Mówimy o niektórych substancjach, że bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie. Nie znaczy to jednak, że mieszają się z nią w nieograniczonym stosunku.

R17KcQXE0B0Xm

Zdjęcie przedstawia blat stołu laboratoryjnego, na którym w równych odległościach od siebie stoją zlewki wypełnione niebieskim roztworem. Każda z siedmiu zlewek przykryta jest bibułą, pod którą na patyczku zwisa zanurzona w roztworze nitka z małym kryształem zawieszonym na końcu. Zlewki mają na boku naklejone etykiety z nazwiskami. — Hodowla kryształów ${CuSO}_{4}$ , hodowane kryształy to siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) miedzi(<math aria‑label="dwa">II) – woda (<math aria‑label="stosunek jeden do pięciu">1/5).
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:

definicję roztworu właściwego;
sposób otrzymywania roztworu właściwego;
czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji w wodzie.

Nauczysz się

rozróżniać pojęcia: roztworu nasyconego, roztworu nienasyconego oraz roztworu rozcieńczonego i roztworu stężonego,
opisywać zmiany rozpuszczalności ciał stałych i gazów w wodzie, w zależności od temperatury;
interpretować krzywe rozpuszczalności w celu określenia rozpuszczalności substancji.

iYPWMtogzW_d5e173

1. Czy w tej samej ilości wody rozpuszcza się taka sama ilość każdej substancji?

Czy wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie w tym samym stopniu?

Doświadczenie 1

Przeprowadź doświadczenie chemiczne, które będzie polegać na sprawdzeniu, czy w tej samej ilości wody rozpuszcza się taka sama ilość każdej substancji. Wybierz hipotezę, zweryfikuj ją, zapisz obserwacje i wnioski.

R1Ej8OscaTADs

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 1

Zapisz hipotezę, obserwację i wnioski z doświadczenia.

RDalHOVrnnb2T

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wykonano doświadczenie, w którym zbadano, czy wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie w tym samym stopniu.

Problem badawczy: Czy w określonej objętości (masie) wody można rozpuścić jednakową masę różnych substancji?

Hipoteza: W tej samej objętości (masie) wody rozpuszczają się niejednakowe masy różnych substancji.

Co było potrzebne:

cztery zlewki;
cztery bagietki;
cztery łyżeczki;
woda;
uwodniony siarczan( $VI$ ) miedzi( $II$ ) $({CuSO}_{4} \cdot 5 H_{2} O)$ ;
chlorek sodu (sól kuchenna);
cukier spożywczy (sacharoza);
jodek potasu.

Uwaga!

Uwodniony siarczan( $VI$ ) miedzi( $II$ ) to sól, która w sieci krystalicznej zawiera cząsteczki wody. Nazywamy ją hydratem. Siarczan( $VI$ ) miedzi( $II$ ) tworzy hydrat o wzorze ${CuSO}_{4} \cdot 5 H_{2} O$ , co oznacza, że na każdy kation miedzi oraz anion siarczanowy( $VI$ ) w krysztale przypada pięć cząsteczek wody. Hydrat ten ma intensywne niebieskie zabarwienie, natomiast bezwodny ${CuSO}_{4}$ jest biały. W dalszych etapach edukacji dowiesz się więcej na temat hydratów.

Przebieg doświadczenia:

$1 .$ Do czterech zlewek o jednakowej pojemności wlano taką samą objętość wody ( $20 {cm}^{3}$ ).

$2 .$ Do każdej z nich wsypano po $3 g$ następujących substancji:

do zlewki $1 .$ – uwodnionego siarczanu( $VI$ ) miedzi( $II$ );
do zlewki $2 .$ – chlorku sodu;
do zlewki $3 .$ – cukru spożywczego;
do zlewki $4 .$ – jodku potasu.

$3 .$ Zawartość wszystkich zlewek mieszano w identyczny sposób za pomocą pręcików szklanych.

$4 .$ Obserwowano szybkość rozpuszczania poszczególnych substancji.

Hipoteza:

Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. W tej samej objętości (masie) wody rozpuszczają się niejednakowe masy różnych substancji.

Obserwacje:

Substancje ulegały rozpuszczeniu z różną szybkością. Po pewnym czasie chlorek sodu, cukier i jodek potasu uległy całkowitemu rozpuszczeniu. W zlewce z uwodnionym siarczanem( $VI$ ) miedzi( $II$ ) pozostały nierozpuszczone kryształy.

Wnioski:

Substancje charakteryzują się różną rozpuszczalnością w wodzie.

Polecenie 1

Rxpw4da4J74NG

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iYPWMtogzW_d5e283

2. Czy ilość substancji rozpuszczanej zależy od temperatury rozpuszczalnika?

Wpływ temperatury na rozpuszczanie substancji stałej w wodzie na przykładzie azotanu(V) potasu

Doświadczenie 2

Przeprowadź doświadczenie chemiczne, które będzie polegać na sprawdzeniu, czy ilość substancji, jaka ulegnie rozpuszczeniu, zależy od temperatury rozpuszczalnika. Wybierz hipotezę, zweryfikuj ją, zapisz obserwacje i wnioski.

R19IQUTwG5Jp8

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Zapisz hipotezę, obserwację i wnioski z doświadczenia.

Rub6JcqmQWAcK

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zbadano wpływ temperatury na rozpuszczanie substancji stałej w wodzie na przykładzie azotanu( $V$ ) potasu.

Problem badawczy: Czy temperatura ma wpływ na ilość substancji stałej (azotanu( $V$ ) potasu), jaką można rozpuścić w określonej objętości wody?

Hipoteza: Im wyższa temperatura wody, tym więcej azotanu( $V$ ) potasu można w niej rozpuścić.

