Inne zagrożenia naturalne

RV38d2rkCbAIn

Widok z kosmosu pokazujący formowanie się cyklonu. Na fotografii przedstawiony został fragment kuli ziemskiej otoczony chmurami. W centralnej części zdjęcia chmury układają się koliście. W środku znana z przysłowia okrągła pusta przestrzeń, nazywana "okiem cyklonu".

* Nie możemy w 100 procentach ocenić, czy pomiar w Siedlcach w roku 1940 był dokonany na takich samych zasadach jak współcześnie.

W celu zrozumienia tej lekcji zastanów się jakie inne zagrożenia naturalne, poza pożarami i powodziami, mogą wpływać na poziom Twojego bezpieczeństwa. Zastanów się nad tym zarówno pod kątem pobytu w naszym państwie, jak i często odwiedzanych przez obywateli Polski miejsc za granicą.

1. Susze i upały

Pożary i powodzie nie są jedynymi zagrożeniami naturalnymi, z jakimi można się spotkać. Także w Polsce, gdzie zjawiska takie jak trzęsienia ziemi czy huragany są rzadkością, dobrze być na nie przygotowanym i wiedzieć, jak minimalizować ich skutki. Wynika to z faktu, że w ostatnim czasie anomalie pogodowe pojawiały się na terytorium naszego państwa częściej niż zwykle.

Susza to długo trwający okres, w którym opady atmosferyczne nie występują lub też występują, ale ich wielkość jest nieznaczna w porównaniu z wieloletnią średnią.
To zjawisko ma charakter ciągły i regionalny zasięg.

RSMCoQGgo5nta

Zdjęcie przedstawia pole wysuszonej kukurydzy. Dolna połowa zdjęcia to wysuszona gleba. Na polu pionowo rosnąca kukurydza. Na pierwszym planie pojedyncza kukurydza z wysuszonym kwiatem. Liście suche, pozwijane do wewnątrz. Na drugim planie pole obrośnięte do połowy wyschniętymi łodygami kukurydzy. Wewnętrzna część liści zielona. Kwiaty wyschnięte na końcu łodygi kukurydzy.

Cechy charakterystyczne suszy:

• rozwija się powoli, przez co trudno jednoznacznie określić jej początek oraz koniec,

• ma dużą rozpiętość czasu trwania (od paru miesięcy do kilku lat), a zatem może przebiegać z różnym natężeniem,

• jej zasięg przestrzenny jest zazwyczaj dużo większy niż np. zasięg powodzi,
  co skutkuje trudnościami w ocenie strat oraz wyznaczeniu konkretnych granic terenów zagrożonych,

• ma tendencję do przedłużania się,

• jej duży zasięg przestrzenny i długi czas trwania powodują, że kumulują i przedłużają się jej skutki, do których zalicza się m.in. straty w uprawach rolnych, podobne do prezentowanych na ilustracji 1.

Upał to pojęcie z dziedziny meteorologii, opisujące stan pogody, gdy temperatura powietrza przy powierzchni ziemi przekracza +30 °C.

Skutki wystąpienia suszysuszasuszy oraz upałówupałupałów są odczuwane zarówno przez ludność, jak i przez środowisko. Mogą one osiągać różne rozmiary i są porównywalne ze skutkami innych zagrożeń, np. zasięg powodzi. Bezpośrednie efekty wysokich temperatur u ludzi to wzmożone pocenie się i wzrost pragnienia, związane z potrzebą uzupełnienia płynów. Jednak tak naprawdę skutki suszy i upałów odczuwalne są zazwyczaj w dłuższym czasie i często objawiają się jako inne zagrożenia, np. głód, pożary, erozja czy też burze pyłowe.

W warunkach klimatycznych Polski susze obserwuje się przeważnie latem. Jest to zazwyczaj związane z wysokim ciśnieniem powietrza i wyższą od wartości normalnych temperaturą. Najbardziej narażone na wystąpienie suszy są rejony: Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Wielkopolskiej, Niziny Mazowieckiej, częściowo Niziny Podlaskiej i Wyżyny Lubelskiej. Natomiast najmniej – centralna część Pojezierza Pomorskiego oraz Pogórze Karpackie.

Ro17D9vYODui5

Na pierwszym planie ulica i chodnik w centrum miasta. Po prawej wąż strażacki. Wąż rozciągnięty poprzecznie przez chodnik aż do krawężnika. Koniec węża zakończony zaworem, z którego tryska woda pod dużym ciśnieniem. Tworzy strumień w kształcie wachlarza, tak zwana kurtyna wodna. Za strumieniem wody mały chłopiec w czapce, podchodzi do wody.

Podczas suszy i upału, tak jak w przypadku wszystkich innych zagrożeń, ważne jest odpowiednie postępowanie. Przede wszystkim należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, spędzania długich godzin na słońcu albo przebywania w mocno nagrzanym miejscu. Może to spowodować nie tylko oparzenia słoneczne, ale również przegrzanie organizmu.

