Samolot z Warszawy do Moskwy startuje o 12:20. Gdy ląduje w Moskwie, jest godzina 16:20. Start lotu powrotnego z Moskwy następuje o 18:40, lądowanie w Warszawie też o 18:40. Jak to możliwe? Zapoznaj się z zawiłościami związanymi z czasem na Ziemi, a przekonasz się, że tak może być naprawdę.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jak odczytywać z mapy długość geograficzną;

  • że w jednej chwili na Ziemi występują wszystkie pory dnia i nocy;

  • że każdy południk ma swój czas słoneczny – taki sam dla całego południka i inny niż na pozostałych południkach.

Twoje cele
  • Przyporządkujesz dany obszar do określonej strefy czasowej.

  • Wyjaśnisz zasady wprowadzania czasu urzędowego.

  • Wyjaśnisz znaczenie czasu uniwersalnego.

Przygotuj przed lekcją:
  • globus.

i6yAlVONUl_d5e243

* Dla zainteresowanych

1. Czas słoneczny

Na całym obszarze położonym na tym samym południku w jednej chwili odnotowuje się południe słoneczne. Słońce góruje jednocześnie na całym południku, ale na różnej wysokości w stosunku do horyzontu. Zawsze jest to jednak najwyższa pozycja Słońca w danym miejscu w ciągu doby. Oczywiście tam, gdzie panuje akurat noc polarna Słońce nawet w południe jest niewidoczne, gdyż także w momencie górowania znajduje się poniżej linii horyzontu. Gdyby obserwator znajdujący się w dowolnym punkcie kuli ziemskiej zaznaczył na sferze niebieskiej miejsce górowania Słońca i połączył je łukiem po najkrótszej linii z punktem na horyzoncie określającym kierunek południowy (S), a w przeciwną stronę przedłużył do zenitu i dalej do punktu na horyzoncie określającego północ (N), to w ten sposób powstałaby linia zwana południkiem niebieskimpołudnik niebieskipołudnikiem niebieskim. Rzut południka niebieskiego na powierzchnię Ziemi odpowiada południkowi miejscowemu.

R12n3NlzuzfNo
Południk niebieski
Źródło: Andrzej Boczarowski, edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.

Uznano, że górowanie Słońca na dowolnym południku jest środkiem doby, która zaczęła się w tym miejscu 12 godzin wcześniej, czyli o północy. Górowanie Słońca jest podstawą określania czasu słonecznego. Przyjęto, że w południe jest godzina 12:00, a cała doba dzieli się na 24 godziny. Dla Ziemi długości geograficzne opisujemy od 0° do 180° długości wschodniej i od 0° do 180° długości zachodniej, co razem daje 360°. Przy takich założeniach łatwo obliczyć (dzieląc 360° na 24 godziny), że każde 15° długości geograficznej odpowiada różnicy czasu wynoszącej godzinę, a 1° długości geograficznej odpowiada różnicy czasu wynoszącej 4 minuty. Dla przykładu, jeśli założymy, że na południku 0° jest południe, czyli godzina 12:00 czasu miejscowego słonecznego, to na południku 15°W będzie o godzinę wcześniej, czyli 11:00, a na południku 15°E będzie o godzinę później, czyli 13:00 czasu słonecznego.

Zapamiętaj!

15° – 1 godzina
1° – 4 minuty

R5FVGX8NTRNqT
Czas słoneczny na różnych południkach
Źródło: Krzysztof Jaworski, OpenClips, Roman Nowacki, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny we wskazanych miejscach w momencie, gdy Słońce góruje na południku 0°. Jaki jest wtedy czas słoneczny na południkach 30°E i 45°W?

R1YH6EL9VACIw
Źródło: Roman Nowacki, OpenClips, edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rz8xy31NZaU3p
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny we wskazanych miejscach w momencie, gdy Słońce góruje na południku 0°. Jaki jest wtedy czas słoneczny na południkach 20°E i 177°W?

RWnlx1cjhUFPV
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RGuwBz5qvrPMh
Animacja prezentująca metodę obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na tej samej półkuli.
Ciekawostka

Aby nie zmieniać daty w środku dnia, umówiono się, że doba zaczyna się o północy, czyli dokładnie 12 godzin wcześniej niż faktyczny początek doby słonecznej, i trwa do następnej północy.

