksylowych
kwas octowy (etanowy)
kwas octowy (etanowy)
drugi związek chemiczny w szeregu homologicznym kwasów karboksylowych
kontrakcja objętości
kontrakcja objętości
zjawisko zmniejszania się objętości roztworów podczas mieszania, np. wody i etanolu lub wody i kwasu etanowego; kontrakcja spowodowana jest oddziaływaniem ze sobą drobin i mieszających się substancji
ocet
ocet
sześcioprocentowy lub dziesięcioprocentowy wodny roztwór kwasu octowego; na półkach sklepowych możemy znaleźć kilka rodzajów octu (jabłkowy, winny, spirytusowy)
ocet spirytusowy
ocet spirytusowy
wodny roztwór kwasu octowego
iRN5MO2TBN_d5e871
Ćwiczenia
Pokaż ćwiczenia:
R1VfxgT3Ocx4O1
Ćwiczenie 1
1
Ćwiczenie 2
R1X8AHIeGcx231
1
Ćwiczenie 3
R1bBFmnoDrNuu1
2
Ćwiczenie 4
RBDWxLRZLrKX01
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Połącz wzory kwasów i ich soli z nazwami zwyczajowymi tych związków.
Poniżej przedstawiono piktogramy, które można znaleźć na butelkach z kwasem mrówkowym oraz octowym. Przyporządkuj oznaczenie do odpowiedniego piktogramu.
R16Hek0VDjm3Y2
RVsgv1Hs7s0pY
RJ2N6qtLkdxxg2
Ćwiczenie 7
RAN8SWl9VlvLz3
Ćwiczenie 8
R1Bro2AIcXt9F3
Ćwiczenie 9
R1ai02DpqEWe83
Ćwiczenie 10
Bibliografia
Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.
Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.
Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Mac edukacja 2020.