Każdy z nas lubi wycieczki do lasu, parku czy nad rzekę. Czasami jednak piękno krajobrazu zakłócają nam porozrzucane śmieci lub hałaśliwa muzyka. Jeśli chcemy cieszyć się przyrodą dookoła, musimy pozostawić ją w stanie, który zastaliśmy lub lepszym, na przykład podnieść śmieci. Każda nasza czynność ma wpływ na otoczenie. Co zrobić, aby wpływ ten był jak najbardziej korzystny?

R82CfRUIM7JVI
Spaliny samochodowe zanieczyszczają powietrze
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • oznaczenia substancji szkodliwych dla zdrowia: drażniących, trujących, żrących i wybuchowych oraz wyjaśnij ich znaczenie (np. z opakowań);

  • podstawowe zasady ochrony środowiska.

Twoje cele
  • Wymienisz przykłady codziennych czynności pozwalających zachować prawidłowy stan środowiska naturalnego.

  • Wyjaśnisz, jakie działania należy podejmować, aby móc oszczędzać np. wodę, prąd elektryczny.

  • Wyjaśnisz potrzebę segregowania odpadów.

iEGKQE90LT_d5e172

1. W zgodzie z przyrodą w domu

Ochrona środowiskaochrona środowiskaOchrona środowiska obejmuje działania, które zmierzają nie tylko naprawieniu szkód wyrządzonych w środowisku, ale również zapobiegające niszczeniu środowiska oraz zachęcające do efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych np. odnawialnych źródeł energii (energii wiatru, słońca itp.). Nauka o ochronie środowiska nazywana jest sozologiąsozologiasozologią.

Wiele naszych nawyków i czynności ma ogromny wpływ na to, w jakim stanie pozostawimy otaczającą nas przyrodę.
Ty również możesz przeanalizować swoje zachowanie i ocenić, czy dbasz o środowisko naturalne. Zacznijmy od prześledzenia czynności, które wykonujesz od samego rana – odpowiedz sobie na kilka pytań:

  • Czy myjąc zęby, zakręcasz wodę, oszczędzając ją w ten sposób?

  • Czy wychodząc z pustego pomieszczenia, gasisz światło?

  • Czy używasz w domu żarówek energooszczędnych lub innych sprzętów energooszczędnych np. lodówka, pralka?

  • Czy przygotowując posiłek, korzystacie z produktów pochodzących z hodowli przemysłowych czy z upraw ekologicznych?

  • Czy segregujesz odpady?

RLWGOsRoZsDwI1
Zakręcaj wodę zawsze, gdy z niej nie korzystasz. To dobry sposób na jej oszczędzanie podczas wykonywania codziennych czynności
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.

Woda jest nam potrzebna do picia i do mycia. Znaczne jej ilości zużywane są też w rolnictwie i przemyśle. Polska, na tle innych krajów europejskich, należy do krajów ubogich w wodę możliwą do wykorzystania przez człowieka; jej zapasy są ograniczone – nie da się z nich czerpać w nieskończoność. Z tego też powodu musimy starać się ją oszczędzać. Ty i twoja rodzina możecie to robić, piorąc na przykład jednorazowo więcej rzeczy, zamiast rozkładać je na kilka mniejszych prań.

