Mowa – pismo – internet, czyli jak zmienia się komunikacja
Ludzie chcą – a niekiedy muszą – komunikować się w nietypowych sytuacjach, w rozmaitych okolicznościach, które narzucają im różne ograniczenia. Stąd istnienie wielu bardzo ciekawych i oryginalnych sposobów porozumiewania się. Jednym z nich jest język gwizdany (silbo), charakterystyczny dla GuanczówGuanczów, rdzennych mieszkańców Wysp Kanaryjskich (głównie z La Gomery), których kultura zanikła w XV w., wpisany w 2009 roku na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCOUNESCO.
Korzystając z zasobów internetu, dowiedz się, jaka jest geneza i istota języka gwizdanego.
Wszystko przez cywilizację
Rozwój cywilizacji ma ogromny wpływ na komunikację, której pierwotną formą jest język mówiony, wtórną – pismo. Najmłodsza, dynamicznie rozwijająca się komunikacja internetowa, nazywana jest piśmienną konwersacją. Łączy cechy obu kanałów komunikacyjnych (stąd można też ją nazywać mieszaną).
Komunikacja ustna
Komunikacja ustna to inaczej ustny wariant (ustna odmiana) języka. Jej cechy charakterystyczne:
Jest naturalną umiejętnością człowieka.
Jej tworzywem jest znak dźwiękowy.
Nadawanie i odbieranie komunikatu odbywa się w tym samym miejscu i w tym samym czasie, chociaż zdarzają się wyjątki od tej reguły, czego przykładem jest rozmowa telefoniczna lub porozumiewanie się za pomocą takich komunikatorów, jak skypeskype.
Najczęściej jest spontaniczna – czyli mniej przemyślana i uporządkowana.
Nadawca i odbiorca zamieniają się rolami (jej cechą jest dialogiczność).
Odwołuje się do okoliczności towarzyszących komunikacji (jej właściwością jest sytuacyjność).
Wspomagana jest kodami pozawerbalnymi: prozodycznym (intonacją, akcentem i siłą głosu), proksemicznym (istotną rolę w komunikacji odgrywa odległość między nadawcą), kinezycznym (gesty, mimika, pozy).
Ma w zasadzie charakter ulotny, ale od momentu wynalezienia fonografu (1877), a później gramofonu, magnetofonu, płyty kompaktowej czy plików mp3, można ją również utrwalić.
Komunikacji mówionej nie należy jednak utożsamiać z brakiem oficjalności. Wprawdzie rozmowa towarzyska może być pozbawiona tej cechy, ale już porozumiewanie się nauczyciela z uczniem powinno mieć charakter formalny.
Komunikacja pisana
Komunikacja pisana to inaczej pisany wariant (pisana odmiana) języka. Jej cechy charakterystyczne:
Jest umiejętnością, której trzeba się nauczyć; nadawca w przygotowanie komunikatu wkłada pewien wysiłek.
Jej tworzywem jest znak graficzny.
Jest bardziej przemyślana i uporządkowana. Nadawca ma możliwość dłuższego namysłu i korekty tekstu.
Wymiana ról między nadawcą a odbiorcą w jednym akcie komunikacji jest niemożliwa (ma ona charakter monologowy).
Komunikat musi być precyzyjny, ponieważ nie może zostać powiązany ze znakami sytuacyjnymi.
Wspomagana jest kodami graficznymi, do których zaliczamy np. interpunkcję, rozróżnienie między wielką a małą literą, charakter pisma.
Jest trwała.
Wskaż i wypisz występujące w poniższym tekście cechy leksykalneleksykalne i gramatyczne ustnej odmiany języka.
Chciałam powiedzieć, że mam mnóstwo znajomych, a najbardziej to lubię spotkania z moją przyjaciółką. Chodzi jak ja do gastronomika, tutaj u nas, i jest młodsza ode mnie, coś około pół roku, ale chodzi do tej samej klasy co ja. Mamy jakieś eee dwa kilometry do szkoły, no to nie chce nam się chodzić na nogach, no to jeździmy tramwajem. A jej mama mówi, że to bliziutko i niedobrze robimy, bo to niezdrowe i w ogóle. Co powiedzieć? Hmm, racja, ale my zawsze do tej szkoły na ostatnią chwilę, więc ten tramwaj ratuje nam życie, bo inaczej, to spóźnienie murowane.
