Do tej pory opisano około 1 300 000 gatunków zwierząt. Najmniejszych z nich nie da się zobaczyć gołym okiem. Z kolei największe ważą nawet 190 ton i mierzą do 33 m długości. Żadne zwierzę, w odróżnieniu od roślin, nie potrafi wytworzyć sobie pokarmu, ale dzięki umiejętności przemieszczania się może bez problemu znaleźć miejsce, gdzie pożywienia jest pod dostatkiem.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jakie zwierzęta żyją w domu, ogrodzie, na łące, w lesie, w wodzie,

  • jakie cechy charakteryzują owady, mięczaki, ryby, ptaki.

Twoje cele
  • Rozpoznasz przedstawicieli wybranych grup zwierząt bezkręgowych i kręgowych.

  • Omówisz cechy budowy zewnętrznej charakterystyczne dla zwierząt bezkręgowych i kręgowych.

  • Wskażesz przykłady organizmów należących do bezkręgowców i kręgowców.

iTEh8Cq5ks_d5e177

1. Bezkręgowce

Zwierzęta zamieszkujące Ziemię są niezwykle różnorodne. Jednak można je podzielić na grupy o wspólnych cechach, na przykład kręgowcebezkręgowce. Większość zwierząt, np. dżdżownica, osa i ślimak, należy do bezkręgowcówbezkręgowcebezkręgowców .

PierścienicepierścienicePierścienice są zwierzętami, które mają podłużne, walcowate ciało składające się z szeregu kolejnych pierścieni, od których pochodzi ich nazwa. Znaczna część pierścienic żyje w wodach morskich i śródlądowych, a niektóre w glebie. Pierścienice nie wykształciły szkieletu. Powszechnie znanym przedstawicielem pierścienic jest dżdżownica.

1

StawonogistawonogiStawonogi to najliczniejsza grupa zwierząt żyjących na Ziemi. Dotychczas opisano ponad milion dwieście tysięcy gatunków. Na pewno jest ich znacznie więcej, bo ciągle odkrywane są nowe. Wszystkie stawonogi mają odnóża zbudowane z członów połączonych ruchomo za pomocą stawów. Ciało stawonogów pokrywa pancerz. Do stawonogów należą na przykład owady, a także raki czy homary.

R19bHZ5bZP8Yk1
Zdjęcie przedstawia kraba. Zwierzę ma ciało pokryte żółto-pomarańczowym pancerzem. Posiada pięć par odnóży, które są podzielone na człony i połączone stawami. Pierwsza para odnóży przekształcona jest w szczypce.
Krab jest stawonogiem. Zwróć uwagę na członowane odnóża oraz pancerz pokrywający ciało
Źródło: Holger Krisp, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

MięczakimięczakiMięczaki to grupa zwierząt o miękkim ciele. Niektóre mieczaki wytwarzaja wapienne muszle. Większość z nich żyje w wodzie. Do mięczaków należą na przykład ślimaki, małże i ośmiornice.

1
bg‑gray2
Ciekawostka

Ślimaki tylko na lądzie są powolne. Liczne gatunki ślimaków żyjących w morzach to szybkie drapieżniki. Niektóre z nich wykorzystują w polowaniu jad, który jest najsilniejszy w świecie zwierząt.

iTEh8Cq5ks_d5e218

2. Kręgowce

Mniej liczne od bezkręgowców, ale za to zwykle znacznie większe są kręgowcekręgowcekręgowce. Należą do nich ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Ich wspólną cechą jest szkielet wewnętrzny, w którym można wyróżnić czaszkę ochraniającą mózg oraz zbudowany z licznych kręgów kręgosłup.

1
bg‑gray2
Ciekawostka

Jedną z cech typowych dla kręgowców jest ogon. Większość kręgowców posiada ten narząd. Te, które nie mają ogona w wieku dorosłym, posiadają go przynajmniej w zarodkowym okresie rozwoju. Również zarodek ludzki posiada ogon w pierwszych tygodniach rozwoju.

RIUqWHOO7rlpz1
Największym zwierzęciem świata jest płetwal błękitny – może ważyć nawet 190 ton
Źródło: NOAA Photo Library,, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R10I7daJokrH21
Najdłuższe jest morskie zwierzę zwane wstężnicą. Niektóre okazy mierzą do 60 m. To więcej niż cztery autobusy stojące jeden za drugim
Źródło: Bruno C. Vellutini, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
iTEh8Cq5ks_d5e271

Podsumowanie

  • Bezkręgowce to pierścienice, stawonogi i mięczaki.

  • Pierścienice mają miękkie ciała składające się z wielu pierścieni.

  • Stawonogi mają odnóża zbudowane z członów połączonych stawami.