R1Q8dDz9aDZvY1
Wykres kolumnowy. Przedstawia porównanie zużycia wody przypadającego na jednego mieszkańca we Wrocławiu i Białymstoku w latach 2003 - 2020. Lista elementów: 1. zestaw danych:rok: 2003Wrocław: 166,9Białystok: 58,62. zestaw danych:rok: 2004Wrocław: 174,5Białystok: 56,93. zestaw danych:rok: 2005Wrocław: 163,6Białystok: 55,84. zestaw danych:rok: 2006Wrocław: 189,9Białystok: 56,75. zestaw danych:rok: 2007Wrocław: 157,4Białystok: 56,16. zestaw danych:rok: 2008Wrocław: 145,5Białystok: 53,07. zestaw danych:rok: 2009Wrocław: 133,6Białystok: 51,28. zestaw danych:rok: 2010Wrocław: 138,9Białystok: 50,99. zestaw danych:rok: 2011Wrocław: 133,1Białystok: 50,410. zestaw danych:rok: 2012Wrocław: 118,9Białystok: 48,211. zestaw danych:rok: 2013Wrocław: 109,3Białystok: 47,612. zestaw danych:rok: 2014Wrocław: 113,8Białystok: 49,813. zestaw danych:rok: 2015Wrocław: 115,3Białystok: 50,114. zestaw danych:rok: 2016Wrocław: 114,4Białystok: 49,115. zestaw danych:rok: 2017Wrocław: 88,8Białystok: 47,316. zestaw danych:rok: 2018Wrocław: 122,1Białystok: 49,117. zestaw danych:rok: 2019Wrocław: 98,1Białystok: 49,118. zestaw danych:rok: 2020Wrocław: 97,6Białystok: 48,2
Porównanie zużycia wody przypadającego na jednego mieszkańca we Wrocławiu i Białymstoku w latach 2003 - 2020
Źródło: GroMar Sp. z o.o., dostępny w internecie: https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 1

Na podstawie wykresu określ, w którym roku we Wrocławiu zużycie wody na jednego mieszkańca było najmniejsze oraz w którym roku zużycie wody w Białymstoku było największe.

R1MvqNtD5x1NV
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

A jak oszczędzać prąd elektryczny? Pamiętajmy nie tylko o wyłączaniu światła, ale także o tym, by wyłączać z sieci telewizory, komputery i inne urządzenia, których w danym momencie nie używamy.

Chociaż jedno urządzenie może pobierać niewiele prądu, to jednak większa ich liczba zużywa mnóstwo energii.

R1IWt9w2yBQAx
Urządzenie w trybie gotowości nadal pobiera energię. Jeśli chcemy ją zaoszczędzić, musimy je zupełnie wyłączyć
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
iEGKQE90LT_d5e231

2. W zgodzie z przyrodą poza domem

RWiLmnjynMuzl1
Jak samemu można chronić przyrodę
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Każdego dnia możemy zachowywać się w sposób korzystny lub niekorzystny dla przyrody. Warto pamiętać, by śmieci wyrzucać wyłącznie do odpowiednich pojemników, a nie na chodnik. Podczas leśnych wędrówek, górskich wspinaczek, leżakowania na plaży każdy z nas „własne śmieci” powinien zabrać ze sobą lub wyrzucić w przeznaczonym do tego celu miejscu. Środowisku przysłużymy się także, jeśli zamiast samochodem do pracy lub szkoły pojedziemy rowerem, komunikacją miejską lub po prostu pójdziemy.

RFgtXEcZgqYrp1
Często samochodem podróżuje tylko jedna osoba – kierowca. Sznur 100 samochodów ma długość około 500 m. Wszyscy kierowcy tych samochodów zmieściliby się w jednym autobusie. Korki byłyby więc znacznie mniejsze. Również rower efektywniej od samochodu wykorzystuje przestrzeń na drogach
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
bg‑gray2
Ciekawostka

Szybko jadący samochód spala więcej paliwa w przeliczeniu na kilometr, gdyż potrzebuje więcej energii niż samochód jadący z mniejszą prędkością. Poza tym jadąc wolniej, kierowca ma więcej czasu na reakcję, gdyby na przykład zauważył, że na drogę wybiegło jakieś zwierzę.

Robiąc zakupy, dobrze jest zwrócić uwagę, czy produkty nie są nadmiernie opakowane w wiele warstw folii. Dodatkowe foliowe opakowania generują większą ilość odpadów. Warto też dowiedzieć się, skąd pochodzą. Transport z odległego miejsca w Polsce czy Europie pochłania dużo paliwa.

RU8jMB7pB3fAq1
Pakowanie plasterków topionego sera w foliowe przekładki jest bardzo nieekologiczne
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
11
Ćwiczenie 1

Zostaw auto w domu! Przejdź się spacerkiem, skorzystaj z darmowej komunikacji miejskiej i rowerów BiKeR albo wypożycz hulajnogę! Taka idea przyświeca Światowemu Dniu bez Samochodu. Kiedy obchodzimy Światowy Dzień bez samochodu? Jaki jest główny cel działań podejmowanych w tym dniu?