Wypowiedź z poprzedniego zadania przekształć w taki sposób, aby była właściwa dla odmiany pisanej.
Wyjaśnij, dlaczego poniższe wypowiedzi były zrozumiałe dla adresata (czyli zamierzonego odbiorcy), a dla ciebie są całkowicie lub częściowo nieczytelne.
Przepraszam, że tak długo mi to zajęło, ale mogłam się tym zająć dopiero od początku sierpnia.
Na razie Michał się nie odzywa. Mam nadzieję, że uda mi się uzgodnić z nim jakiś kompromis w tej sprawie.
Dzisiaj zawiozę Helę. Mam na dziewiątą.
Zapoznaj się z wierszem Jana Brzechwy i za pomocą mimiki, gestykulacji lub modulacji głosu oddaj na różne sposoby emocje towarzyszące bohaterce utworu. Ustal i zapisz poniżej, jak za pomocą głosu, gestu i mimiki można wpłynąć na odbiór komunikatu ustnego.
KwokaProszę pana, pewna kwoka
Traktowała świat z wysoka
I mówiła z przekonaniem:
„Grunt to dobre wychowanie!”Zaprosiła raz więc gości,
By nauczyć ich grzeczności.
Pierwszy osioł wszedł, lecz przy tym
W progu garnek stłukł kopytem.Kwoka wielki krzyk podniosła:
„Widział kto takiego osła?!”
Przyszła krowa. Tuż za progiem
Zbiła szybę lewym rogiem.Kwoka gniewna i surowa
Zawołała: „A to krowa!”
Przyszła świnia prosto z błota.
Kwoka złości się i miota:„Co też pani tu wyczynia?
Tak nabłocić! A to świnia!”
Przyszedł baran, chciał na grzędzie
Siąść cichutko w drugim rzędzie,
Grzęda pękła, kwoka wściekła
Coś o łbie baranim rzekła
I dodała: „Próżne słowa
Takich nikt już nie wychowa,Trudno… Wszyscy się wynoście!”
No i poszli sobie goście.
Czy ta kwoka, proszę pana,
Była dobrze wychowana?Źródło: Jan Brzechwa, Kwoka, [w:] tegoż, Sto bajek, s. 62.
Wśród podanych właściwości komunikacji mówionej wskaż te, które nie są realizowane w rozmowie telefonicznej.
- Wykorzystanie znaków dźwiękowych.
- Jedność czasu nadania i odbioru komunikatu.
- Jedność miejsca nadania i odbioru komunikatu.
- Udział kodu prozodycznego.
- Udział kodu kinezycznego.
- Dialogowość.
Na początku było słowo… mówione
Komunikacja ludzka pierwotnie miała postać żywej mowy. Pismo ma zatem wobec niej charakter wtórny. Narodziło się ono kilkanaście tysięcy lat temu i na początku przybierało formę rysunków w jaskiniach i na tabliczkach glinianych. Taka forma nosi nazwę pisma piktograficznego.
Kolejnym etapem było pismo ideograficzne. Składało się z jednostek symbolizujących cząstki wyrazów oraz wyrazy. Taką postać mają hieroglify egipskie i pismo chińskie.
Następnie pojawiło się pismo fonetyczne (znaki odzwierciedlające dźwięki) – najpierw sylabiczne, a potem alfabetyczne. Ponadto można wyróżnić pismo złożone, czyli mieszane, łączące wymienione wcześniej systemy.
Pismo alfabetyczne stworzyli Grecy ok. 1000 r. p.n.e.: wykorzystali fenickie zapisy spółgłosek sporządzone na tabliczkach klinowych. Dodali do nich samogłoski, a także zmienili kierunek pisma – od lewej strony do prawej. Z greckiego alfabetu powstał alfabet łaciński, który pierwotnie składał się z 21 znaków. Oto one:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V, X.
Później dodano Y i Z, w końcu również J, U oraz W.
Przeczytaj fragmenty zamieszczonego poniżej tekstu i zwróć uwagę na przedstawione w nim fakty dotyczące alfabetu łacińskiego.
