Gdzie jest prawda?

Zwróć uwagę na wyrażenie byt idealny.

Podmiot liryczny odwołuje się do świata idei Platona. Filozof ten twierdził, że istnieje świat idealny, w którym skrywają się wszelkie idee. To świat prawdziwy, w przeciwieństwie do naszego, realnego świata, który jest tylko ułomnym odbiciem świata idei. Platon uważał, że wszelkie działania ludzkie powinny prowadzić
do poznania tego idealnego świata, gdzie  ukrywa się Prawdziwe Dobro, Prawdziwe Piękno i Harmonia, Mądrość i Prawda.

Zwróć uwagę, jakiego środka stylistycznego używa podmiot liryczny do dyskusji z Platonem nad naturą świata.

Podmiot liryczny użył pytań retorycznych: 'Czemu, u licha, zaczął szukać wrażeń w złym towarzystwie materii?'; 'Na co mu naśladowcy niewydarzeni, pechowi, bez widoków na wieczność?', na które nie udziela odpowiedzi. Zastanawia się nad koncepcją współczesnego świata, weryfikując platońską koncepcję idealnego świata.

Zwróć uwagę na określenia kategorii filozoficznych.

Podmiot liryczny przedstawia świat realny, w którym ludzie są niedoskonali, nieszczęśliwi i śmiertelni. Nie istnieją prawdziwe wartości. Kategorie są określone za pomocą oksymoronów: 'Mądrość jest kulawa', 'Harmonia rozrywana', 'Piękno z niepowabnymi w środku jelitami', 'Dobro z cieniem', a 'Prawda Naga'.

Zwróć uwagę na przewrotne określenie poetów jako ludzi okropnych.

Podmiot liryczny wypowiada się tylko pozornie w sposób negatywny o poetach i poezji, określając twórców okropnymi, a w rzeczywistości aprobuje, co poświadcza słowo wyżyny, które oznacza najwyższy poziom w danej dziedzinie. To właśnie poeci starają się ocalić okruchy świata wartości.

Liryka opisowa to to rodzaj liryki, w którym uczucia bohatera przedstawione są za pomocą opisu krajobrazu lub przedmiotu.

Cechy liryki opisowej w utworze:

• podmiot liryczny jest ukryty,

• osoba mówiąca nie odwołuje się do uczuć, lecz do rozumu,

• podmiot liryczny jest zdystanowany i opanowany.

Zwróć uwagę na formy bezosobowe czasowników.

Podmiot liryczny w wierszu Szymborskiej nie ujawnia się. Sytuacja opisywana jest w sposób bezosobowy. Ukryty podmiot liryczny to przewodnik, co potwierdza cytat: 'W prawo jaskinia, w której leży sens. / W lewo jezioro Głębokiego Przekonania'.

Skorzystaj ze słownika etymologicznego.

Wyraz 'utopia' pochodzi od greckiego przedrostka 'oú', który oznacza nie i rzeczownika 'topos' – miejsce. Zatem słowo 'utopia' określa miejce, którego nie ma, dosłownie 'niemiejsce'. Neologizm ten utworzył Tomasz Morus.

Zwróć uwagę na wieloznaczność słowa utopia. Utopia to zamiar niemożliwy do urzeczywistnienia, ale też ideał społeczeństwa szczęśliwego.

W potocznym rozumieniu 'utopia' to coś niemożliwego do zrealizowania, nieosiągalnego, czyli np. mrzonka, ułuda, marzenia ściętej głowy, fantazja, wymysł, ideał.

Zwróć uwagę, że wyspa ta nie ma lokalizacji.

Wyspa opisana w wierszu Szymborskiej pozostaje bezludna, ponieważ jest ona bliżej niezlokalizowana. Na wyspie nie istnieją wątpliwości, niepewność i zwątpienie. To miejsce, gdzie wyszystko się wyjaśnia. Nie trzeba się wyślać, aby odpowiedzieć na nurtujące pytania, ponieważ krzaki uginają się od odpowiedzi.

Zwróć uwagę na motyw jaskini.

Jasknia jest wyraźnym nawiązaniem do platońskiej koncepcji człowieka. Według tego filozofa ludzie przebywający w jaskini biorą za rzeczy realne cienie pdające w świetle palącego się ogniska. Analogicznie czyni człowiek przeciętny, który ufa zmysłom, poznając jedynie 'cienie' — odbicia rzeczy, a nie realne byty. Nawiązanie do Platona pełni funkcję pewności, wiedzy, która zostaje na zawsze i nie można jej cofnąć.

Zwróć uwagę, co jest tematem wiersza i co przedstawia ilustracja.

Zamieszczona ilustracja, przedstawiająca wyspę w powietrzu jest powiązana z wierszem Szymborskiej Utopia, ponieważ została w nim ukazana tajemnicza wyspa, której bliższa lokalizacja pozostaje nieznana.

Zwróć uwagę na czasowniki w 1. osobie liczby pojedynczej oraz tytuł utworu.