Aby uniknąć oparzeń słonecznych i przegrzania, należy zadbać, by powietrze w pomieszczeniach było chłodne – można włączyć klimatyzację, opuścić rolety albo zasłonić okna. Podczas upałów najlepiej przebywać wewnątrz budynków, spożywać zbilansowane, lekkie posiłki i regularnie pić duże ilości płynów. Przed wyjściem na zewnątrz należy ubrać się luźno (ale zakrywając możliwie największą powierzchnię ciała). Korzystać z fontann i kurtyn wodnych (takich jak zaprezentowana na
ilustracji powyżej), nosić nakrycia głowy skutecznie chroniące twarz oraz unikać zbytniego nasłonecznienia i skrajnych zmian temperatury.

R1Pnr20PqXV7Y

Grafika przedstawia sposób właściwego postępowania w czasie upałów. Przedstawiono dwie osoby, z których spływają krople potu. Przy osobach napisy: 'ogranicz przebywanie w pełnym słońcu', 'pij dużo niegazowanej wody'.

Na prawo od nich kolejne instrukcje:

1. Unikaj wysiłku fizycznego, zostań w domu, jeśli możesz.

2. Noś nakrycie głowy.

3. Stosuj kremy z filtrem UV.

4. Nie zostawiaj dzieci i zwierząt w aucie.

5. Nie pij alkoholu bo odwadnia organizm.

6. W ciągu dnia zamknij i zasłoń okna.

7. Noś lekką i przewiewną odzież.

8. Jeśli zauważysz objawy przegrzania organizmu: przyspieszony oddech, temperaturę, nudności, zawroty głowy, dreszcze - zadzwoń pod numer 112.

Bardzo niebezpieczne jest również pozostawianie ludzi i zwierząt w zamkniętych samochodach. W aucie podczas upalnego dnia może być nawet 60 °C, wówczas temperatura ciała małego dziecka wzrasta od 2 do 5 razy szybciej niż u dorosłego człowieka. Dochodzi do przegrzania, wstrząsu termicznegowstrząs termicznywstrząsu termicznego i odwodnienia, a w rezultacie – do śmierci. W zamkniętych samochodach nie wolno również pozostawiać zwierząt. Psy mają gruczoły potowe tylko na poduszkach łap – to stanowczo za mało, żeby schłodzić organizm, gdy gwałtownie rośnie temperatura.

R1H9JuUp8B6f5

Duży srebrny samochód kombi. Auto stoi prawym bokiem do obserwatora. Prawe tylne okno pasażera otwarte do połowy. W otwartym oknie wysunięta głowa psa. Wokół oczu brązowe plamki, uszy brązowe opadające, pysk duży biały. Dzień bardzo słoneczny.

Polecenie 2

Wybierz odpowiednie ubranie.

RuJrKDJXa230Q

Aplikacja rozpoczyna się planszą z napisem: Jest lato, godzina 13:00. Na dworze świeci słońce, a termometr pokazuje 35 stopni Celsjusza. W takich warunkach nie powinno się wychodzić z domu, jednak niestety musisz to zrobić. Wybierz, w jaki sposób skompletujesz swoje ubranie, wiedząc, że będziesz przebywać na powietrzu co najmniej godzinę. Poniżej tekstu znajduje się przycisk z napisem Kontynuuj, którego kliknięcie powoduje przejście do głównego okna programu. Zawiera ono postać młodego chłopaka lub dziewczyny, co można przełączać klikając przycisk w lewym górnym rogu. Na wysokości głowy, oczu, tułowia, nóg i stóp tej postaci znajdują się po obu jej stronach przyciski w kształcie strzałek, których klikanie powoduje zmiany części garderoby. Kolejno są to: nakrycie głowy, okulary, odzież wierzchnia i obuwie. W prawym dolnym rogu okna aplikacji jest przycisk Kontynuuj, którego kliknięcie powoduje zweryfikowanie dokonanego wyboru. Dobry wybór jest dodatkowo wyróżniony sygnałem dźwiękowym w postaci oklasków.

Aplikacja rozpoczyna się planszą z napisem: Jest lato, godzina 13:00. Na dworze świeci słońce, a termometr pokazuje 35 stopni Celsjusza. W takich warunkach nie powinno się wychodzić z domu, jednak niestety musisz to zrobić. Wybierz, w jaki sposób skompletujesz swoje ubranie, wiedząc, że będziesz przebywać na powietrzu co najmniej godzinę. Poniżej tekstu znajduje się przycisk z napisem Kontynuuj, którego kliknięcie powoduje przejście do głównego okna programu. Zawiera ono postać młodego chłopaka lub dziewczyny, co można przełączać klikając przycisk w lewym górnym rogu. Na wysokości głowy, oczu, tułowia, nóg i stóp tej postaci znajdują się po obu jej stronach przyciski w kształcie strzałek, których klikanie powoduje zmiany części garderoby. Kolejno są to: nakrycie głowy, okulary, odzież wierzchnia i obuwie. W prawym dolnym rogu okna aplikacji jest przycisk Kontynuuj, którego kliknięcie powoduje zweryfikowanie dokonanego wyboru. Dobry wybór jest dodatkowo wyróżniony sygnałem dźwiękowym w postaci oklasków.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pc41X32Rr

Jest lato, godzina 13:00. Na dworze świeci słońce, a termometr pokazuje 35 °C. W takich warunkach nie powinno się wychodzić z domu, jednak niestety musisz to zrobić. Wymień, jakie ubranie skompletujesz, wiedząc,
że będziesz przebywać na powietrzu co najmniej godzinę.

