Po co ludzie budują domy? Papuas w swoim chroni się przed deszczem i słońcem, Arab – przed upałem w dzień i chłodem w nocy, a także przed suchym wiatrem. Polak potrzebuje domu, by ukryć się przed deszczem, śniegiem i mrozem, Eskimos natomiast przed mrozem i wiatrem.

R1OIOM6aVGFFa
Ośnieżone domy i drzewa w niewielkiej wiosce
Źródło: Cieply (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • charakterystykę pogody jako chwilowego stanu atmosfery;

  • charakterystykę klimatu jako charakterystycznego dla danego obszaru zespołu zjawisk i procesów atmosferycznych, określonego na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów meteorologicznych;

  • przyczyny i konsekwencje strefowego zróżnicowania dopływu promieniowania słonecznego do Ziemi.

Twoje cele
  • Wskażesz poszczególne strefy klimatyczne na mapie świata.

  • Określisz warunki klimatyczne panujące na danym obszarze z uwzględnieniem czynników geograficznych.

  • Wyróżnisz poszczególne typy klimatów.

  • Odczytasz dane z map klimatycznych.

iDTllCrwEZ_d5e221

1. Czym charakteryzują się strefy klimatyczne?

Klimat na kuli ziemskiej jest znacznie zróżnicowany, bowiem o jego właściwościach decydują zarówno czynniki strefowe, związane z szerokością geograficzną, jak i astrefowe. Po określeniu charakterystycznych warunków klimatycznych udało się wyróżnić obszary o podobnym klimacie, w tym o zbliżonym rocznym przebiegu temperatury, opadów, wilgotności i ciśnienia atmosferycznego. Tereny te układają się na powierzchni Ziemi w pasy o przebiegu równoleżnikowym, które nazywamy strefami klimatycznymistrefa klimatycznastrefami klimatycznymi. Mają one wiele wspólnych cech. Jedną ze stosowanych często klasyfikacji klimatu jest podział na 5 stref klimatycznych: równikową, zwrotnikową, podzwrotnikową, umiarkowaną (ciepłą i chłodną) oraz okołobiegunową. W każdej z nich wyróżnia się kilka typów klimatutyp klimatutypów klimatu. W poszczególnych strefach klimatycznych Ziemi występują klimaty z przewagą cech morskich (oceanicznych), kontynentalnych i przejściowych, klimaty bardziej wilgotne, suche lub skrajnie suche.

W każdej ze stref występują także różne typy klimatów astrefowychklimat astrefowyklimatów astrefowych, uwarunkowane położeniem w stosunku do mórz i oceanów, pokryciem terenu, wzniesieniem nad poziomem morza czy działalnością człowieka. Należą do nich m.in. klimat górski oraz klimat obszarów zurbanizowanych. Klimat właściwy dla poszczególnych stref ma wiele właściwości sprzyjających lub utrudniających osadnictwo i działalność gospodarczą człowieka. Nie ma klimatu idealnego i pewne warunki klimatyczne właściwe dla wszystkich lub tylko niektórych pór roku są w każdej strefie uciążliwe. Uogólnione dane dotyczące wybranych cech klimatów występujących w poszczególnych strefach klimatycznych, w tym temperatury powietrza, opadów i warunków życia człowieka, przedstawia zamieszczona poniżej tabela.

Strefy klimatyczne świata (podstawowe informacje)

Strefa

Przebieg temperatury
(średnie temperatury miesięczne)

Opady

Warunki dla życia i działalności człowieka

klimatów równikowych

przez cały rok powyżej +20°C; małe amplitudy dobowe i roczne

wysokie opady niemal codziennie przez cały rok

bardzo gorąco i zbyt wilgotno

klimatów zwrotnikowych

powyżej +10°C zimą i powyżej +20°C latem, bardzo duże dobowe i roczne amplitudy temperatury

małe lub bardzo małe opady wyłącznie latem

duże amplitudy temperatury, miejscami skrajnie sucho, co często uniemożliwia działalność gospodarczą

klimatów podzwrotnikowych

zimy powyżej 0°C (tylko we wnętrzu kontynentów zdarzają się mrozy), lata powyżej +20°C

suche lata, deszczowe zimy

najkorzystniejsze warunki zarówno termiczne, jak i opadowe

klimatów umiarkowanych

ciepła

zimą od -10°C w głębi kontynentu do 0°C na wybrzeżach, latem od +15°C na wybrzeżach do +20° w głębi lądu

