Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Ziemie obiecane – rozwój przemysłu na ziemiach polskich

RgJA2BZueD39M
Oś czasu – ziemie obiecane – rozwój przemysłu na ziemiach polskich. 1830 założenie osoby fabrycznej w Rudzie Guzowskiej (obecnie Żyrardów). 1846 początki Zakładów Cegielskiego w Poznaniu. 1854 pierwsza kopalnia ropy naftowej w Europie (Jasło). 1837 budowa Fabryki Geyera w Łodzi. 1872 - 1892 budowa Fabryki Izraela Poznańskiego w Łodzi
Oś czasu – ziemie obiecane – rozwój przemysłu na ziemiach polskich
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

Ziemia obiecanaWładysław Reymont
Władysław Reymont Ziemia obiecana

Łódź się budziła.

Pierwszy wrzaskliwy świst fabryczny rozdarł ciszę wczesnego poranku, a za nim we wszystkich stronach miasta zaczęły się zrywać coraz zgiełkliwiej inne i darły się chrapliwymi niesfornymi głosami, niby chór potwornych kogutów piejących metalowymi gardzielami hasło do pracy.

Olbrzymie fabryki, których długie, czarne cielska i wysmukłe szyje – kominy, majaczyły w nocy, w mgle i w deszczu – budziły się z wolna, buchały płomieniami ognisk, oddychały kłębami dymów, zaczynały żyć i poruszać się w ciemnościach, jakie jeszcze zalegały ziemię.

Deszcz drobny, marcowy deszcz pomieszany ze śniegiem padał wciąż i rozwłóczył nad Łodzią ciężki, lepki tuman; bębnił w blaszane dachy i spływał z nich prosto na trotuary, na ulice czarne i pełne grząskiego błota, na nagie drzewa przytulone
do długich murów, drżące ze zimna, targane wiatrem, co zrywał się gdzieś z pól przemiękłych i przewalał się ciężko błotnistymi ulicami miasta, wstrząsał parkanami, próbował dachów i opadał w błoto i szumiał między gałęziami drzew i bił nimi w szyby niskiego, parterowego domu, w którym nagle zabłysło światło.

Borowiecki się obudził, zapalił świecę i równocześnie budzik zaczął dzwonić gwałtownie, wskazując piątą.

zieobie_001 Źródło: Władysław Reymont, Ziemia obiecana, Warszawa 1956.
Ćwiczenie 1
R8IQuxgZj5Uod1
zadanie interaktywne

Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania:

Jaka jest pora roku? {#wiosna}{lato}{jesień}{zima} Jaka jest pora dnia? {#poranek}{południe}{popołudnie}{wieczór}{noc} Jaka jest pogoda? {piękna}{#deszczowa}{#zimna}{#wietrzna}

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadanie na rozgrzewkę

Ćwiczenie 2
R1LdtUBVZLh3j
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Co produkują następujące gałęzie przemysłu:
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RLuSQAtK71IQ2
Ćwiczenie 2
W jakiej gałęzi przemysłu produkowana jest lokomotywa. Zaznacz prawidłową odpowiedź: Możliwe odpowiedzi: 1. Maszynowym., 2. Metalurgicznym.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
j0000008NNB6v32_0000000N

Oferty pracy

Produkcja fabryczna dotarła także na ziemie polskie. Stało się to trochę później
niż w Europie Zachodniej – zwłaszcza w Anglii, Niemczech czy we Francji. Ale także tutaj zaczęły powstawać wielkie fabryki, kopalnie i huty. Otwierano także rafineriej0000008NNB6v32_000tp001rafinerie, czyli zakłady przetwarzające ropę naftową – jedne z pierwszych na świecie.

R1cgaBZ3wt7wK1
Mapa przedstawiająca gospodarkę i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku.
Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku
Źródło: Krystian Chariza i zespół.

Mapa - gospodarka i przemysł w drugiej połowie XIX wieku na ziemiach polskich

Zakłady przemysłowe - koplnie węgla:

  • Wałbrzych;

  • Bytom.

Zakłady przemysłowe - wydobycia ropy naftowej:

  • Jasło;

  • Gorlice;

  • Krosno;

  • Borysław.

Zakłady przemysłowe - kopalnie i warzelnie soli:

  • Kołobrzeg;

  • Wapno;

  • Ciechocinek;

  • Inowrocław;

  • Bochnia;

  • Wieliczka;

  • Kałysz.

Zakłady przemysłowe - huty:

  • Częstochowa;

  • Sosnowiec.

Zakłady przemysłowe - budowy maszyn:

  • Gdańsk;

  • Elbląg;

  • Królewiec;

  • Szczecin;

  • Poznań;

  • Zgorzelec;

  • Starachowice;

  • Częstochowa;

  • Sanok;

  • Wrocław;

  • Racibórz;

  • Warszawa.

Zakłady przemysłowe - włókiennicze:

  • Supraśl;

  • Białystok;

  • Zgierz;

  • Łódź;

  • Pabianice;

  • Kalisz;

  • Częstochowa;

  • Bielawa;

  • Bielsko.