RKXJe5wCSStYM

(Uzupełnij).

2. Huragany i silne wiatry

Huragan to bardzo silny wiatr, którego średnia prędkość wynosi około 120 km/h
(33 m/s). Pojawia się głównie nad akwenami Oceanu Atlantyckiego oraz Indyjskiego i Spokojnego (w odniesieniu do huraganów występujących w okolicach dwóch ostatnich oceanów stosuje się zwyczajową nazwę tajfun). Jednak ze względu na stale zmieniający się klimat, huraganyhuraganhuragany stają się coraz powszechniejsze również w strefach klimatycznych, w których dotąd nie występowały. Także w Europie Zachodniej i Środkowej. Na szczęście siła tych wiatrów jest mniejsza niż siła tajfunów oceanicznych.

RgNP773xlho6r

Zdjęcie satelitarne przedstawia huragan oglądany z orbity okołoziemskiej. Na środku zdjęcia chmury ułożone w kształt spirali lub wiru. Chmury skręcają się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. W centrum spirali znajduje się pusty obszar, czyli oko huraganu. W obszarach skupiska spiralnie skręconych chmur i po jego lewej stronie kontynent i wody oceanu.

W Polsce huragany wiejące z prędkością powyżej 120 km/h nazywa się orkanami.
Są one skutkiem dużej różnicy temperatur, powodującej ogromne różnice ciśnienia między regionami leżącymi w pobliżu Oceanu Atlantyckiego i Eurazji. Niosą za sobą bardzo duże zniszczenia (pozrywane dachy domów, powalone drzewa, zerwane linie energetyczne), których niewielki obraz przedstawia poniższa galeria.

R4H3q2yCoQmeV

Miejscowość po przejściu huraganu. Widok z perspektywy lotu ptaka. Słoneczny dzień. Na pierwszym planie gruz i resztki zniszczonych domów. Przez środek zdjęcia, z prawego dołu, w lewo, w górę, biegnie asfaltowa droga. Droga jest przejezdna. Po obu stronach drogi ruiny domów. Wokół zniszczonych budynków drzewa bez liści. W górnej części znajduje się obszar z mniejszymi zniszczeniami, co sugeruje, że ognisko huraganu miało bardzo wyraźne granice.

R1X7ypWaI60L6

Miejsca dotkniętego huraganem z bliska. Na zdjęciu resztka ściany domu, przywalona konarami drzew. Konary pocięte na mniejsze części przez strażaków. Pod konarami ściana wygięta bezkształtnie. Widoczne zniszczone okno. Wokół ściany domu zniszczone drzewa.

Warto zaznaczyć, że wiatr o dużych prędkościach, szczególnie zimą, jest naturalną cechą klimatu Polski.

Innym rodzajem silnych wiatrów są trąby powietrzne. Ich niszczycielska siła potrafi być tak ogromna, że w kilkanaście sekund jest w stanie praktycznie zrównać z ziemią całą miejscowość. Charakterystykę oraz skutki tornada prezentuje poniższe nagranie wideo.

RL3D1RFhvFLpb

Film przedstawia skutki zagrożenia, jakim jest tornado, a rozpoczyna go ujęcie trąby powietrznej oglądanej z dużej odległości. Następnie fragmentom nagrań z autentycznych tornado i innych rodzajów burz oraz zdjęciom przedstawiającym zniszczenia przez nie spowodowane (straty materialne, spowodowane przez walące się drzewa, zburzone budynki, silne podmuchy wiatru, wyładowania elektryczne), towarzyszy komentarz lektora, opisujący sposób powstawania tego zjawiska oraz jego przebieg. Z filmu widz dowiaduje się, że tornado w Polsce jest rzadkim zjawiskiem, pojawiającym się zwykle w okresie letnim, w różnych częściach kraju.