Od liczydła po alfabetW IV w. p.n.e. w Grecji zaczął obowiązywać jeden alfabet: 24‑literowy joński. To on rozpowszechnił się na terenach podbitych przez Aleksandra Wielkiego, z czasem zaś w cesarstwie wschodnim, a później bizantyjskim. Na podstawie jednej z odmian alfabetu greckiego powstała cyrylica. Natomiast do powstania alfabetu łacińskiego doszło w wyniku wielkiej kolonizacji. Gdy Grecy osiedlali się w zachodniej części Morza Śródziemnego, umieli już pisać. W Italii znajomość pisma przejęli najpierw Etruskowie, od nich zaś zaadaptowali ją mieszkańcy Lacjum. Stworzonym przez ten mały lud italski alfabetem łacińskim posługuje się dziś najwięcej ludzi na świecie
Źródło: Agnieszka Krzemińska, Od liczydła po alfabet, t. 11, „Polityka. Niezbędnik Inteligenta” 2012, s. 22.
Na podstawie informacji z tekstu Od liczydła po alfabet pogrupuj zdania.
Alfabet łaciński stworzyli Etruskowie mieszkający na terenie Lacjum., Najpopularniejszym współczesnym alfabetem jest alfabet łaciński., Już 25 wieków temu w starożytnej Grecji obowiązywał uniwersalny alfabet., Alfabetem łacińskim posługuje się dziś więcej niż 50% ludności na świecie., Alfabet łaciński wywodzi się z alfabetu greckiego.
| Prawda | |
|---|---|
| Fałsz | |
| Brak informacji w tekście |
Zapoznaj się z artykułem Rafała Kolińskiego Niezwykła kariera alfabetu, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Niezwykła kariera alfabetuDominacja kulturowa cywilizacji śródziemnomorskiej znajdowała swe odbicie między innymi w narzucaniu 'barbarzyńskim' ludom własnego systemu pisma. Na początku I tysiąclecia p.n.e. cały Lewant (dzisiejszy Izrael, Liban i nadmorska część Syrii) posługiwał się alfabetycznym pismem linearnym, powszechnie zwanym alfabetem fenickim. Najstarsza duża inskrypcja zapisana nim pochodzi z XI wieku p.n.e. Wykuto ją na kamiennym sarkofagu króla Ahirama, znalezionym na nekropoli królewskiej w Byblos (Liban). Sarkofag zdobi przedstawienie władcy i wykonany przez jego następcę napis, w którym znajdujemy imiona obu królów, a także bardzo rozbudowaną formułę przekleństwa tych, którzy naruszą grobowiec.
W IX i VIII wieku p.n.e. w wyniku intensywnej działalności handlowej i kolonizacyjnej Fenicjan ich pismo stawało się znane na coraz rozleglejszym obszarze (patrz: mapka). Na terenie Lewantu w IX wieku alfabetu linearnego używano do notowania pokrewnych fenickiemu języków hebrajskiego i aramejskiego. Z tego samego okresu pochodzą najstarsze teksty fenickie z zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, odkryte w Nora na Sardynii. Teksty z VIII wieku p.n.e. znajdujemy również w Grecji, Italii, Hiszpanii i na całym południowym wybrzeżu Morza Śródziemnego. Prostota systemu alfabetycznego sprawiła, że przejmowały go inne ludy.
Wspomniana wyżej adaptacja alfabetu fenickiego do języków hebrajskiego i aramejskiego nie wymagała - ze względu na podobieństwo tych trzech języków - żadnych zmian w piśmie. Gorzej było z dostosowaniem go do greki. Po pierwsze, nie wszystkie głoski języka fenickiego w niej istniały. I odwrotnie, kilka dźwięków, jak ps, ks, nie występowało w fenickim i trzeba było dla nich stworzyć nowe litery. Kolejnym problemem był brak znaków na oddanie samogłosek.
