Czy można jeść oczami, którymi patrzymy na świat? Odpowiedź wydaje się oczywista: do jedzenia używamy ust, a nie oczu...
1) Odpowiedz na pytania:
Co oznacza zwrot „jeść oczami”?
W jakich okolicznościach się go używa?
Zapoznaj się z poniższymi przysłowiami i powiedzeniami związanymi z jedzeniem, a następnie wyjaśnij ich znaczenie.
Apetyt rośnie w miarę jedzenia.
Wyglądać jak pączek w maśle.
Czym się nie najesz, tym się nie naliżesz.
Dwa grzyby w barszcz.
Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.
Głodnemu chleb na myśli.
Na bezrybiu i rak ryba.
Pieczone gołąbki nie lecą same do gąbki.
Polak, gdy głodny, to zły.
Przez żołądek do serca.
Zredaguj co najmniej dziesięciozdaniową wypowiedź, w której użyjesz wybranych przysłów i powiedzeń z ćwiczenia 1.
„Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”
Nie żyje się tylko po to, by jeść. Nie oznacza to jednak, że jedzenie jest rzeczą mało istotną. O jedzeniu pisano od początku istnienia literatury: bogowie w mitach często ucztują, a bohaterowie Biblii też nie stronią od uciech stołu.
Podaj przykłady znanych ci dzieł literackich, malarskich i filmowych, w których ważnym motywem jest ucztowanie.
Wśród przysłów, które mają związek z jedzeniem, można wymienić też takie: „Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”. Dziś zazwyczaj dostrzega się w nim krytyczny opis rozpasania za czasów króla Augusta III Sasa (który rządził w Polsce w latach 1733–1763). Pierwotnie jednak nie uważano tego przysłowia za negatywną ocenę rządów monarchy. Podkreślano w nim dobrobyt panujący w Rzeczypospolitej – życie w naszym kraju miało się składać przede wszystkim z ucztowania.
O tym, co i jak wtedy jadano, traktuje Opis obyczajów za panowania Augusta III, którego autorem jest ksiądz Jędrzej Kitowicz, XVIII‑wieczny historyk i pamiętnikarz.
Opis obyczajów za panowania Augusta IIIPanowie […] kochali się w wielkich stołach, dawali sobie na publice nawzajem obiady i wieczerze; do tych zapraszali przyjaciół, obywatelówobywatelów, wojskowych i sędziackichsędziackich; w domach zjeżdżali się do nich pobliżsi sąsiedzi; rzadki był dzień bez gościa; częste biesiady z tańcami i pijatyką. W całym kraju pędzono życie na wesołości i lusztykachlusztykach […]. Stoły zastawiano wielkimi misami, które u wielkich panów były srebrne, u mniejszych prócz wazówwazów i serwisów cynowe, talerze także podługpodług pana srebrne albo cynowe.
Po przeczytaniu powyższego fragmentu tekstu Jędrzeja Kitowicza wykonaj ćwiczenie.
Jędrzej Kitowicz przedstawił wspólne biesiadowanie jako jeden z powszechnych zwyczajów za panowania Augusta III. Sformułuj argument, którym potwierdzisz zalety spożywania pokarmów w towarzystwie oraz argument dowodzący korzyści z jedzenia w pojedynkę.
Wskaż powody, z jakich dziś coraz rzadziej cała rodzina zasiada do wspólnego posiłku. Podaj swoją ocenę takiej sytuacji.
Przy wspólnym stole powinniśmy się stosować do pewnych zasadzasad. Wymień te z nich, których – według ciebie – należy przestrzegać podczas wspólnego posiłku.
„Popuszczanie pasa”„Popuszczanie pasa” to między innymi efekt spożycia nadmiernie obfitego posiłku. Kitowicz wiele stron swego dzieła poświęcił opisom stołów uginających się od potraw.
Opis obyczajów za panowania Augusta IIIW pierwszym zwyczaju staroświeckim, na początku panowania Augusta III jeszcze trwającym,W pierwszym zwyczaju staroświeckim, na początku panowania Augusta III jeszcze trwającym, nie było zbyt wykwintnych potraw. […]
Między półmiski, rozmaitym ptastwem i ciastem napełnione, podługpodług wielkości stołu stawiano dwie albo trzy misy ogromne, na kształt piramidów z rozmaitego pieczystego złożonych, które hajducyhajducy we dwóch nosili, boby jeden nie uniósł. Te piramidy na spodzie miały dwie pieczenie wielkie wołowe, na nich położona była ćwiartka jedna i druga cielęciny, dalej baranina, potem indyki, gęsi, kapłonykapłony, kurczęta, kuropatwy, bekasybekasy; im wyżej, tym coraz mniejsze ptastwo.