Film przedstawia skutki zagrożenia, jakim jest tornado, a rozpoczyna go ujęcie trąby powietrznej oglądanej z dużej odległości. Następnie fragmentom nagrań z autentycznych tornado i innych rodzajów burz oraz zdjęciom przedstawiającym zniszczenia przez nie spowodowane (straty materialne, spowodowane przez walące się drzewa, zburzone budynki, silne podmuchy wiatru, wyładowania elektryczne), towarzyszy komentarz lektora, opisujący sposób powstawania tego zjawiska oraz jego przebieg. Z filmu widz dowiaduje się, że tornado w Polsce jest rzadkim zjawiskiem, pojawiającym się zwykle w okresie letnim, w różnych częściach kraju.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RL3D1RFhvFLpb

Film przedstawia skutki zagrożenia, jakim jest tornado, a rozpoczyna go ujęcie trąby powietrznej oglądanej z dużej odległości. Następnie fragmentom nagrań z autentycznych tornado i innych rodzajów burz oraz zdjęciom przedstawiającym zniszczenia przez nie spowodowane (straty materialne, spowodowane przez walące się drzewa, zburzone budynki, silne podmuchy wiatru, wyładowania elektryczne), towarzyszy komentarz lektora, opisujący sposób powstawania tego zjawiska oraz jego przebieg. Z filmu widz dowiaduje się, że tornado w Polsce jest rzadkim zjawiskiem, pojawiającym się zwykle w okresie letnim, w różnych częściach kraju.

W razie zagrożenia związanego z silnym wiatrem lub huraganem należy:

• mieć włączone radio na baterie, aby móc zapoznać się z komunikatem o zagrożeniu i sposobach postępowania,

• zamknąć okna, drzwi balkonowe,

• zabezpieczyć ruchome przedmioty znajdujące się w mieszkaniu (domu),

• usunąć wszystkie przedmioty z parapetów i balkonów,

• zapewnić sobie źródło światła (latarki na baterie, świece),

• sprawdzić dostępność apteczki pierwszej pomocy i zaopatrzyć się w niezbędne materiały oraz leki,

• przygotować i zabezpieczyć rzeczy, które mogą być potrzebne w czasie ewakuacji, tj. dokumenty, odzież czy żywność,

• schować się w środkowych i najniższych partiach budynku z dala od okien, sufitów i drzwi,

• wyłączyć główny wyłącznik prądu i gazu – ograniczy to niebezpieczeństwo powstania pożaru.

Znajdując się poza domem, najlepiej pozostać tam, gdzie się jest, aż huragan minie. Nie można jednak zatrzymywać się pod trakcjami elektrycznymi, bannerami i tablicami reklamowymi oraz drzewami.

Jeżeli służby ratownicze zalecają ewakuację, należy tak szybko, jak to tylko możliwe, dostosować się do ich poleceń. Opuszczając dom, powinniśmy wyłączyć energię elektryczną oraz główne zawory wody i gazu, powiadomić bliskich o miejscu pobytu oraz zabrać ze sobą wcześniej przygotowane rzeczy wartościowe, a także podstawowe ubrania i leki. Więcej informacji na temat ewakuacji można przeczytać w lekcji pt. Ewakuacja ludności i zwierzątP7zFcyOnzEwakuacja ludności i zwierząt

Po ustąpieniu zagrożenia należy udzielić pomocy osobom rannym i poszkodowanym, unikać leżących lub zwisających przewodów elektrycznych, ostrożnie wchodzić do swego domu oraz sprawdzić wszystkie instalacje (elektryczną, gazową, wodociągową i ściekową).

3. Silne mrozy i opady śniegu

Mrozem nazywamy stan, kiedy temperatura powietrza jest niższa od temperatury zamarzania wody (0°C). W aspekcie społecznym o silnych mrozach mówi się wówczas, gdy niska temperatura staje się przyczyną śmierci ludzi i powoduje straty materialne.

Wystąpienie silnych mrozówmrózmrozów może stać się poważnym utrudnieniem funkcjonowania instytucji publicznych oraz gospodarki, a zwłaszcza systemu komunikacyjnego. Skutkami długotrwałych mrozów są zazwyczaj:

• zakłócenia w procesie zaopatrywania w surowce energetyczne ciepłowni i elektrowni,

• awarie gazociągów,

• awarie sieci energetycznych.

R1FKN2ywAFhC7

Dwie rury wodociągowe ułożone są równolegle do siebie, centralną część kadru zajmują znajdujące się na nich klamry łączące zaopatrzone w zaciski, unieruchomione plastikowymi opaskami. Rury pokryte grubą warstwą lodu. Pod rurami znajduje się gleba i opadłe liście, co wskazuje na to, że rury poprowadzone są na zewnątrz zabudowań.

Śnieg jest opadem atmosferycznym przyjmującym postać kryształków lodu o kształcie sześcioramiennych gwiazdek, które łączą się w płatki. Po opadnięciu na ziemię śnieg tworzy pokrywę o niewielkiej gęstości. To właśnie staje się często przyczyną przykrych wypadków, np. upadków kończących się złamaniami lub zwichnięciami.

Opadom śniegu towarzyszą również inne, niebezpieczniejsze zjawiska:

• śnieżyca – gwałtowny, obfity opad śniegu, często ograniczający widoczność,

• zawieja – zjawisko polegające na połączeniu opadów śniegu z silnym wiatrem, które może znacznie utrudnić poruszanie się (przedstawione na poniższej ilustracji),

• zamieć śnieżna – śnieg podnoszony z powierzchni ziemi przez wiatr i niesiony wraz z nim (bardzo często skutkiem zamieci jest tworzenie się zasp),

• grad – opad atmosferyczny w postaci bryłek lodu o średnicy od 5 mm do 50 mm,

• burza lodowa – zjawisko pogodowe polegające na intensywnych opadach marznącego deszczu.

