Budowa Gdyni i inne osiągnięcia gospodarcze II RP
1923 otwarcie portu w Gdyni,
1924 "reforma walutowa Władysława Grabskiego,
1929 początek wielkiego kryzysu gospodarczego,
1936 budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Wprowadzenie
90 lat temu uroczyście otwarto port w GdyniZa formalny początek Portu Gdynia uznaje się datę 23 września 1922 roku. Tego dnia sejm uchwalił ustawę, w której w art. 1. zapisano: 'Upoważnia się Rząd do poczynienia niezbędnych zarządzeń celem wykonania budowy portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu, jako portu użyteczności publicznej'. Głównym projektantem i budowniczym portu został inżynier Tadeusz Wenda. Na stanowisku tym pozostał do 1932 roku.
29 kwietnia 1923 roku z udziałem prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego i premiera Władysława Sikorskiego odbyło się w Gdyni uroczyste otwarcie 'Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków'. W sierpniu tego samego roku do nabrzeża gdyńskiego portu wpłynął pierwszy pełnomorski statek – była to jednostka o nazwie Kentucky, pływająca pod banderą francuską.
Otwarcie portu i jego rozbudowa, której drugi etap rozpoczęto w 1924 roku, spowodowały dynamiczny rozwój Gdyni. 10 lutego 1926 roku Rada Ministrów ogłosiła rozporządzenie, zgodnie z którym gmina wiejska Gdynia otrzymywała z dniem 4 marca 1926 roku status miasta. Gdynia liczyła wówczas 12 tys. mieszkańców, a jej powierzchnia wynosiła 14 km2.
Olbrzymie zasługi dla rozwoju portu w Gdyni wniósł Eugeniusz Kwiatkowski, który jako minister przemysłu i handlu w latach 1926–1930 zdobył na budowę portu olbrzymie fundusze. Dzięki temu Gdynia szybko stała się jednym z największych i najnowocześniejszych portów na Bałtyku. Rozwijała się też jako nowoczesne miasto.
Ważnym wydarzeniem w historii Gdyni było otwarcie w 1931 roku Dworca Morskiego, z którego odpływali między innymi emigranci udający się do Ameryki Południowej. Dwa lata później z Gdyni po raz pierwszy wyeksportowano większą masę towarową niż przez port gdański. W 1938 roku do Gdyni zawinęło prawie 6,5 tys. statków, a przeładunki w porcie wyniosły 9,2 mln ton. W chwili wybuchu II wojny światowej była ona jednym z największych i najnowocześniejszych europejskich portów, wokół którego powstało miasto liczące ponad 120 tys. mieszkańców.
Źródło: dostępny w internecie: epodreczniki.pl.
Zadanie na rozgrzewkę
Jakie były przyczyny trudnego rozwoju gospodarczego Polski po I wojnie światowej?
Dotąd ziemie polskie wchodziły w skład {#trzech}{siedmiu} różnych państw.
I wojna światowa toczyła się na ziemiach polskich i spowodowała ich {rozkwit}{#zniszczenie}.
Niemcy były {zadowolone}{#niezadowolone} z wyniku wojny i utrudniały rozwój gospodarczy Polski.
Polska miała {szeroki}{#wąski} dostęp do morza i {#żadnego portu}{wiele portów}.
Hiperinflacja
Jednym z wielkich problemów gospodarczych, z którym wkrótce po odzyskaniu niepodległości zetknęli się Polacy, była hiperinflacjahiperinflacja. Nie była ona wprawdzie tak wielka, jak w tym samym czasie w Niemczech, gdzie ludzie nie nosili pieniędzy w portfelach, tylko wozili w wózkach – tak dużo ich potrzebowali, aby cokolwiek kupić. Ale również w Polsce dawała się wszystkim we znaki.
Wskaźnik zmian kosztów utrzymania w Warszawie w 1923 r.
Miesiąc | Wskaźnik (1914 = 1) | Wskaźnik łańcuchowy (zmiana w porównaniu z poprzednim miesiącem) |
Styczeń | 4 294,5 | - |
Luty | 6 797,7 | 58,3 |
Marzec | 8 436,4 | 24,1 |
Kwiecień | 9 283,7 | 10,0 |
Maj | 10 485,4 | 12,9 |
Czerwiec | 15 570,8 | 48,5 |
Lipiec | 23 507,9 | 51,0 |
Sierpień | 44 931,8 | 91,1 |
Wrzesień | 66 813,1 | 48,7 |
Październik | 192 111,4 | 187,5 |
Listopad | 492 976,1 | 156,6 |
Grudzień | 1 270 402,0 | 157,7 |
Źródło: 'Kwartalnik Statystyczny' 1924, nr 1, s. 43, cyt. za: J. Tomaszewski, Stabilizacja waluty w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 1961, s. 17.
Na podstawie danych z tabeli podaj, w jakim miesiącu polska waluta, czyli marka polska, straciła najwięcej.
