R16orbJWuFaej
Czworo ludzi: 2 kobiety oraz 2 mężczyzn, jak na pikiecie, trzymają transparenty z hasłami: Mam prawo czuć się bezpiecznie w swoim państwie; Domagamy się sprawiedliwości; Równe prawa dla wszystkich; Żądamy poszanowania naszej godności; Chcemy być wolni.

Znam swoje prawa. Prawa i wolności człowieka

Młodzi ludzie, jak na pikiecie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R3H8lxbX5AL4H
Głosowanie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Wykonaj zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach.

Uzupełnij twierdzenia. Sytuacja przedstawiona na ilustracji jest:

  • zgodna z zasadami demokracji, ponieważ (...).

  • niezgodna z zasadami demokracji, ponieważ (...).

Czy znasz sytuacje historyczne lub współczesne podobne do przedstawionej na ilustracji? Podaj przykłady.
Zastanów się, jakie były konsekwencje ich zachowania.

R1bvG9z6sLtMa
(Uzupełnij) -.
Polecenie 1

Wykonaj zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach. Na boisku szkolnym znajdują się 3 dziewczyny i jeden chłopiec. Jedna z nich zwraca się do owego chłopca słowami: „Przegłosowaliśmy! Dyżury w klasie będą pełnili chłopcy”. Uzupełnijcie twierdzenia: Przedstawiona sytuacja jest:

- zgodna z zasadami demokracji, ponieważ (...).

- niezgodna z zasadami demokracji, ponieważ (...).

Czy znasz sytuacje historyczne lub współczesne posobnej do tej przedstawionej w ćwiczeniu? Podaj przykłady. Zastanów się, jakie były ich konsekwencje.

R1Er7hCPasahO
(Uzupełnij).
tVkbRunn4y_0000000R

Znam swoje prawa. Prawa i wolności człowieka

R16orbJWuFaej
Młodzi ludzie, jak na pikiecie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Co potrafię?
  • wyjaśnić, na czym polegają podstawowe funkcje państwa;

  • wymienić najważniejsze cechy państwa demokratycznego;

  • określić rolę samorządu uczniowskiego w szkole.

Nauczysz się
  • poznawać różnice między demokracją większościową a konstytucyjną;

  • wyjaśniać, czym są prawa człowieka i jaką odgrywają rolę w demokratycznym państwie;

  • wymieniać podstawowe prawa człowieka.

tVkbRunn4y_0000001H

Czy większość ma zawsze rację?

Dyskusja, głosowanie, podejmowanie decyzji większością głosów to procedury charakterystyczne dla demokratycznych społeczności. Należy jednak pamiętać,
że wola większości nie może naruszać praw i wolności tych, którzy stanowią mniejszość. Ochrona praw jednostek, praw mniejszości stanowi fundament nowocześnie rozumianego państwa demokratycznego. Demokrację większościową zastąpiła demokracja konstytucyjna (liberalna).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

Rozdział II
WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA
ZASADY OGÓLNE

Art. 30.
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

tVkbRunn4y_00000_BIB_001 Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.

Prawa człowieka

Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka
Wiktor Osiatyński Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka

Prawa człowieka to normy etyczne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem. Pojęcie praw człowieka opiera się na trzech tezach:

  • każda władza jest ograniczona;

  • każdy człowiek posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza;

  • każdy człowiek może się domagać od państwa ochrony jego praw.

tVkbRunn4y_00000_BIB_002 Źródło: Wiktor Osiatyński, Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka, 2004, s. 1. Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu Socrates Grundtvig Action 1.

Charakter praw człowieka

Źródłem praw człowieka jest godność ludzka. Uznaje się ją za wartość przyrodzoną i niezbywalną każdego człowieka. Zasada poszanowania godności ludzkiej potwierdzona została w wielu dokumentach międzynarodowych.