Ciekawostka

Większość krajów świata stosuje podział doby na 24 godziny opisywane od 0 do 24. Sporo państw (zwłaszcza anglojęzycznych) stosuje jednak podział doby na dwie części po 12 godzin, dodając określenia, które należy tłumaczyć: przed południem (AM, A.M., am albo a.m.; z łaciny ante meridiem) i po południu (PM, P.M., pm lub p.m.; z łaciny post meridiem). Co ciekawe, w Polsce oficjalnie obowiązuje podział 24‑godzinny, ale w języku potocznym stosuje się obydwa systemy.

Ważne!

Jeżeli obliczamy różnicę czasu słonecznego miejsc leżących na tej samej półkuli, to od większej długości geograficznej odejmujemy mniejszą. Różnicę długości geograficznej przeliczamy na różnicę czasu słonecznego. Gdy miejsca leżą jednak na dwóch półkulach, to sumujemy różnice długości każdego z tych południków i leżącego między nimi południka 0° albo 180°. To obliczenie jest bardziej skomplikowane.

RaGu3rsZqTazy
Animacja prezentująca sposób obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na różnych półkulach.
Polecenie 3

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny na południku 20°W, gdy Słońce góruje na południku 20°E.

Ri0DKfpu1MAol
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny na południku 160°E, gdy Słońce góruje na południku 170°W.

R13MIJmrTHZyk
Źródło: Roman Nowacki, OpenClips, edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rckap2Fh77v3b
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5

Zaznacz, która godzina czasu słonecznego jest w okolicach Hrubieszowa (24°E), gdy w Greenwich jest 12:00.

RrIKuwWUtJWw0
Możliwe odpowiedzi: 1. 13:36, 2. 11:36, 3. 13:42, 4. 11:42
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
i6yAlVONUl_d5e459

2. Czas strefowy i uniwersalny

Rozwój podróży międzykontynentalnych, a potem także większości dziedzin techniki w XIX wieku wymusił na ludzkości uporządkowanie kwestii czasu na Ziemi. Nie mogło być już tak, że każda miejscowość na jakimś obszarze miała swój własny lokalny czas. Na międzynarodowej konferencji w Waszyngtonie w 1884 roku przedstawiciele większości gospodarczo rozwiniętych państw świata porozumieli się, że początkowym południkiem dla obliczeń długości geograficznej i czasu na Ziemi będzie południk 0°, przechodzący przez obserwatorium astronomiczne w Greenwich. Czas słoneczny tego południka nazwano czasem uniwersalnymczas uniwersalnyczasem uniwersalnym.
Uzgodniono także podział Ziemi na 24 strefy czasowestrefy czasowestrefy czasowe przyporządkowane wszystkim godzinom w ciągu doby. Każda strefa ma czas odpowiedni dla czasu słonecznego środkowego południka strefy i rozciąga się na 7°30' na wschód i 7°30' na zachód od niego. Środkowymi południkami stref zostały południki 0°, 180° i wszystkie, które są wielokrotnościami 15° na obu półkulach.
Znaczna część zachodniej i środkowej Europy, w tym Polska, znalazła się w strefie południka 15°E, która rozciąga się od południka 7°30'E do 22°30'E. Kiedy w strefie południka 0° – nazywanej strefą czasu uniwersalnego lub strefą czasu zachodnioeuropejskiego – jest godzina 12:00, to w naszej strefie czasu środkowoeuropejskiego jest 13:00. W strefie czasu wschodnioeuropejskiego (od 22°30'E do 37°30'E, środkowy południk to 30°E) jest wówczas 14:00. Im więcej stref czasowych na wschód od południka 0°, tym więcej godzin trzeba dodać, a im więcej stref na zachód od 0°, tym więcej godzin trzeba odjąć.