Po przeczytaniu powyższego fragmentu tekstu Jędrzeja Kitowicza wykonaj ćwiczenia.
Wyszukaj w przytoczonym powyżej fragmencie tekstu zdanie, w którym autor wyraża swoją opinię na temat dawnych potraw oraz zdanie zawierające fakt.
Określ funkcję wskazanego w powyższym ćwiczeniu środka stylistycznego.
Podaj, jakie informacje o naszym kraju – inne niż dotyczące polskiej kuchni – znajdują się w przytoczonym powyżej tekście Kitowicza.
Bohaterowie opisu na pewno nie jedli tylko oczami – podane potrawy trafiały do brzuchów… Jędrzej Kitowicz wspomniał w swym dziele także o takich potrawach, które mogły wywoływać zdumienie samym wyglądem.
Nowomodne potrawy
Opis obyczajów za panowania Augusta IIIKończąc o potrawach nowomodnych, to jeszcze przydaćprzydać należy: kucharze przedniprzedni dla pokazania swojej doskonałości wyjmowali sztuczniesztucznie z kapłonakapłona lub z kaczki mięso z kościami, sarnę skórę w całości zostawujączostawując, to mięso posiekawszy z rozmaitymi przyprawami kładli nazadnazad w skórę zdjętą, a powykrzywiawszy dziwacznie nogi, skrzydła, łby, robili figury do stworzenia boskiego niepodobne; i to były potrawy najmodniejsze i najgustowniejsze.
Rozstrzygnij, czy ocena nowomodnych potraw przedstawiona przez Jędrzeja Kitowicza jest pozytywna czy negatywna.
Na weselu Zosi i Tadeusza
Zapoznaj się z umieszczonym poniżej fragmentem Pana Tadeusza.
Pan TadeuszKsięga XII. Kochajmy się, w. 136 – 154
[…] I wnet zaczęli wchodzić parami lokaje
Roznoszący potrawy: barszcz królewskim zwany
I rosoł staropolski sztucznie gotowany,
Do którego pan Wojski z dziwnemi sekrety
Wrzucił kilka perełek i sztukę monety
(Taki rosoł krew czyści i pokrzepia zdrowie).
Dalej inne potrawy, a któż je wypowie!
[…]
W końcu sekret kucharski: ryba nie krojona,
U głowy przysmażona, we środku pieczona,
A mająca potrawkę z sosem u ogona. […]
Po przeczytaniu powyższego fragmentu Pana Tadeusza wykonaj ćwiczenia.
Wyjaśnij, na czym polega niezwykłość ostatniej z opisanych w przytoczonym fragmencie potraw.
Opisz możliwe reakcje gości na widok nietypowo przyrządzonej potrawy.
Rozważ, czy Jędrzej Kitowicz i narrator Pana Tadeusza w podobny sposób oceniają wykwintne, niezwykle wyglądające potrawy. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Czy zdarzyło ci się kiedykolwiek patrzeć na posiłek jak na dzieło sztuki? Jeśli widziałeś lub widziałaś potrawę przypominającą dzieło sztuki, opisz jej wygląd. Jeśli jednak nigdy wcześniej takiej potrawy nie jadłeś lub nie jadłaś, puść wodze wyobraźni i opisz jak mogłoby wyglądać takie „zjawiskowe” danie.
Zapoznaj się z umieszczonym poniżej fragmentem Pana Tadeusza.
Pan TadeuszKsięga XII. Kochajmy się, w. 155 – 158
[…] Goście ani pytali nazwiska potrawy,
Ani ich zastanowił ów sekret ciekawy;
Wszystko prędko z żołnierskim jedli apetytem,
Kieliszki napełniając węgrzynem obfitym. […]
Rozstrzygnij, czy zachowanie gości weselnych w przytoczonym fragmencie Pana Tadeusza świadczy o ich szacunku dla kunsztu kucharza. Wybierz jedną z podanych niżej możliwości i zbuduj wypowiedź.
Tak, bo zjedli wszystko…
Nie, bo zjedli wszystko…
Poszukiwanie piękna w kuchni współczesnej
Tworzenie wymyślnych, a czasem po prostu pięknych dań nie minęło wraz z tradycją szlachecką czy dworską. Wielcy kucharze stają się dziś celebrytami, a programy kulinarne przyciągają miliony telewidzów. Coraz częściej też podkreśla się, że bary typu fast foodfast food nie karmią nas ani smacznie, ani zdrowo.