Co było potrzebne:

dwie zlewki;
dwie bagietki
łyżeczka;
palnik (czajnik);
płytka ceramiczna;
woda;
azotan( $V$ ) potasu.

Przebieg doświadczenia:

$1 .$ Do dwóch zlewek wlano po $10 {cm}^{3}$ wody różniącej się temperaturą (np. $20$ i $50 ° C$ ).

$2 .$ Następnie do każdej zlewki wsypano po $5 g$ azotanu( $V$ ) potasu.

$3 .$ Zawartość obu zlewek mieszano w identyczny sposób za pomocą pręcików szklanych.

$4 .$ Obserwowano szybkość rozpuszczania poszczególnych substancji.

Hipoteza: Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Im wyższa temperatura wody, tym więcej azotanu( $V$ ) potasu można w niej rozpuścić.

Obserwacje: Azotan( $V$ ) potasu nie rozpuścił się całkowicie w chłodnej wodzie, natomiast w ciepłej – rozpuścił się całkowicie.

Wnioski: Ilość substancji rozpuszczonej w wodzie zależy od temperatury i w przypadku azotanu( $V$ ) potasu rośnie wraz z jej wzrostem.

Polecenie 2

R1A1EEPEmPizg

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wpływ temperatury na proces rozpuszczania gazów w wodzie – na przykładzie dwutlenku węgla

Doświadczenie 3

Przeprowadź doświadczenie chemiczne, które będzie polegać na sprawdzeniu, jaki wpływ na rozpuszczanie gazu (tlenku węgla(IV)) w wodzie ma temperatura. Wybierz hipotezę, zweryfikuj ją, zapisz obserwacje i wnioski.

R1IROvQ4R3nHS

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 3

Zapisz hipotezę, obserwację i wnioski z doświadczenia.

RJoffgCwJulYf

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przeprowadzono doświadczenie, w którym zbadano jaki wpływ na rozpuszczanie gazu (tlenku węgla( $IV$ )) w wodzie ma temperatura.

Problem badawczy: Jaki wpływ na rozpuszczanie gazu (tlenku węgla( $IV$ )) w wodzie ma temperatura?

Hipoteza: Im wyższa temperatura wody, tym mniej gazu się w niej rozpuści (ilość gazu rozpuszczonego w wodzie maleje wraz ze wzrostem temperatury).

Co było potrzebne:

trzy zlewki;
woda gazowana schłodzona w lodówce;
woda wodociągowa schłodzona w lodówce;
woda wodociągowa o temperaturze pokojowej;
wodę wodociągowa o temperaturze $100 ° C$ (wrzątek).

Uwaga!

Pamiętaj o zachowaniu ostrożności, aby uniknąć oparzenia wrzątkiem.

Przebieg doświadczenia:

$1 .$ Do trzech zlewek o identycznej pojemności wlano jednakową objętość schłodzonej w lodówce wody gazowanej (kilkadziesiąt ${cm}^{3}$ ).

$2 .$ Do każdej z nich dodano taką samą objętość wody wodociągowej o różnej temperaturze:

do pierwszej zlewki – wodę schłodzoną w lodówce;
do drugiej zlewki – wodę o temperaturze pokojowej;
do trzeciej zlewki – wodę o temperaturze około $100 ° C$ (wrzątek).

$3 .$ Obserwowano pojawianie się pęcherzyków gazu w zlewkach oraz ich ilość.

Obserwacje:

W pierwszej zlewce nie pojawiły się pęcherzyki gazu. W drugiej i trzeciej zlewce pojawiły się pęcherzyki gazu, ale w zlewce trzeciej było ich znacznie więcej.

Hipoteza:

Postawiona hipoteza okazała się prawdziwa. Im wyższa temperatura wody, tym mniej gazu się w niej rozpuści (ilość gazu rozpuszczonego w wodzie maleje wraz ze wzrostem temperatury).

Wnioski:

Po dodaniu gorącej wody do wody mineralnej, wzrasta jej temperatura i wydzielają się z niej pęcherzyki gazu. Im wyższa była temperatura dodanej wody, tym więcej wydzielało się gazu. Wraz ze wzrostem temperatury maleje ilość gazu rozpuszczonego w wodzie.

R5JTMNxsNVE5u

Film pt. Wpływ temperatury na proces rozpuszczania gazów w wodzie — na przykładzie dwutlenku węgla
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ilość substancji, która może ulec rozpuszczeniu w wodzie, zależy od temperatury. W przypadku gazów ilość ta maleje wraz ze wzrostem temperatury, natomiast dla ciał stałych wielkość ta na ogół rośnie.

iYPWMtogzW_d5e435

3. Roztwór nasycony i nienasycony

Jeśli w roztworze wodnym znajduje się maksymalna ilość substancji rozpuszczonej, a kolejna dodana porcja nie ulegnie już rozpuszczeniu, to mamy do czynienia z roztworem nasyconymroztwór nasyconyroztworem nasyconym. Każdy inny roztwór, który nie osiągnął stanu nasycenia, określa się mianem roztworu nienasyconegoroztwór nienasyconyroztworu nienasyconego.

Z uwagi na zależność między ilością substancji rozpuszczonej a jej temperaturą, roztwór, który jest nasycony w temperaturze niższej, nie będzie nim w temperaturze wyższej, w której najczęściej może rozpuścić się więcej substancji.