Powszechna deklaracja praw człowieka
Powszechna deklaracja praw człowieka

Art. 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem oraz powinni postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.

tVkbRunn4y_00000_BIB_003 Źródło: Zgromadzenie Ogólne ONZ, Powszechna deklaracja praw człowieka, Paryż 1948.
Polecenie 2

Rozważ, które zachowania rówieśników sprawiają ci przykrość, nie lubisz ich lub nie akceptujesz. Dokończ poniższą wypowiedź, tworząc w sumie 2‑3 zdania:

  • Robicie mi przykrość, gdy...

Wskaż, które z przytoczonych zachowań naruszało twoją godność najbardziej.

Następnie wykonajcie zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach:

  • Ustalcie kryteria określające zachowania, które naruszają waszą godność.

  • Zapiszcie wnioski i omówcie je z pozostałą częścią klasy.

RW90AtGVmtQag
ILUSTRACJA: Załamany chłopiec
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. ilustracja: pixabay.com, arhavisual.
R1b1G5M7dfctU
(Uzupełnij) -.
Ważne!

Jedną z instytucji, do których może zgłosić się osoba niepełnoletnia ze swoim problemem, jest Rzecznik Praw Dziecka. Uruchomił on Dziecięcy Telefon Zaufania, pod którym bezpłatnie mogą uzyskać wsparcie wszystkie telefonujące dzieci. Numer Dziecięcego Telefonu Zaufania to 800 12 12 12.

Charakter praw człowieka

Prawa człowieka mają charakter:

  • powszechny — przysługują każdemu człowiekowi niezależnie od rasy, płci, przynależności do danej grupy społecznej czy wielkości posiadanego majątku;

  • przyrodzony — przysługują każdemu człowiekowi od chwili urodzenia, nikt ich nie może nadać ani odebrać;

  • niezbywalny — są nierozerwalnie związane z każdym człowiekiem; nie można ich stracić ani się ich zrzec;

  • naturalny — wynikają z samej istoty człowieczeństwa; przysługują nam, ponieważ jesteśmy ludźmi;

  • nienaruszalny — prawa człowieka istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez władze dowolnie zmieniane i ograniczane.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

Art. 72.

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

  2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.

  3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.

  4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.

tVkbRunn4y_00000_BIB_001 Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Prawo dziecka do szacunkuJ. Korczak
J. Korczak Prawo dziecka do szacunku

Dziecko to największa wartość. Ma godność przysługującą każdej osobie, a w tej godności jest równe dorosłemu. NIE MA DZIECI, SĄ LUDZIE.

tVkbRunn4y_00000_BIB_004 Źródło: Janusz Korczak, Prawo dziecka do szacunku, Warszawa 2012, s. 6.
Polecenie 3

Wyjaśnij, co mogą oznaczać słowa Korczaka? Czy sądzisz, że znani wam dorośli zgodziliby się ze słowami warszawskiego wychowawcy i nauczyciela? Czy Ty się z nimi zgadzasz?

R8g8QreJ7yNCi
(Uzupełnij) -.

Zapoznaj się z niektórymi artykułami konwencji o prawach dziecka, które znajdują się na ilustracji interaktywnej.

