Śmiać się czy płakać? Romeo i Julia
Dzieła dramatyczne już w antyku dzielono na dwa podstawowe gatunki: komedie i tragedie. Te pierwsze miały przede wszystkim wywoływać śmiech, zazwyczaj ukazując ludzi z nizin społecznych. Te drugie ukazywały bohaterów wywodzących się z wyższych sfer i popadających w perypetie kończące się wygnaniem, śmiercią itp. Mimo przemian w europejskim dramacie to główne rozróżnienie nadal było aktualne. William ShakespeareWilliam Shakespeare tworzył więc zarówno tragedie (np. Hamlet, Makbet, Król LearLear), jak i komedie (np. Poskromienie złośnicy, Wesołe kumoszki z WindsoruWindsoru).
1) Zapoznaj się z tekstem dramatu Romeo i Julia Williama Shakespeare’a.
2) Wymień cechy dramatu jako rodzaju literackiego.
3) Wyjaśnij, czym różni się komedia od tragedii.
Emocje w dramacie Romeo i Julia
Niektórzy badacze twórczości Williama Shakespeare’a, dostrzegając wielkość dramatu Romeo i Julia, sugerują, że być może pierwotnym zamiarem autora było napisanie komedii. Dopiero w trakcie tworzenia dzieła zmieniła się jego koncepcja, co miałoby wynikać z braku doświadczenia pisarskiego. Inni badacze podkreślają jednak, że angielski dramaturg w każdej swej tragedii zamieszczał sceny komediowe. Przeplatanie się wydarzeń tragicznych z komicznymi sprawiało, że świat ukazany w jego utworach był bliższy rzeczywistości.
Śmiech w dramacie
Romeo i JuliaAkt I, scena 3
Pokój w domu CapulettichCapulettich.Wchodzą Pani Capuletti i Marta.
PANI CAPULETTI
Gdzie moja córka? Czemu jej nie wołasz?MARTA
Wołałam – jak mi własna cnota miła:
To znaczy, cnota, której strzegłam pilnie
Aż do dwunastej wiosny życia.
Julciu! Złotko! Gdzie jesteś? No gdzie ta dziewczyna?Wchodzi JuliaJulia.
JULIA
Czy ktoś mnie wołał?MARTA
Pani matka.JULIA
Jestem. Słucham cię, matko.PANI CAPULETTI
Chodzi mi o sprawę…
Marto, ty odejdź; muszę z nią pomówić
Sam na sam.
Czekaj, Marto, lepiej zostań;
Przyszło mi na myśl, że możesz się przydać.
Wiesz, w jakim wieku jest Julia.MARTA
A jakże,
Mogłabym podać go co do godziny.PANI CAPULETTI
Już wkrótce skończy czternaście lat.MARTA
Racja,
Czternaście własnych zębów stawiam w zakład
(Chociaż, co prawda, mam ich tylko cztery),
Że to już wkrótce.
Kiedy będzie pierwszy sierpnia?PANI CAPULETTI
Zostały jeszcze dwa tygodnie.MARTA
Ile by ich tam było, dwa czy więcej,
W wieczór przed pierwszym sierpnia Julcia skończy
Równe czternaście.
Obie z Zuzią (wieczne odpoczywanie!) były w jednym wieku.
Zuzia już teraz między aniołkami:
Za dobre było dziecko dla mnie grzesznej.
Ale, jak mówię, nasza Julcia w wieczór
Przed pierwszym sierpnia skończy lat czternaście –
Dobrze pamiętam. Jedenaście lat
Minie niedługo od trzęsienia ziemi,
A trzeba było trafu, że w ten dzień
Właśnie od piersi była odstawiana:
Tak, nie zapomnę tego, póki żyję.
Jak dziś pamiętam: siedzę sobie w słońcu
Pod gołębnikiem i nacieram pierś piołunem.
Państwo obydwoje wtedy
Byli w Mantui: co, niedobra pamięć?
Więc, jak powiadam, gdy tylko poczuła
Piołun na cycku, gdy się jej zrobiło
Gorzko w niemądrej buzi – jak nie wrzaśnie,
Jak się nie skrzywi, szarpnie precz od cycka!
