Pobrzeża
Polskie wybrzeże ma 510 km długości. Słynie przede wszystkim z przepięknych piaszczystych i szerokich plaż. Najszersza rozciąga się w Świnoujściu i ma ponad 100 m szerokości. Podczas sztormów morskie fale każdego roku zabierają fragmenty lądu. Największą wartość przyrodniczą polskiego wybrzeża stanowi Słowiński Park Narodowy wpisany na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO.
typy krajobrazów występujące w Polsce,
czynniki wpływające na ukształtowanie terenu,
krajobraz obszarów przylegających do Morza Bałtyckiego.
Wskażesz położenie pobrzeży na mapie Polski.
Omówisz cechy klimatu pobrzeży.
Wyjaśnisz, jak powstaje bryza.
Omówisz cechy charakterystyczne klifu, plaży, mierzei, wydmy.
Rozpoznasz elementy krajobrazu nadmorskiego.
Opiszesz działalność wody i wiatru na wybrzeżu Morza Bałtyckiego.
Omówisz największe atrakcje turystyczne regionu.
1. Klimat pobrzeży
PobrzeżePobrzeże to nizinny obszar lądu sąsiadujący z morzem. Sąsiedztwo to wywiera wpływ na klimat pobrzeża oraz ukształtowanie jego powierzchni. Latem na pobrzeżach w ciągu dnia jest chłodniej niż w głębi lądu (z wyjątkiem pojezierzy), za to noce są ciepłe. Zimą natomiast morze stopniowo oddaje nagromadzone latem ciepło i ogrzewa sąsiadujące wybrzeże, łagodząc zimowe mrozy. Na polskim pobrzeżu śnieg pada najrzadziej i leży najkrócej w porównaniu z resztą kraju.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PalpwYdKu
Charakterystycznym zjawiskiem pobrzeży jest występowanie bryzybryzy. W ciągu słonecznego dnia ląd nagrzewa się szybciej niż woda. Od niego nagrzewa się powietrze, które się unosi. To powoduje powstanie strefy obniżonego ciśnienia atmosferycznego. Nad wodą z kolei powietrze pozostaje chłodne, jest więc cięższe i tworzy strefę podwyższonego ciśnienia. Ruch powietrza z wyżu do niżu oznacza chłodny wiatr znad morza w kierunku lądu. Ten wiatr nazywany jest bryzą dzienną lub bryzą morską. W czasie pogodnej, bezchmurnej nocy zachodzi zjawisko odwrotne. Ląd szybciej stygnie i oddaje ciepło, przez co powietrze nad nim również szybciej się oziębia. Woda jest cieplejsza, więc powietrze nad nią się unosi. W tym przypadku wiatr wieje od lądu w kierunku morza. Nazywamy go bryzą nocną lub bryzą lądową.
Zjawiska bryzy dziennej i bryzy nocnej nie muszą występować codziennie. Jeżeli nad obszar pobrzeży nadciągną silne wiatry, to mogą zakłócić lub nawet odwrócić spodziewany kierunek wiatru.
2. Rzeźba terenu pobrzeży
Morze ma duży wpływ na ukształtowanie wybrzeża. Tam, gdzie brzegi są wysokie, fale morskie mogą je niszczyć, tworząc strome klifyklify. Spotykane są one na przykład na wyspie Wolin i w Gdyni. Charakterystyczne są też długie, piaszczyste pasy lądu, zwane mierzejamimierzejami, położone głównie we wschodniej części pobrzeży. Powstają one, gdy przybrzeżne prądy morskie przenoszą piasek i usypują go wzdłuż linii brzegowej.
Wzdłuż wybrzeży morskich często rozciągają się plażeplaże. Polskie plaże są przeważnie szerokie (mają nawet ponad 100 m) i pokryte drobnym piaskiem, co jest stosunkowo rzadko spotykane w Europie. Plaże mogą być również kamieniste (wschodnia część plaży na klifowym wybrzeżu Jastrzębiej Góry). W czasie jesiennych sztormów plaże bywają całkowicie zalewane przez fale.
Gdy piasek wyschnie, wiatr może go przesypywać. Kiedy napotka przeszkodę, np. roślinność, powstaje piaskowe wzniesienie – wydmawydma. Wiatr może przesypywać piasek, skutkiem czego wydma stopniowo się przesuwa – mamy wówczas do czynienia z wydmą ruchomą.
