Na ilustracji siedem postaci. Trzy z lewej, trzy z prawej, jedna w środku. Ta ostatnia trzyma otwartą książkę. Jedna z postaci z lewej strony ma podniesioną rękę jakby chciała przyjąć coś od środkowej postaci. Jedna z postaci stojących z prawej strony wskazuje na herb, który wisi pod blatem na którym leży książka. Pod herbem napis: 1497.
Wprowadzenie
Uzupełnieniem poniższego materiału jest lekcja: Nowy człowiekPseKpdnF7Nowy człowiek
Polecenie 1
Wyjaśnij znacznie politycznej i kulturowej roli Italii w starożytności i w średniowieczu oraz wypisz włoskie z tamtych czasów zapamiętałaś lub zapamiętałeś.
RBpUwYzicVwlh
Italia odegrała wiodącą rolę w starożytności i w średniowieczu, była prekursorem w wielu dziedzinach, np.:
strukturze państwa republikańskiego;
budowie utwardzanych dróg; konstrukcji opartych na kształcie łuku, sklepienia o kształcie kopuły;
w sztuce, literaturze: Tacyt, Cyceron, Seneka, Boccacio, Dante;
pierwsze uniwersytety, domy bankierskie, a to tylko nieliczne przykład.
Miasta włoskie to:
Wenecja,
Florencja,
Neapol,
Turyn,
Mediolan,
Rzym.
tknq3rMmBn_0000000L
Skąd wzięło się pojęcie renesans?
Pod koniec XIV i w XV wieku w bogatych włoskich miastach zaczęły rozwijać się nowe idee oraz postawy wobec życia i człowieka. Dziewiętnastowieczni historycy Szwajcar Jacob Burckhardt [czyt.: jakob burkard] i Francuz JulesMichelet [czyt.: żul miszule] nadali tym tendencjom miano odrodzenie, czyli od brzmienia w językach romańskich – francuskim (renaissance) i włoskim (rinascimento) – renesans. Znacznie wcześniej o odrodzeniu pisał już Giorgio Vasari (1511‑1574) w swoim dziele 'Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów', jakkolwiek u niego renesans odnosił się wyłącznie do sztuk plastycznych. Tymczasem u początków ruchu leżało odrodzenie znajomości literatury i języków klasycznych.
RO2I99HsP7fI0
RUj2mhLYBqP4S
tknq3rMmBn_0000001F
Jak na rywalizacji rosły pałace
Liczne, choć niewielkie włoskie państewka rywalizowały pomiędzy sobą. Niektóre z nich, jak Florencja, Piza, Siena, Lukka, Bolonia, Mantua, Modena powstały jako miasta‑państwa wokół wspólnot miejskich. Bogaci mieszczanie prowadzili interesy, a jednocześnie kierowali polityką tych miast trochę jak przedsiębiorstwem, dbając o wzrost ich dochodów i prestiżu. Powodowało to narastanie swoistej mody i współzawodnictwa między elitami miast. Rozpoczęło się od rywalizacji w budowie nowych, olbrzymich kościołów, które miały świadczyć o wielkości miasta i potędze jego mieszkańców. Katedry w Pizie, Florencji, Sienie były tego dowodem. Następnie powstawać zaczęły wspaniałe siedziby władz miejskich. Wreszcie wspaniałe pałace miejskie najbogatszych rodów. W okresie szczytu budowlanego we Florencji w latach 1450‑1478 postawiono ich aż 30. Znany architekt Albertitknq3rMmBn_000tp005Alberti zanotował: 'jak wiele domów, w których w tej chwili położono marmury, w czasach naszego dzieciństwa było wyłożonych deskami'. Do ich wznoszenia zatrudniono modnych i uznanych architektów, a wnętrza wyposażane były we wspaniałe freski, obrazy, tapiserie (ozdobne tkaniny) i meble.
R1GtrefYBVz4w
Mapa Półwyspu Apenińskiego z 1494 roku
Na mapie przedstawiono Księstwa i Republiki:
Księstwo Sabaudzkie
Księstwo Mediolan
Republika Wenecka
Republika Florencji
Księstwo Modeny
Republika Genueńska
Królestwo Neapolu
Królestwo Sycylii
Także:
Korsykę
Państwo Kościelne
Morze Tyrreńskie
Morze Śródziemne
Morze Adriatyckie
Państwa graniczne:
Imperium Osmańskie
Szwajcaria
Polecenie 2
Wskaż na mapie podane miasta:
Piza,
Florencja,
Siena.
RboohMn5Rgdy9
Polecenie 2
Wymień trzy królestwa lub księstwa położone na Półwyspie Apenińskim.
R7NurC5aFKHnP
Trzy królestwa: Królestwo Neapolu, Księstwo Mediolanu, Księstwo Modeny.