Semickie języki Bliskiego Wschodu mogą doskonale obyć się bez zapisywania samogłosek. Przyczyną tego zjawiska jest specyficzna budowa wyrazów. Tworzy je kilka (najczęściej trzy) spółgłosek, zwanych radykałami. Spółgłoski te decydują o znaczeniu wyrazu. Każde słowo, w którym występują one obok siebie w tej samej kolejności, będzie pokrewne znaczeniem wyrazom o tym samym układzie radykałów. Wystarczy zatem zapisać te spółgłoski, by podać ogólne znaczenie wyrazu. Formy gramatyczne są tworzone za pomocą spółgłoskowych wrostków i przyrostków, które są zapisywane, oraz dodawania w wyrazie odpowiednich samogłosek, pomijanych w piśmie. Ich uzupełnienia dokonuje się na podstawie kontekstu. Na przykład od arabskiego rdzenia drs - „uczyć” można między innymi utworzyć formy: jadrus - „on uczy” (zapisywane drs), madrasa - 'szkoła' (w piśmie mdrst), muddaris - „nauczyciel” (mdrs). Niekiedy stosowano znaki samogłoskowe (w postaci kropek czy kresek stawianych nad lub pod literami, tzw. mater lectionis lub znaki diakrytyczne), ale ich użycie ograniczało się do świętych ksiąg (Tora czy Koran). Dzisiaj występują one przede wszystkim w podręcznikach do nauki języków semickich.
W językach indoeuropejskich o znaczeniu wyrazu decydują w równym stopniu spółgłoski i samogłoski. Jeśli zapiszemy tylko spółgłoski, na przykład ls, to czytający nie będzie wiedział, czy mieliśmy na myśli wyraz „las”, „los”, „lis” czy „aloes”. W takiej sytuacji wynalezienie znaków oznaczających samogłoski było koniecznością. Grecy poradzili sobie z tym w następujący sposób: litery oznaczające dwie fenickie półsamogłoski (j, w) zostały przez nich użyte do zapisywania dźwięków i oraz u. Pozostałe samogłoski zaczęto oddawać za pomocą znaków tych głosek, które istniały w fenickim, a nie występowały w grece. I tak znak 'alef posłużył do zapisu głoski a (grecka litera alfa), h*et - do zapisu krótkiego e (eta), he - długiego e (epsilon), 'ain - krótkiego o (omikron). Nowe znaki graficzne stosowano dla greckich dźwięków ph, kh i ps oraz długiego o (omega). Te dodatkowe litery umieszczone zostały na końcu alfabetu. Klasyczny alfabet grecki liczył 24 znaki, chociaż jego starsza odmiana (używana między innymi w archaicznych Atenach i w Milecie) liczyła dwa znaki więcej (koppa - q oraz digamma - f). Zmiany wartości fonetycznej niektórych liter oraz dodanie nowych znaków nie wyczerpuje listy innowacji wprowadzonych przez Greków. Zmienił się kierunek pisania. Fenicjanie pisali zawsze od strony prawej do lewej. Choć Grecy początkowo stosowali ten sam co Fenicjanie kierunek zapisu (co można zauważyć w najstarszych inskrypcjach pochodzących z VIII wieku p.n.e.), później zmienili go na bustrophedon. To greckie słowo trafnie oddaje sposób zapisu, znaczy bowiem „jak orze wół”. Tekst zaczynano zawsze od górnej prawej krawędzi. Po dojściu do końca linii piszący nie wracał jednak do prawego krańca, ale stawiał znaki pod dopiero co napisanymi literami, kierując je w prawo. Dopiero w VI wieku p.n.e. inskrypcje greckie zaczęto pisać wyłącznie od strony lewej do prawej. Konsekwencją tego było odwrócenie znaków, które w naturalny sposób stały się lustrzanymi odbiciami liter fenickich.
Grecy przyjęli ze wschodu nie tylko kształt, wartość fonetyczną i kolejność większości liter, ale również ich nazwy. I tak alef stał się alfą, beth> - betą itd. [...]
Po krótkim okresie kontaktu w IX i VIII wieku p.n.e. oba pisma - fenickie i greckie - zaczęły rozwijać się niezależnie. Oba też stały się wzorcami kolejnych pism alfabetycznych. Alfabet fenicki, przystosowany do specyficznej budowy języków semickich, wpłynął na większość alfabetów Orientu. Alfabet grecki był przodkiem pism mówiącej językami indoeuropejskimi ludności Europy. [...]Dzisiejszy świat, w swej ogromnej części, stosuje pisma alfabetyczne, będące potomkami najstarszego alfabetu. Wszystkich jego odmian nie sposób wymienić choćby tylko z nazwy. Spotykamy je na całym obszarze Europy, Afryki, obu Ameryk, Australii i Oceanii. Tylko w Azji nadal używa się pism o odmiennej tradycji. Jednak w Japonii, Korei czy w Chinach znajomość europejskiego alfabetu staje się coraz powszechniejsza. Wynika to z dominacji technicznej cywilizacji europejskiej. Obawa mieszkańców Dalekiego Wschodu przed tym, co obce, i olbrzymi szacunek dla własnej tradycji są najlepszą obroną chińskiego i japońskiego pisma. Do tego, aby na całej Ziemi posługiwano się jedynie alfabetami, raczej nie dojdzie.
