Pojedyncze czy złożone – bez problemu określone
Przypomnij sobie, czym jest wypowiedzenie. Jakie rodzaje wypowiedzeń rozróżniamy?
Zdanie to wypowiedzenie, które zawiera orzeczenie. Orzeczeniem nazywamy część zdania, która wskazuje na czynność wykonywaną przez podmiot.
Zdanie pojedyncze to wypowiedzenie, które zawiera jedno orzeczenie,
np. Prometeusz stworzył człowieka.
Zdanie złożone to wypowiedzenie zawierające więcej niż jedno orzeczenie,
np. Odyseusz myślał, że za kilka tygodni wróci do domu.
W zdaniu złożonym można wydzielić zdania składowe (lub wypowiedzenia składowe), czyli zdania pojedyncze, z których zostało utworzone zdanie złożone, np. Odyseusz myślał (1), że za kilka tygodni wróci do domu (2).
W zdaniu złożonym jest tyle zdań składowych, ile orzeczeń.
Połącz podane pary zdań pojedynczych w jedno zdanie złożone. Wykorzystaj wybrane spójniki spośród podanych: albo, i, więc, ale, lub, dlatego, lecz. Utworzone zdania zapisz poniżej lub w zeszycie.
Wygrasz. Przegrasz.
Wziąłem lekarstwa. Szybko wyzdrowieję.
Dostałam gitarę. Nie gram na niej.
Idą ulicą. Oglądają wystawy sklepowe.
Denerwujemy się. Musimy czekać.
Ułóż zdania złożone, wykorzystując podane słowa: ponieważ, żeby, który, kiedy, że. Zapisz je w wyznaczonym miejscu. Pamiętaj o użyciu właściwych znaków interpunkcyjnych.
Przekształć podane zdania w jedno zdanie pojedyncze.
Julia ma dwanaście lat. Chętnie ogląda filmy przyrodnicze.
Widzowie byli zdumieni. Patrzyli na sztuczki iluzjonisty.
Strażak zachował się odważnie. Otrzymał medal od komendanta.
Zasadzę kwiatki w ogrodzie. Obficie je podleję.
Ułóżcie przysłowia. Wyjaśnijcie ich znaczenie. Zastanówcie się, w jakiej sytuacji można ich użyć.
kto szybko daje., od miecza ginie., ponieśli i wilka., matkę po sercu głaszcze., karawana idzie dalej., tym na starość trąci., a w sobotę łeb ucięli.
Kto dziecko chwali, | |
Kto mieczem wojuje, | |
Dwa razy daje, | |
Czym skorupka za młodu nasiąknie, | |
Nosił wilk razy kilka, | |
Pies szczeka, | |
Indyk myślał o niedzieli, |
Wyjaśnij znaczenie trzech wybranych przysłów z ćwiczenia 5. Zastanów się i napisz, w jakiej sytuacji można ich użyć.
Z podanych zdań pojedynczych utwórz zdania złożone połączone spójnikami, zaimkami lub oddzielone przecinkami i zapisz je w wyznaczonym miejscu.
Zmarzłem. Nie rozchorowałem się.
Wieje wiatr. Liście spadają z drzew.
Szedł. Śpiewał.
Była to wielka sala. Służyła do przyjmowania gości.
Siedzę w fotelu. Czytam książkę.
Anna miała sześć lat. Rodzice kupili jej rower.
Dokończ zdania tak, aby powstały zdania złożone. Odpowiedz, jak zastosowany spójnik wpływa na ich treść.
W wakacje pojadę nad morze i...
W wakacje pojadę nad morze, ale...
W wakacje pojadę nad morze, ale...
Zdania składowe mogą być wobec siebie w stosunku współrzędności. W takich zdaniach wypowiedzenia składowe są niezależne od siebie, nie określają się wzajemnie, np. Świeci słońce i pada deszcz. Tego typu wypowiedzenia nazywamy zdaniami złożonymi współrzędnie.
Zdania składowe są wówczas połączone spójnikami: i, oraz, a, ani, ni, zarazem, a także, jak również; albo, lub, czy, bądź; a, ale, lecz, jednak, natomiast, tymczasem, zaś; więc, toteż, dlatego, zatem. Zdania składowe w zdaniach złożonych współrzędnie mogą się również łączyć bezspójnikowo.
Zdania składowe mogą też być wobec siebie w stosunku nadrzędno‑podrzędnym, kiedy jedno ze zdań określa drugie (rozwija je, dopowiada jego treść), np. Śpieszę się, ponieważ zaraz mam pociąg.
Takie zdania nazywamy złożonymi podrzędnie. Zdania składowe są wówczas połączone spójnikami (np. ponieważ, że, żeby, bo, jeśli, aby itp.) lub zaimkami
(np. który, kiedy, ile, gdzie, tym, kto).
Z poniższych zdań złożonych podrzędnie wypisz zdania nadrzędne (określane):
Poszedł do apteki, ponieważ chciał kupić lekarstwo.
Poczułem straszny głód, kiedy się obudziłem.
Dzisiaj na matematyce bardzo się denerwowaliśmy, ponieważ pisaliśmy trudną klasówkę.
Po prostu powiedz jej, o której przychodzisz ze szkoły.
Historii uczy nas pani, która ciekawie opowiada o przeszłości.
Zbieraj grzyby z dorosłymi, jeśli nie chcesz mieć w koszyku muchomorów.
Ustal, które z podanych poniżej wypowiedzeń to zdania złożone podrzędnie, a które są zdaniami złożonymi współrzędnie. Zapisz swoją odpowiedź.
Poszedł do apteki, ponieważ chciał kupić lekarstwo.
Umówiłem się, więc cierpliwie czekałem.
Dzisiaj na matematyce bardzo się denerwowaliśmy, ponieważ pisaliśmy trudną klasówkę.
Zdawałem egzamin, ale nie mam nadziei.
Uczysz się, czy idziesz na podwórko?
Zbieraj grzyby z dorosłymi, jeśli nie chcesz mieć w koszyku muchomorów.
Uzupełnij zdania, odpowiadając na pytania umieszczone w nawiasach tak, aby powstały wypowiedzenia złożone podrzędnie. Zapisz je w wyznaczonym do tego miejscu.
Nie odrobiłem lekcji, (dlaczego?)...
Marek czekał na kolegę, (którego?)...
Codziennie opowiadała nam, (o czym?)...
Mecz wygra ten, (kto?)...
Okazało się, (co?)...
Poszliśmy tam, (gdzie?)...
...(Kiedy?), gram na komputerze.
...(Mimo co?), chodził boso.
Z podanych par zdań pojedynczych utwórz wypowiedzenia złożone współrzędnie. Zastosuj właściwe spójniki i odpowiednią interpunkcję.
Malował ściany swojego pokoju. Zabrakło mu farby.
Kupiłam bilet. Pójdę na koncert.
Malował ściany swojego pokoju. Zabrakło mu farby.
Oliwia lubi być tajemnicza. Nie powiedziała mamie o planowanej urodzinowej imprezie‑niespodziance.
Przeczytam książkę. Wysłucham audiobooka.