Podmiot liryczny rozmawia z kamieniem. Stara się dostać do jego wnętrza. Prosi go słowami: 'wpuść mnie'. Kamień jednak za każdym razem odpowiada negatywnie. Podmiot liryczny jest dociekliwy, chce poznać istotę kamienia. Okazuje się to niemożliwe, ponieważ dzieli ich bariera poznania, której osoba mówiąca nie jest w stanie przekroczyć.

Zwróć uwagę na postulaty podmiotu lirycznego, z którymi zwraca się do kamienia.

Podmiot liryczny rozmawia z kamieniem i chce się dostać do jego wnętrza. W tym celu stosuje metody perswazji. Używa argumentów odwołujących się do emocji oraz intelektu, ale nie przekonują rozmówcy. Kamień za każdym razem odmawia, ponieważ nie ma drzwi.

Zwróć uwagę na fakt, iż kamień rozmawia z kobietą.

Dominującym środkiem stylistycznym jest personifikacja kamienia, który posiada cechy ludzkie, ponieważ mówi, udziela odpowiedzi. W wierszu symbolizuje niepoznawalną naturę. Za każdym razem odmawia podmiotowi lirycznemu
na prośbę o wpuszczenie do środka, co potwierdza cytat: '– Odejdź – mówi kamień. – Jestem szczelnie zamknięty'.

Zwróć uwagę na fragment zaczynający się od słów: 'Nawet rozbite na części...'.

Kamień wypowiada się w imieniu innych, aby podkreślić, że ich natura nie pozwala człowiekowi przeniknąć do ich wnętrza, nawet jeśli są rozbite na małe kawałki, ponieważ stają się tylko mniejszymi kamieniami, nadal zamkniętymi. Jednostka ludzka nie ma możliwości porozumienia się z nimi, gdyż pewnych granic nie można przekroczyć.

Paradoks to twierdzenie logiczne, prowadzące do zaskakujących lub sprzecznych wniosków.

Przykład paradoksu: 'Możesz mnie poznać, nie zaznasz mnie nigdy'. Funkcją tego środka stylistycznego jest podkreślenie, że można poznać kogoś formalnie, ale nie można przeniknąć do czyjeś duszy i najgłębszych myśli. Człowiek widzi jedynie maskę innej osoby, jest traktowany bezosobowo, ale chłodno.

Zwróć uwagę na cechy kamienia i podmiotu lirycznego.

Podmiotowi lirycznemu nie udało się zgłębić istoty kamienia i dostać do jego wnętrza, ponieważ nie ma między nimi porozumienia. Istnieją granice, których człowiek nie jest w stanie przekroczyć, gdyż ludzkie poznanie jest ograniczone przez zmysły. Natury kamienia nie można przeniknąć, nawet rozbity na małe kawałki nie ujawnia swojego wnętrza, nadal jest zamknięty.

Zwróć uwagę, że kamień symbolizuje niepoznawalną naturę, a podmiot liryczny jest dociekliwą i zdeterminowaną osobą.

Przykładowa odpowiedź: Wiersz ten można interpretować inaczej niż jako rozmowę człowieka z kamieniem, na przykład jako rozważania na temat poznania świata. Istnieje bariera poznania, której jednostka ludzka nie jest w stanie przekroczyć, mimo determinacji.

Zwróć uwagę na relacje między kamieniem a podmiotem lirycznym.

Utwór Szymborskiej należałoby interpretować jako brak miłości pomiędzy dwoma osobami, które są sobie bliskie, ale nie łączy ich żadne uczucie. Osoby te najczęściej się przyjaźnią, lecz nie potrafią się pokochać, mimo że spędzają ze sobą dużo czasu, mają wspólne zainteresowania i rozmawiają na różne tematy. W takiej relacji brakuje jednak szczerego uczucia, które pozwala poznać drugiego człowieka i odkryć prawdę o nim.

Zwróć uwagę na formy czasownika w 1. osobie liczby mnogiej oraz zaimki dzierżawcze i osobowe.

W wierszu Szymborskiej podmiot liryczny jest zbiorowy, ponieważ  utożsamia się z każdym człowiekiem, na co wskazuje 1. osoba liczby mnogiej 'my'. Utożsamianie się podmiotu z ogółem podkreślają również zaimki osobowe: 'my', 'nam', 'nas' i zaimek dzierżawczy 'nasz'. Zbiorowy podmiot liryczny nie ocenia nikogo ani
nie oskarża, ponieważ identyfikuje się z każdym człowiekiem.

Miewać to posiadać coś, dysponować czymś chwilowo lub co jakiś czas.

Zdaniem podmiotu lirycznego duszę 'się miewa', ponieważ nie patrzy na nią tak jako człowiek religijny, który rozumie ją jako nieśmiertelny komponent duchowy w człowieku. Raczej ujmuje ją metaforycznie, tj. jako ludzką wrażliwość, emocjonalność, czułość.

Zwróć uwagę na cechy ludzkie duszy.

W wierszu posłużono się personifikacją, aby stworzyć poetycki obraz duszy. Pozwala ona wyobrazić sobie duszę jako towarzyszkę człowieka w jego życiu, która oddala się, kiedy czuje się niezauważalna, a powraca w odpowiedzi na nawoływanie.