Źródło: Rafał Koliński, Niezwykła kariera alfabetu, dostępny w internecie: https://web.archive.org/web/20190831081232/http://archiwum.wiz.pl/1996/96103800.asp [dostęp 29.01.2022].
Na podstawie tekstu artykułu Rafała Kolińskiego zredaguj trzy ciekawostki dotyczące pisma.
Każda z nich powinna składać się z maksymalnie 25 wyrazów.
W Centrum Nauki Kopernik w Warszawie organizowane są warsztaty „Pismo”, podczas których można m.in. poznać różne nośniki pisma lub zapoznać się z jego dawnymi formami.
Komunikacja w sieci
Najważniejsze właściwości komunikacji internetowej, odróżniające ją od innych metod porozumiewania się to: łatwy i powszechny dostęp, szybkość, anonimowość, automatyzacja, interaktywność (dynamiczność) oraz multimedialność. Dla języka internetu charakterystyczna jest skrótowość, a także występowanie akronimów (słów utworzonych przez skrócenie wyrażeń wielowyrazowych) i emotikonów (znaków graficznych używanych do wyrażenia nastroju). Komunikujący się tym kanałem niestandardowo posługują się interpunkcją (pomijają znaki przestankowe lub zwielokrotniają je), nie stosują wielkich liter zgodnie z zasadami pisowni i często ignorują znaki diakrytyczne (zamiast np. ę, ś, ż, ń stosują e, s, z, n). Niektóre spośród wymienionych właściwości charakterystyczne są też dla komunikacji esemesowej.
Komunikacja internetowa nazywana jest inaczej mieszaną, to znaczy, że posiada część cech wspólnych z odmianą ustną, a część – z pisemną. Określ, które właściwości każdej z nich można przypisać komunikacji internetowej.
Dopasuj uczestników komunikacji do właściwych im czynności.
słyszenie i/lub czytanie, mówienie, mówienie i/lub pisanie, czytanie, słyszenie, pisanie
| nadawca komunikacji ustnej | |
| odbiorca komunikacji ustnej | |
| nadawca komunikacji pisemnej | |
| odbiorca komunikacji pisemnej | |
| nadawca komunikacji internetowej | |
| odbiorca komunikacji internetowej |
Formy wypowiedzi (ustne lub pisemne) mają wartość użytkową, to znaczy, że stosujemy je często jako formę komunikacji. Gatunki literackie są rodzajem wyrazu artystycznego i związane są ze sztuką.
Podane gatunki przyporządkuj do właściwych grup.
wykład, pamiętnik, czat, e-mail, wątek w forum dyskusyjnym, kazanie, blog, notatka, kalendarz, rozmowa, CV, przemówienie
| Typowe gatunki ustne | |
|---|---|
| Typowe gatunki pisemne | |
| Typowe gatunki internetowe |
Wymień jak najwięcej przykładów takich form wypowiedzi, które równie dobrze mogą pojawić się w komunikacji ustnej, jak i w pisemnej lub internetowej.
Skorzystaj z dostępnych źródeł i odszukaj informacje na temat grzeczności językowej w komunikacji internetowej. Wymień zasady, które będą przydatne w korespondencji e‑mailowej.
Która wersja jest poprawna: internet czy Internet; skype czy Skype? Jak odmieniać wyraz mail/e‑mail? Skorzystaj z dostępnych źródeł i odpowiedz na pytania.
Zapoznaj się z treścią poniższego tekstutekstu, a następnie wyróżnione słowa zastąp synonimami. Napisz, jakie wnioski na temat języka nasuwają ci się po wykonaniu tego zadania.