Zanim sięgniesz po hamburgera, pomyśl, co o tym daniu napisaliby Kitowicz lub Mickiewicz…
Obyczaje przy stole
O zachowaniu się przy stolePrzy rodzinnym stole
W czasie posiłku:
kładziemy na kolanach serwetkę,
starsze dzieci pomagają młodszym,
po nabraniu potrawy przekazujemy ją następnym osobom,
nie plamimy obrusa,
zjadamy wszystko z talerza (zawsze nakładamy małe porcje, potem w miarę potrzeby dobieramy),
nie mówimy z pełnymi ustami,
nie przerywamy sobie wzajemnie rozmowy,
każde, nawet najmłodsze dziecko, powinno mieć możliwość zabrania głosu,
ze względów zdrowotnych i estetycznych jemy powoli,
pamiętamy o właściwej postawie,
posługujemy się sztućcami,
jajka na miękko ścinamy nożem tak, aby żółtko nie wypłynęło,
jajka na twardo obieramy i kroimy na połówki,
kiedy prosimy o nalanie herbaty, filiżankę podajemy na spodku,
nie sięgamy wyłącznie po najsmaczniejsze kąski, ale bierzemy czasami i nieco zaschniętą kromkę chleba.
Obyczaje staropolskie XVII‑XVIII wiekuCharakterystyczną cechą polskiego stołu było bowiem dekorowanie serwowanych dań. Dekoracja tym lepiej była pomyślana, jeśli potrafiła zakonspirować właściwą potrawę, by biesiadnicy mogli być zadziwieni niespodziewanymi smakami, zdumieni sztucznymi barwami, fantastycznymi kształtami. Silono się na pomysłowość przynoszącą nie tyle kulinarne, ile raczej wizualne efekty. Istniała więc moda barwienia, m.in. złocenia potraw, np. pasztetów, podawania wielkich tortów kryjących żywe ptactwo, które po otworzeniu tortu raptem wyfruwało na salę. Stawiano na stół upieczone w całości dziki, jelenie, nadziewane rozmaitą zwierzyną, ptactwem, wędlinami. We wnętrzu ich umieszczano całe zające, cietrzewie, dropie, szynki, kiełbasy. Podawano ryby, które w jednej części były gotowane, w drugiej zaś pieczone.
Po przeczytaniu tekstów Ingrid CordingIngrid Cording i Zbigniewa KuchowiczaZbigniewa Kuchowicza wykonaj ćwiczenia.
Przyjrzyj się zamieszczonemu powyżej obrazowi Johna Everetta MillaisaJohna Everetta Millaisa i odpowiedz, czy sportretowane postacie przestrzegają zasad wymienionych w tekście O zachowaniu się przy stole. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Odpowiedz, jaka zasada jest najczęściej łamana przez osoby siedzące przy stole.
Odwołując się do tekstu Kuchowicza, wyjaśnij, dlaczego dekorowanie dań odgrywało tak istotną rolę w czasach staropolskich.
Savoir–vivre [czyt. sawuar wiwr] to zbiór zasad właściwego zachowywania się w towarzystwie.
Kulinarne portrety Arcimbolda
Giuseppe Arcimboldo (Arcimboldi) [czyt. dżiuzeppe arczimboldo]
– włoski malarz. Jest uważany za jednego z najbardziej oryginalnych malarzy w historii. Malował przedziwne obrazy, głównie portrety, budowane z elementów martwej naturymartwej natury, najczęściej kwiatów, liści, kłosów zbóż, korzeni drzew, owoców, warzyw, ryb, drobiu itp. Niektóre z tych obrazów można oglądać w różnym układzie (do góry nogami) − wówczas portret ogrodnika może stać się zwykłą misą wypełnioną warzywami, a inny wizerunek nagle przekształca się w kosz pełen owoców...
Odnajdź w zasobach internetowych informacje na temat obrazu autorstwa Giuseppe Arcimbolda Rudolf II jako Wertumnus. Streść je.
Obejrzyj zamieszczone w poniższej galerii obrazy i wykonaj ćwiczenia.
Wyraź swoją opinię na temat obrazów włoskiego malarza. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Napisz, czy podoba ci się opis obrazu Rudolf II jako Wertumnus. Uzasadnij odpowiedź.
Zastanów się i odpowiedz, o czym −-- według ciebie --− może świadczyć chęć namalowania portretu składającego się z warzyw, owoców, ryb czy drobiu.
Rozważ, czy malarz świadomie dobierał owoce bądź warzywa, żeby oddać konkretne rysy twarzy portretowanej osoby.