RcOtl4LtujYKi1
Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano państwa, morza i oceany. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono strefy czasowe obejmujące pasy o szerokości piętnastu stopni. Kolory nasycone przedstawiają rzeczywiste strefy czasowe na lądzie, a kolory rozbielone – umowne strefy czasowe na morzach i oceanach. Kreskowaniem wyróżniono obszary przesunięte względem stref. 
Przebieg stref czasowych na morzach i oceanach jest równomierny, na lądach w niewielu miejscach pokrywa się w całości ze strefą czasową przedstawioną na morzu. Fioletową linią oznaczono linię zmiany daty, przebiega ona na Oceanie Spokojnym pomiędzy Ameryką Północną a Azją. W każdej strefie zapisano różnicę między czasem danej strefy a czasem południka Greenwich. 
Na dole każdej strefy zapisano godzinę wskazywaną przez zegary w danej strefie, gdy w Londynie jest południe – godzina dwunasta czasu zimowego. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. 
Do strefy czasu uniwersalnego należą: Burkina Faso, Gambia, Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Islandia, Liberia, Mali, Maroko, Mauretania, Sahara Zachodnia, Senegal, Sierra Leone, Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wyspa Bouveta, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca. Na półkuli północnej: Guernsey, Hiszpania (Wyspy Kanaryjskie, Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej), Irlandia, Jersey, Portugalia, Wielka Brytania, Wyspa Man, Wyspy Owcze. 
Do czasu środkowoeuropejskiego (o godzinę do przodu względem czasu uniwersalnego) należą: Algieria, Angola, Benin, Czad, Tunezja, Demokratyczna Republika Konga (zachód), Gabon, Gwinea Równikowa, Kamerun, Kongo, Niger, Nigeria, Republika Środkowoafrykańska. Na półkuli północnej z czasem letnim UTC+2:00 należą: Albania, Andora, Austria, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Dania, Francja, Gibraltar, Hiszpania, Holandia, Jan Mayen, Kosowo, Liechtenstein, Luksemburg, Macedonia Północna, Malta, Monako, Niemcy, Norwegia, Polska, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Svalbard, Szwajcaria, Szwecja, Watykan, Węgry, Włochy.
Do strefy z czasem o dwie godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Botswana, Burundi, Demokratyczna Republika Konga (wschód), Egipt, Libia, Lesotho, Malawi, Mozambik, Namibia (od września 2017), Południowa Afryka, Rosja (Obwód kaliningradzki), Rwanda, Eswatini, Zambia, Zimbabwe. Na półkuli północnej: Akrotiri i Dhekelia, Bułgaria, Cypr, Cypr Północny, Estonia, Finlandia, Grecja, Izrael, Jordania, Liban, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Palestyna, Rumunia, Syria, Ukraina. 
Do strefy z czasem o trzy godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Arabia Saudyjska, Bahrajn, Białoruś, Dżibuti, Erytrea, Etiopia, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Rozproszone), Irak, Jemen, Katar, Kenia, Komory, Kuwejt, Madagaskar, Majotta, Rosja (większość europejskiej części kraju), Somalia, Sudan, Sudan Południowy, Tanzania, Turcja, Uganda. 
Do strefy z czasem o trzy i pół godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należy Iran. 
Do strefy z czasem o cztery godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Armenia, Azerbejdżan, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Crozeta), Gruzja, Mauritius, Oman, Reunion, Rosja (Obwód samarski i Udmurcja), Seszele, Zjednoczone Emiraty Arabskie. 
Do strefy z czasem o cztery i pół godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należy Afganistan. 
Do strefy z czasem o pięć godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (Wyspy Kerguelena oraz Święty Paweł i Amsterdam), Kazachstan (zachód), Malediwy, Rosja (zachodnia część azjatycka), Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Wyspy Heard i McDonalda, Pakistan.