Analitycy McKinsey Global InstituteMcKinsey Global Institute wyliczyli, że Amerykanie wymieniają obecnie pomiędzy sobą o połowę więcej komunikatów niż przed dekadą. Za ten skokowy wzrost odpowiada oczywiście ekspansja internetu, a wraz z nim prostych, szybkich oraz darmowych narzędzi porozumiewania się. […] Karkołomną składnię esemesów czy maili zwykło się uznawać za zapowiedź rychłej śmierci formalnego języka pisanego. W rzeczywistości swoboda oraz kreatywność, z jakimi podchodzimy do nowych sposobów porozumiewania się, są tylko świadectwem naszego wyrafinowania w tej dziedzinie – przekonuje tymczasem na łamach „New York Timesa” amerykański lingwista John McWhorterJohn McWhorter
.
Źródło: Mariusz Herma, Pisany język mówiony, dostępny w internecie: https://www.polityka.pl/niezbednik/1531529,1,pisany-jezyk-mowiony.read [dostęp 4.08.2022].
Zapoznaj się z treścią poniższego tekstu, a następnie wyróżnione słowa zastąp synonimami. Napisz, jakie wnioski na temat języka nasuwają ci się po wykonaniu tego zadania.
Analitycy wyliczyli, że Amerykanie wymieniają obecnie pomiędzy sobą o połowę więcej komunikatów niż przed dekadą. Za ten skokowy wzrost odpowiada oczywiście ekspansja internetu, a wraz z nim prostych, szybkich oraz darmowych narzędzi porozumiewania się. […] Karkołomną składnię esemesów czy maili zwykło się uznawać za zapowiedź rychłej śmierci formalnego języka pisanego. W rzeczywistości swoboda oraz kreatywność, z jakimi podchodzimy do nowych sposobów porozumiewania się, są tylko świadectwem naszego wyrafinowania w tej dziedzinie – przekonuje tymczasem na łamach „New York Timesa” amerykański lingwista.
Wyróżnione wyrazy:
przed dekadą,
ekspansja,
karkołomną,
rychłej,
kreatywność,
lingwista.
Poniżej zapisano SMS‑y, które są odpowiedziami na otrzymane wiadomości. Przeczytaj je. Odpowiedz na pytania:
Czy łatwo domyślić się, jak one brzmiały?
Czy będą zrozumiałe dla odbiorcy, do którego były adresowane?
Odpowiedź uzasadnij.
Wiem, znalazłem trochę czasu, żeby obejrzeć.
Jeszcze pół godziny.
Dzięki. Uff!
Ech! Po prostu za słabo skręciłam.
Smutne... Będzie miała jak pojechać?
Co za ulga! Ale i tak już nie zdążę.
Wszystko da się rozpoznać. U nas hitem gruszka i brzoskwinia.
Przyjrzyj się zamieszczonym poniżej czterem ilustracjom z przykładami życzeń świątecznych. Porównaj zastosowane w nich kody werbalne i pozawerbalne.
Zredaguj dwa teksty życzeń świątecznych: jedne przeznaczone dla przyjaciółki, drugie - dla nauczyciela. Zastanów się, w jaki sposób można wzbogacić je niewerbalnie, aby współgrały z treścią i charakterem adresata.
Porównaj hasło „esperanto” zamieszczone w Wikipedii i dowolnej współczesnej encyklopedii opublikowanej w formie książkowej. Jakie kody zastosowane są w obu źródłach? Dzięki czemu dane pozyskane z Wikipedii są bogatsze?
Wykonaj poniższe polecenia.
Napisz odręcznie na ozdobnym papierze zaproszenie na swoje urodziny skierowane do przyjaciół.
Zaprojektuj przy użyciu komputera zaproszenie na swoje urodziny skierowane do przyjaciół, a następnie wydrukuj je na ozdobnym papierze.
Zaprojektuj przy użyciu komputera zaproszenie na swoje urodziny, które wyślesz do przyjaciół w postaci załącznika do e‑maila.
Zredaguj zaproszenie na swoje urodziny, które wyślesz do przyjaciół SMS‑em.
Porównaj wszystkie przygotowane przez ciebie zaproszenia i odpowiedz na pytanie: co je łączy, a co różni.
Wykonaj poniższe polecenia.
Zredaguj tekst zaproszenia na swoje urodziny skierowanego do przyjaciół, który można by umieścić na specjalnym ozdobnym karnecie.