opady przez cały rok, najwyższe latem, zimą opady śniegu

łagodny klimat z krótką i chłodną zimą, korzystny dla gospodarki

chłodna

od -20°C w głębi kontynentu do -10°C na wybrzeżach zimą oraz między +10° a +20°C latem

opady przez cały rok, najwyższe latem, zimą opady śniegu

umiarkowane warunki klimatyczne z długą i mroźną zimą, trudne dla rolnictwa

klimatów okołobiegunowych

średnia roczna znacznie poniżej 0°C, w miesiącach letnich na obrzeżach możliwy wzrost temperatury do +10°C

niewielkie opady i niemal wyłącznie śniegu

silne mrozy przez większą część roku, krótkie i chłodne lato na obrzeżach strefy lub brak klimatycznego lata

R1Ulh62dLMZKm1
Ilustracja przedstawia strefy klimatyczne i typy klimatów świata. Opisano kontynenty. Zaznaczono siedemnaście miejsc, dla których stworzono diagramy klimatyczne dookoła mapy. Na mapie kolorami zaznaczono pięć stref klimatycznych, a odcieniami piętnastu kolorów typy klimatu w poszczególnych strefach. Układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym i są rozmieszczone symetrycznie względem równika. Strefa okołobiegunowa, na którą składa się klimat polarny i subpolarny to teren Antarktydy, Arktyki, Grenlandii, północnych krańców Kanady i Rosji. Klimat polarny występuje jedynie za kołem podbiegunowym, na krańcach Ameryki, północnej Grenlandii i północnych krańcach Azji.Strefa umiarkowana chłodna (na którą składają się klimaty: kontynentalny, przejściowy i morski) zajmuje południowe obszary Kanady, niemal całą Skandynawię (oprócz Danii i południowych krańców Norwegii i Szwecji), środkową część Rosji, a także południowy kraniec Ameryki Południowej. Strefa umiarkowana ciepła (na którą składają się klimaty: kontynentalny, przejściowy i morski) to tereny północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych, Nowej Zelandii i fragmentu południowej Argentyny, szeroki pas obejmujący północną Japonię, półwysep koreański, część Chin, Kazachstan i inne republiki centralnej Azji, Europę bez części północnej i południowej. Zarówno w strefie chłodnej jak i ciepłej, klimat morski występuje nad oceanami, im dalej w ląd tym większa przewaga odmiany kontynentalnej.Strefa podzwrotnikowa (na którą składa się odmiana sucha i skrajnie sucha oraz wilgotna) obejmuje większość Stanów Zjednoczonych (na zachodzie suchy, na wschodzie wilgotny), środkową Argentynę, Europę Południową, północne krańce Afryki, Turcję, Syrię, Liban, Irak, Chiny Środkowe i południową Japonię. Strefa zwrotnikowa to teren Meksyku, południowa Floryda, Afryka saharyjska, Półwysep Arabski, subkontynent indyjski, Półwysep Indochiński, większość Australii, fragment Afryki z Namibią i północą RPA, północną Argentynę, Chile i Boliwię. Strefa równikowa (na którą składa się klimat suchy, wilgotny i wybitnie wilgotny) to części Ameryki Środkowej i Południowej (z Brazylią i Kolumbią), północna Australia, Tajwan, Kambodża, centralna Afryka, Indonezja, Filipiny, Papua Nowa Gwinea oraz pozostałe wyspy w tamtym rejonie. Tuż nad równikiem dominuje odmiana wybitnie wilgotna. Dookoła mapy narysowano diagramy klimatyczne stacji reprezentujących poszczególne typy klimatu. Każdy diagram obrazuje średnie miesięczne temperatury powietrza (wykres liniowy) i średnie miesięczne sumy opadów (wykres słupkowy). Nad diagramem umieszczono nazwę typu klimatu na prostokącie w kolorze odpowiadającym kolorowi typu klimatu na mapie i w legendzie. Od diagramów prowadzą odnośniki do punktów na mapie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono piętnaście kolorowych prostokątów z opisem stref klimatycznych i typów klimatu w poszczególnych strefach. Pierwszy górny, od lewej klimatogram opisuje klimat subpolarny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady 35 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 22 stopnie Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura to minus 15 stopni Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 4 stopnie Celsjusza, średnie opady to 38 milimetrów, W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura to 4 stopnie Celsjusza, średnie opady wyniosły 50 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 4 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetry. W listopadzie średnia miesięczna temperatura to minus 14 stopni Celsjusza, średnie opady to 42 milimetry. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 24 stopnie Celsjusza, średnie opady to 42 milimetry. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany ciepły kontynentalny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 15 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 4 stopnie Celsjusza, średnie opady to 32 milimetry. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 3 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza średnie opady to 58 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 58 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 55 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 4 stopnie Celsjusza, średnie opady to 34 milimetry. W grudniu średnia miesięczna temperatura minus 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany ciepły morski. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 1 stopnia Celsjusza, średnie opady to 100 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 75 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 110 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 milimetrów, średnie opady to 80 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 22 stopnie Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 23 stopnie Celsjusza, średnie opady to 180 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 22 stopnie Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady 80 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 1 stopień Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany chłodny morski. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 1 stopień Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 0 stopni Celsjusza, średnie opady to 64 milimetry. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 0 stopni Celsjusza, średnie opady to 64 milimetry. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 3 stopnie Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 7 stopni Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 11 stopni Celsjusza, średnie opady 42 milimetry. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 11 stopni Celsjusza, średnie opady to 65 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 70 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 95 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 3 stopnie Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 0 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. Następny klimatogram opisuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 35 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura to 1 stopień Celsjusza, średnie opady to 35 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 70 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 3 stopnie Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany chłodny przejściowy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 35 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 10 stopni Celsjusza, średnia opady to 30 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 6 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 0 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 6 stopni Celsjusza, średnie opady to 42 milimetry. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 75 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnia opady to 75 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 6 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat polarny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 18 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 12 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 23 stopnie Celsjusza, średnie opady to 18 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 0 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 1 stopień Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 1 stopień Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 3 stopnie Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy odmiana górska. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 10 Celsjusza, średnie opady to 150 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 150 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 145 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 165 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 160 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 250 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 220 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 175 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 110 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 120 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 150 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 8 stopni Celsjusza, średnie opady to 175 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat umiarkowany chłodny kontynentalny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 6 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 2 stopnie Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 75 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 100 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 110 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 6 stopni Celsjusza, średnie opady to 85 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 5 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 15 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat podzwrotnikowy suchy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 25 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 32 stopnie Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 33 stopnie Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 32 stopnie Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 25 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 11 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat zwrotnikowy monsunowy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 15 stopni Celsjusza, średnie opady to 230 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 770 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 1160 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 2570 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 2360 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 1890 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 1110 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 17 stopni Celsjusza, średnie opady to 500 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 15 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat zwrotnikowy suchy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 23 stopnie Celsjusza, średnie opady to 35 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 19 stopni Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 23 stopnie Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 26 stopni Celsjusza, średnie opady to 40 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 45 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat równikowy wybitnie wilgotny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 250 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 175 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 200 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 190 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 175 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 180 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 175 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 190 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 180 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 200 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 250 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 260 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat podrównikowy. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 100 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 150 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 280 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 450 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 280 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 26 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 140 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 200 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 35 stopni Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat podzwrotnikowy wilgotny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 70 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 65 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 16 stopni Celsjusza, średnie opady to 120 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 95 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 9 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wynosiła 10 stopni Celsjusza, średnie opady to 50 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 11 stopni Celsjusza, średnie opady to 60 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 65 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 16 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 18 stopni Celsjusza, średnie opady to 85 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 95 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 100 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat polarny. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 14 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 5 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 32 stopnie Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 33 stopnie Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 36 stopni Celsjusza, średnie opady to 15 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 38 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 38 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 20 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła minus 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 10 milimetrów. Kolejny klimatogram opisuje klimat równikowy wybitnie wilgotny odmiana górska. W styczniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 75 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 80 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 160 milimetrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 190 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 130 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 70 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopnie Celsjusza, średnie opady to 30 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 13 stopni Celsjusza, średnie opady to 90 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 14 stopni Celsjusza, średnie opady to 140 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 14 stopni Celsjusza, średnie opady to 100 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 12 stopni Celsjusza, średnie opady to 110 milimetrów.
Mapa świata przedstawiająca strefy klimatyczne i typy klimatu
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Z mapy stref klimatycznych odczytaj treść trzech wybranych klimatogramów, które ukazują roczną zmienność temperatury powietrza i opadów we wskazanych miejscach. Zwróć uwagę zarówno na roczny przebieg średniej temperatury powietrza, jak i na roczną zmienność oraz wielkość opadów. Spróbuj wyjaśnić zaobserwowane prawidłowości.