R174cQKZ7y2MZ

Zawieja śnieżna za dnia w centrum miasta. Chodnik, parking i samochody pokryte grubą pokrywą śniegu. Pokrywa ma około pół metra wysokości. Wieje bardzo silny wiatr i pada śnieg. Na pierwszym planie młoda osoba idzie po chodniku ubrana w spodnie dżinsowe i puchową kurtkę z kapturem naciągniętym na głowę oraz grube wełniane rękawiczki. Pochylona, stara się zakryć twarz rękami, ma też wyraźne trudności z poruszaniem się przy silnym wietrze. W tle, dwie dorosłe osoby idą po chodniku. Osoby idą jedna za drugą. Pierwsza ubrana w długą kurtkę do kolan. Głowę zakrywa kaptur. Druga osoba za nią ubrana w krótką kurtkę z futrzanym kołnierzem. Wszystkie osoby idą z trudem w stronę wykonującego zdjęcie.

Podczas silnych mrozów i intensywnych opadów śnieguśniegśniegu należy:

• ubierać się ciepło, ale w taki sposób, aby ławo było zdjąć wierzchnie warstwy ubrań w razie spocenia się,

• nie wychodzić na mróz głodnym – aby zapewnić sobie odpowiedni zapas energii przed wyjściem na zewnątrz, należy zjeść wysokokaloryczny posiłek,

• zabezpieczyć skórę twarzy i rąk przed mrozem, smarując je np. tłustym kremem,

• wychodząc z domu, poinformować bliskich, dokąd idziemy,

• jak najrzadziej wychodzić z domu samemu,

• nie chodzić tam, gdzie może być niebezpiecznie (np. pod rynnami czy wystającymi dachami),

• nie męczyć się nadmiernie,

• nie wychodzić z domu, jeśli występują widoczne oznaki możliwości załamania pogody lub gdy nasze samopoczucie jest nie najlepsze,

• w razie odmrożenia postępować zgodnie z zasadami opisanymi w lekcji
  pt. Wychłodzenia i odmrożeniaPCoHtMXJkWychłodzenia i odmrożenia.

4. Trzęsienia ziemi i tsunami

Trzęsienie ziemi to naturalny, krótki i gwałtowny wstrząs lub seria wstrząsów gruntu, których źródło znajduje się pod powierzchnią Ziemi. Wstrząs ten rozchodzi się w postaci fal sejsmicznych od ośrodka znajdującego się na powierzchni, gdzie drgania są najsilniejsze. W zależności od ich siły i częstotliwości obserwuje się drgania przedmiotów lub – przy silniejszych wstrząsach – pękanie ścian, niszczenie budynków, powstawanie szczelin w ziemi, zapadanie się terenu. Do określenia siły trzęsienia ziemi stosuje się skalę Richter'a – od poniżej 2 do powyżej 9, przy czym wartość maksymalna oznacza trzęsienie, które może zburzyć wszystkie miasta na terenie większym niż kilkanaście tysięcy kmIndeks górny 2².

Polecenie 4

Na zdjęciu można zobaczyć zniszczenia po trzęsieniu ziemi w stolicy Haiti Port‑au‑Prince w 2010 roku. Na podstawie tej fotografii spróbuj ocenić skalę żywiołu.

R1BZCQi8qTjQE

Zdjęcie przedstawia skutki trzęsienia ziemi oglądane z lotu ptaka. Słoneczny dzień, miasto Port‑au‑Prince, stolica Haiti w 2010 roku. Ruiny budynków mieszkalnych po trzęsieniu ziemi. W połowie zdjęcia, główna ulica sięga lewej i prawej krawędzi fotografii. Na ulicy mieszkańcy miasta. Ulica częściowo zasypana gruzem zniszczonych budynków. W dolnej połowie zdjęcia budynki są niskie. W górnej ocalałe budynki to bloki mające po pięć lub sześć pięter.

RZEwBM57FCz5A

(Uzupełnij).

Pokaż rozwiązanie

Według danych rządu Haiti dach nad głową straciło blisko 1,5 mln mieszkańców a życie ponad 200 tys. osób. Zniszczeniu uległa większość infrastruktury komunikacyjnej, elektrycznej i wodociągowej. Szacuje się, że zniszczonych zostało ponad 100 tys. budynków, a blisko 200 tys. w znacznym stopniu uszkodzone. Wstrząsy miały siłę ok. 7 stopni w skali Richter'a.

Opisz ostatnie trzęsienie ziemi, o jakim słyszałeś. Podaj kraj lub miejscowość oraz skalę zniszczeń.

RcS5wveZuD7El

(Uzupełnij).

