RxJUSyh94ZVk3

Konwój czerwonych wielkich ciężarówek – wywrotek. Wszystkie pełne ludzi. Wokół teren górzysty prawie pozbawiony roślinności. Niebo błękitne, białe obłoki, słonecznie.

1. Definicje i wielkość migracji

Polska wersja jednej z ogólnoświatowych encyklopedii dostępnych w internecie podaje wyjątkowo ogólne określenie migracjimigracjamigracji. To przemieszczanie się ludności mające na celu zmianę miejsca pobytu. Przemieszczanie się jest terminem jednoznacznym, ale miejsce pobytu już nie. Wersje angielska i niemiecka tejże encyklopedii mówią o przemieszczeniu z zamiarem osiedlenia, co jest dużym zawężeniem w stosunku do wersji polskiej.

Szeroka definicja pozwala podzielić migracje według różnych kryteriów. Jednym z nich jest czas trwania przemieszczenia się ludności. Migracja czasowa, w przeciwieństwie do stałej, to wyjazd z zamiarem powrotu. Czasowe migracje mogą być regularne, powtarzające się co jakiś czas, bądź nieregularne. Inne kryterium mówi o zasięgu migracji: migracje zewnętrzne, w odróżnieniu od wewnętrznych, wiążą się z przekraczaniem granic administracyjnych, nie tylko międzypaństwowych.

Kolejnym kryterium jest powód wyjazdu. Migracja może być dobrowolna albo przymusowa. Około 10‑15 mln to uchodźcy – ludzie, którzy opuścili swe kraje w obawie przed prześladowaniami. Wśród migrantów są repatrianci – osoby, które wcześniej zostały zmuszone do opuszczenia swoich siedzib, ale do nich wracają. Najczęściej jednak migruje się z powodów ekonomicznych, by poprawić poziom życia swój lub rodziny. Migracja może mieć również podłoże religijne, zdrowotne lub społeczne.

Szacunki mówią, że w 1990 roku ok. 150 mln ludzi mieszkało w innych państwach niż się urodziło. Obecnie jest to ponad 200 mln – 3% ludności świata. Przy utrzymaniu takiego tempa wzrostu w 2050 roku migrantów będzie ok. 400 mln.

Powodów migracji jest wiele. Zwykle nie decyduje jeden czynnik, lecz ich splot. Niektóre z powodów zmuszają do wyjazdu, inne przyciągają do nowego miejsca.

Warto pamiętać, że przewaga argumentów na rzecz emigracji nie zawsze skutkuje wyjazdem. Trzeba liczyć się na przykład z ograniczeniami wizowymi, kosztem transportu, nieznajomością języka i kultury, rozłąką z rodziną i znajomymi.

2. Główne kierunki migracji na świecie

Chociaż ludzie migrują we wszystkich kierunkach, natężenie ruchu nie jest jednakowe. Jeżeli posłużymy się metodologią Programu ONZ ds. Rozwoju (UNDP), to otrzymamy cztery kierunki migracji. Najliczniejsze to południe‑północ i południe‑południe.

RmYsW7X52Ogzw

Na ilustracji schemat natężenia migracji. Na dole dwa niebieskie domki, podpis „południe”. Na górze dwa czerwone domki, podpis „północ”. Z południa na północ gruba żółta strzałka z opisem – „osiemdziesiąt siedem milionów (41%)”. Z północy na południe cieniutka strzałka z opisem – „siedem milionów (3%)”. Zarówno na północy, jak i na południu strzałki od domku do domku, groty w obu kierunkach, opisy. Na północy strzałka cieńsza (z opisem: trzydzieści trzy miliony, 15%), na południu strzałka grubsza (z opisem: osiemdziesiąt siedem milionów, 41%).

Przykłady pierwszego kierunku to migracja z Meksyku do Stanów Zjednoczonych czy z Turcji do Niemiec, a drugiego – z Bangladeszu do Indii i z Afganistanu do Pakistanu.
Najliczniejsze migracje w obrębie państw wysoko rozwiniętych to Niemcy – Stany Zjednoczone i Wielka Brytania – Australia.

Ruch północ‑południe to w największym natężeniu Stany Zjednoczone – Meksyk i Niemcy – Turcja. Są to jednocześnie przykłady reemigracji, czyli powrotu do kraju macierzystego.

3. Konsekwencje ruchów migracyjnych

Zarówno napływ, jak i odpływ ludności niosą ze sobą konsekwencje dla kraju emigracyjnego oraz docelowego. Ocena niektórych jest jednoznaczna, innych – dyskusyjna.

Kraj docelowy zyskuje pracowników często gotowych podjąć prace zbyt mało atrakcyjne pod względem warunków i płacy dla stałych mieszkańców. Czasem dzięki nim uzupełnia się deficyt pracowników, którzy z racji wieku przeszli na emeryturę. Część migrantów to ludzie wykształceni, dlatego od razu stają się wydajnymi pracownikami. Nawet jeśli pracują nielegalnie, kupują w legalnych sklepach, płacąc tym samym podatki pośrednie. Kraj zyskuje więc ekonomicznie.
Ponieważ większość przybywających to ludzie młodzi, wzrasta przyrost naturalny. Jest to istotne w krajach 4 i 5 fazy przejścia demograficznego.
Przybysze wzbogacają kulturę kraju imigracyjnego poprzez na przykład kuchnię, tradycje, ubiór. Ich obecność sprawia, że mieszkańcy poszerzają swoją wiedzę o świecie.