Do strefy z czasem o pięć i pół godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należą Indie i Sri Lanka. 
Do strefy z czasem o pięć godzin i czterdzieści pięć minut względem czasu uniwersalnego należy Nepal. 
Do strefy z czasem o sześć godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Bangladesz, Bhutan, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Kazachstan (środek i wschód), Kirgistan, Rosja (Kraj Ałtajski, obwód nowosybirski, obwód omski, obwód tomski i Republika Ałtaju). 
Do strefy z czasem o siedem godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Indonezja (zachód), Kambodża, Laos, Mongolia (zachód), Rosja (środkowo‑zachodnia część azjatycka), Tajlandia, Wietnam, Wyspa Bożego Narodzenia. 
Do strefy z czasem o osiem godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Brunei, Chiny, Filipiny, Indonezja (środek), Malezja, Mongolia (środek i wschód), Rosja (Obwód irkucki, Buriacja i Kraj Zabajkalski), Singapur, Tajwan. 
Do strefy z czasem o dziewięć godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Indonezja (wschód), Japonia, Korea Południowa, Korea Północna, Palau, Rosja (środkowa część azjatycka), Timor Wschodni. 
Do strefy z czasem o dziewięć i pół godziny do przodu względem czasu uniwersalnego należy centralna część Australii. 
Do strefy z czasem o dziesięć godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Australia wschodnia, Guam, Mariany Północne, Mikronezja (zachód), Papua‑Nowa Gwinea, Rosja (środkowy wschód). 
Do strefy z czasem o jedenaście godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Mikronezja (wschód), Nowa Kaledonia, Rosja (wschodnia Jakucja), Vanuatu, Wyspy Salomona.
Do strefy z czasem o dwanaście godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Fidżi, Kiribati (Wyspy Gilberta), Nauru, Rosja (daleki wschód), Tuvalu, Wake, Wallis i Futuna, Wyspy Marshalla. 
Do strefy z czasem o trzynaście godzin do przodu względem czasu uniwersalnego należą: Kiribati (Wyspy Feniks) i Tonga.
Do strefy z czasem o jedną godzinę do tyłu względem czasu uniwersalnego należą: Republika Zielonego Przylądka, Grenlandia (wschód) i Portugalia (Azory). 
Do strefy z czasem o trzy godziny do tyłu względem czasu uniwersalnego należą: Argentyna (bez prowincji San Luis), Brazylia (północny wschód), Gujana Francuska, Surinam, Urugwaj, Grenlandia, Saint‑Pierre i Miquelon, Brazylia (południowy wschód). 
Do strefy z czasem o cztery godziny do tyłu względem czasu uniwersalnego należą: Anguilla, Antigua i Barbuda, Antyle Holenderskie, Aruba, Barbados, Boliwia, Brazylia (zachód), Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Dominika, Dominikana, Gwadelupa, Grenada, Gujana, Kanada (wschodni Quebec), Martynika, Montserrat, Portoryko, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Bermudy, Grenlandia (północny zachód), Kanada (wschód), a na półkuli południowej z czasem letnim UTC‑3:00 należą: Argentyna (prowincja San Luis), Brazylia (środek), Chile, Falklandy, Paragwaj.
Do strefy z czasem o pięć godzin do tyłu względem czasu uniwersalnego należą: Ekwador, Jamajka, Haiti, Kajmany, Kolumbia, Panama, Peru, a na półkuli północnej z czasem letnim UTC‑4:00 należą: Bahamy, Kanada (środkowy wschód) – EST, Kuba, Stany Zjednoczone (wschód) – EST, Turks i Caicos. 
Do strefy z czasem o sześć godzin do tyłu względem czasu uniwersalnego należą: Belize, Chile (Wyspa Wielkanocna), Ekwador (Prowincja Galapagos), Gwatemala, Honduras, Kanada (Saskatchewan), Kostaryka, Nikaragua, Salwador. 
Do strefy z czasem o siedem godzin do tyłu względem czasu uniwersalnego należą obszary w zachodniej Kanadzie i USA.
Do strefy z czasem o osiem godzin do tyłu względem czasu uniwersalnego należą zachodnie wybrzeża USA i Kanady.
Do strefy z czasem o dziewięć godzin do tyłu względem czasu uniwersalnego należy Alaska.
Mapa stref czasowych na świecie
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 6