R1NO6tJy836JP

Ilustracja przedstawia schemat rozpuszczania się substancji i wytrącania jej w zależności od temperatury roztworu. W górnej części planszy znajdują się rysunki trzech kolb stożkowych napełnionych do takiej samej wysokości cieczą. Kolba środkowa reprezentuje roztwór nasycony i tak też jest podpisana. Kolba z lewej strony reprezentuje roztwór nasycony, z którego po obniżeniu temperatury wytrącił się nadmiar rozpuszczonej substancji. Podpis głosi: w niższej temperaturze w wodzie można rozpuścić mniejszą ilość substancji, a jej nadmiar wydzieli się z roztworu w postaci kryształków. Kolba z prawej strony reprezentuje roztwór nienasycony. Podpis poniżej głosi: W wyższej temperaturze w wodzie może rozpuścić się więcej substancji, niż w temperaturze niższej, dlatego roztwór, który jest nasycony w temperaturze niższej nie będzie już nim w temperaturze wyższej. Pomiędzy rysunkami kolb, a podpisami pod nimi znajdują się dwie grube poziome strzałki wiodące od środka planszy w kierunkach zewnętrznych, w lewo i prawo. Strzałka wiodąca w lewo stopniowo przechodzi z koloru czerwonego na początku w niebieski na końcu, co symbolizuje coraz niższą temperaturę. Strzałka wiodąca w prawo stopniowo przechodzi z koloru czerwonego na początku w żółty na końcu, co symbolizuje coraz wyższą temperaturę. — Wpływ temperatury na ilość substancji rozpuszczonej w wodzie
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Chemicy posługują się także określeniami roztworów odnoszącymi się do ilości rozpuszczonej w nich substancji. Wyróżniają na tej podstawie:

roztwór stężonyroztwór stężonyroztwór stężony, w którym ilość substancji rozpuszczonej jest identyczna jak w roztworze nasyconym lub niewiele mniejsza;
roztwór rozcieńczonyroztwór rozcieńczonyroztwór rozcieńczony, czyli roztwór, który zawiera co najmniej kilkakrotnie mniej substancji niż roztwór stężony.

RUUL33RKR9UHv

Schemat szeregujący rodzaje roztworów. W górnej części planszy rozpoczyna go szary prostokąt z napisem Roztwór właściwy i definicją: mieszanina jednorodna składająca się z rozpuszczalnika i substancji rozpuszczonej. Od tego pola odchodzą dwie strzałki ukośnie w dół. Lewa prowadzi do szarego prostokąta z napisem Roztwór nasycony i definicją: zawiera maksymalną ilość substancji, jaka może się rozpuścić w danej masie rozpuszczalnika. Prawa strzałka prowadzi do szarego prostokąta z napisem Roztwór nienasycony i definicją: nie zawiera maksymalnej ilości substancji, jaka może się rozpuścić w danej ilości rozpuszczalnika. Od obu prostokątów odchodzą w dół strzałki zbiegające się w jednym miejscu: szarym prostokącie z napisem Roztwór stężony. Od prawego prostokąta odchodzi jeszcze jedna, dodatkowa strzałka skierowana pionowo w dół, prowadząca do szarego prostokąta z napisem Roztwór rozcieńczony. — Rodzaje roztworów
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Każdy roztwór nasycony jest roztworem stężonym, ale nie każdy roztwór stężony jest nasyconym.
Każdy roztwór rozcieńczony jest jednocześnie nienasyconym, ale roztworem nienasyconym może być zarówno roztwór rozcieńczony, jak i stężony.

R7mzs0mVQQ52d

Ilustracja w sposób graficzny porównuje pojęcia dotyczące roztworów i zależności między nimi. Składa się z dwóch pionowo ustawionych prostokątów pomiędzy którymi znajduje się gruba pionowa strzałka z grotem skierowanym w górę. Strzałka jest zielona i ma na sobie biały napis Wzrost ilości substancji w roztworze. Prostokąt z lewej strony ma barwę pomarańczową, która na samej górze przechodzi w czerwoną. Na tle części pomarańczowej, mniej więcej w jednej trzeciej wysokości prostokąta licząc od dołu znajduje się biały napis Roztwór nienasycony, natomiast na tle części czerwonej, tuż pod górną krawędzią znajduje się napis Roztwór nasycony. Prostokąt z prawej strony strzałki jest w większości ciemnoniebieski, natomiast w dolnej części jego barwa płynnie przechodzi w jasnoniebieską. Na dole, na tle w części jasnoniebieskiej, w pobliżu krawędzi znajduje się biały napis Roztwór rozcieńczony. U góry, w połowie wysokości części ciemnoniebieskiej i mniej więcej w jednej trzeciej wysokości prostokąta licząc od góry znajduje się biały napis Roztwór stężony. — Zależności pomiędzy roztworami stężonym i rozcieńczonym oraz nasyconym i nienasyconym
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Polecenie 4

Połącz w pary typy roztworów z ich charakterystyką.

R1PeUY7mqKPPT

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iYPWMtogzW_d5e498

4. Rozpuszczalność

Niektóre substancje, jak na przykład propan- $2$ -on (aceton), czy etanol mieszają się z wodą w nieograniczonej ilości. Jednak większość związków chemicznych wykazuje ograniczoną rozpuszczalność w wodzie. Są substancje, które rozpuszczają się w niej tylko w niewielkim stopniu (np. w ilości $1,5\cdot 10^{- 25} g$ w $100 g$ wody). Istnieją też dobrze rozpuszczalne substancje, których ilość w roztworze może przekraczać nawet czterokrotnie masę wody.

Miarą zdolności substancji do rozpuszczania się w wodzie jest rozpuszczalnośćrozpuszczalnośćrozpuszczalność. Określa ona maksymalną ilość substancji, jaka może rozpuścić się w ustalonej masie lub objętości rozpuszczalnika w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem. W tablicach fizycznych i chemicznych rozpuszczalność jest najczęściej wyrażana jako liczba gramów substancji, którą można rozpuścić w $100 g$ wody w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem. Dane te zostały wyznaczone doświadczalnie.