A tu gołębnik za plecami trzeszczy:
Trzęsienie ziemi! Nie trzeba mi było
Dwa razy mówić: wiałam, gdzie pieprz rośnie.
Odtąd minęło jedenaście lat,
Bo już umiała stać; nie, co ja mówię,
Umiała chodzić i truchtać po domu. […]PANI CAPULETTI
Dosyć już. Proszę, uciszże się wreszcie.[…]
MARTA
Toć już przestałam.
Pan Bóg z tobą, dziecko:
Z wszystkich niemowląt, jakie wykarmiłam,
Ty byłaś najśliczniejsza.
Gdybym jeszcze
Mogła zobaczyć cię w ślubnej sukience!PANI CAPULETTI
O właśnie: o tym chciałam z wami mówić.
[…]
Kiedy w małżonku posiądziesz skarb rzadki,
Własny twój wymiar wzrośnie w krótkim czasie.MARTA
Oj tak, od chłopa rośnie obwód w pasie.PANI CAPULETTI
Mów więc: co sądzisz o młodym Parysie?JULIA
Cóż, matko, sądzę, że spodoba mi się:
Muszę się przyjrzeć – tak, aby nikt o mnie
Źle nie pomyślał: uważnie, lecz skromnie.Źródło: William Shakespeare, Romeo i Julia, tłum. Stanisław Barańczak, Poznań 1990, s. 31–35.
Po przeczytaniu przytoczonego powyżej fragmentu dramatu Williama Shakespeare’a wykonaj ćwiczenia.
Wyjaśnij, w jakim celu pani Capuletti chciała porozmawiać z Julią.
Podaj cechy Julii, które uwidoczniają się w tej scenie.
Określ, czy Julię lepiej znała jej matka, czy piastunka Marta. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Przedstaw, czego dotyczą wypowiedzi Marty, które mogą w odbiorcy 'budzić uśmiech'. Określ występujący w nich rodzaj komizmu.
Z poniższej listy wybierz określenia, którymi można nazwać język Marty. Uzasadnij swój wybór cytatami.
- elegancki
- wulgarny
- neutralny
- prostacki
- delikatny
- naukowy
- szarmancki
Wyjaśnij, na czym polegał tragizm tytułowych bohaterów dramatu.
Wybierz i przedstaw postać z Romea i Julii, której historia wydaje ci się szczególnie tragiczna. Uzasadnij swój wybór.
'Romeo i Julia' z przymrużeniem oka
Akcja Romea i Julii łączy motywy komediowe z tragicznymi. Żartobliwie charakteryzuje ją wierszowane streszczenie napisane przez Stanisława Barańczaka, nieżyjącego od 2014 roku tłumacza Szekspirowskich dramatów, cenionego poety i eseisty (prywatnie brata Małgorzaty Musierowicz, autorki serii powieści dla młodzieży z cyklu Jeżycjada).
Romeo i JuliaRody Werony: wrażywraży raban.
Młodzi: hormony. Starzy: szlaban.
Mnich: lekarstwem zielarstwo?
Finał: trup grubą warstwą.Źródło: Stanisław Barańczak, Romeo i Julia, [w:] tegoż, Biografioły, Poznań 1991, s. 43.
Romee i JuliaOsoby:
Julia – obiekt westchnień i innych oddechów
Romee – postać zbiorowa. Skład:
Romeo A – typ tragiczny
Romeo Be – realista
Romeo Ce – optymista
Romeo Er‑zet – po prostu typRomee:
(stoją pod balkonem)
– Julio!Julia:
(wychyla się przez poręcz)
– Kto to? Kto to?Romee:
– My!A‑Romeo:
– Czy nie poznajesz Romeów?Julia:
– Ach, to wy, najdrożsi…Romee:
– No!
(przesyłają uśmiechy w kierunku balkonu. Uśmiechy obsiadają poręcz i okolice balkonu).
