Zasady dla nastolatków
Savoir‑vivreSavoir‑vivre , czyli zasady dobrego wychowania, to obowiązujący kulturalnych ludzi kodeks zachowań w określonych miejscach, sytuacjach. Jego znajomość ułatwia właściwe kontakty z innymi ludźmi. Wskaż sytuacje, w których znajomość savoir‑vivre’u wydaje ci się niezbędna.
Jakich zasad dobrego wychowania przestrzegasz w domu? Wymień i zapisz tutaj lub w zeszycie kilka najoczywistszych.
Przeczytaj fragment książki Savoir‑vivre dla nastolatków Jana Kamyczka. Określ, jakie sytuacje zostały opisane w przytoczonym tekście.
Nastolatek w domuWychodząc z domu na parę godzin, wracając, należy zaznaczyć wobec domowników ewenementewenement jakimś słówkiem: do widzenia, mamo, cium, żegnam, pa, wrócę koło trzeciej, cześć, jestem, ależ leje, witam ojca, jak się macie itp. Bywa to okazją do ucałowania rodzicielki, co w niektórych domach jest obowiązkowe, w innych nie. Wychodząc na dłużej, w niewiadomym rodzinie celu, grzecznie jest powiedzieć, że do koleżanki albo na mecz, i podać przybliżoną godzinę powrotu. Na temat tego ostatniego może być z rodzicami spór, ale gdy się nastolatek do jakiegoś terminu zobowiąże, wypada dotrzymać, a przynajmniej zatelefonować o spóźnieniu się z konieczności. […]
Obowiązkiem każdego domownika, w tym również nastolatka, a jakże, jest dbanie o schludnośćschludność mieszkania i swojej osoby. Powinna jednostka nastoletnia czyścić buciki, […] najpierw umyć buty z kurzu i błota, dopiero potem pastować, szczotkować i glansowaćglansować, a nie suchy kurz z butów rozpylać szczotką wokoło. Po umyciu się należy wannę czy miednicę oczyścić, wytrzeć posadzkę. Nie żeby to robiła po was mama! […]
Nie wypada przebywać w domu, a zwłaszcza siadać do wspólnego posiłku w stanie rozmamłanymrozmamłanym, dziewczyna w 'przydeptanym' szlafroku, chłopiec w spodniach przeznaczonych na złom, czyli obszarpanych […]. Nie należy do stołu siadać w slipach, bo goły biesiadnik wśród innych, normalnie ubranych sprawia niezbyt apetyczne wrażenie.
Córka oczywiście, ale oczywiście także infantinfant domu powinni w miarę możności odciążać mamę, zwłaszcza pracującą poza tym zawodowo, w domowych zajęciach. Nie mówcie mi, że chłopiec nie potraf zrobić przepierki, gdy trzeba, ani ulepić pierogów. Śmieszne. Potrafi i niemowlę przewinąć, i obejść się z kombajnem, i usmażyć truskawki. Nie mówiąc o fizycznych pracach niewymagających kwalifikacji, a które mamę wykańczają: trzepanie, czyszczenie podłóg. Szczególnie znakomicie chłopcy froterują, szkoda, żeby się talent marnował.
Wskazane jest wczesne osiągnięcie samodzielności względem problemów domowych. Niech nastolatek sam sobie umie zrobić śniadanie (kanapki na drugie), a nie żeby mama koniecznie wstawała o godzinę wcześniej, niż z innych względów musi. Niech umie nastolatek, jednej i drugiej płci, przyszyć sobie urwany wieszak, łatę na dżinsach, dziewczyna wyprasować bluzkę, chłopiec koszulę (no, może nie tę najlepszą […], za dużo nie żądam).
Do tradycji rodzinnych, kultywowanych w domu przez starsze pokolenie, nastolatki powinny się nagiąć, chodzi tu o pewne zakorzenione formy i zwyczaje codzienne i okolicznościowe, nietrudne na ogół do praktykowania, a na których zależy rodzicom: fetowaniefetowanie rocznic, tryb przyjmowania gości, kura na obiad w niedzielę itp. Powinno akceptować się to bez grymasów, nawet pomagać w realizowaniu.