RiM4aRIvkkqx0
Ilustracja interaktywna przedstawiająca białe pole z tekstem. Treść: KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. Artykuł 1. W rozumieniu niniejszej konwencji „dziecko” oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność. Artykuł 3. punkt 2. Państwa-Strony działają na rzecz zapewnienia dziecku ochrony i opieki w takim stopniu, w jakim jest to niezbędne dla jego dobra, biorąc pod uwagę prawa i obowiązki jego rodziców, opiekunów prawnych lub innych osób prawnie za nie odpowiedzialnych, i w tym celu będą podejmowały wszelkie właściwe kroki ustawodawcze oraz administracyjne. Artykuł 6. punkt 1. Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia. punkt 2. Państwa-Strony zapewnią, w możliwie maksymalnym zakresie, warunki życia i rozwoju dziecka. Artykuł 7. punkt 1. Niezwłocznie po urodzeniu dziecka zostanie sporządzony jego akt urodzenia, a dziecko od momentu urodzenia będzie miało prawo do otrzymania imienia, uzyskania obywatelstwa oraz, jeśli to możliwe, prawo do poznania swoich rodziców i pozostawania pod ich opieką. Artykuł 14. punkt 1. Państwa-Strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. Artykuł 23. punkt 1. Państwa-Strony uznają, że dziecko psychicznie lub fizycznie niepełnosprawne powinno mieć zapewnioną pełnię normalnego życia w warunkach gwarantujących mu godność, umożliwiających osiągnięcie niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo dziecka w życiu społeczeństwa. Artykuł 28. punkt 1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do nauki i w celu stopniowego realizowania tego prawa na zasadzie równych szans (...) Artykuł 31. punkt 1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych, stosownych do wieku dziecka, oraz do nieskrępowanego uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym. Przy każdym artykule znajdują się odnośniki, które rozwijają dalsze informacje. 1. Konwencja o prawach dziecka Konwencja o prawach dziecka została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku. Weszła w życie 2 września 1990 roku, a Rzeczpospolita Polska ratyfikowała ją 30 września 1991 roku., 2. Artykuł 1. Konwencji o prawach dziecka W artykule 1. pojęcie dziecka przyjęte przez Państwa-Strony, które ratyfikowały konwencję, zostało zdefiniowane., 3. Artykuł 3. Konwencji o prawach dziecka Artykuł 3. wskazuje, że Państwa-Strony, które przyjęły konwencję praw dziecka, zobowiązują się do zapewniania dzieciom opieki. Jednocześnie zobowiązują się respektować prawa i obowiązki rodziców oraz opiekunów prawnych dzieci., 4. Artykuł 6. Konwencji o prawach dziecka Artykuł 6. konwencji o prawach dziecka określa prawo każdego dziecka do życia. Zobowiązuje Państwa-Strony do działania na rzecz zapewnienia każdemu dziecku warunków do życia i rozwoju., 5. Artykuł 7. Konwencji o prawach dziecka W artykule 7. wymienione są niektóre prawa, które dziecko nabywa w chwili narodzin., 6. Artykuł 14. Konwencji o prawach dziecka W artykule 14. jest określone prawo każdego dziecka do myślenia w wybrany przez nie sposób, a także do wolności sumienia i wyznania (wybranej religii bądź jej braku)., 7. Artykuł 23. Konwencji o prawach dziecka Artykuł 23. jest poświęcony prawom dzieci z niepełnosprawnościami różnego rodzaju., 8. Artykuł 28. Konwencji o prawach dziecka Artykuł 28. wskazuje na prawo każdego dziecka do nauki. Jego pełne brzmienie to:
1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do nauki i w celu stopniowego realizowania tego prawa na zasadzie równych szans, w szczególności:
a) uczynią nauczanie podstawowe obowiązkowym i bezpłatnym dla wszystkich;
b) będą popierać rozwój różnorodnych form szkolnictwa średniego, zarówno ogólnokształcącego, jak i zawodowego, uczynią je dostępnymi dla każdego dziecka oraz podejmą odpowiednie kroki, takie jak wprowadzenie bezpłatnego nauczania oraz udzielanie w razie potrzeby pomocy finansowej;
c) za pomocą wszelkich właściwych środków uczynią szkolnictwo wyższe dostępnym dla wszystkich na zasadzie zdolności;
d) udostępnią wszystkim dzieciom informacje i poradnictwo szkolne i zawodowe;
e) podejmą kroki na rzecz zapewnienia regularnego uczęszczania do szkół oraz zmniejszenie wskaźnika porzucania nauki.
2. Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe środki zapewniające, aby dyscyplina szkolna była stosowana w sposób zgodny z ludzką godnością dziecka i niniejszą konwencją.
3. Państwa-Strony będą popierały i rozwijały międzynarodową współpracę w dziedzinie oświaty, w szczególności w celu przyczyniania się do zlikwidowania ignorancji i analfabetyzmu na świecie oraz ułatwienia dostępu do wiedzy naukowo-technicznej i nowoczesnych metod nauczania. W tym zakresie należy w szczególności uwzględniać potrzeby krajów rozwijających się., 9. Artykuł 31. Konwencji o prawach dziecka Artykuł 31. wskazuje na prawo każdego dziecka do wypoczynku. Jego pełne brzmienie to:
1. Państwa-Strony uznają prawo dziecka do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w zabawach i zajęciach rekreacyjnych, stosownych do wieku dziecka, oraz do nieskrępowanego uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym.
2. Państwa-Strony będą przestrzegały oraz popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczestnictwa w życiu kulturalnym i artystycznym oraz będą sprzyjały tworzeniu właściwych i równych sposobności dla działalności kulturalnej, artystycznej, rekreacyjnej oraz w zakresie wykorzystania czasu wolnego.
UNICEF
Definicja: UNICEF