R11tl4NBdo2pZ
REWnlrcBebytn
RTqQcu2GJIfVN
tknq3rMmBn_000tp005
Leon Battista Alberti - włoski malarz, poeta, filozof, kartograf, muzyk i architekt, członek Akademii Platońskiej. Przedstawiciel humanistycznego nurtu włoskiego renesansu
tknq3rMmBn_0000002K
Prawo, uniwersytety i łacina klasyczna
Bujne życie miejskie niosło ze sobą coraz większe problemy dla władców. Pojawiły się nowe potrzeby, np. rozsądzanie sporów, zarządzanie i stanowienie regulacji prawnych. Wzrastało zapotrzebowanie na prawo, i to prawo świeckie, a nie kościelne, które dotąd interesowało głównie wykształcone warstwy umiejące pisać i czytać, czyli duchowieństwo. Dotychczasowe prawa zwyczajowe okazywały się niewystarczające choćby dlatego, że nie znały takich pojęć jak np. kredyt, zastaw, dzierżawa. Dodatkowo we Włoszech toczyła się tzw. 'walka o inwestyturę', która także sięgała do argumentów prawnych. Dlatego zaczęły powstawać pierwsze szkoły, później nazwane uniwersytetami - m.in. w Bolonii i Padwie, w których uczeni zaczęli badać prawo rzymskie i nauczać go. Aby je jednak dobrze zrozumieć i wyjaśnić, konieczne było zrozumienie użytych słów i zwrotów. Tymczasem łacina klasyczna była językiem martwym. Można było ją poznać jedynie poprzez utwory literackie. Stąd badania nad antycznymi tekstami, znanymi i kopiowanymi w średniowiecznych skryptoriach, w których do tej pory szukano co najwyżej argumentów dla badań teologicznych. Teraz badacze zaczęli dostrzegać w nich inne treści. To 'odkrycie' (znanej cały czas) starożytności nazywamy 'humanizmem'. Nowe zainteresowania - w przeciwieństwie do wcześniejszych, odnoszących się do spraw religijnych, związanych z Bogiem i 'niebem' - dotyczyłysprawziemskich, ludzkich. W żadnym przypadku nie znaczyło to, że ludziom przestało zależeć na zbawieniu, czy że zmniejszyła się ich religijność. Wręcz przeciwnie, poprzez dostrzeżenie sfery ziemskiej zaczęli realizować swoje potrzeby religijne w inny sposób.
RVM7hPAS3kZjV
Rzpbpnd42AF1i
Ćwiczenie 1
R1Muewhga0MXP1
Ćwiczenie 1
Na suficie korytarza Uniwersytetu w Bolonii można zobaczyć rysunki w formie herbów z wpisanymi do nich m.in. nazwami państwa i i imionami studentów. Zapisz, z jakiego powodu rysowano takie obrazy.
R1ISDgIOZnLsF
Herby dotyczyły studentów, którzy ukończyli naukę.
Tradycja nakazywała, aby student, który ukończył naukę upamiętnił to pozostawiając swoje imię i nazwę kraju, z którego pochodził.
RY7wLGGZWGddF
tknq3rMmBn_00000031
Łacina i języki narodowe
Odkrywani na nowo pisarze rzymscy, a później też greccy, wspominali o dziełach architektonicznych, rzeźbach, malarstwie antycznym. Zwłaszcza we Włoszech pozostałości po starożytnym Rzymie były właściwie na wyciągnięcie ręki. Ludzie nareszcie zaczęli je dostrzegać i doceniać. Pojawiło się 'twórcze naśladownictwo' - w literaturze i wszystkich innych 'sztukach'. Obok tradycyjnej tematyki religijnej, przeznaczonej na potrzeby kościołów i zgromadzeń religijnych, bogacący się mieszczanie chcieli też pokazać siebie, swoje życie i otaczającą rzeczywistość. Oczekiwali tego zarówno od sztuk plastycznych, jak i literatury. Byli wykształceni, znali język nauki - tzn. łacinę, niekiedy grekę - zatem mogli czerpać przyjemność z literatury, nie tylko powtarzając antyczne wzorce w językach klasycznych, ale też we własnym języku. Stąd sceny biblijne na obrazach pokazywały życie i przedmioty codzienne oraz zachowania znane z najbliższego otoczenia, a literatura posługiwała się zwłaszcza łaciną, języki narodowe były dopiero na początku rozwoju.
R13eZc3Ob9XJ7
Ciekawostka
Czy wiesz, że Francesco Petrarka pocieszał w listach księżniczkę Annę Świdnicką, gdy po wyjściu za mąż za Karola IV Luksemburskiego − już jako cesarzowa powiła córkę − zamiast oczekiwanego syna? Poeta wysłał Annie gratulacje, zaznaczając od razu, aby się nie smuciła, że 'dziecko jest tylko dziewczynką', bo nawet kobieta może posiadać wiele cnót. Pocieszał ją, przywołując Izydę, egipską boginię, Minerwę, panią sztuk w starożytnym Rzymie, królową Kleopatrę i wojowniczą Zenobię.