Nareszcie jesteśmy sami. Tylko księżyc, ty i my…Julia:
– Czy powiecie mi, jak mnie kochacie?Ce‑Romeo:
– Zaśpiewamy ci serenadę:Romee:
(śpiewają, przygrywając sobie we czterech na gitarze)
Miłość nasza taka wielka
Jej nie zniszczy żaden wróg
Jakby co, to uciekniemy
Mamy przecież osiem nóg…Julia:
– Brawo!!!
(zachwycona śpiewem przesyła całusa. Całus upada pomiędzy A‑Romeem i Ce‑Romeem).
Dajcie mi rękę…Romee:
(prezentują wszystkie swoje ręce)
– Którą?Julia:
– Czwartą.Romee:
(podają czwartą rękę lirycznie)
– Aaaach…Julia:
– Aaaach…Romee:
– Julio, nasza Julio…Julia:
– Co…Romee:
– Julio, nasza Julio…Julia:
– Co?Romee:
– Julio, nasza Julio…Julia:
(coś zaczyna podejrzewać)
– Piliście!Romee:
– To z miłości!Be‑Romeo:
– Tak krótko się widujemy, że chcielibyśmy cię widzieć podwójnie…Romee:
– Wybacz!Julia:
– Wybaczam. To z winy naszych rodziców. Ach, z jakiego powodu nasze rody tak się nienawidzą?A‑Romeo:
– O! To stara i długa historia jest!Julia:
– Opowiedzcie…Be‑Romeo:
– Było to dawno, dawno temu. Twój prapraprapra…Er‑zet‑Romeo:
(uzupełnia)
– …prapraprapraprapra…Be‑Romeo:
– …prapraprapradziadek naszemu prapraprapra…Er‑zet‑Romeo:
– …prapraprapraprapra…Be‑Romeo:
– …praprapradziadkowi zjadł pterodaktyla!Ce‑Romeo:
– Pterodaktyle już wyginęły, ale waśń pozostała.Julia:
– Musimy coś wymyślić!Romee:
(po dużym wysiłku umysłowym)
– Ba!!!Julia:
(wpada na pomysł mało oryginalny, ale efektowny)
– Zabijmy się z miłości!A‑Romeo:
– Czy mamy jakieś narzędzie przydatne w takich okazjach?Julia:
– Sztylet!
(podaje sztylet, który przypadkiem miała w dekolcie)Romee:
(ustawiają się w kolejkę: A‑Romeo, Be‑Romeo, Ce‑Romeo, Er‑zet‑Romeo)Er‑zet‑Romeo:
– Niech ten sztylet przetnie nić naszego istnienia. Żegnajcie!A‑Romeo:
(wbija sztylet w początek kolejki. Sam upada nieżywy, pozostali nie)Er‑zet‑Romeo:
– Witajcie! Sztylet jest za krótki na taką wielką miłość.KONIEC
Autor: Władysław Sikora (no… trochę Szekspir)
Źródło: Władysław Sikora, Romee i Julia, [w:] tegoż, Nie tylko… kabaret POTEM, Wrocław 1998, s. 26–28.
'Romeo i Julia' współcześnie
Rozważ, czy w dzisiejszych czasach rodzice powinni mieć wpływ na decyzję dziecka, związaną z wyborem męża lub żony. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Zadaniowo
Wyszukaj w tekście Romea i Julii przykłady komizmu słownego i sytuacyjnego. Podaj, w których aktach i scenach występują wskazane rodzaje komizmu i opisz krótko, czego dotyczą.
Napisz rozprawkę na temat: 'Miłość przezwycięża wszelkie przeciwności'. Rozważ problem, odwołując się do:
Romea i Julii Williama Shakespeare'a;
wybranej lektury obowiązkowej;
wybranych kontekstów.
Twoja praca powinna liczyć co najmniej 400 wyrazów.
Zastanów się, która sytuacja zaważyła o tragicznym finale dramatu. Opisz scenę finałową, zmieniając jej przebieg w taki sposób, by doprowadzić do szczęśliwego zakończenia.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: dramat, tragedia, komedia, komizm słowny, komizm sytuacyjny.