RLF2GbWZWqNON
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Pokaż odpowiedź
Polecenie 2

Na powyższej mapie wskaż strefy klimatyczne, w których występują wymienione poniżej cechy klimatu:

  1. gorące (powyżej +20°C), bezchmurne i bezdeszczowe lato,

  2. śnieżna zima z temperaturą między 0°C a -10°C,

  3. wilgotne i ciepłe (pomiędzy +10°C a +20°C) lato.

RK13Gu0H76P8D
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Pokaż odpowiedź
R1VLbhqTq7BRe
Dopasuj wymienione poniżej warunki klimatyczne do stref, w których występują:
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Warto wiedzieć

Warunki klimatyczne zmieniają się nie tylko w skali globalnej, ale także na obszarze kontynentu, kraju, a nawet regionu. Na przykład na terenie Polski średnia temperatura roczna zmienia się od +6°C w części północno‑wschodniej do +9°C na Dolnym Śląsku w części południowo‑zachodniej; opady oscylują od 500 mm/rok w centralnej Polsce, do 800 mm/rok na południu (nie licząc gór, gdzie są znacznie wyższe), a pokrywa śnieżna zalega średnio od 40 dni na zachodzie do 80 dni na Suwalszczyźnie.

R1aQTp8x64jLp
Nizina Śląska należy do najcieplejszych obszarów Polski. Na zdjęciu Wrocław – stolica Dolnego Śląska – latem.
Źródło: Edward Dudek (https://commons.wikimedia.org), domena publiczna.
Ważne!

Istnieje kilka podziałów klimatycznych Ziemi, różniących się liczbą wydzielanych stref. Wynika to z faktu, że ich autorzy stosowali różne, mniej lub bardziej szczegółowe, kryteria ich wyznaczania.

iDTllCrwEZ_d5e350

2. Czym charakteryzują się różne typy klimatów?

Każda strefa klimatyczna ma właściwy dla siebie klimat strefowyklimat strefowyklimat strefowy. W każdej strefie istnieją różne typy klimatów.

  • W strefie klimatów równikowych wszystkie typy klimatu (poza szczytami najwyższych gór) odznaczają się wysoką temperaturą powietrza. Charakterystyczne dla tej strefy typy klimatów różnią się m.in. porami występowania opadów. Klimat równikowy wybitnie wilgotny cechuje się nieznacznymi amplitudami temperatury i opadami niemal codziennie przez cały rok; klimat podrównikowy wilgotny wyróżnia się nieco większymi wahaniami temperatury powietrza i trochę niższymi opadami; klimat podrównikowy suchy jest równie ciepły, ale występuje w nim kilkumiesięczna pora sucha.

    R1cbetIdS2Hk3
    Klimatogramy dla strefy równikowej
    Źródło: Tomorrow sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
  • W strefie klimatów zwrotnikowych wyróżniamy m.in.: klimat wilgotny w strefie występowania monsunów, klimat kontynentalny suchy dalej od wybrzeży, klimat skrajnie suchy we wnętrzu kontynentów.

  • W strefie klimatów podzwrotnikowych im dalej od wybrzeży, tym jest bardziej sucho: klimat wilgotny (śródziemnomorski) panuje na wybrzeżach, kontynentalny suchy dalej od morza, zaś klimat skrajnie suchy w głębi kontynentów.

  • W strefie klimatów umiarkowanych – zarówno ciepłej, jak i chłodnej – wyróżniamy m.in. typy klimatu: morski z małymi amplitudami rocznymi temperatury, przejściowy oraz kontynentalny z bardzo dużymi amplitudami rocznymi temperatury.

    R19tgtEiicqUH
    Klimatogramy dla strefy umiarkowanej
    Źródło: Tomorrow sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
  • W strefie klimatów okołobiegunowych, charakteryzujących się bardzo niskimi opadami i niską temperaturą, mamy do czynienia z klimatem subpolarnym, dla którego typowe jest krótkie zimne lato i długa mroźna zima, oraz klimatem polarnym z temperaturą ujemną przez cały rok.