Rozpuszczalność różnych substancji stałych w gramach na $100 g$ wody w zależności od temperatury
Temperatura $[° C]$	Chlorek sodu (sól kamienna)	Cukier (sacharoza)	Siarczan $(VI)$ miedzi $(II)$	Azotan $(V)$ potasu	Azotan $(V)$ sodu	Jodek potasu	Octan sodu	Chlorek potasu
$0$	$35, 7$	$179$	$14, 3$	$13, 3$	$73$	$127, 5$	$36, 0$	$27, 6$
$10$	$35, 8$		$17, 4$	$20, 9$	$80$	$136$		$31, 0$
$20$	$36, 0$	$204$	$20, 7$	$31, 6$	$88$	$144$	$46, 6$	$34, 0$
$30$	$36, 3$		$25, 0$	$45, 8$	$96$	$152$		$37, 0$
$40$	$36, 6$	$238$	$28, 5$	$63, 9$	$104$	$160$	$66, 4$	$40, 0$
$50$	$37, 0$		$33, 3$	$85, 5$	$114$	$168$		$42, 6$
$60$	$37, 3$	$288$	$40, 0$	$110, 0$	$124$	$176$	$139, 8$	$45, 5$
$70$	$37, 8$		$47, 1$	$138$		$184$		$48, 1$
$80$	$38, 4$	$363$	$55$	$169$	$148$	$192$	$153, 2$	$51, 1$
$90$	$39, 0$		$64, 2$	$202$		$200$		$54, 0$
$100$	$39, 8$	$488$	$75, 4$	$246$	$180$	$208$	$169, 5$	$56, 7$
Źródło: na podstawie W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003

Rozpuszczalność przykładowych substancji gazowych w gramach na $100 g$ wody w zależności od temperatury
Temperatura $[° C]$	Dwutlenek węgla	Tlen	Azot	Wodór
$0$	$0, 335$	$0, 006948$	$0, 00294$	$0, 0001982$
$10$	$0, 232$	$0, 005370$	$0, 00231$	$0, 0001740$
$20$	$0, 169$	$0, 004339$	$0, 00189$	$0, 0001603$
$30$	$0, 126$	$0, 003508$	$0, 00162$	$0, 0001474$
$40$	$0, 097$	$0, 003081$	$0, 00139$	$0, 0001384$
$50$	$0, 076$	$0, 002657$	$0, 00121$	$0, 0001287$
$60$	$0, 058$	$0, 002274$	$0, 00105$	$0, 0001178$
$70$	–	$0, 001857$		$0, 0001021$
$80$	–	$0, 001381$	$0, 00066$	$0, 0000790$
$90$	–	$0, 000787$		$0, 0000461$
$100$	–	$0, 0000$	$0, 0000$	$0, 0000000$
Źródło: na podstawie W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003

Polecenie 5

Narysuj wykres zależności rozpuszczalności substancji gazowych w wodzie od temperatury. W tym celu skorzystaj z powyższej tabeli.

R1daHMnIaEM4Q

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RGb7MY8PRfNgo

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 6

Na podstawie danych zawartych w tabelach, opisz zależność rozpuszczalności ciał stałych i gazów od temperatury, uzupełniając poniższe zdania.

R1Cde3POW83dc

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iYPWMtogzW_d5e546

5. Krzywe rozpuszczalności

Na podstawie danych liczbowych przedstawiających zależność rozpuszczalności substancji od temperatury, sporządza się wykres nazywany krzywą rozpuszczalnościkrzywa rozpuszczalnościkrzywą rozpuszczalności.

RpvCEz6BFxs6k

Wykres liniowy. Lista elementów: 1. zestaw danych:temperatura (°C): 0°Cazotan(V) potasu: 13.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 127.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 35.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 27.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 73; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)2. zestaw danych:temperatura (°C): 10°Cazotan(V) potasu: 20.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 136; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 35.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 31; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 80; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)3. zestaw danych:temperatura (°C): 20°Cazotan(V) potasu: 31.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 144; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 36.0; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 34; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 88; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)4. zestaw danych:temperatura (°C): 30°Cazotan(V) potasu: 45.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 152; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 36.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 96; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)5. zestaw danych:temperatura (°C): 40°Cazotan(V) potasu: 63.9; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 160; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 36.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 40; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 104; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)6. zestaw danych:temperatura (°C): 50°Cazotan(V) potasu: 85.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 170; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 37; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 42.6; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 114; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)7. zestaw danych:temperatura (°C): 60°Cazotan(V) potasu: 110; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 176; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 37.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 45.5; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 124; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)8. zestaw danych:temperatura (°C): 70°Cazotan(V) potasu: 138; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 184; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 37.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 48.3; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 134; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)9. zestaw danych:temperatura (°C): 80°Cazotan(V) potasu: 169; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 192; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 38.4; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 51.1; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 148; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)10. zestaw danych:temperatura (°C): 90°Cazotan(V) potasu: 202; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 200; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 39; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 54; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 161; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)11. zestaw danych:temperatura (°C): 100°Cazotan(V) potasu: 246; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)jodek potasu: 208; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek sodu (sól kuchenna): 39.8; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)chlorek potasu: 65.7; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)azotan(V) sodu: 180; Podpis osi wartości: rozpuszczalność (w g na 100 g wody)

Krzywa rozpuszczalności wybranych związków nieorganicznych

Źródło: opracowano na podstawie Witold Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2008, s. 198-200, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan( $V$ ) potasu (linia czerwona):