R63hSgZjcak5n

Na zdjęciu ciemnoskóra ludność w skąpych karnawałowych, bardzo kolorowych strojach. W tle drzewa.

Z drugiej strony duże różnice kulturowe mogą czasem prowadzić do powstania etnicznych dzielnic. Niezrozumienie i nietolerancja często skutkują napięciami i konfliktami.

ReyLVqxQQfwf0

Na zdjęciu tłum ludzi na ulicach miasta. Na pierwszym planie czarny transparent z białymi napisami w różnych językach „Jestem Charlie”.

Obecność nowych, potencjalnych pracowników pozwala na obniżenie płacy oraz skutkuje oskarżeniami o zabieranie miejsc pracy.

Część imigrantów stanowi obciążenie dla opieki społecznej, powoduje zwiększenie wydatków na kursy językowe, zasiłki dla bezrobotnych czy obsługę prawną, zwłaszcza jeśli potrzebni są tłumacze języków mało znanych. Część zarobionych przez imigrantów pieniędzy jest wysyłana do kraju macierzystego, przez co sumy te nie są inwestowane ani wydawane na miejscu.

R4QjBbCupSbLK

Na ilustracji schemat natężenia transferu pieniędzy od emigrantów. Na dole dwa niebieskie portfele, z podpisem „południe”. Na górze dwa czerwone portfele z podpisem „północ”. Z góry do dołu gruba zielona strzałka z opisem „dwieście czterdzieści trzy miliardy dolarów”. Z dołu do góry cienka zielona strzałka z opisem „czternaście miliardów dolarów”. Zarówno na północy, jak i na południu, strzałki od portfela do portfela, groty w obu kierunkach, strzałki średniej grubości. Podpis strzałki na południu – „dziewięćdziesiąt pięć miliardów dolarów”; podpis strzałki na północy – „osiemdziesiąt jeden miliardów dolarów”.

Z kolei w kraju emigracyjnym zmniejsza się bezrobocie, a tym samym rosną płace. Pieniądze otrzymane z zagranicy pomagają podnieść poziom życia. Informacje o innych krajach wzbogacają wiedzę o świecie. Reemigranci przywożą ze sobą nowe umiejętności i wzorce kulturowe.

Negatywnych następstw też nie brakuje. Wyjazd wykształconych ludzi to „drenaż mózgów” – zubożenie kraju o osoby o dużym potencjale, których koszty wykształcenia nie zostają zwrócone. Młodzi emigranci rodzą dzieci w nowych krajach, stąd spadek przyrostu naturalnego w kraju macierzystym. Wśród Polek przybyłych do Wielkiej Brytanii po 2004 roku średnia dzietność to 2,13 w porównaniu do 1,3 w Polsce.

Dzieci, których rodzice wyemigrowali, zostają pod opieką dalszych krewnych. Nie jest to sytuacja sprzyjająca rozwojowi. Długotrwała rozłąka może prowadzić do problemów zdrowotnych i wychowawczych, a także skutkować słabymi postępami w nauce.

RFjNYRMmilU28

Na ilustracji schemat problemów „eurosierot” w Polsce. Koło, które zostało podzielone na siedem wycinków o różnej wielkości. Poszczególne wycinki koła w różnych odcieniach koloru niebieskiego. Na wycinkach zapisane zostały poszczególne problemy: wycinek pierwszy - czyny karalne, wykroczenia, niedożywienie; wycinek drugi - brak prac domowych i gorsze oceny spowodowane niższą motywacją do nauki; wycinek trzeci - niesystematyczne uczęszczanie do szkoły, wagary; wycinek czwarty - zachowania agresywne, wandalizm, brak dyscypliny; wycinek piąty - nadpobudliwość, drażliwość, i inne zaburzenia emocjonalne; wycinek szósty - tęsknota, poczucie samotności, potrzeba bliskości, strach; wycinek siódmy - większe problemy rodzinne, ucieczki z domu, palenie tytoniu, picie alkoholu, używanie narkotyków, problemy zdrowotne, dolegliwości psychosomatyczne.

4. Migracje Polaków

Emigracja polska ma długą historię. Pierwsi polscy osadnicy w Ameryce Północnej pojawili się już w 1608 roku. Zasłynęli oni stworzeniem jednej z pierwszych manufaktur w Jamestown. Późniejsze losy polityczne kraju i sytuacja ekonomiczna spowodowały liczne i wielokierunkowe ruchy migracyjne – do państw Europy Zachodniej, w głąb Rosji, do Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej. Po drugiej wojnie światowej duża część żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nie wróciła do komunistycznej Polski, rozpraszając się po świecie. W powojennej historii Polska była krajem emigracyjnym. Ruch ten uległ przyspieszeniu po wstąpieniu do Unii Europejskiej i otwarciu rynków pracy na zachodzie Europy.