tknq3rMmBn_0000003C
Średniowieczne motywy w nowym opakowaniu
Odkrycie łacińskiego dziedzictwa literackiego zaowocowało burzliwym wzrostem rodzimej twórczości o charakterze świeckim. Wiele wątków literackich nawiązywało do czasów średniowiecznych rycerzy. Słynne przygody 'Orlanda Szalonego' Ludovica Ariosta (1474‑1533), 'Jerozolima Wyzwolona' Torquato Tasso [czyt.: torkwato tasso] (1544‑1595) czy najsłynniejsze renesansowe dzieło 'rycerskie', 'Don Kichot' Miguela Cervantesa [czyt.: migela serwnatesa] (1547‑1616), wykorzystywały dawne wątki z dodatkiem szczypty humoru, kpiny, satyry, ale też pewnej ciepłej akceptacji. Inne nawiązywały do miłosnej liryki trubadurówtrubadurtrubadurów, poetów i muzyków francuskich XII i XIII w. Tak było w przypadku Petrarki czy Giovanniego Boccacio (1313‑1375), a w mniejszym stopniu Dantego Alighieri (1265‑1321), który swój najważniejszy poemat 'Boska Komedia' upodobnił do średniowiecznych tradycji jedynie pod względem treściowo‑tematycznym.
RVAlnAL6mEJUg
R1NCY1KurDYWi
R1MpUOMvwI8fA
Polecenie 3
Wymień nazwiska poetów, którzy pisali też w języku łacińskim, ale znani są przede wszystkim jako wybitni poeci piszący w językach narodowych (włoskim i polskim).
RKleEDy0HBcms
Petrarka, Giovanni Boccaccio, Dante, Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic, Andrzej Krzycki.
Polecenie 4
Wymień nazwiska twórców i ich dzieła, w których:
wiele wątków literackich nawiązywało do czasów średniowiecznych rycerzy,
nawiązywano do miłosnej liryki trubadurów, poetów i muzyków francuskich XII i XIII w.
RlNhcNqpldc6v
Wiele wątków literackich nawiązywało do czasów średniowiecznych rycerzy. Słynne przygody 'Orlanda Szalonego' (1474‑1533), 'Jerozolima Wyzwolona' Torquato Tasso (1544‑1595) czy najsłynniejsze renesansowe dzieło 'rycerskie', 'Don Kichot' Miguela Cervantesa (1547‑1616), wykorzystywały dawne wątki z dodatkiem szczypty humoru, kpiny, satyry. Inne nawiązywały do miłosnej liryki trubadurów, poetów i muzyków francuskich XII i XIII w. Tak było w przypadku Petrarki czy Giovanniego Boccacio (1313‑1375), a w mniejszym stopniu Dantego Alighieri (1265‑1321), który swój najważniejszy poemat 'Boska Komedia' upodobnił do średniowiecznych tradycji jedynie pod względem treściowo‑tematycznym.
trubadur
trubadur
średniowieczny poeta i śpiewak wędrujący po dworach południowej Francji
tknq3rMmBn_00000048
Nowatorskość teatru elżbietańskiego
R1Xgw0q3xMKC41
Nowe walory artystyczne dostrzegamy w dziełach najważniejszego pisarza anglojęzycznego Williama Szekspira (Shakespaere – 1564‑1616), dzięki któremu teatr awansował do roli pierwszego medium widowiskowego o wysokiej randze artystycznej, przeznaczonego dla szerszej publiczności. Teatr elżbietański, wraz z późniejszymi scenami dworskimi, stały się wzorem przyszłych europejskich teatrów publicznych.
R20JazQi7hloB
Zamiast podsumowania
Polecenie 5
Ktoś nazywa cię 'człowiekiem renesansu'. Uznasz to za komplement, czy raczej nie? Zapisz odpowiedź z uzasadnieniem.
R1bJcxIcLyHgz
Określenie człowiek renesansu to zwykle człowiek o wielu talentach oraz wszechstronnie wykształcony.
Polecenie 6
Wyjaśnij pochodzenie słów: renesans, humanizm. Jak rozumiesz te pojęcia?
Określ, jakie cechy i jakie wykształcenie powinien mieć 'człowiek renesansu'. Czy znasz kogoś takiego z historii?
R1UsYTmhqt9r0
Polecenie 8
Napisz, jakie były źródła nowych idei renesansowych.
RJCdjY95SqtSl
Fascynacja filozofią, literaturą i sztuką antyku, skąd renesans czerpał wzorce.
Polecenie 9
Wyszukaj (w dowolnych źródłach) informacje o tym, jakie było znaczenie dla narodzin i rozwoju renesansu włoskiego kontaktów z Bizancjum w schyłkowym jego okresie.
R14ADbdIZ09Uj
Bizancjum było jednym z głównych spadkobierców starożytności, szczególnie antyku greckiego. Od początku XV wieku zaczęły się wizyty uczonych bizantyjskich we Włoszech, a włoskich w Bizancjum. Celem wizyt było m.in. poszukiwanie rękopisów greckich i rzymskich. Dzięki tym wizytom wzrosło we Włoszech zainteresowanie grecką literaturą i kulturą antyczną – która była podstawą renesansu.