Ustal, jakie charakterystyczne cechy twarzy oddał malarz za pomocą:
jabłek;
gruszek;
pieczonego kurczaka;
naci rzepy;
jadalnych kasztanów w kolczastych łupinach.
Wyszukaj w słowniku języka polskiego termin „manieryzm” i zapoznaj się z nim. Przytocz definicję.
Wyobraź sobie, że Arcimboldo ma namalować twój portret. Wskaż owoce, warzywa bądź inne rośliny czy przedmioty, których powinien użyć, aby jak najwierniej oddać kształt i cechy charakterystyczne twojej twarzy.
Przypomnij sobie kształty owoców bądź warzyw i wskaż, jakie części ciała człowieka ci przypominają.
Stwórz rysunkowy portret wybranej osoby, komponując go jedynie z rzeczy nadających się do jedzenia. Skorzystaj z umieszczonego poniżej szkicownika.
Podaj przepis na swoje ulubione danie.
Czy wiesz, że we Wrocławiu mieszka i pracuje artysta Tomasz Broda (ur. 1967), który potrafi stworzyć portret dosłownie ze wszystkiego? Zajrzyj na oficjalną stronę Tomasza Brody i zastanów się, czy jest coś, co łączy jego prace z dziełami renesansowego artysty. Czy potrafisz rozpoznać przynajmniej jedną osobę, którą Tomasz Broda sportretował za pomocą żarówek, rur od odkurzacza, grzebienia, parówki, bułki...? Jeśli nie, poproś o pomoc nauczyciela, rodziców, starsze rodzeństwo.
Fast food i slow food
Odpowiedz na pytania i wykonaj polecenia.
Wymień wszystkie fastfoodowe potrawy, jakie znasz.
Wskaż zalety i wady jedzenia dań typu fast food.
dość niska cena, szybkość przyrządzenia, stosowanie produktów nieekologicznych, krótki czas czekania na danie, dużo kalorii, dużo punktów sprzedaży, korzystanie z produktów mrożonych, używanie dużej ilości tłuszczu
Zalety | |
---|---|
Wady |
Oceń, czy poczucie przynależności do dużej grupy klientów i brak zaskoczenia smakiem to wada czy zaleta. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Zastanów się i odpowiedz, jaki sposób odżywiania może być odpowiedzią na niewłaściwe nawyki żywieniowe.
Slow foodSlow FoodSlow Food – organizacja i jednocześnie ruch społeczny skupiający osoby zainteresowane ochroną tradycyjnej kuchni różnych regionów świata i związanych z tym upraw rolnych i nasion, zwierząt hodowlanych i metod prowadzenia gospodarstw, charakterystycznych dla tych regionów […].
Głównymi punktami programu ruchu slow food są:
Ochrona i promocja lokalnych i tradycyjnych sposobów produkcji żywności (przepisów i receptur) oraz jej producentów.
Promowanie kultury spożywania żywności, czyli celebrowania i delektowania się posiłkami, zamiast szybkiego napełniania żołądków, zgodnie z zasadą: „Jeść dla przyjemności, a nie odżywiać się”.
Kupowanie świeżej żywności ze źródeł lokalnych, wytworzonej z użyciem tradycyjnych receptur i metod wytwarzania, wymagających czasu i odpowiedniego nakładu pracy.
Rozważ, czy dla zwolenników tego sposobu odżywiania się ważniejszy jest wygląd potraw czy jakość produktów.
Sformułuj dwa argumenty potwierdzające zasadność zdrowego sposobu odżywiana się.
Podaj pięć synonimów do słowa „jedzenie”.
Ze slow foodem łączy się jeszcze jeden kierunek w sztuce kulinarnej. To tzw. food design [czyt. fut dizajn], który opiera się na twierdzeniu, że – jak uważają naukowcy – przeciętny człowiek wybiera żywność (czyli np. danie w restauracji) przede wszystkim na podstawie wrażeń wizualnych (40%), a następnie zapachu (30%) i smaku (30%).
Z food designem można połączyć wytwarzanie tak atrakcyjnych dla oka potraw, jak te na załączonych fotografiach.
Zadaniowo
Wymień przykładowe sceny uczt w malarstwie, literaturze lub filmie, a następnie opisz wybraną.
Napisz rozprawkę, w której rozważysz konieczność celebrowania posiłków. W argumentacji odwołaj się do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza oraz do innego utworu literackiego. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 wyrazów.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Słowa klucze: jedzenie, obyczaje, fast food, slow food, przysłowie, savoir‑vivre.