$0 ° C$ – $13,3$
$10 ° C$ – $20,9$
$20 ° C$ – $31,6$
$30 ° C$ – $45,8$
$40 ° C$ – $63,9$
$50 ° C$ – $85,5$
$60 ° C$ – $110$
$70 ° C$ – $138$
$80 ° C$ – $169$
$90 ° C$ – $202$
$100 ° C$ – $246$

jodek potasu (linia jasnozielona):

$0 ° C$ – $127,5$
$10 ° C$ – $136$
$20 ° C$ – $144$
$30 ° C$ – $152$
$40 ° C$ – $160$
$50 ° C$ – $170$
$60 ° C$ – $176$
$70 ° C$ – $184$
$80 ° C$ – $192$
$90 ° C$ – $202$
$100 ° C$ – $246$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia pomarańczowa):

$0 ° C$ – $35,7$
$10 ° C$ – $35,8$
$20 ° C$ – $36$
$30 ° C$ – $36,3$
$40 ° C$ – $36,6$
$50 ° C$ – $37$
$60 ° C$ – $37,3$
$70 ° C$ – $37,8$
$80 ° C$ – $38,4$
$90 ° C$ – $39$
$100 ° C$ – $39,8$

chlorek potasu (linia niebieska):

$0 ° C$ – $27,6$
$10 ° C$ – $31$
$20 ° C$ – $34$
$30 ° C$ – $37$
$40 ° C$ – $40$
$50 ° C$ – $42,6$
$60 ° C$ – $45,5$
$70 ° C$ – $48,3$
$80 ° C$ – $51,1$
$90 ° C$ – $54$
$100 ° C$ – $65,7$

azotan( $V$ ) sodu (linia fioletowa):

$0 ° C$ – $73$
$10 ° C$ – $80$
$20 ° C$ – $88$
$30 ° C$ – $96$
$40 ° C$ – $104$
$50 ° C$ – $114$
$60 ° C$ – $124$
$70 ° C$ – $134$
$80 ° C$ – $148$
$90 ° C$ – $161$
$100 ° C$ – $180$

RDkLejPboQdBn

Krzywa rozpuszczalności wybranych związków organicznych

Źródło: opracowano na podstawie Witold Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2008, s. 198-200, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

octan sodu (linia pomarańczowa):

$0 ° C$ – $36, 2$
$20 ° C$ – $46, 4$
$40 ° C$ – $65$
$60 ° C$ – $139$
$80 ° C$ – $153$
$100 ° C$ – $170$

sacharoza (cukier) (linia żółtopomarańczowa):

$0 ° C$ – $179$
$20 ° C$ – $204$
$40 ° C$ – $238$
$60 ° C$ – $288$
$80 ° C$ – $363$
$100 ° C$ – $488$

szczawian amonu (linia żółtozielona):

$0 ° C$ – $2, 7$
$20 ° C$ – $5, 2$
$40 ° C$ – $9, 5$
$60 ° C$ – $16, 2$
$80 ° C$ – $26, 5$
$100 ° C$ – $41, 7$

Krzywa rozpuszczalności pozwala określić, jak zmienia się rozpuszczalność danej substancji w zależności od temperatury. Dostarcza również informacji o tym, czy jest to zmiana znaczna czy niewielka. Z wykresu odczytuje się maksymalną ilość substancji, jaką można rozpuścić w $100 g$ wody w określonej temperaturze.

Polecenie 7

W temperaturze równej $90 ° C$ rozpuszczalność jodku potasu wynosi $200 g$ , co można zapisać jako $R = 200 g / 100 g$ ). Co oznacza ten zapis? Wybierz prawidłową odpowiedź.

R11Pc2S6ZrxUE

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ciekawostka

Oczyszczanie substancji – krystalizacja
Otrzymywane w laboratorium związki chemiczne zazwyczaj nie są czyste i zawierają niewielkie ilości innych substancji, nazywanych zanieczyszczeniami. Aby otrzymać czysty produkt, jako metodę oczyszczania stosuje się m.in. krystalizację. Polega ona na tym, że w odpowiednio dobranym rozpuszczalniku, w temperaturze jego wrzenia, rozpuszcza się zanieczyszczoną substancję, otrzymując tym samym jej nasycony roztwór.

Następnie mieszaninę sączy się na gorąco i pozostawia w spokoju przez pewien czas. W trakcie powolnego ochładzania mieszaniny, substancja wydziela się z roztworu w postaci kryształów, a zanieczyszczenia pozostają w roztworze.

Warunkiem koniecznym do przeprowadzenia krystalizacji jest dobranie takiego rozpuszczalnika, w którym dana substancja będzie się łatwo rozpuszczała się w wysokich temperaturach, a już w niższych – słabo. Ponadto ów rozpuszczalnik – niezależnie od temperatury – będzie bardzo dobrze rozpuszczał zanieczyszczenia.