  • Najliczniejszą grupą stawonogów są owady.

  • Wiele mięczaków ma także twardą muszlę.

  • Kręgowce posiadają szkielet wewnętrzny z czaszką oraz kręgosłupem. Główne grupy kręgowców to ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.

bg‑azure

Praca domowa

1
Ćwiczenie 1

Wskaż przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka należących do stawonogów, mięczaków, ryb, ptaków i ssaków. Wskaż powody, dla których ludzie hodują te zwierzęta.

R1X2K3SFBcpn2
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iTEh8Cq5ks_d5e343

Słownik

bezkręgowce
bezkręgowce

zwierzęta nieposiadające wewnętrznego szkieletu; należy do nich wiele grup zwierząt o bardzo zróżnicowanej budowie

kręgowce
kręgowce

zwierzęta posiadające wewnętrzny szkielet złożony z kręgosłupa i czaszki

mięczaki
mięczaki

zwierzęta wodne i lądowe pozbawione wewnętrznego szkieletu, których ciało często osłania muszla

pierścienice
pierścienice

bezkręgowce o ciele podzielonym na wiele pierścieni żyjące w wodzie i glebie

stawonogi
stawonogi

grupa zwierząt posiadających członowane, połączone stawami odnóża i o ciele pokrytym pancerzem

iTEh8Cq5ks_d5e450

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
RmaEoYeIc6Pgw1
Wybierz nazwę grupy zwierząt, do której należy człowiek. Możliwe odpowiedzi: 1. ssaki, 2. ptaki, 3. gady, 4. płazy, 5. stawonogi, 6. mięczaki
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 2
R1WW4Pfyb3qHT1
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy. Pierścienice mają podłużne ciało składające się z szeregu kolejnych 1. dżdżownica, 2. żmija, 3. pierścienica, 4. kręgów, 5. solach, 6. glista, 7. pierścieni, 8. głębinach, 9. skałach, 10. ciałek, 11. wodach. Większość z nich żyje w 1. dżdżownica, 2. żmija, 3. pierścienica, 4. kręgów, 5. solach, 6. glista, 7. pierścieni, 8. głębinach, 9. skałach, 10. ciałek, 11. wodach morskich i śródlądowych, a niektóre w glebie. Powszechnie znanym przedstawicielem pierścienic lądowych żyjących w glebie jest 1. dżdżownica, 2. żmija, 3. pierścienica, 4. kręgów, 5. solach, 6. glista, 7. pierścieni, 8. głębinach, 9. skałach, 10. ciałek, 11. wodach.
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R1cbfkHdu7G8Y1
Wskaż nazwy zwierząt zaliczanych do kręgowców. Możliwe odpowiedzi: 1. ryby, 2. płazy, 3. gady, 4. ptaki, 5. ssaki, 6. pierścienice, 7. pajęczaki, 8. stawonogi, 9. mięczaki, 10. ślimaki
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4
RqyDPOa221uTP1
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy. Wszystkie stawonogi posiadają różnego rodzaju odnóża składające się z 1. sto tysięcy, 2. ptaków, 3. magmą, 4. pierścienic, 5. sto, 6. mięczaków, 7. owadów, 8. stawami, 9. żelem, 10. śrubami, 11. członów, 12. tysiąc, 13. kości połączonych 1. sto tysięcy, 2. ptaków, 3. magmą, 4. pierścienic, 5. sto, 6. mięczaków, 7. owadów, 8. stawami, 9. żelem, 10. śrubami, 11. członów, 12. tysiąc, 13. kości. Wśród stawonogów lądowych najwięcej jest gatunków 1. sto tysięcy, 2. ptaków, 3. magmą, 4. pierścienic, 5. sto, 6. mięczaków, 7. owadów, 8. stawami, 9. żelem, 10. śrubami, 11. członów, 12. tysiąc, 13. kości i pajęczaków.
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 5
R1RvL8fK2M1tK1
Łączenie par. Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących mięczaków.. Tylko niektórzy przedstawiciele mięczaków mają miękkie ciało.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Większość ślimaków wytwarza wapienne muszle.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Mięczaki nie mogą żyć w wodzie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Najwięcej ślimaków spotykamy w letnie, gorące dni.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 6
R1Ojkqp4aNTLn1
Wskaż cechy budowy ciała charakterystyczne dla kręgowców. Możliwe odpowiedzi: 1. kostny szkielet, 2. czaszka, 3. kręgosłup, 4. cztery kończyny, 5. muszla, 6. sześć kończyn, 7. osiem kończyn, 8. ciało zbudowane z pierścieni
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
bg‑azure

Notatnik

Rx0uDJzN69UA5
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.