Zredaguj tekst zaproszenia na swoje urodziny skierowanego do przyjaciół, który można by zamieścić na twoim profilu na portalu społecznościowym.
Zredaguj tekst zaproszenia na swoje urodziny skierowanego do przyjaciół, które można by przesłać w postaci załącznika do e‑maila.
Zredaguj zaproszenie na swoje urodziny, które wyślesz do przyjaciół SMS‑em.
Porównaj wszystkie przygotowane przez ciebie zaproszenia i odpowiedz na pytanie: co je łączy, a co różni.
Przeczytaj tekst Jana Grzeni, a następnie w kilku punktach wymień zmiany w języku polskim, które dokonały się pod wpływem internetu.
Co język polski zawdzięcza Internetowi?[...] Ortograficzne osobliwości Internetu można poddać następującej klasyfikacji: 1) Odstępstwa w zakresie pisowni wielką/małą literą. 2) Pomijanie w zapisie polskich znaków diakrytycznych. 3) Skracanie wyrazów i wyrażeń.
4) Przestawianie znaków. 5) Zastępowanie standardowych znaków pisowni innymi. Oczywiście w każdym wypadku zapisy internetowe odnosimy do standardowej ortografii. Ta klasyfikacja jest zarazem opisem zjawiska wykorzystania możliwości pisowni w Internecie. O ile wiadomo, również w innych językach korzystających z pisowni łacińskiej takie występują.W tym miejscu mogą pojawić się pytania, czy jest tu coś, za co język polski winien jest wdzięczność Internetowi. Wszelkie naruszanie ustalonych zasad pisowni uznawane jest u nas zazwyczaj za przejaw nieuctwa, bo Polacy na ogół strzegą bardzo pilnie poprawności ortograficznej, nawet jeśli sami nie wyróżniają się starannością w tym zakresie. W istocie jednak internetografia powinna być traktowana raczej jako sfera znaczących odstępstw od zasad ortografii, niż obszar niewiedzy.
W gramatyce z kolei zmiany nie są tak spektakularne, ale jednak interesujące. Zauważyć można m.in. przyśpieszenie niektórych procesów w polskiej fleksji (np. tendencji do odmiany rzeczowników nieżywotnych rodzaju męskiego wg wzorca odmiany rzeczowników żywotnych). W tekstach internetowych mamy przecież niemal wyłącznie konstrukcje typu „załóż bloga”, „napisz maila”, „wyślij SMS‑a”, choć w innych kontekstach używamy form „załóż firmę”, „napisz list”, „wyślij paczkę”. Wynika stąd, że wzorcowo powinno być, choć rzadko bywa, „załóż blog”, „napisz mail”, „wyślij SMS”.
Z innej perspektywy patrząc, możemy stwierdzić, że poprzez Internet nasila się wpływ języka potocznego na język ogólny, a tym samym norma obiegowa, potoczna staje się normą wzorcową. To wzmianka, ale kto wie, czy nie bardzo ważna. W składni widać silny wpływ języka mówionego, a więc preferowanie prostych konstrukcji zdaniowych i szeregów wypowiedzeniowych, w których raczej nie ma miejsca dla zdań wielokrotnie złożonych.
Stylistyka tekstów internetowych wykazuje znaczne uzależnienie od mowy potocznej, jest to jednak typowe dla komunikacji językowej w ostatnim 20‑leciu, znane też doskonale z radia i telewizji, którymi przecież spontaniczność rządzi w znacznie mniejszym stopniu.
W zakresie pragmatycznym komunikacja internetowa okazuje się wyjątkowo bogata. Ustaliły się bowiem formy komunikacji wcześniej nieznane, przede wszystkim pogawędka pisana, istniejąca w dodatku w co najmniej dwu odmianach: osobistej i publicznej. Zwłaszcza drugi typ stanowi osobliwość, bo pogawędka z natury jest formą komunikacyjną o charakterze intymnym, zasadniczo realizowaną w gronie dwóch osób, czasem niewiele liczniejszym. Tym samym pogawędka publiczna stanowi osobliwość komunikacyjną, która w sferze językowej wyróżnia się wieloma szczególnymi cechami, np. nickami (pseudonimami), za pomocą których uczestnicy kreują swoją tożsamość, specyficznymi sposobami zwracania się do współrozmówców. Inną formą godną uwagi jest blog, czyli dziennik‑pamiętnik nowych czasów, tym samym w ogromnym stopniu odmienny od tradycyjnych form tego gatunku. [...]