Korzystając z globusa sprawdź, czy na kuli ziemskiej są południki środkowe stref czasowych położone w całości na oceanie, które nie przechodzą przez jakikolwiek ląd. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Rwe2ZFmdCHqAL
Możliwe odpowiedzi: 1. Nie, 2. Tak
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Polska leży w dwóch strefach czasowych – w strefie czasu środkowoeuropejskiego i wschodnioeuropejskiego. Granica między tymi strefami przebiega wzdłuż południka 22°30'E.

RYkPshRTEMRJN
Polska leży w dwóch strefach czasowych
Źródło: Krzysztof Jaworski, Sewerin94, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ważne!

Czas południka 0° bywa określany jako czas uniwersalny i zapisywany różnymi skrótami: GMT (ang. Greenwich Mean Time), TU (ang. Temps Universal) albo UTC (ang. Universal Time Clock). Znajomość tych skrótów jest ważna, ponieważ wiele informacji, np. bilety lotnicze, zawiera odwołanie do czasu uniwersalnego.

i6yAlVONUl_d5e510

3. Czas urzędowy i międzynarodowa linia zmiany daty

Wprowadzenie stref czasowych nie rozwiązało wszystkich problemów. Konieczne było podjęcie decyzji urzędowych zmieniających przebieg granic stref czasowych tak, aby dostosować je do granic państwowych. Decyzje urzędowe zmieniają czasem radykalnie położenie kraju w odniesieniu do stref czasowych. Niemal cała Francja, Belgia i Holandia leżą w strefie czasu uniwersalnego, ale ze względów praktycznych jako czas urzędowyczas urzędowyczas urzędowy wprowadziły czas środkowoeuropejski, chcąc w ten sposób uniknąć komplikacji na granicach z sąsiednimi krajami. Hiszpania leży jeszcze dalej na zachód, sięgając nawet po strefę czasową południka 15°W, a i tak podjęła urzędową decyzję o przeniesieniu całego swojego terytorium do strefy czasu środkowoeuropejskiego. Niektóre kraje w drodze decyzji urzędowych wprowadzają także czas sezonowy (letni). W całej Unii Europejskiej, zatem także i w Polsce, obowiązuje on od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października, czyli przez ok. 7 miesięcy.

Przyznanie południkowi 0° i jego strefie czasowej statusu czasu uniwersalnego spowodowało konieczność uznania południka 180° za międzynarodową linię zmiany datymiędzynarodowa linia zmiany datymiędzynarodową linię zmiany daty. Przebieg tej linii w pewnych miejscach odbiega od południka 180°, gdyż przecina obszary zamieszkane. Po obu jej stronach daty różnią się o jedną dobę. Przy przekraczaniu linii zmiany daty w podróży z półkuli wschodniej na półkulę zachodnią odejmujemy jeden dzień od bieżącej daty (obowiązującej po zachodniej stronie linii, patrz: rysunek do ćwiczenia nr 4, „zyskujemy” jeden dzień), natomiast przy poruszaniu się w przeciwnym kierunku – z półkuli zachodniej na wschodnią – dodajemy jeden dzień do daty (obowiązującej po wschodniej stronie linii, jeden dzień „tracimy”).

R1YOOaIv2e2Cb
Międzynarodowa linia zmiany daty
Źródło: Olga Mikos, Carport, Chen-Pan Liao, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1KcVFVF6JqSW
Nowy Rok na Kiribati
Źródło: Olga Mikos, Aotearoa, TUBS, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, domena publiczna.
R1aLSBD43pZ5P
Gdzie i kiedy obchodzi się Nowy Rok na świecie?
Źródło: Olga Mikos, TUBS, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, domena publiczna.
Polecenie 7

Zaznacz, która godzina czasu strefowego jest w okolicach Hrubieszowa (24°E), gdy w Greenwich jest 12:00.

RJpr31khFuDuE
Możliwe odpowiedzi: 1. 13:00, 2. 14:00, 3. 12:00, 4. 11:00
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 8

Zaznacz, która godzina czasu urzędowego jest w grudniu w okolicach Hrubieszowa (24°E), gdy w Greenwich jest 12:00.

RVFQuKRS99nub
Możliwe odpowiedzi: 1. 14:00, 2. 13:00, 3. 11:00, 4. 12:00
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 9

Zaznacz, która godzina czasu urzędowego jest w lipcu w okolicach Hrubieszowa (24°E), gdy w Greenwich jest 12:00.

R17giqpGZB3ln
Możliwe odpowiedzi: 1. 14:00, 2. 13:00, 3. 11:00, 4. 12:00
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Wprowadzanie czasu letniego ma powodować lepsze wykorzystanie światła dziennego. Ludzie są w ten sposób zachęcani do wcześniejszego rozpoczynania dnia i aktywności w czasie, kiedy jest jasno, co przyczynia się do oszczędności energii elektrycznej. Przestawienie zegarów, przestoje środków transportu i dostosowanie systemów informatycznych generują jednak znaczne koszty, które stawiają pod znakiem zapytania opłacalność całej operacji. Dodatkowym elementem poddającym w wątpliwość sens zmiany czasu jest to, że powoduje ona kilkudniowe rozregulowanie naszych organizmów.

i6yAlVONUl_d5e720

Podsumowanie

  1. Wszystkie punkty leżące na jednym południku mają ten sam czas słoneczny, który jest równocześnie inny niż na pozostałych południkach.