R16JaAJ2cUtIb
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iEGKQE90LT_d5e292

Podsumowanie

  • Czynności wykonywane przez nas codziennie mają duży wpływ na stan środowiska naturalnego.

  • Działania sprzyjające przyrodzie to na przykład oszczędzanie wody i prądu elektrycznego.

  • O przyrodę powinniśmy dbać na co dzień, w szkole, w domu, na podwórku.

bg‑azure

Praca domowa

Polecenie 1

Zaproponuj działania (możliwe do wykonywania codziennie) mające na celu ochronę środowiska przyrodniczego.

RIrSaHPh9yaeQ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iEGKQE90LT_d5e357

Słownik

ekologia
ekologia

nauka zajmująca się badaniem zależności między organizmami oraz organizmami a środowiskiem

ochrona przyrody
ochrona przyrody

działania, które mają na celu zachowanie środowiska przyrodniczego w niezmienionej lub względnie optymalnej formie

ochrona środowiska
ochrona środowiska

wszelkie działania mające na celu ograniczenie szkód wyrządzanych środowisku lub naprawianie szkód już istniejących

sozologia
sozologia

nauka zajmująca się podstawami ochrony przyrody i jej zasobów oraz zapewnieniem trwałości ich użytkowania

iEGKQE90LT_d5e400

Zadania

11
Ćwiczenie 1
RqyeyaeLdPLrd1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
RnKTkV5p4a5xL1
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R13oWmwmS7PQt
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Połącz w pary formy dbania o środowisko ze skutkami, jakie wywołają. Kolorowe pojemniki na odpady Możliwe odpowiedzi: 1. Większa ilość odpadów poddana recyklingowi, 2. Zmniejszenie zużycia paliw do wykorzystywanych do produkcji prądu, 3. Ograniczenie ilości plastików składowanych na wysypiskach, 4. Rozładowanie korków w mieście Tramwaje Możliwe odpowiedzi: 1. Większa ilość odpadów poddana recyklingowi, 2. Zmniejszenie zużycia paliw do wykorzystywanych do produkcji prądu, 3. Ograniczenie ilości plastików składowanych na wysypiskach, 4. Rozładowanie korków w mieście Termostat pokojowy Możliwe odpowiedzi: 1. Większa ilość odpadów poddana recyklingowi, 2. Zmniejszenie zużycia paliw do wykorzystywanych do produkcji prądu, 3. Ograniczenie ilości plastików składowanych na wysypiskach, 4. Rozładowanie korków w mieście Płócienna torba na zakupy Możliwe odpowiedzi: 1. Większa ilość odpadów poddana recyklingowi, 2. Zmniejszenie zużycia paliw do wykorzystywanych do produkcji prądu, 3. Ograniczenie ilości plastików składowanych na wysypiskach, 4. Rozładowanie korków w mieście
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R13efEc29K3451
Łączenie par. Oceń, które ze zdań zawierają prawdziwe, a które fałszywe informacje.. Jazda autobusem jest korzystniejsza dla środowiska naturalnego niż jazda samochodem.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W sklepie należy wybierać produkty opakowane w wiele warstw folii.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. „Sprzątanie świata” odbywa się w Polsce w każdy trzeci weekend września.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dla stanu środowiska nie ma znaczenia, czy produkty, które kupujesz, zostały wyprodukowane blisko czy daleko od miejsca ich sprzedaży.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 4
RugEABeKJCt8U
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania:

Jednym z działań pozwalających na oszczędzanie energii jest Możliwe odpowiedzi: 1. segregacja szkodliwych odpadów, 2. budowanie elektrowni wiatrowych, 3. wielokrotne używanie szklanych opakowań, 4. korzystanie z komunikacji miejskiej
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iEGKQE90LT_d5e292
bg‑azure

Notatnik

RUCnlbjzQ7z9O
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.