RdWgRzfbUToBy
Widok na masyw Kilimandżaro
Źródło: Benh LIEU SONG (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.
1
Polecenie 3

Wyjaśnij i zapisz odpowiedź, dlaczego na szczytach wysokich gór śnieg leży przez cały rok bez względu na strefę klimatyczną. Jakie inne składniki klimatu odróżniają klimaty górskie od sąsiadujących z nimi klimatów strefowych? Jak zmienia się klimat gór od ich podstawy do wierzchołków?

R1CWO6ajcwCAR
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Poza górską odmianą klimatu, spotykaną we wszystkich strefach klimatycznych, wyróżniona została także odmiana monsunowa, typowa dla stref klimatów równikowych, zwrotnikowych, podzwrotnikowych i umiarkowanych. Za główne obszary występowania monsunowej odmiany klimatu uważa się Azję Południową i Południowo‑Wschodnią oraz północną Australię. Klimat monsunowy ma duże znaczenie dla rolnictwa zwłaszcza w Azji – umożliwia uprawę na obszarach położonych w głębi kontynentu.

RwVmEca31NhDc
Tarasowe pola ryżowe w Wietnamie
Źródło: Konstantin Krismer (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
iDTllCrwEZ_d5e416

Podsumowanie

  • Na Ziemi wyznaczone zostały strefy klimatyczne: równikowa, zwrotnikowe, podzwrotnikowe, umiarkowane i okołobiegunowe.

  • Warunki klimatyczne w każdej strefie klimatycznej wynikają z szerokości geograficznej, ale mogą być zmodyfikowane występowaniem innych czynników geograficznych.

  • W każdej strefie klimatycznej spotykamy różne typy klimatów.

  • Niezależnie od stref klimatycznych występują także astrefowe odmiany klimatu, np. klimat górski.

  • Charakterystyczne cechy klimatu można w uproszczeniu przedstawić za pomocą klimatogramu.

Praca domowa

Na podstawie mapy fizycznej Europy i mapy stref klimatycznych kuli ziemskiej określ, jaki typ klimatu występuje w następujących miejscach:

  • Ateny,

  • Warszawa,

  • Paryż,

  • Moskwa,

  • Przylądek Nordkapp.

RRSFHEYTxxxji
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź
Pokaż odpowiedź

Na podstawie dostępnej wiedzy określ, jaki typ klimatu występuje w następujących miejscach:

  • Ateny,

  • Warszawa,

  • Paryż,

  • Moskwa,

  • Przylądek Nordkapp.

Zobacz także
iDTllCrwEZ_d5e519

Słownik

klimat astrefowy
klimat astrefowy

klimat kształtowany przez czynniki lokalne (np. położenie względem lądu i morza, wysokość nad poziomem morza, pokrycie terenu, działalność antropogeniczna) niezależne od szerokości geograficznej

klimat strefowy
klimat strefowy

klimat o cechach uwarunkowanych szerokością geograficzną i związanymi z nią czynnikami: zróżnicowanym dopływem promieniowania słonecznego do powierzchni Ziemi, globalną cyrkulacją atmosferyczną, układem ośrodków barycznych itp.

strefa klimatyczna
strefa klimatyczna

największa jednostka w podziale klimatycznym świata – część powierzchni Ziemi przyjmująca w przybliżeniu kształt równoleżnikowego pasa o zmiennej szerokości, w obrębie którego występują podobne parametry klimatu, np. temperatura powietrza, opad, ciśnienie atmosferyczne itp.

typ klimatu
typ klimatu

jednostka klasyfikacji klimatu świata wydzielona na podstawie zróżnicowania elementów klimatu wewnątrz stref klimatycznych

iDTllCrwEZ_d5e608

Ćwiczenia

2
Ćwiczenie 1
Rf3NajevoLNI8
Zadanie interaktywne
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 2
RMfjyueWvK5lJ
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 3
Ry7TJ6WYL2MId
Strefy zwrotnikowe/polarne leżą najbliżej strefy równikowej. Na nieco większych szerokościach leżą strefy równikowe/podzwrotnikowe. Jeszcze dalej od równika rozciągają się umiarkowane/zwrotnikowe strefy klimatyczne. Strefy okołobiegunowe/równikowe mają na swoim terenie bieguny.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 4
R1Fv0Uta2j265
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 5
R17b4Eve7ki7y
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.