  2. W celu uporządkowania wskazywania czasu na całej kuli ziemskiej wprowadzono strefy czasowe.

  3. Z różnych powodów władze państwowe wydają decyzje urzędowe zmieniające przebieg granic stref czasowych.

  4. W niektórych krajach decyzją urzędową wprowadza się także czas letni.

Praca domowa

Odczytaj z mapy (przybliżoną do 1 stopnia) długość geograficzną miejscowości, w której mieszkasz i oblicz:

1. czas słoneczny w twojej miejscowości w momencie, gdy w Greenwich jest 9:30;

2. czas strefowy w twojej miejscowości w momencie, gdy w Greenwich jest 9:30;

3. czas urzędowy w twojej miejscowości w listopadzie w momencie, gdy w Greenwich jest 9:30;

4. czas urzędowy w twojej miejscowości w czerwcu w momencie, gdy w Greenwich jest 9:30.

RTItc6afsRFhE
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Zobacz także
i6yAlVONUl_d5e823

Słownik

czas uniwersalny
czas uniwersalny

czas słoneczny na południku zerowym, za który przyjęto południk przechodzący przez obserwatorium astronomiczne Greenwich w Londynie; jest jednocześnie czasem strefowym pierwszej strefy czasowej, od której liczy się czas pozostałych stref

czas urzędowy
czas urzędowy

umowny czas obowiązujący na danym obszarze; czas urzędowy zwykle ustalany jest w taki sposób, aby cały obszar kraju lub jednostki administracyjnej znajdował się w tej samej strefie; w państwach o dużej rozciągłości równoleżnikowej na różnych obszarach może obowiązywać inny czas urzędowy; w wielu państwach czas urzędowy odpowiada czasowi strefowemu odpowiedniej strefy czasowejstrefy czasowestrefy czasowej; są również kraje, w których urzędowo wprowadza się czas letni przesunięty o godzinę w stosunku do czasu strefowego

międzynarodowa linia zmiany daty
międzynarodowa linia zmiany daty

częściowo pokrywa się ona z południkiem 180°; czas obowiązujący na terytoriach położonych na zachód od tej linii (czyli na półkuli wschodniej) jest przesunięty o dobę do przodu względem czasu terytoriów położonych na wschód od niej (czyli na półkuli zachodniej)

południk niebieski
południk niebieski

linia na sferze niebieskiej łącząca punkt na horyzoncie określający kierunek południowy (S) z punktem na horyzoncie określającym kierunek północny (N) i przechodząca przez zenit; południk niebieski jest miejscem, gdzie odbywają się górowania ciał niebieskich

strefy czasowe
strefy czasowe

obszary powierzchni Ziemi o szerokości 15° długości geograficznej, rozciągające się południkowo; w całej tak wyznaczonej strefie obowiązuje jednakowy czas; jednocześnie jest to czas słoneczny środkowego południka tej strefy

i6yAlVONUl_d5e927

Ćwiczenia

1
Ćwiczenie 1
R1uCEmcPF9VW5
Zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
R1409A3SnwJGN
Możliwe odpowiedzi: 1. południe słoneczne, 2. północ astronomiczna, 3. wschód Słońca, 4. zachód zupełny
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 3
R9HGfJvdumEmv
zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4
R17Y1sXOuNcPE
zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
R9f2bfr30TbDh
zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
Rua9yvQSQepyz
Możliwe odpowiedzi: 1. 22°30'E, 2. 22°30'W, 3. 22°30'N, 4. 15°E
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7
R12o6rXgZ0AxQ
zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8
RBkN84UXUcQUN
zadanie interaktywne
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
czas słoneczny (miejscowy)1
czas słoneczny (miejscowy)

rachuba czasu związana z lokalnym południkiem miejsca obserwacji; wzdłuż jednego południka czas jest taki sam; obliczamy go na podstawie momentu górowania Słońca nad tym południkiem