Naturalne wstrząsy sejsmiczne na terenie Polski są słabe i raczej rzadkie. Najczęstszą przyczyną ich występowania jest osiadanie stropów jaskiń krasowych (Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska) oraz próżni w obrębie formacji solnych (Pomorze). Najgroźniejsze w skutkach i najpowszechniejsze są jednak trzęsienia wywołane osiadaniem stropów wyrobisk górniczych (trzęsienia o charakterze antropogenicznym - spowodowane przez człowieka). Obszary szczególnie narażone to: Górnośląskie Zagłębie Węglowe oraz Legnicko‑Głogowski Okręg Miedziowy. Tąpnięcia są odczuwane na niewielkim obszarze, a ich siła szacowana jest zwykle na około 3,9 stopnia w skali Richter'a. Mimo to mogą one poczynić znaczne szkody na powierzchni ziemi, szczególnie w rejonach silnie zurbanizowanych. Nawet najsłabsze trzęsienia ziemi stanowią bezpośrednie zagrożenie życia dla ludzi pracujących w kopalniach.

RX3hPNwDjK9Gm

Budynki kopalni węgla kamiennego Halemba w Rudzie Śląskiej. Na pierwszym planie duża polana. Na linii horyzontu, w planie średnim niskie budynki mieszkalne, a za nimi drzewa. Za drzewami budynki kopalni. W centrum zdjęcia, najwyższa budowla kopalni. Wieża wyciągowa w kształcie pionowego prostopadłościanu. Na lewo dwa duże budynki należące do zakładu przeróbczego. Za budynkami dwa wysokie okrągłe kominy. Między kominami a wieżą wyciągową, znajduje się szyb górniczy. Na szczycie szybu dwa koła wyciągowe. Po prawej cztery wysokie zbiorniki na węgiel. Wysokość budynków to połowa wysokości wieży wyciągowej.

W razie zagrożenia związanego z trzęsieniem ziemi należy przede wszystkim:

• zachować spokój i nie panikować (większość trzęsień ziemi trwa nie dłużej niż 60 sekund),

• otworzyć drzwi na drodze ewakuacyjnej,

• schronić się przed przedmiotami, które mogą spadać z miejsc wyżej położonych,

• uważać na spadające przewody i kable,

• trzymać się z dala od obiektów, które mogą ulec przewróceniu (np. słupów, latarń, wolnostojących reklam) lub zawaleniu (budynków o słabej konstrukcji),

• (w przypadku przebywania w obiektach użyteczności publicznej) postępować zgodnie z komunikatami ogłaszanymi przez personel.

Po trzęsieniu ziemi należy:

• założyć buty na grubych podeszwach oraz rękawice,

• jeśli to możliwe, osłonić głowę kaskiem ochronnym, założyć odzież z długimi rękawami i długimi nogawkami,

• pamiętać o możliwości wystąpienia wstrząsów wtórnychwstrząs wtórnywstrząsów wtórnych,

• zwrócić szczególną uwagę na obiekty osłabione wstrząsami,

• pomóc osobom rannym i poszkodowanym,

• sprawdzić, czy nie doszło do pożaru lub wycieku z uszkodzonych instalacji,

• unikać przebywania w pobliżu linii wysokiego napięcia,

• unikać picia wody z kranu.

Zjawiskiem w pewnym stopniu związanym z trzęsieniem ziemi jest tsunami, czyli fala oceaniczna mogąca wystąpić z kilku przyczyn:

• podwodnego trzęsienia ziemi,

• wybuchu wulkanu,

• osunięcia się ziemi,

• cielenia się lodowcówcielenie się lodowcówcielenia się lodowców,

• upadku meteorytu.

Powstanie, przebieg oraz skutki tego zjawiska prezentuje poniższy film.

RKXU6iiaRGxj1

Film rozpoczyna animacja przedstawiająca proces powstawania fal tsunami. Rozpoczyna się ujęciem przekroju fragmentu morza od powierzchni do dna, które ukazane jest jako miejsce, w którym dwie płyty tektoniczne nachodzą na siebie. Prawa naciska na lewą, która wypiętrzając się wzbudza na morzu fale. Następuje zmiana ujęcia na animację przedstawiającą brzeg morza z widoczną wielką skałą, zadrzewionymi wzgórzami i zabudowaniami na plaży. Pojawia się animacja kolejnych, coraz wyższych fal zalewających tereny przybrzeżne. W momencie, gdy lektor mówi o przyczynach występowania tsunami, następuje zmiana widoku na animację utworzoną ze zdjęć satelitarnych przedstawiających fragment gęsto zabudowanego dużego cypla stopniowo pokrywanego przez wodę na kilka kilometrów w głąb lądu. Następuje zmiana ujęcia na amatorskie nagranie wideo pokazujące porośnięte drzewami wybrzeże, ulicę i zabudowania pochłaniane przez wodę. Następnie rozpoczyna się pokaz slajdów, którego tematem są skutki fal tsunami w Indonezji w 2004 roku i w Japonii w 2011 roku.

