Jak ludzie zagrażają przyrodzie?
Przed setkami lat nie było samochodów, samolotów i wielkich miast. Ludzie zmieniali przyrodę w niewielkim stopniu. Rozwój naszej cywilizacji sprawił, że przyroda znalazła się w niebezpieczeństwie. W końcu zauważono, że wiele niegdyś pospolitych zwierząt zostało niemal wytępionych, zniknęła też duża część lasów. Ludzie zrozumieli, że nie mogą bez ograniczeń zmieniać swojego otoczenia.
jak twoje codzienne zachowania wpływają na przyrodę;
jak prawidłowo segregować odpady;
jak przebiega rozwój rośliny.
Wskażesz źródła zanieczyszczeń środowiska.
Wyjaśnisz, jak powstają kwaśne opady i jaki jest ich wpływ na środowisko.
Przeprowadzisz doświadczenie wpływu zanieczyszczenia gleby na rozwój roślin.
1. Zanieczyszczenia powietrza
Często słyszymy, że powietrze w górach lub lesie jest zdrowsze niż w centrach dużych miast, ponieważ jest czystsze. Dlaczego tak jest? Przyjrzyj się poniższej grafice i odczytaj źródła zanieczyszczeń powietrza.
Powietrze zawiera nie tylko potrzebny nam tlen, znajdują się w nim także substancje szkodliwe, np. gazy pochodzące ze spalin samochodowych. Na terenach wiejskich również występują różne źródła zanieczyszczeń, jednak nie ma ich tak dużo jak w miastach. Zanieczyszczenia powietrza są bardzo groźne dla naszego zdrowia, ponieważ podczas oddychania wdychamy do naszych płuc wiele toksycznych związków. Są one szkodliwe nie tylko dla nas, ale też dla zwierząt i roślin. U tych ostatnich mogą powodować usychanie liści lub niszczenie pni. Znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia różnymi drogami przedostają się do żywych organizmów, powodując ich choroby.
Czasami powietrze, którym oddychają ludzie, pełne jest maleńkich drobin pyłów. Dzieje się tak na przykład w kopalni lub w różnych zakładach przemysłowych, a także w ich pobliżu. Drobiny pyłu, które wdychamy, osadzają się w płucach. Długotrwałe oddychanie takim zapylonym powietrzem prowadzi do groźnej choroby zwanej pylicąpylicą.
Pomiar czystości powietrza w domu.
odkurzacz
wacik kosmetyczny
taśma klejąca
Przyczep wacik kosmetyczny do wlotu rury odkurzacza, tak aby nie został przez niego wciągnięty.
Włącz odkurzacz na 5 minut. Zwróć uwagę, aby rura odkurzacza nie leżała na ziemi, a uniesiona ku górze.
Po upłynięciu 5 minut, wyłącz odkurzacz. Zdejmij delikatnie wacik. Oceń, czy na waciku znajdują się zanieczyszczenia.
Jeżeli w pomieszczeniu występuje duże zanieczyszczenie powietrza można zobserwować ciemny osad na waciku.
2. Zanieczyszczenia wody
Mimo że woda jest nam tak bardzo potrzebna, ludzie ją zanieczyszczają, np. odprowadzając do rzek ścieki. Działania takie skutkują wymieraniem organizmów, które tam żyją. Wraz z wodą szkodliwe związki przenikają do ciał organizmów, zatruwając je i powodując choroby, a nawet śmierć. Poza tym zanieczyszczenia powietrza mogą przeniknąć wraz z opadem deszczu lub śniegu do wody w glebie lub rzekach czy jeziorach.
Sprawdzenie, czy można ocenić czystość wody na podstawie jej wyglądu.
litrowy słoik,
woda,
łyżeczka,
atrament lub farba.
Napełnij słoik wodą.
Wlej do środka dwie krople farby. Wymieszaj łyżeczką. Oceń, czy kolor wody znacząco się zmienił.
Większość substancji w wodzie jest rozpuszczona i nie wpływa na jej właściwości takie jak kolor, zapach czy wygląd. Przez to woda może się nam wydawać czysta.
3. Zanieczyszczenia gleby
Zanieczyszczona woda może przedostać się do gleby, która wchłania ją wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami. Rośliny mogą je pobrać, co prowadzić może do ich uszkodzenia, a nawet śmierci. Zanieczyszczenia gleby pochodzą też z wyrzucanych przez nas śmieci. Substancje, z których są one złożone, stopniowo przenikają do gleby. Szczególnie szkodliwe odpady to zużyte baterie, farby i oleje, gdyż zawierają dużą ilość toksycznych związków. Innym źródłem zanieczyszczeń gleby jest stosowanie dużej ilości nawozów sztucznych przez rolników. Zanieczyszczenie gleby szkodzi również nam. Zjadając owoce i warzywa z zatrutych roślin, sprawiamy, że toksyczne substancje trafiają do naszych organizmów. Zanieczyszczenia przedostają się również z gleby do wód podziemnych – możemy wówczas spożyć je wraz z wodą pochodzącą ze studni czy specjalnych ujęć w miastach.
Ukazanie wpływu zanieczyszczeń na wzrost i rozwój roślin.
4 niewielkie talerzyki,
paczka nasion rzeżuchy,
ziemia ogrodowa,
ocet spożywczy,
sól kuchenna,
detergent w postaci płynu do czyszczenia toalety lub mycia podłogi,
woda.