Na podstawie danych z tabeli podaj, ile razy wyższe były koszty utrzymania w Warszawie pod koniec 1923 r. w porównaniu z kosztami ze stycznia 1923 r.
Reforma walutowa Władysława Grabskiego
W 1923 roku wicepremierem i ministrem finansów został Władysław Grabski
- ekonomista, który zdecydował o wprowadzeniu w 1924 roku nowej waluty: złotego polskiego. Miał on mieć pokrycie w złocie, czyli w każdej chwili można było wymienić w banku pieniądze na złoto.
Uzupełnij poniższy opis banknotu.
Banknot przedstawia:
- podobiznę Dąbrówki,
- nominał (wartość banknotu) słownie: jaką? ....................
- nominał cyfrą: jaką? ............
- datę emisji banknotu: jaką? ............................
- miejsce emisji banknotu: jakie? ................
- nazwę instytucji emitującej banknot: jakiej? ......................
- skrót nazwy instytucji emitującej banknot: jaki? ............
- podpisy osób emitujących banknot: czyje? ......................................................
Opisz, które z elementów banknotów z okresu międzywojennego występują także na współczesnych banknotach. Wyjaśnij, czym różnią się banknoty współczesne od przedwojennych.
Wielki kryzys
Druga połowa lat 20. XX wieku przyniosła ożywienie gospodarcze na świecie i w Polsce. Niestety, w październiku 1929 roku nastąpił krach na giełdzie w Nowym Jorku. AkcjeAkcje przedsiębiorstw gwałtownie spadły, co doprowadziło do bankructwa wielu firm (w tym banków), zwalniania pracowników i ogólnego zubożenia społeczeństwa.
Fotografie przedstawiają dwie kolejki Amerykanów z czasów wielkiego kryzysu.
Scharakteryzuj, na jakiej podstawie można się domyślić, kiedy i gdzie wykonano fotografie.
Podaj, w którym roku miał miejsce wielki kryzys gospodarczy.
Opisz, po co stoi każda kolejka. Po czym to poznajesz?
Podaj, gdzie i jakie wydarzenie zapoczątkowało wielki kryzys gospodarczy.
Scharakteryzuj, która z powyższych fotografii przedstawia ludzi zamożniejszych. Po czym to poznajesz?
Wymień skutki wielkiego kryzysu gospodarczego.
Wyjaśnij, czym jeszcze różnią się obie kolejki.
Zdefiniuj pojęcie: akcje giełdowe.
Opisz emocje, które mogli odczuwać sportretowani na fotografiach ludzie.
Na podstawie opisu zdjęć, opisz emocje mogli odczuwać sportretowani na fotografiach ludzie.
Wielki kryzys
Problemy gospodarcze trudno było przezwyciężyć, bo kryzys sam się napędzał. Oto jedno z jego błędnych kół. Gdy pojawiły się trudności gospodarcze, banki zaczęły bankrutować, a ludzie zaczęli wypłacać z nich swoje pieniądze. Ponieważ ludzie wyciągali oszczędności, sytuacja banków jeszcze mocniej się pogorszyła. Kolejne banki bankrutowały, kolejne osoby wyciągały więc swoje oszczędności. I tak dalej, i tak dalej.
Uporządkuj zdania, by pokazać inne błędne koło: Zacznij od "Fabryki bankrutują".
- Fabryki bankrutują.
- Ludzie tracą pracę.
- Ludzi nie stać na robienie zakupów.
- Ludzie nie mają dochodów.
- Fabryki nie mają komu sprzedać swoich produktów.
Centralny Okręg Przemysłowy
Jako pierwsze z kryzysu zaczęły wychodzić Stany Zjednoczone. Amerykańska polityka New Deal [czyt.: niu dil] (Nowego Ładu) zakładała, że państwo sfinansuje niektóre prace, na przykład przy budowie dróg. Dzięki temu, ludzie mogli pracować, zaczynali więc zarabiać, a zatem wydawać i oszczędzać, a to napędzało całą gospodarkę.
W Polsce zastosowano podobny model. Głównym jego twórcą był Eugeniusz KwiatkowskiEugeniusz Kwiatkowski, a najważniejszą inwestycją – Centralny Okręg Przemysłowy (COP) powstały w latach 1936–1939.
Gospodarka II Rzeczypospolitej. Na mapie zaznaczone jest:
- umiejscowienie Centralnego Okręgu Przemysłowego;
- ośrodki przemysłu w Centralnym Okręgu Przemysłowym;
- ośrodki wydobycia w Centralnym Okręgu Przemysłowym;
- ośrodki przemysłu poza Centralnym Okręgiem Przemysłowym;
- ośrodki wydobycia poza Centralnym Okręgiem Przemysłowym;
- magistrala węglowa;
- umowna granica podziału gospodarczego Polski na część A i B.
Umiejscowienie Centralnego Okręgu Przemysłowego:
- na południu Polski, z dala od granicy z Niemcami i ZSRS.