RnMhXLB5Pnv1z

Ilustracja przedstawia rysunek kolby z kulistym dnem stojącej na trójnożnym stojaku metalowym. W kolbie znajduje się niewielka ilość żółtawego roztworu, a na dnie wydzielone żółtawe grudki, czyli kryształki wytrąconej substancji. — Krystalizacja
Podczas krystalizacji substancja wydziela się powoli z roztworu
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

iYPWMtogzW_d5e600

Podsumowanie

W takiej samej objętości wody rozpuszczają się różne ilości rozmaitych substancji.
Ilość substancji stałej, rozpuszczonej w wodzie, zależy od temperatury i najczęściej rośnie wraz z jej wzrostem.
Wraz ze wzrostem temperatury maleje ilość rozpuszczonego w wodzie gazu.
Roztwór, który w danej temperaturze zawiera maksymalną ilość substancji rozpuszczonej, a kolejna dodana porcja substancji nie ulega rozpuszczeniu, nazywamy roztworem nasyconym.
Roztwór, który w danej temperaturze nie zawiera maks. ilości substancji rozpuszczonej i w którym możliwe jest rozpuszczenie dodatkowej porcji substancji, to roztwór nienasycony.
Roztwór rozcieńczony zawiera co najmniej kilkakrotnie mniej substancji niż roztwór stężony.
W roztworze stężonym ilość substancji rozpuszczonej jest taka sama jak w roztworze nasyconym lub niewiele mniejsza.
Maksymalna ilość substancji, jaka może rozpuścić się w ustalonej masie lub objętości rozpuszczalnika w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem, nazywa się rozpuszczalnością. Może być wyrażana jako liczba gramów substancji, jaką można rozpuścić w $100 g$ rozpuszczalnika w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem.
Wykres przedstawiający zależność rozpuszczalności danej substancji od temperatury nazywa się krzywą rozpuszczalności.

Praca domowa

Polecenie 8.1

Przygotuj nasycony roztwór cukru w wodzie w wybranej temperaturze.

Wlej do szklanki $100 {cm}^{3}$ wody (gęstość wody wynosi $1 \frac{g}{{cm}^{3}}$ , więc możesz odmierzyć $100 {cm}^{3}$ wody lub odważyć $100 g$ wody) o ściśle określonej temperaturze (np. $25 ° C$ , $100 ° C$ – w zależności od możliwości sprawdzenia w domu dokładnej temperatury wody). Sprawdź również w tablicy rozpuszczalności, jaką masę cukru można maksymalnie rozpuścić w $100 {cm}^{3}$ wody. Odważ tę ilość cukru i wsyp do szklanki. Powstały roztwór zamieszaj za pomocą łyżeczki.

Polecenie 8.2

Oblicz, jaką masę ma roztwór nasycony chlorku sodu w temperaturze $100 ° C$ , który powstał przez rozpuszczenie odpowiedniej ilości substancji w $100 g$ wody.

RzyJopPtXqjeb

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sprawdź w tablicy rozpuszczalności, jaka jest rozpuszczalność chlorku sodu w $100 ° C$ . Masa roztworu to suma masy substancji rozpuszczonej i masy wody.

iYPWMtogzW_d5e680

Słownik

krzywa rozpuszczalności

wykres przedstawiający zależność rozpuszczalności danej substancji od temperatury

rozpuszczalność

określa maks. ilość substancji, jaka może rozpuścić się w $100 g$ rozpuszczalnika w danej temperaturze i pod stałym ciśnieniem

roztwór nasycony

roztwór, który w danej temperaturze zawiera maks. ilość substancji rozpuszczonej, a dodana kolejna do niej porcja nie ulega rozpuszczeniu

roztwór nienasycony

roztwór, który w danej temperaturze nie zawiera maks. ilości substancji rozpuszczonej i w którym można rozpuścić dodatkową jej porcję

roztwór rozcieńczony

roztwór, który zawiera co najmniej kilkakrotnie mniej substancji rozpuszczonej niż roztwór stężony

roztwór stężony

roztwór, w którym ilość substancji rozpuszczonej jest taka sama jak w roztworze nasyconym lub niewiele mniejsza

iYPWMtogzW_d5e936

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

Ćwiczenie 1

RbHcC8It3cDXl1

Uzupełnij luki w tekście. Wybierz właściwe określenia spośród podanych. Rozpuszczalność to ilość 1. temperatury, 2. rozpuszczalnika, 3. rozpuszczalności, 4. rozpuszczalnika, 5. substancji rozpuszczonej, 6. roztworu, 7. objętości roztworu, 8. masy substancji rozpuszczonej, 9. substancji rozpuszczonej, 10. masy substancji rozpuszczonej, 11. roztworu, 12. masy rozpuszczalnika, 13. masy rozpuszczalnika, znajdującej/ego się w

100 g

1. temperatury, 2. rozpuszczalnika, 3. rozpuszczalności, 4. rozpuszczalnika, 5. substancji rozpuszczonej, 6. roztworu, 7. objętości roztworu, 8. masy substancji rozpuszczonej, 9. substancji rozpuszczonej, 10. masy substancji rozpuszczonej, 11. roztworu, 12. masy rozpuszczalnika, 13. masy rozpuszczalnika. Krzywa rozpuszczalności przedstawia zależność 1. temperatury, 2. rozpuszczalnika, 3. rozpuszczalności, 4. rozpuszczalnika, 5. substancji rozpuszczonej, 6. roztworu, 7. objętości roztworu, 8. masy substancji rozpuszczonej, 9. substancji rozpuszczonej, 10. masy substancji rozpuszczonej, 11. roztworu, 12. masy rozpuszczalnika, 13. masy rozpuszczalnika od 1. temperatury, 2. rozpuszczalnika, 3. rozpuszczalności, 4. rozpuszczalnika, 5. substancji rozpuszczonej, 6. roztworu, 7. objętości roztworu, 8. masy substancji rozpuszczonej, 9. substancji rozpuszczonej, 10. masy substancji rozpuszczonej, 11. roztworu, 12. masy rozpuszczalnika, 13. masy rozpuszczalnika.

Uzupełnij luki w tekście. Wybierz właściwe określenia spośród podanych.

temperatury, roztworu, objętości roztworu, rozpuszczalnika, masy substancji rozpuszczonej, rozpuszczalności, substancji rozpuszczonej, masy rozpuszczalnika, roztworu, masy substancji rozpuszczonej, rozpuszczalnika, substancji rozpuszczonej, masy rozpuszczalnika

Rozpuszczalność to ilość .......................................................... znajdującej/ego się w 100 g ........................................................... Krzywa rozpuszczalności przedstawia zależność .......................................................... od ...........................................................