Nastolatek ma prawo do posiadania własnego kąta. W małym mieszkaniu będzie to kąt dosłownie: biurkowy stół z krzesełkiem plus sporej wielkości półka, plus koszyk na papiery. W tym kącie jest gospodarzem. Rodzina nie powinna szperać mu w szufladach. Książki może rozmieścić na półce według własnej koncepcji. Przybory do zajęć szkolnych i uprawianego hobby są nietykalne. Może kąt przyozdobić własnym gustem (zakładam, że w taktownych granicach).
Ma również prawo do spokoju, gdy odrabia lekcje. Gdy uczy się do egzaminu albo ważnej odpowiedzi, a pokoju swego nie ma, nie powinni być zapraszani w te dni goście.
Ma prawo do odpoczynku. Po kilkugodzinnej nauce nie będzie go rodzina zapędzać do domowych robót, tylko mu pozwoli obejrzeć western.
Źródło: Jan Kamyczek, Savoir-vivre dla nastolatków, Warszawa 1974, s. 43–45.
Wyjaśnij na przykładach, jak słownictwo używane przez współczesne rodziny zmieniło się w stosunku do tego z tekstu Jana Kamyczka.
Czy dziś w rodzinach obowiązują podobne, jak ponad 50 lat temu, zasady? Porównaj je i dokonaj oceny.
Określ, które zasady sformułowane we fragmencie tekstu Jana Kamyczka Savoir‑vivre dla nastolatków są przysługującymi prawami, a które obowiązkami. Podaj przykłady.
Określ, które zasady sformułowane we fragmencie tekstu Jana Kamyczka Savoir‑vivre dla nastolatków są przysługującymi prawami, a które obowiązkami. Podaj przykłady.
Wyjaśnij, dlaczego niektóre z zasad opisanych we fragmencie tekstu Jana Kamyczka
Savoir‑vivre dla nastolatków powinny być przestrzegane zawsze, a od których można czasem odstąpić.
Zatytułuj kolejne akapity, w których autor opisuje domowe przykazania.
Każdej osobie przysługują prawa i każdy ma obowiązki.
'Prawo to określonego rodzaju możliwość, która przysługuje komuś zgodnie z obowiązującymi przepisami lub regułami przyjętymi w jakiejś społeczności'
(cyt. za Wielki Słownik Języka Polskiego PWN).
Natomiast obowiązek to 'coś, co jakaś osoba musi zrobić, bo nakazują to normy społeczne lub prawne' (cyt. za Wielki Słownik Języka Polskiego PWN).
Prawa i obowiązki obywateli danego państwa zapisane są w konstytucji. Postępowanie wszystkich obywateli regulują Kodeks Cywilny i Kodeks Karny. Powstają również regulacje dotyczące bardziej szczegółowych kwestii, jak Kodeks Drogowy, Kodeks Pracy i wiele innych, w tym także Kodeks Ucznia.
To, czego nie regulują przepisy, uzupełniają obyczaje i tzw. niepisane zasady.
Możemy korzystać ze swoich praw lub z nich rezygnować. Natomiast obowiązki musimy wypełniać. Unikając ich, narażamy się na nieprzyjemne konsekwencje, a w skrajnych przypadkach na karę.
Wymień korzyści, jakie płyną dla rodziców i dzieci z przestrzegania zasad wskazanych przez Jana Kamyczka.
Opracuj zbiór przykazań dotyczących zachowania w szkole. Uwzględnij zasady współżycia z rówieśnikami i pracownikami szkoły.
Dokończ podane poniżej zdania.
Człowiek dobrze wychowany to człowiek...
Grubianin to człowiek...