Film rozpoczyna animacja przedstawiająca proces powstawania fal tsunami. Rozpoczyna się ujęciem przekroju fragmentu morza od powierzchni do dna, które ukazane jest jako miejsce, w którym dwie płyty tektoniczne nachodzą na siebie. Prawa naciska na lewą, która wypiętrzając się wzbudza na morzu fale. Następuje zmiana ujęcia na animację przedstawiającą brzeg morza z widoczną wielką skałą, zadrzewionymi wzgórzami i zabudowaniami na plaży. Pojawia się animacja kolejnych, coraz wyższych fal zalewających tereny przybrzeżne. W momencie, gdy lektor mówi o przyczynach występowania tsunami, następuje zmiana widoku na animację utworzoną ze zdjęć satelitarnych przedstawiających fragment gęsto zabudowanego dużego cypla stopniowo pokrywanego przez wodę na kilka kilometrów w głąb lądu. Następuje zmiana ujęcia na amatorskie nagranie wideo pokazujące porośnięte drzewami wybrzeże, ulicę i zabudowania pochłaniane przez wodę. Następnie rozpoczyna się pokaz slajdów, którego tematem są skutki fal tsunami w Indonezji w 2004 roku i w Japonii w 2011 roku.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RKXU6iiaRGxj1

Film rozpoczyna animacja przedstawiająca proces powstawania fal tsunami. Rozpoczyna się ujęciem przekroju fragmentu morza od powierzchni do dna, które ukazane jest jako miejsce, w którym dwie płyty tektoniczne nachodzą na siebie. Prawa naciska na lewą, która wypiętrzając się wzbudza na morzu fale. Następuje zmiana ujęcia na animację przedstawiającą brzeg morza z widoczną wielką skałą, zadrzewionymi wzgórzami i zabudowaniami na plaży. Pojawia się animacja kolejnych, coraz wyższych fal zalewających tereny przybrzeżne. W momencie, gdy lektor mówi o przyczynach występowania tsunami, następuje zmiana widoku na animację utworzoną ze zdjęć satelitarnych przedstawiających fragment gęsto zabudowanego dużego cypla stopniowo pokrywanego przez wodę na kilka kilometrów w głąb lądu. Następuje zmiana ujęcia na amatorskie nagranie wideo pokazujące porośnięte drzewami wybrzeże, ulicę i zabudowania pochłaniane przez wodę. Następnie rozpoczyna się pokaz slajdów, którego tematem są skutki fal tsunami w Indonezji w 2004 roku i w Japonii w 2011 roku.

5. Lawiny

Lawina to niezwykle szybko przemieszczająca się masa śnieguśniegśniegu, lodu, gleby (gruntu) lub materiału skalnego, której ruch zapoczątkowany został poprzez raptowną utratę stabilności. Jest ona najgwałtowniejszą postacią ruchów masowych i stanowi ogromne niebezpieczeństwo dla ludzi, ich otoczenia oraz infrastruktury.

Powstawaniu lawin sprzyjają następujące czynniki:

• gładki, porośnięty trawą stok o nachyleniu od 25 do 50 stopni,

• duża pokrywa śnieżna,

• obfite opady śniegu oraz całoroczne regularne opady deszczu,

• odwilż,

• wiatr,

• długotrwałe mrozy.

RlL1bPd2piBuW

Teren górski zimą. Mgła zasłania szczyty wysokich gór. Zbocza gór są skaliste. Połacie śniegu pokrywają dużą powierzchnię stromych stoków. Na pierwszym planie teren pokryty kawałkami kamieni. Na środku zdjęcia lawina śnieżna przemieszcza się z wysokiego zbocza w dół, czemu towarzyszą tumany wzbitego śniegu

Wyróżnia się kilka rodzajów lawin:

• kamienną – przemieszczającą się masę okruchów skalnych,

• wulkaniczną – przemieszczającą się po stoku mieszaninę okruchów skalnych, świeżo wyrzuconej lawy, popiołu wulkanicznego i gazów,

• błotną – mającą formę przemieszczającego się potoku błotnego,

• lodową – pod postacią przemieszczającej się masy lodu,

• śnieżną – przemieszczające się masy śniegu (na ilustracji obok),

• gruntową – powstałą w czasie nagłych odwilży lub opadów deszczu,

• mieszaną – będącą mieszaniną okruchów skalnych, śniegu, gruntu oraz błota.

LawinalawinaLawina to gwałtowny i śmiercionośny żywioł. Człowiek w zetknięciu z nią nie jest pozbawiony szans, są one jednak bardzo niewielkie. Dlatego też ogromne znaczenie ma odpowiedni system ostrzegania o zagrożeniu lawinowym.

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) wyróżniło pięć stopni zagrożenia lawinowego (ich oznaczenia graficzne można odnaleźć w galerii znajdującej się pod poniższą tabelą), których charakterystykę oraz sposób postępowania w przypadku ich ogłoszenia przedstawia poniższa tabela.

R174fEGyaf1Tf

Helikopter TOPR w trakcie akcji ratunkowej. Na pierwszym planie, na środku kadru helikopter lecący na tle górskich zboczy częściowo pokrytych śniegiem. Właz boczny otwarty. Dziób helikoptera zwrócony w lewą stronę.