Międzynarodowa organizacja humanitarna i rozwojowa działająca na rzecz dzieci.

Informator UNICEFu: http://www.unicef.pl/Wspolpraca-ze-szkolami/Materialy-dydaktyczne/Prawa-dziecka

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA
Definicja: KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA

Dokument uchwalony 20 listopada 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych.

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA. Artykuły, komentarze w formie e‑booka:  http://brpd.gov.pl/sites/default/files/konwencja_o_prawach_dziecka_-_komentarz_e-book.pdf

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE
Art. 70.

  1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. (...)

  2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

  3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. (...)

  4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów.

tVkbRunn4y_00000_BIB_001 Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Ćwiczenie 1
RsThOYNSw6Anb
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Prawa i wolności człowieka
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Wymień z pamięci możliwie najwięcej praw, które:

  • chronią naszą prywatność;

  • zapewniają nam udział w życiu publicznym;

  • gwarantują nam bezpieczeństwo ekonomiczne.

RtLq73w8ei3qs
(Uzupełnij) -.
Polecenie 4

Wykonajcie zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach.

  • Sprawdźcie, w jakich sytuacjach nasze prawo do wolności może ulec ograniczeniu.

Zapiszcie wnioski i przedstawcie je pozostałej części klasy.

R1SeDdHEKOxzM
(Uzupełnij) -.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Ograniczenia praw człowieka są dopuszczalne, ale w ściśle określonych sytuacjach, a forma i zakres ograniczeń muszą być uzasadnione prawnie. Istnieją jednak prawa, których nie można ograniczyć w żadnym wypadku. Są to prawa do wolności od tortur i wolności od niewolnictwa. Prawa człowieka, których w świetle Konstytucji RP nie można ograniczyć:

  • art. 30 (godność człowieka);

  • art. 34 i art. 36 (obywatelstwo);

  • art. 38 (ochrona życia);

  • art. 39, art. 40, art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie);

  • art. 42  (ponoszenie odpowiedzialności karnej);

  • art. 45 (dostęp do sądu);

  • art. 47 (dobra osobiste);

  • art. 53 (sumienie i religia);

  • art. 63 (petycje);

  • art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

Ćwiczenie 3
Rl7x6NNBGKn8A
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1PkMZpFoVCd0
ILUSTRACJA: Plakat
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ćwiczenie 3

Wyobraź sobie ludzi trzymających się za ręce, oplatających kulę ziemską. Wybierz cechę praw człowieka, dokańczając zdanie.

Rt99gM6JIWdb7
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 3.0.

Podsumowanie

Współczesne państwa demokratyczne uznają konieczność ochrony godności ludzkiej i praw przysługujących każdemu człowiekowi. Prawa te gwarantują nam ochronę przed nadużyciami ze strony władzy, umożliwiają aktywny udział w życiu państwa,
są fundamentem naszego poczucia bezpieczeństwa. Prawa człowieka opierają się na dwóch podstawowych zasadach: wolności i równości, których źródłem jest godność człowieka. Specjalnym rodzajem praw człowieka są prawa dziecka.

Rozdział II Konstytucji RP (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela) stanowi kompilację praw i wolności najważniejszych dla każdego współczesnego, demokratycznego państwa prawa. Poczynając od niezbywalności i ochrony godności człowieka, konstytucja gwarantuje: prawną ochronę wolności, równość obywateli wobec prawa, równość kobiet i mężczyzn, zapewnienie praw mniejszościom narodowym, określa formę nabywania obywatelstwa polskiego, korzystanie z konstytucyjnych praw i wolności.