Wyjaśnij, dlaczego krajobraz wydm w Słowińskim Parku Narodowym ciągle się zmienia?
Wzdłuż piaszczystych wybrzeży często sadzone są gęste zarośla. Wbrew pozorom nie są to rośliny ozdobne. Ich głównym zadaniem jest umacnianie brzegów. Korzenie tych roślin wzmacniają podłoże i sprawiają, że wiatr nie rozwiewa piasku. Pamiętaj, będąc nad morzem, nie wyrywaj tych roślin i nie niszcz ich!
Jezioro Łebsko, trzecie pod względem powierzchni jezioro w Polsce, przed setkami lat było zatoką morską, którą z czasem mierzeja odcięła od otwartego morza.
Klif jest niestabilny i dosłownie w każdej chwili jego fragmenty mogą się obsunąć na plażę. Dlatego nie należy spacerować u samej podstawy klifu, jak też zbyt blisko jego krawędzi.
3. Pobrzeża polskie
Pobrzeża polskie dzielimy na trzy duże regiony.
Pobrzeże Szczecińskie obejmujące tereny w pobliżu ujścia Odry wokół Zalewu Szczecińskiego. Występują tu zarówno równinne krajobrazy ujścia Odry, jak i tereny pagórkowate. Do tego pobrzeża należą fragmenty wyspy Uznam i cała wyspa Wolin, dwa wielkie jeziora (Dąbie i Miedwie) oraz wiele mniejszych.
Pobrzeże Koszalińskie to środkowa część pasa. Charakterystyczne dla tej krainy są piaszczyste plaże, przybrzeżne jeziora odcięte od morza mierzejami i wysokie ruchome wydmy. Brzegi są tu zarówno wysokie z klifami, jak i niskie z szerokimi plażami. Największe wydmy ruchome spotykane są w Słowińskim Parku Narodowym.
Pobrzeże Gdańskie jest najbardziej na wschód wysuniętą częścią pobrzeży, leżącą półkoliście wokół Zatoki Gdańskiej. Rozciąga się od przylądka Rozewie, aż po granicę z Rosją. Charakterystyczne są tu wysokie na kilkadziesiąt metrów wzniesienia rozdzielone dolinami, długie mierzeje i obszar dookoła ujścia Wisły, miejscami leżący w depresji.
Określ położenie depresji względem poziomu morza i barwę, jaka odpowiada jej na mapie hipsometrycznej.
Kąpiel w morzu jest przyjemna, ale wiąże się też z nią spore ryzyko. Dla własnego bezpieczeństwa pływaj lub kąp się tylko w miejscach do tego przeznaczonych, w obecności ratownika i w czasie, gdy pogoda i warunki są sprzyjające (co jest sygnalizowane wywieszeniem białej flagi). Jeśli wywieszona zostaje czerwona flaga, nie wolno wchodzić do wody.
Podsumowanie
Pobrzeża to pas lądu sąsiadujący z morzem. Morze wywiera duży i bezpośredni wpływ na klimat i rzeźbę terenu tego fragmentu lądu.
Charakterystyczny dla pobrzeży jest wiatr nazywany bryzą.
W Polsce wyróżnia się pobrzeża: Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie, Pobrzeże Gdańskie.
Praca domowa
Wyjaśnij, w jakim celu wzdłuż pobrzeża buduje się kamienne falochrony.
Słownik
wiatr wiejący w pasie pobrzeży znad morza w kierunku lądu lub znad lądu w kierunku morza, powstający na skutek różnicy tempa nagrzewania się tych obszarów
stromy brzeg morza powstający w wyniku podmywania podstawy tego brzegu przez fale
wąski pas lądu zamykający przybrzeżne akweny; mierzeja odcina zatokę od pełnego morza; zbudowana jest z piasku zabieranego w innym miejscu
płaski nadbrzeżny pas lądu pokryty piaskiem lub żwirem
pas lądu rozciągający się wzdłuż brzegów morza, tworzący krainę geograficzną o cechach powiązanych z działalnością morza
wzgórze zbudowane z piasku przemieszczanego przez wiatr
Zadania
Wskaż miejsce, gdzie w Polsce istnieją największe ruchome wydmy.