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wykresu rozpuszczalności, uszereguj substancje wg rozpuszczalności (rosnąco) w temperaturze $60 ° C$ .

R1MOODQYf7LNV

Źródło: opracowano na podstawie Witold Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2008, s. 198-200, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

azotan( $V$ ) potasu (linia czerwona):

$0 ° C$ – $13, 3$
$10 ° C$ – $20, 9$
$20 ° C$ – $31, 6$
$30 ° C$ – $45, 8$
$40 ° C$ – $63, 9$
$50 ° C$ – $85, 5$
$60 ° C$ – $110$
$70 ° C$ – $138$
$80 ° C$ – $169$
$90 ° C$ – $202$
$100 ° C$ – $246$

jodek potasu (linia jasnozielona):

$0 ° C$ – $127, 5$
$10 ° C$ – $136$
$20 ° C$ – $144$
$30 ° C$ – $152$
$40 ° C$ – $160$
$50 ° C$ – $170$
$60 ° C$ – $176$
$70 ° C$ – $184$
$80 ° C$ – $192$
$90 ° C$ – $202$
$100 ° C$ – $246$

chlorek sodu (sól kuchenna) (linia pomarańczowa):

$0 ° C$ – $35, 7$
$10 ° C$ – $35, 8$
$20 ° C$ – $36$
$30 ° C$ – $36, 3$
$40 ° C$ – $36, 6$
$50 ° C$ – $37$
$60 ° C$ – $37, 3$
$70 ° C$ – $37, 8$
$80 ° C$ – $38, 4$
$90 ° C$ – $39$
$100 ° C$ – $39, 8$

chlorek potasu (linia niebieska):

$0 ° C$ – $27, 6$
$10 ° C$ – $31$
$20 ° C$ – $34$
$30 ° C$ – $37$
$40 ° C$ – $40$
$50 ° C$ – $42, 6$
$60 ° C$ – $45, 5$
$70 ° C$ – $48, 3$
$80 ° C$ – $51, 1$
$90 ° C$ – $54$
$100 ° C$ – $65, 7$

azotan( $V$ ) sodu (linia fioletowa):

$0 ° C$ – $73$
$10 ° C$ – $80$
$20 ° C$ – $88$
$30 ° C$ – $96$
$40 ° C$ – $104$
$50 ° C$ – $114$
$60 ° C$ – $124$
$70 ° C$ – $134$
$80 ° C$ – $148$
$90 ° C$ – $161$
$100 ° C$ – $180$

R1823m4R1Z33I

Źródło: opracowano na podstawie Witold Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2008, s. 198-200, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.

Na liniowym wykresie interaktywnym przedstawiono rozpuszczalność poniższych soli (w $g$ na $100 g$ wody). Krzywe rozpuszczalności dla każdej z soli zostały oznaczone innym kolorem.

octan sodu (linia pomarańczowa):

$0 ° C$ – $36, 2$
$20 ° C$ – $46, 4$
$40 ° C$ – $65$
$60 ° C$ – $139$
$80 ° C$ – $153$
$100 ° C$ – $170$

sacharoza (cukier) (linia żółtopomarańczowa):

$0 ° C$ – $179$
$20 ° C$ – $204$
$40 ° C$ – $238$
$60 ° C$ – $288$
$80 ° C$ – $363$
$100 ° C$ – $488$

szczawian amonu (linia żółtozielona):

$0 ° C$ – $2, 7$
$20 ° C$ – $5, 2$
$40 ° C$ – $9, 5$
$60 ° C$ – $16, 2$
$80 ° C$ – $26, 5$
$100 ° C$ – $41, 7$

RYcTo1XAaTJOj

Ćwiczenie 3

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 4

R1XtO6RWY4bhu1

Łączenie par. Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.. Wszystkie substancje w tej samej temperaturze mają jednakową rozpuszczalność.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Każdy roztwór nienasycony jest roztworem rozcieńczonym.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rozdrobnienie substancji, użytej do sporządzenia roztworu nasyconego, ma wpływ na jej rozpuszczalność. W

100 g

wody rozpuści się więcej substancji rozdrobnionej niż nierozdrobnionej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rozpuszczalność gazów rośnie wraz z obniżaniem temperatury.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Każdy roztwór nasycony jest roztworem stężonym.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nie wszystkie substancje tworzą roztwory nasycone.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rozpuszczalność zależy od mieszania substancji podczas sporządzania roztworu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

	Prawda	Fałsz
Wszystkie substancje w tej samej temperaturze mają jednakową rozpuszczalność.	□	□
Każdy roztwór nienasycony jest roztworem rozcieńczonym.	□	□
Rozdrobnienie substancji użytej do sporządzenia roztworu nasyconego ma wpływ na jej rozpuszczalność. W 100 g wody rozpuści się więcej substancji rozdrobnionej niż nierozdrobnionej.	□	□
Rozpuszczalność gazów rośnie wraz z obniżaniem temperatury.	□	□
Każdy roztwór nasycony jest roztworem stężonym.	□	□
Nie wszystkie substancje tworzą roztwory nasycone.	□	□
Rozpuszczalność zależy od mieszania substancji podczas sporządzania roztworu.	□	□

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 5

RzNIhYKtAsArN1

Określ rozpuszczalność poniższych substancji w wodzie o temperaturze

80 ° C

. Przyporządkuj ich nazwy do poszczególnych kategorii, w zależności od maks. ilości substancji, jaką można rozpuścić w

