Władza wykonawcza w Polsce. Prezydent RP – Rada Ministrów
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.Art. 127.
(...)
Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.
Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Wykres: Wyniki wyborów prezydenckich w Polsce w 2020 roku (pierwsza tura)
- DUDA Andrzej Sebastian: Liczba głosów 8 450 513; Procent głosów 43,50%;
- TRZASKOWSKI Rafał Kazimierz: Liczba głosów 5 917 340; Procent głosów 30,46%;
- HOŁOWNIA Szymon Franciszek: Liczba głosów 2 693 397; Procent głosów 13,87%;
- BOSAK Krzysztof: Liczba głosów 1 317 380; Procent głosów 6,78%;
- KOSINIAK‑KAMYSZ Władysław Marcin: Liczba głosów 459 365; Procent głosów 2,36%;
- BIEDROŃ Robert: Liczba głosów 432 129; Procent głosów 2,22%;
- ŻÓŁTEK Stanisław Józef: Liczba głosów 45 419; Procent głosów 0,23%;
- JAKUBIAK Marek: Liczba głosów 33 652; Procent głosów 0,17%;
- TANAJNO Paweł Jan: Liczba głosów 27 909; Procent głosów 0,14%;
- WITKOWSKI Waldemar Włodzimierz: Liczba głosów 27 290; Procent głosów 0,14%;
- PIOTROWSKI Mirosław Mariusz: Liczba głosów 21 065; Procent głosów 0,11%.
Po zapoznaniu się z zamieszczonym materiałem źródłowym rozstrzygnij,
czy podane zdanie zawiera informacje prawdziwe czy fałszywe. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do przytoczonych przepisów Konstytucji RP i wyników głosowania.
Wykres przedstawia wyniki głosowania, które przesądziło o objęciu przez Andrzeja Dudę urzędu Prezydenta RP.
Władza wykonawcza w Polsce. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej — Rada Ministrów
wymienić cechy systemów rządów parlamentarno‑gabinetowego i prezydenckiego;
przedstawić powody przywrócenia w Polsce instytucji prezydenta w porozumieniach Okrągłego Stołu.
procesu powoływania rządu w Polsce;
struktury i kompetencji Rady Ministrów;
kompetencji i pozycji politycznej prezydenta w Polsce;
jakie są relacje między prezydentem a premierem w świetle Konstytucji RP z 1997 r.
Sposób powoływania i kompetencje Prezydenta RP
Zgodnie z Konstytucją RP władzę wykonawczą w Polsce sprawują Prezydent RP oraz Rada Ministrów. Oznacza to, że twórcy ustawy zasadniczej przyjęli charakterystyczny dla systemów parlamentarno‑gabinetowych model podzielonej władzy wykonawczej. Jednak, w przeciwieństwie do klasycznego modelu parlamentarnego, Prezydent RP nie pełni jedynie funkcji reprezentacyjnej, lecz ma także własne kompetencje w wybranych obszarach władzy wykonawczej. Nie zmienia to jednak faktu, że najważniejsze kompetencje w obszarze władzy wykonawczej należą do Rady Ministrów i premiera [Prezesa Rady Ministrów].
Prezydent RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.Art. 127.
Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.
Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.
Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Prezydent RP a organy władzy ustawodawczej
Wyjaśnij, jaką rolę w procesie ustawodawczym odgrywa Prezydent RP.
Prezydent RP:
zarządza wybory do Sejmu i Senatu;
zwołuje pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu;
może w przypadkach określonych w Konstytucji RP zarządzić skrócenie kadencji Sejmu - wtedy skrócona zostaje też kadencja Senatu.
Prezydent RP a polityka zagraniczna Polski
Prezydent RP:
jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych;
mianuje i odwołuje ambasadorów;
przyjmuje listy uwierzytelniające;
ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.
Prezydent RP w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów oraz Ministrem Spraw Zagranicznych.
Prezydent RP a obronność i bezpieczeństwo państwa
Prezydent RP jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Do jego kompetencji należy:
mianowanie Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów sił zbrojnych;
na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.
W razie wojny oraz w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa państwa prezydent RP może ponadto:
na wniosek Prezesa Rady Ministrów mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych;
na wniosek Prezesa Rady Ministrów zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej;
na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny lub stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium.
Prezydent RP a tradycyjne kompetencje głowy państwa
Prezydent RP:
nadaje obywatelstwo polskie oraz wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego;
nadaje ordery i odznaczenia;
stosuje prawo łaski.
Rada Ministrów w Polsce. Powoływanie rządu
Konstytucja RP z 1997 r. zawiera trzy następujące po sobie procedury powoływania Rady Ministrów.
Pierwsza z tych procedur rozpoczyna się w momencie desygnowania Prezesa Rady Ministrów przez Prezydenta RP. Zadaniem osoby desygnowanej jest zaproponowanie składu nowej Rady Ministrów. Następnie Prezydent RP w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów powołuje premiera oraz pozostałych jej członków. Ostatnim krokiem w ramach tej procedury jest uzyskanie przez rząd wotum zaufania. W tym celu, w ciągu 14 dni od powołania rządu przez prezydenta, premier przedstawia Sejmowi program działania rządu wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów.
Jeśli jednak Prezydent RP nie zdoła powołać Rady Ministrów w terminie przewidzianym w ustawie zasadniczej lub rząd nie uzyska wotum zaufania, rozpoczyna się druga procedura. Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w pierwszej procedurze, wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Następnie taka osoba przedstawia Sejmowi skład i program działania nowego rządu. Również i w tym przypadku izba poselska udziela wotum zaufania bezwzględną większością głosów. Procedura kończy się powołaniem tak wybranej Rady Ministrów przez Prezydenta RP.
Procedura trzecia jest niemal identyczna z pierwszą. W ciągu 14 dni Prezydent RP powołuje premiera i na jego wniosek ministrów, następnie w ciągu kolejnych 14 dni Sejm udziela takiemu rządowi wotum zaufania, ale tym razem zwykłą większością głosów. W przeciwnym wypadku Prezydent RP skraca kadencję parlamentu i zarządza nowe wybory.
Struktura i kompetencje Rady Ministrów
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.Art. 147.
Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.
W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.
Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.
W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.
Art. 149.
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Odpowiedzialność polityczna Rady Ministrów
Rada Ministrów ponosi polityczną odpowiedzialność przed Sejmem. Formą egzekwowania takiej odpowiedzialności jest instytucja wotum nieufności.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Oprócz wyrażenia konstruktywnego wotum nieufności wobec Rady Ministrów dymisja rządu może także nastąpić z powodu:
nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów;
dymisji Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu;
nieuchwalenia przez Sejm absolutorium dla rządu z wykonania ustawy budżetowej;
śmierci Prezesa Rady Ministrów;
rezygnacji Prezesa Rady Ministrów - w tym ostatnim przypadku prezydent może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.
Podsumowanie
Relacje między ośrodkami władzy wykonawczej – Radą Ministrów a Prezydentem RP
– w Polsce są dość skomplikowane. Zawierają rozwiązania charakterystyczne, z jednej strony dla państw z parlamentarno‑gabinetowym systemem rządów, z drugiej zaś dla tych z systemem semiprezydenckim. Do pierwszej grupy zaliczymy uzależnienie powstania i trwania rządu od woli większości sejmowej czy wreszcie formalne rozdzielenie władzy wykonawczej. Rozwiązania zapożyczone z systemów semiprezydenckich to przede wszystkim wybór prezydenta w wyborach powszechnych, aktywny udział prezydenta w procesie powoływania rządu czy posiadanie przez Prezydenta RP własnych, wykonywanych samodzielnie kompetencji.