- Słowiński Park Narodowy
- Woliński Park Narodowy
- Mierzeja Helska
- delta Odry
- Delta Wisły
- Zalew Wiślany
- Wielkopolski Park Narodowy
Zaznacz nazwy polskich pobrzeży.
- Pobrzeże Szczecińskie
- Pobrzeże Koszalińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Pobrzeże Wielkopolskie
- Pobrzeże Helskie
- Pobrzeże Klifowe
- Pobrzeże Piaszczyste
- Pobrzeże Olsztyńskie
- Wybrzeże bałtyckie
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących procesu powstawania mierzei.
| Prawda | Fałsz | |
| Na południowym wybrzeżu Bałtyku tworzą się mierzeje. | □ | □ |
| Mierzeje powstają z glonów i wodorostów. | □ | □ |
| Mierzeje są budowane przez przybrzeżne prądy morskie. | □ | □ |
| Mierzeje niszczą brzegi, powodując powstanie klifów. | □ | □ |
| Każda plaża jest mierzeją. | □ | □ |
Rozgrzane od kontaktu z lądem powietrze 1. wolniej, 2. cieplejsze, 3. stygnie, 4. topi się, 5. głębiej, 6. chłodniejsze, 7. brzegu, 8. morza, 9. skrapla się, 10. dokładniej, 11. szybciej, 12. plaży, 13. dzienną, 14. zanieczyszczone, 15. delikatną, 16. klifu, 17. nocną, 18. rozpręża się, 19. gorące, 20. wiosenną i unosi, co powoduje powstanie strefy niżu.
Nad wodą powietrze pozostaje 1. wolniej, 2. cieplejsze, 3. stygnie, 4. topi się, 5. głębiej, 6. chłodniejsze, 7. brzegu, 8. morza, 9. skrapla się, 10. dokładniej, 11. szybciej, 12. plaży, 13. dzienną, 14. zanieczyszczone, 15. delikatną, 16. klifu, 17. nocną, 18. rozpręża się, 19. gorące, 20. wiosenną , jest więc cięższe i tworzy wyż.
Ruch powietrza z wyżu do niżu powoduje powstanie wiatru wiejącego znad 1. wolniej, 2. cieplejsze, 3. stygnie, 4. topi się, 5. głębiej, 6. chłodniejsze, 7. brzegu, 8. morza, 9. skrapla się, 10. dokładniej, 11. szybciej, 12. plaży, 13. dzienną, 14. zanieczyszczone, 15. delikatną, 16. klifu, 17. nocną, 18. rozpręża się, 19. gorące, 20. wiosenną w kierunku lądu.
Taki wiatr nazywany jest bryzą 1. wolniej, 2. cieplejsze, 3. stygnie, 4. topi się, 5. głębiej, 6. chłodniejsze, 7. brzegu, 8. morza, 9. skrapla się, 10. dokładniej, 11. szybciej, 12. plaży, 13. dzienną, 14. zanieczyszczone, 15. delikatną, 16. klifu, 17. nocną, 18. rozpręża się, 19. gorące, 20. wiosenną.
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy.
wiosenną, delikatną, dokładniej, topi się, cieplejsze, rozpręża się, klifu, gorące, morza, chłodniejsze, brzegu, skrapla się, głębiej, plaży, wolniej, dzienną, szybciej, stygnie, nocną, zanieczyszczone
W ciągu dnia ląd nagrzewa się .............................. niż woda.
Rozgrzane od kontaktu z lądem powietrze .............................. i unosi, co powoduje powstanie strefy niżu.
Nad wodą powietrze pozostaje .............................. , jest więc cięższe i tworzy wyż.
Ruch powietrza z wyżu do niżu powoduje powstanie wiatru wiejącego znad .............................. w kierunku lądu.
Taki wiatr nazywany jest bryzą ...............................
Przyporządkuj wyspę Wolin do właściwego pobrzeża.
- Pobrzeże Szczecińskie
- Pobrzeże Koszalińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Pobrzeże Łebskie
- Pobrzeże Kaszubskie
- Pobrzeże Wolińskie