100 g

wody. rozpuszczalność od

10

40 g

/ 100 g

wody Możliwe odpowiedzi: 1. siarczan(

VI

) miedzi(

II

), 2. chlorek sodu, 3. azotan(

V

) potasu, 4. cukier (sacharoza), 5. jodek potasu, 6. chlorek potasu, 7. azotan(

V

) sodu, 8. octan sodu rozpuszczalność od

41

100 g

/ 100 g

wody Możliwe odpowiedzi: 1. siarczan(

VI

) miedzi(

II

), 2. chlorek sodu, 3. azotan(

V

) potasu, 4. cukier (sacharoza), 5. jodek potasu, 6. chlorek potasu, 7. azotan(

V

) sodu, 8. octan sodu rozpuszczalność powyżej

100 g

/ 100 g

wody Możliwe odpowiedzi: 1. siarczan(

VI

) miedzi(

II

), 2. chlorek sodu, 3. azotan(

V

) potasu, 4. cukier (sacharoza), 5. jodek potasu, 6. chlorek potasu, 7. azotan(

V

) sodu, 8. octan sodu

Określ rozpuszczalność poniższych substancji w wodzie o temperaturze 80°C. Przyporządkuj ich nazwy do poszczególnych kategorii w zależności od maksymalnej ilości substancji, jaką można rozpuścić w 100 g wody.

chlorek sodu, siarczan(VI) miedzi(II), azotan(V) potasu, chlorek potasu, jodek potasu, octan sodu, cukier (sacharoza), azotan(V) sodu

rozpuszczalność od 10 do 40 g /100 g wody
rozpuszczalność od 41 do 100 g /100 g wody
rozpuszczalność powyżej 100 g /100 g wody

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 6

R1SUlNC8ZCOuX1

Łączenie par. Rozpuszczalność pewnej substancji maleje wraz ze wzrostem temperatury. Na podstawie tej informacji oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.. Roztwór, który w temperaturze

10 ° C

jest roztworem nasyconym, po ogrzaniu do temperatury

50 ° C

stanie się roztworem nienasyconym.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podczas schładzania roztworu nasyconego, wydzieli się z niego rozpuszczona substancja.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Aby z roztworu nasyconego o temperaturze

20 ° C

otrzymać roztwór nasycony o temperaturze

70 ° C

, konieczne będzie dodanie substancji po ogrzaniu roztworu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W

100 g

rozpuści się więcej substancji, jeśli woda będzie miała wyższą temperaturę.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Roztwór, który w temperaturze

60 ° C

jest roztworem nasyconym, w temperaturze niższej stanie się roztworem nienasyconym.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Rozpuszczalność pewnej substancji maleje wraz ze wzrostem temperatury. Na podstawie tej informacji oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

	Prawda	Fałsz
Roztwór, który w temperaturze 10°C jest roztworem nasyconym, po ogrzaniu do temperatury 50°C stanie się roztworem nienasyconym.	□	□
Podczas schładzania roztworu nasyconego wydzieli się z niego rozpuszczona substancja.	□	□
Aby z roztworu nasyconego o temperaturze 20°C otrzymać roztwór nasycony o temperaturze70°C, konieczne będzie dodanie substancji po ogrzaniu roztworu.	□	□
W 100 g rozpuści się więcej substancji, jeśli woda będzie miała wyższą temperaturę.	□	□
Roztwór, który w temperaturze 60°C jest roztworem nasyconym, w temperaturze niższej stanie się roztworem nienasyconym.	□	□

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 7

Proces krystalizacji jest jedną z metod oczyszczania substancji. Polega na rozpuszczeniu zanieczyszczonej substancji w odpowiednio dobranym rozpuszczalniku, w wysokiej temperaturze. Podczas stygnięcia, oczyszczana substancja wydziela się z roztworu, a zanieczyszczenia pozostają w rozpuszczalniku.

Na podstawie powyższych informacji, oceń, które zdania dotyczące rozpuszczalnika zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe.

R1OWCDLEbJuJl

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 8

Proces krystalizacji jest jedną z metod oczyszczania substancji. Polega na rozpuszczeniu w wysokiej temperaturze zanieczyszczonej substancji w odpowiednio dobranym rozpuszczalniku. Podczas stygnięcia, oczyszczana substancja wydziela się z roztworu, a zanieczyszczenia pozostają w rozpuszczalniku.

Na podstawie powyższych informacji, oceń, które zdania dotyczące substancji oczyszczanej zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe.

R1S7lajF50mGX

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 9

Przeprowadzono doświadczenie, które pozwaliło sprawdzić, czy woda wodociągowa zawiera rozpuszczony gaz. W tym celu do dwóch naczyń wlano właśnie tę wodę. Jedno naczynie zaczęto podgrzewać, a drugie włożono do miski wypełnionej lodem.

Wybierz i zaznacz obserwacje i wnioski, które mogły zostać zapisane podczas przeprowadzania doświadczenia chemicznego.

RI6gXwZTKuVON

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R64fDM3ApBBkq

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RQwfRczXnAurq3

Ćwiczenie 10

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RqKfUPO0wQUXB3

Ćwiczenie 11

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Mac edukacja 2020.

bg‑gray3

Notatnik

RyxL8loGrytOc

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rozpuszczalność substancji

1. Czy w tej samej ilości wody rozpuszcza się taka sama ilość każdej substancji?

2. Czy ilość substancji rozpuszczanej zależy od temperatury rozpuszczalnika?

3. Roztwór nasycony i nienasycony

4. Rozpuszczalność

5. Krzywe rozpuszczalności

Podsumowanie

Słownik

Ćwiczenia

Bibliografia

Notatnik