Wyjaśnij znaczenie słów związanych z savoir-vivre'em.
dobry ton, nienaganny sposób bycia, właściwe zachowanie się, nietakt, niezręczne odezwanie się, potknięcie towarzyskie, dar albo umiejętność mówienia i czynienia rzeczy właściwych w trudnych (delikatnych) sytuacjach, umyślna niegrzeczność, uchybienie, dosłownie: fałszywy krok, nietakt, niezręczność, coś nie na miejscu, wychowanie, ogłada, umiejętność zachowania się, nabyte w domu rodzinnym, ustalony i obowiązujący sposób zachowania się (np. dyplomatów)
| kindersztuba | |
| gafa | |
| faux pas [czyt. fo pa] | |
| etykieta | |
| bon ton [czyt. bą tą] | |
| takt | |
| afront |
Z jakiego języka pochodzi większość słów wyjaśnianych w poprzednim ćwiczeniu? Spróbuj się dowiedzieć i odpowiedzieć dlaczego.
Podzielcie się na grupy lub pracujcie w parach. Przeanalizujcie, które z podanych zachowań wydają się wam niestosowne. Następnie oceńcie je za pomocą kolorów: niebieski – drobne uchybienie, żółty – duży nietakt, czerwony – afront, mogący doprowadzić do zerwania kontaktów.
Porównajcie swoje oceny z efektem prac pozostałych zespołów.
Nie przyjąć ręki, którą nam ktoś podaje.
Żuć gumę w czasie rozmowy.
W czasie rozmowy z kimś starszym trzymać ręce w kieszeniach.
Odesłać autorowi jego list z poprawionymi błędami ortograficznymi.
Nie kłaniać się swej byłej dziewczynie.
Ciamkać, cmoktać, siorbać i wydawać inne dźwięki przy jedzeniu.
Otworzyć cudzy list.
Ziewać w towarzystwie.
Dłubać w zębach.
Zaglądać do cudzej torby, plecaka.
Przedstawić dziewczynę chłopcu.
Grać na komórce, smartfonie, laptopie itp. w czasie rozmowy.
Zdradzić cudzą tajemnicę.
Rozwalać się na krześle.
Nie wyłączyć komórki w czasie lekcji, podczas ważnego spotkania, w teatrze.
Przerywać komuś wypowiedź.
Przeanalizuj, które z podanych zachowań wydają się ci niestosowne. Następnie oceń je, wpisując obok każdego jedno z wyrażeń: drobne uchybienie, duży nietakt lub afront, mogący doprowadzić do zerwania kontaktów.
Nie przyjąć ręki, którą nam ktoś podaje.
Żuć gumę w czasie rozmowy.
W czasie rozmowy z kimś starszym trzymać ręce w kieszeniach.
Odesłać autorowi jego list z poprawionymi błędami ortograficznymi.
Nie kłaniać się swej byłej dziewczynie.
Ciamkać, cmoktać, siorbać i wydawać inne dźwięki przy jedzeniu.
Otworzyć cudzy list.
Ziewać w towarzystwie.
Dłubać w zębach.
Zaglądać do cudzej torby, plecaka.
Przedstawić dziewczynę chłopaku.
Grać na komórce, smartfonie, laptopie itp. w czasie rozmowy.
Zdradzić cudzą tajemnicę.
Rozwalać się na krześle.
Nie wyłączyć komórki w czasie lekcji, podczas ważnego spotkania, w teatrze.
Przerywać komuś wypowiedź.
Przeczytaj uniwersalną zasadę Jana Kamyczka dla tych, którzy nie wiedzą, jak się zachować w danej sytuacji. Następnie zapisz ją własnymi słowami.
'Z możliwych sposobów zachowania wybierz ten, w którym zagra życzliwość. Kto zachowa się życzliwie a z prostotą, ten zawsze dobrze się zachowa, nawet nie znając odpowiedniego przepisu'.
Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa: 'Grzeczność nic nie kosztuje, a wygrywa wszystko'. Zapisz swoją odpowiedź.