Ośrodki przemysłu w Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- hutniczego: Starachowice, Stalowa Wola;
- metalowego i maszynowego: Radom, Lubin, Skarżysko‑Kamienna, Starachowice, Kielce, Ostrowiec, Stalowa Wola, Rzeszów, Przemyśl, Sanok, Nowy Sącz;
- chemicznego: Mościce, Dębica, Jedlicze, Gorlice;
- zbrojeniowego: Radom, Pionki, Lublin, Skarżysko‑Kamienna, Kielce, Ostrowiec, Kraśnik, Stalowa Wola, Rzeszów, Sanok;
- lotniczego: Lublin, Mielec, Rzeszów;
- mineralnego: Rejowiec, Krosno;
- włókienniczego, odzieżowego i obuwniczego: Radom;
- spożywczego: Lublin, Kielce.
Ośrodki wydobycia w Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- rud cynku i ołowiu: Starachowice;
- ropy naftowej i gazu ziemnego: Jedlicze, Gorlice.
Ośrodki przemysłu poza Centralnym Okręgiem Przemysłowym:
- hutniczego: Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Chorzów, Łaziska;
- metolowego i maszynowego: Bydgoszcz, Toruń, Poznań, Ostrów, Kraków, Czechowice, Łapy, Warszawa, Lwów;
- chemicznego: Grudziądz, Chorzów, Trzebnica, Warszawa, Pińsk, Lwów, Drohobycz;
- zbrojeniowego: Czechowice;
- lotniczego: Biała Podlaska, Warszawa;
- samochodowego: Czechowice, Warszawa;
- mineralnego: Inowrocław, Piotrków Trybunalski, Wilno;
- drzewnego i celulozowo‑papierniczego: Chojnice, Bydgoszcz, Radomsko, Wilno, Naliboki, Nowogródek, Hajnówka, Augustów, Biała Podlaska, Łuck, Stanisławów, Stryj, Kołomyja;
- włókienniczego, odzieżowego i obuwniczego: Kalisz, Zgierz, Łódź, Żyrardów, Pabianice, Częstochowa, Bielsko, Białystok;
- spożywczego: Gdynia, Leszno, Kalisz, Płock, Warszawa, Suwałki, Grodno, Wilno, Brześć nad Bugiem, Równe, Lwów, Tarnopol.
Ośrodki wydobycia poza Centralnym Okręgiem Przemysłowym:
- węgla kamiennego: Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Katowice, Rybnik;
- soli kamiennej: Wapno, Inowrocław, Wieliczka, Bochnia;
- rud cynku i ołowiu: Strzybnica;
- ropy naftowej i gazu ziemnego: Drohobycz, Daszawa, Borysław, Bitków.
Miejsce elektrowni cieplnych w Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- Stalowa Wola.
Miejsca elektrowni cieplnych poza Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- Poznań, Warszawa, Chorzów, Łaziska.
Miejsce elektrowni wodnej w Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- Rożnów.
Miejsce elektrowni wodnej poza Centralnym Okręgu Przemysłowym:
- Żur, Gródek.
Miejsca stoczni rzecznych poza Centralnym Okręgiem Przemysłowym:
- Modlin, Telechany, Pińsk.
Przebieg magistrali węglowej:
- z Katowic do Gdyni.
Przebieg umownej granicy podziału gospodarczego Polski na część A i B przebiegał na wysokości miasta Warszawa:
- Polska A: cześć zachodnia Polski;
- Polska B: cześć wschodnia Polski.
Wybierz poprawne odpowiedzi
Jakie główne rzeki przepływają przez Centralny Okręg Przemysłowy?
{#Wisła} {Odra} {Warta} {#San}
Jakie większe miasta się tam znajdują?
{Warszawa} {#Kielce} {Kraków} {#Sanok} {#Lublin} {#Przemyśl}
Jakie rodzaje przemysłu rozbudowywano?
{#maszynowy} {#zbrojeniowy} {farmaceutyczny} {#lotniczy}
Zaznacz nazwy miejscowości, w których znajdowały się:
Fabryka Samochodów Ciężarowych:
{#Lublin} {Radom} {Dębica}
Fabryka Gum Jezdnych „Stomil”:
{Jasło} {#Dębica} {Zamość}
Fabryka Celulozy:
{Tarnobrzeg} {#Niedomice} {Ostrowiec}
Państwowe Zakłady Lotnicze:
{#Mielec} {Radom} {Starachowice}
Huta:
{Rzeszów} {Mielec} {#Stalowa Wola}
Państwowa Wytwórnia Prochu:
{Puławy} {Opoczno} {#Pionki}
Podsumowanie
II Rzeczpospolita musiała mierzyć się z wielkimi trudnościami gospodarczymi. Na początku lat 20. XX wieku głównym problemem była hiperinflacja. Jej kres położyła reforma walutowa Władysława Grabskiego w 1923 roku. Markę polską zastąpił złoty. Na początku lat 30. do Polski dotarł z USA wielki kryzys. Próbą jego przezwyciężenia była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego.
identyfikować łańcuchy przyczyn i skutków;
odczytywać informacje z mapy.
Kryzysy gospodarcze powtarzają się co jakiś czas.