RBlBK0UEP0Od9

Pięć piktogramów wskazujących stopień zagrożenia lawinowego. Piktogramy mają kształt rombu ułożonych w poziomym rzędzie jeden obok drugiego. Każdy romb podzielony jest poziomą linią na dwa takie same trójkąty. Górny trójkąt zawiera przedstawioną symbolicznie czarną górę z wierzchołkiem pokrytym śniegiem, przy czym ów śnieg po prawej stronie pokrywa prawie całe jej zbocze. W znakach odpowiadających poziomom zagrożenia od 2 do 5 od prawej krawędzi odchodzi dodatkowo stylizowany obłok lub zwał śniegu, rosnący w kolejnych stopniach zagrożenia. Dolny trójkąt w każdym piktogramie przedstawia inny czarny symbol na tle o odmiennym kolorze. Pierwszy piktogram od lewej strony oznacza brak informacji o zagrożeniu lawinowym i dolna połowa rombu przedstawia znak zapytania na białym tle. Drugi zawiera znak w kształcie lutery V na zielonym tle i symbolizuje niskie zagrożenie, czyli stopień pierwszy. Trzeci zawiera znak wykrzyknik na tle żółtym i symbolizuje zagrożenie umiarkowane, stopień drugi. Czwarty znak zawiera dwa wykrzykniki na pomarańczowym tle i oznacza stopień trzeci, zagrożenie znaczne. Ostatni znak jest wspólny dla poziomów czwartego i piątego, czyli zagrożenia wysokiego i bardzo wysokiego. Dolna połowa znaku przedstawia czarny znak X na czerwonym tle.

6. Podsumowanie

• Do bezpośrednich skutków wysokich temperatur u ludzi zaliczyć można wzmożone pocenie się i wzrost pragnienia. Jednak najgroźniejsze skutki suszy i upałów to inne wynikające z nich zagrożenia, np. głód, pożary, erozja czy też burze pyłowe.

• W Polsce najbardziej narażone na wystąpienie suszy są rejony: Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Wielkopolskiej, Niziny Mazowieckiej, częściowo Niziny Podlaskiej i Wyżyny Lubelskiej. Natomiast najmniej – centralna część Pojezierza Pomorskiego oraz Pogórze Karpackie.

• Huragany i silne wiatry dawniej występowały w Polsce raczej sporadycznie
  lub były zjawiskami w ogóle nienotowanymi. W związku ze zmianami klimatu w ostatnich latach pojawiają się coraz częściej, szczególnie w miesiącach zimowych. Powodują bardzo duże zniszczenia (pozrywane dachy domów, powalone drzewa, zerwane linie energetyczne).

• Wystąpienie silnych mrozów może poważnie utrudnić funkcjonowanie instytucji publicznych oraz gospodarki. Szczególnie narażony na komplikacje jest system komunikacyjny. Do skutków długotrwałych mrozów należą zazwyczaj: zakłócenia w procesie zaopatrywania w surowce energetyczne ciepłowni i elektrowni, awarie gazociągów oraz awarie sieci energetycznych i systemu komunikacyjnego.

• Naturalne wstrząsy sejsmiczne na terenie Polski są słabe i raczej rzadkie. Najczęstszą przyczyną ich występowania jest osiadanie stropów jaskiń krasowych (Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska) oraz próżni w obrębie formacji solnych (Pomorze). Najgroźniejsze w skutkach i najczęściej odnotowywane są jednak trzęsienia wywołane osiadaniem stropów wyrobisk górniczych (trzęsienia o charakterze antropogenicznym). Obszarami szczególnie narażonymi są Górnośląskie Zagłębie Węglowe oraz Legnicko‑Głogowski Okręg Miedziowy.

• Lawina to gwałtowny i śmiercionośny żywioł. Człowiek w zetknięciu z nią nie jest pozbawiony szans, są one jednak bardzo niewielkie. Dlatego też ogromne znaczenie ma odpowiedni system ostrzegania o zagrożeniu lawinowym oraz właściwy sposób postępowania.

• Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiTo6Ej1mUI_1444890743989_0numerach alarmowych.

7. Praca domowa

iTo6Ej1mUI_1444890743989_0

RcImKSaI96sm2

Lista z tytułem Ogólnopolskie numery alarmowe. Jednolity numer alarmowy 112, Policja 997, Pogotowie ratunkowe 999, Państwowa Straż Pożarna 998, Straż miejska 986, Mazurskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe 984, WOPR, GOPR i TOPR 985, Pogotowie energetyczne 991, Pogotowie gazowe 992, Pogotowie ciepłownicze 993, Pogotowie wodno-kanalizacyjne 994, Pogotowie drogowe 981, Pogotowie weterynaryjne 983, Wojewódzkie centrum zarządzania kryzysowego 987, Centrum Antyterrorystyczne 996, Komenda Główna Policji - system Child Alert 995.

8. Słownik

9. Zadania