Napełnij talerzyki glebą i wysiej ok. 10 nasion rzeżuchy.
Poczekaj kilka dni, aż pojawią się zielone kiełki (pamiętaj, że ziemia powinna być stale wilgotna). Postaw talerzyki w ciepłym, wilgotnym i nasłonecznionym miejscu.
Pamiętaj, aby podpisać talerzyki, by wiedzieć, jaka substancja została do niego dodana.
Do pierwszego talerzyka nalej 3 łyżki octu, do drugiego wlej wody i dosyp 3 łyżeczki soli kuchennej, a do trzeciego wlej 3 łyżki detergentu. Do czwartego niczego nie dodawaj – to będzie twoja próba kontrolna, co oznacza, że na te rośliny nie będą działać żadne dodatkowe czynniki.
Nazajutrz sprawdź, co stało się z rzeżuchą – zanotuj swoje obserwacje.
Prowadź obserwacje rano i wieczorem przez kilka następnych dni, notując swoje spostrzeżenia.
Rzeżucha podlewana octem, wodnym roztworem soli i środkiem chemicznym nie rośnie tak dobrze, jak ta podlewana wodą. Wzrost rośliny jest zależny od tego, jakie substancje znajdują się w podłożu.
4. Kwaśny opad
Jednym ze skutków zanieczyszczenia powietrza są kwaśne opadykwaśne opady. Otóż w wyniku na przykład spalania węgla oraz paliw przedostaje się do atmosfery związek chemiczny – dwutlenek siarkisiarki. Związek ten łączy się z wodą, tworząc kwas siarkowy, który jest substancją żrącąsubstancją żrącą. Oznacza to, że uszkadza powierzchnie, z którymi się zetknie. Kwas siarkowy opada wraz z wodą w postaci kwaśnego deszczu. Padając na rośliny, uszkadza je, a nawet może doprowadzić do ich obumarcia; może też uszkadzać pomniki i budynki. Zakwaszona woda może również trafić do rzek i jezior bezpośrednio na skutek opadów lub wraz z wodami podziemnymi. To może spowodować wymieranie roślin i zwierząt tam żyjących, np. ryb.
Znając wynik doświadczenia wpływu soli kuchennej na rozwój roślin, zastanów się nad słusznością używania soli drogowej do odśnieżania ulic. Uzasadnij swoją odpowiedź.
5. Skala porostowa
Wiesz już, że dwutlenek siarki powoduje powstawanie kwaśnych deszczy. Teraz możesz sprawdzić, czy powietrze w twojej okolicy jest bardzo zanieczyszczone tą substancją. Pomogą ci w tym porostyporosty – niezwykłe organizmy zbudowane z żyjących razem grzybów i glonówglonów. Są one wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza, dlatego uczeni stworzyli skalę porostowąskalę porostową. Dzięki niej można ocenić stopień zanieczyszczenia powietrza, obserwując, jakie porosty występują na korze drzew liściastych. Brak porostów oznacza, że w danym miejscu powietrze jest wyjątkowo silnie zanieczyszczone. Kolejne stopnie wskazują na coraz lepszy stan powietrza.
6. Krajobraz naszej okolicy
Żyjąc na co dzień w jednym miejscu, nie zwracamy uwagi na otaczające nas środowisko. Czasem warto zatrzymać się i spojrzeć na otaczający nas krajobraz.
Wybierz się na spacer po mieście, po parku i po lesie. Zwróć uwagę na różnice pomiędzy tymi miejscami. Zanotuj, ile jest tam budowli stworzonych przez człowieka, ile kwiatów i ile drzew. Oceń, czy jest ich dużo, średnio czy mało. Oprócz tego zastanów się nad trzema rzeczami, które są charakterystyczne dla danego miejsca. Który z krajobrazów podoba ci się najbardziej i dlaczego?
Podsumowanie
Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są zakłady przemysłowe, piece w domach oraz spaliny samochodów.
Źródła zanieczyszczenia gleby to na przykład woda zawierająca szkodliwe substancje oraz odpady.
Zanieczyszczenia powietrza przedostają się do wody oraz gleby, powodując na przykład uszkodzenia i obumieranie roślin oraz zatrucia zwierząt.
Dwutlenek siarki pochodzący m.in. ze spalania zanieczyszczonego węgla powoduje powstawanie kwaśnych deszczów.
Praca domowa
Dowiedz się i opisz, w jaki sposób można ograniczyć występowanie kwaśnych deszczy.
Zbadaj stan powietrza w swojej okolicy, posługując się skalą porostową. Zwracaj uwagę wyłącznie na porosty odnajdowane na żywych drzewach na wysokości wzroku. Ignoruj te, które znajdują się na glebie czy kamieniach.
Słownik
organizmy samożywne żyjące w wodzie i w środowisku wilgotnym na lądzie
żrący deszcz powstały przez połączenie wody i różnych związków chemicznych, np. dwutlenku siarki
organizmy zbudowane z żyjących w symbiozie grzybów oraz glonów (zielenic)
choroba płuc wywołana długotrwałym wdychaniem pyłu
jeden z pierwiastków charakteryzujący się żółtą barwą; wykorzystywany m.in. w produkcji zapałek i gumy
sposób oceny poziomu zanieczyszczenia powietrza na danym terenie za pomocą obserwacji typów plech porostów obecnych na korze drzew liściastych
substancja niszcząca inne materiały przy bezpośrednim zetknięciu z nimi