I w końcu przechodzimy do głównego zagadnienia, a więc do słownictwa. Internet zmienił wiele i w tym zakresie, bo terminem „słownictwo internetowe” trzeba objąć nie tylko ogół wyrazów i połączeń wyrazowych, ale też kilka nowych form znaczących. W Internecie ukształtowało się bowiem kilka osobliwych, specyficznie sieciowych form werbalnych i werbalno‑graficznych. Omawiam je pod użytym już określeniem „słownictwo internetowe”, a do tej grupy, prócz wymienionych, należą:
1) adresy elektroniczne,
2) pseudonimy internetowe (nicki),
3) emotikony,
4) skrócenia. [...]I wreszcie po tych internetowych osobliwościach przechodzimy do typowego – by tak rzec – słownictwa związanego z Internetem, które zresztą już notują słowniki, przynajmniej w części. Mamy tu kilkadziesiąt nowych słów, począwszy od rzeczownika Internet, który zresztą budzi kontrowersje ortograficzne, a u ich podłoża jest kwestia znaczenia. Ponadto są pochodne od niego wyrazy internetowy, internauta, synonimy Net, Sieć. Są też zapominane już chyba wyrazy intranet oznaczający „komputerową sieć wymiany informacji, która działa w obrębie jakiejś instytucji”, oraz ekstranet powstały z połączenia intranetów.
Zaraz po nich pojawia się grupa wyrazów oznaczających korzystanie z Internetu. Przede wszystkim serfować/surfować, warto o tym wspomnieć, bo adaptację tego wyrazu do systemu języka polskiego można obserwować niemal na żywo. Trzeba zaznaczyć, że słowo to bywa często zastępowane przez wędrować (po Internecie), internauci bywają więc nazywani wędrowcami, co oznacza, że wyrazy znane od dawna doczekały się nowych znaczeń, a znane od starożytności toposy doczekały się nowych realizacji. [...]
Czasem forma rodzima nie ma szans z zapożyczoną, co dotyczy np. bardzo poręcznego wyrazu blog, jednak formy pochodne przyjmujemy już na rodzimych warunkach, bo oprócz blogera (w polskich tekstach zwykle przez jedno g) jest też blogowicz i przymiotnik blogowy. Słowo forum prócz nowego znaczenia zyskało liczbę mnogą (słowniki z epoki przedinternetowej podawały, oczywiście błędnie, że wyraz ten liczby mnogiej nie ma), a za tym poszły nowe wyrazy forumowicz, forumowy i kontrowersja poprawnościowa, czy nie powinno być forowicz, forowy. Uczestnictwo w forum, podobnie jak w innych formach komunikacji internetowej, wymaga respektowania netykiety, czyli zasad właściwego zachowania się w obrębie tego medium. Forumowicze zaś pisują posty układające się tematycznie w wątki. Aktywność internetowa wymaga też często spełnienia różnych procedur, np. logowania, z podaniem loginu, który po naszemu jest nazwą użytkownika, i hasła.
Prócz tych wyrazów mamy jeszcze przedrostki pozwalające na seryjne tworzenie nowych wyrazów, przede wszystkim e- od ‘elektroniczny’, np. e handel, e‑biznes, e‑sklep, e‑książka (mamy już co najmniej kilkanaście słów z tym przedrostkiem), rzadziej używany i- (od internetowy, np. i handel, i‑biznes) oraz cyber-, np. cyberprzestrzeń, cybersport. Warto podkreślić, że te prefiksy wymawiamy zgodnie z fonetyką polską, np. [cyber], nawet jeśli występują w nowych zapożyczeniach.
Źródło: Jan Grzenia, Co język polski zawdzięcza Internetowi?, dostępny w internecie: https://rjp.pan.pl/konferencje-i-dyskusje-naukowe/1379-co-jzyk-polski-zawdzicza-internetowi-dr-jan-grzenia [dostęp 24.10.2023].
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: multimedialność, pismo złożone, pismo fonetyczne, hieroglify, pismo piktograficzne, pismo, mowa, komunikacja.