Współczesne dane Głównego Urzędu Statystycznego nie są w pełni wiarygodne, ponieważ opierają się na informacjach administracyjnych (meldunkowych), a wielu emigrantów nie przestrzega przepisów z nimi związanych. Szacuje się, że poza Polską mieszka ok. 20 mln Polaków i osób pochodzenia polskiego. Setki tysięcy osób (np. w USA, Brazylii, Francji, Białorusi) ma tylko polskich przodków, ale chce być zaliczana do Polonii, natomiast setki tysięcy innych mieszka i pracuje poza Polską (np. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemczech), ale nie uważają się za emigrantów.

Wraz z przyjęciem Polski do Unii Europejskiej znacząco zmieniły się kierunki emigracji zarobkowej. Wskutek otwarcia rynków pracy w Europie Zachodniej zmalała atrakcyjność Stanów Zjednoczonych. Aby poprawić swój standard życia, nie trzeba już wydawać znacznych sum na podróż, ani poddawać się długotrwałej i uciążliwej procedurze wizowej.

W 2004 roku, po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej tylko 3 kraje otworzyły swoje rynki pracy dla Polaków. Były to Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia. Ludzie decydujący się wówczas na emigrację w ogromnej większości wybrali Wielką Brytanię. Zachęciły ich wysokie zarobki, wcześniejsza tam obecność Polaków, duży rynek pracy oraz łagodny klimat, w małym stopniu wpływający na sezonowość prac w rolnictwie lub budownictwie. Szwecja okazała się mniej atrakcyjna niż Irlandia. Przyczyn tego można upatrywać w odmienności kulturowej, klimacie uznawanym za zimny, dużych odległościach, wysokich podatkach oraz w fakcie, że wbrew obiegowej opinii nie wszyscy Szwedzi mówią po angielsku.

W miarę otwierania się kolejnych rynków pracy emigracja coraz bardziej się rozpraszała. Oczekiwano sporego napływu emigrantów do naszego zachodniego sąsiada, gdy w 2011 roku Niemcy otwierały się na pracowników z Polski. Okazało się jednak, że duża liczba osób pracujących w Niemczech to nie efekt przyjazdów, lecz głównie fakt legalizacji dotychczas zatrudnionych „na czarno”. Prawdopodobnie kolejnej zmiany należy spodziewać się, gdy Stany Zjednoczone zniosą dla obywateli polskich obowiązek wizowy.

R1Vvs2NtohQRB

Ilustracja przedstawia mapę Europy. Wody zaznaczono kolorem niebieskim, lądy żółtym, granice państw białymi liniami. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. Na mapie za pomocą różnej wielkości sygnatur przedstawiono liczbę Polaków zameldowanych w Polsce, ale przebywających w celach zarobkowych w innych krajach w dwa tysiące dwudziestym roku. Ilość emigrantów w poszczególnych krajach oznaczono sygnaturami przedstawiającymi trójkę pracowników – mechanika, pielęgniarkę, mężczyznę z teczką. W zależności od ilości emigrantów w danym kraju zmienia się rozmiar nadanej sygnatury. Obok sygnatur podano liczbę emigrantów wyrażoną w tysiącach. Islandia – dziewięć tysięcy, Norwegia – dziewięćdziesiąt siedem tysięcy, Szwecja – czterdzieści dziewięć tysięcy, Finlandia – trzy tysiące, Dania – trzydzieści cztery tysiące, Irlandia – sto czternaście tysięcy, Wielka Brytania – pięćset tysięcy, Holandia – sto trzydzieści pięć tysięcy, Belgia – pięćdziesiąt dwa tysiące, Niemcy – siedemset sześć tysięcy, Republika Czeska – dziesięć tysięcy, Austria – czterdzieści dwa tysiące, Szwajcaria – szesnaście tysięcy, Francja – sześćdziesiąt trzy tysiące, Hiszpania – dwadzieścia osiem tysięcy, Portugalia – tysiąc, Włochy – osiemdziesiąt sześć tysięcy, Grecja – pięć tysięcy, Cypr – tysiąc.

Ciekawostka

Chicago jest największym po Warszawie miastem z ludnością polską (ponad 1,3 mln osób, w tym ok. 250 tys., dla których polski jest językiem ojczystym).

R70ZCmVdvdtGf

Na zdjęciu ulica w Chicago. Nowoczesne budynki mieszkalno‑usługowe, na szyldach napisy w języku polskim. Na ulicach samochody, kilku przechodniów.

Podsumowanie

• Liczba migrujących na świecie ma tendencję wzrostową.

• Wśród licznych przyczyn emigracji najpowszechniejsza jest ekonomiczna.

• Największy przepływ ludności to migracja z krajów rozwijających się do rozwiniętych.

• Na ruchach migracyjnych kraje zyskują, ale także tracą – bilans nie wszędzie jest taki sam.

• Najwięcej Polaków i osób polskiego pochodzenia mieszka w Stanach Zjednoczonych.

• Po przystąpieniu do Unii Europejskiej nasiliła się emigracja z Polski.

Słownik

Ćwiczenia