Zakłady przemysłowe - spożywcze:

  • Szczecin;

  • Wapno;

  • Innowrocław;

  • Poznań;

  • Leszno;

  • Żagań;

  • Wrocław;

  • Warszawa.

Zakłady przemysłowe - stocznie i porty morskie:

  • Gdansk;

  • Szczecin;

  • Królewiec.

Linie kolejowe - ważniejsze:

  • Kolej Nadwiślańska;

  • Kolej Warszawsko‑Wiedeńska;

  • Kolej Warszawsko‑Petersburska.

Linie kolejowe - pozostałe:

  • siatka kolei w zachodniej i południowej Polsce (zabory pruski i austriacki) jest bardziej rozwinięta niż kolej w zaborze rosyjskim.

1
Ćwiczenie 3
Rxh8OIBw1KJjO1
zadanie interaktywne

Posługując się mapą, uzupełnij ogłoszenia – oferty pracy.

przemyśle włókienniczym?, Poznaniu, Królewskiej Huty, Starachowice lub Kielce, kopalnia soli, przędzalnia, Jaśle i Krośnie

Cynkownie i walcownie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego czekają na nowych pracowników. Możesz zamieszkać na osiedlu robotniczym w takich miastach, jak .......................................................

Chcesz zostać hutnikiem? Przyjedź do ......................................................!

Najbardziej nowoczesny przemysł wydobywczy – kopalnie i rafinerie ropy naftowej zatrudnią pracowników w .......................................................

Nowoczesna ...................................................... w Żyrardowie pilnie poszukuje robotnic do pracy na nocnej zmianie.

Szukasz pracy w ...................................................... Przeprowadź się do Łodzi, najszybciej rozwijającego się miasta w byłym Królestwie Polskim.

Zakłady Cegielskiego w ...................................................... zatrudnią robotników przy produkcji lokomotyw.

Nowa ...................................................... w Inowrocławiu zatrudni pracowników. Mile widziane wcześniejsze doświadczenie w pracy w Wieliczce lub Bochni.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Zredaguj podobne ogłoszenie o pracę dla wybranego zakładu pracy z Warszawy.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2

Wyjaśnij, o czym nie mówią takie ogłoszenia oraz w jaki sposób można się było dowiedzieć, jak naprawdę wygląda praca w danej fabryce.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
j0000008NNB6v32_000tp001
j0000008NNB6v32_00000017

Nowe miasta i ośrodki przemysłowe

Łódź, o której pisał Władysław Reymont, jeszcze na początku XIX wieku była wioską, a pod koniec stulecia stała się sporym miastem, a więc się zurbanizowałaj0000008NNB6v32_000tp002zurbanizowała.

W tabeli zawarte są dane pokazujące wzrost liczby ludności w Łodzi.

Rok

Liczba ludności

1810

514

1815

799

1821

1855

1830

4343

1850

15 764

1857

27 890

1860

32 639

1865

40 121

1872

100 000

1886

232 000

1897

283 206

1900

314 020

Polecenie 3

Ustal, ile razy więcej mieszkańców liczyła Łódź w roku 1900 niż w 1810?

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Przyrost ludności następował głównie dzięki temu, że do Łodzi przybywali nowi mieszkańcy przede wszystkim ze wsi nie zaś dlatego, że rodziło się więcej dzieci. Takie przemieszczanie się ludności z miejsca na miejsce nazywamy migracjamij0000008NNB6v32_000tp003migracjami.
Oto niektóre czynniki, które mogły przyczynić się do wzrostu liczby ludności Łodzi:

  • postęp medycyny i wydłużenie życia,

  • rozwój budownictwa w mieście (wyższe domy, mogące pomieścić więcej mieszkańców),

  • łatwość znalezienia pracy,

  • ciekawsze życie w mieście niż na wsi.

Polecenie 4

Wyjaśnij, który z podanych czynników uważasz za najważniejszy. Uzasadnij swoją odpowiedz.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5

Porównaj tabelę pokazujące wzrost liczby ludności w Łodzi z wykresem liczby ludności Chicago w XIX wieku. Napisz, jakie widzisz podobieństwa, a jakie różnice?

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RZmefAZCqXFwP
Wykres przedstawiający liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku.
Liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku
Źródło: Pentawing, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wykres - liczny ludności Chicago w XIX i XX wieku.

W zestawieniu podany jest rok i liczba ludności:

  • 1840 - 4,470;

  • 1850 - 29,963;

  • 1860 - 112,172;

  • 1870 - 298,977;

  • 1880 - 503,185;

  • 1890 - 1,099,850;

  • 1900 - 1,698,575;

  • 1910 - 2,185,283;

  • 1920 - 2,701,705;

  • 1930 - 3,376,438;

  • 1940 - 3,396,808;

  • 1950 - 3,620,962;

  • 1960 - 3,550,404;

  • 1970 - 3,366,957;

  • 1980 - 3,005,072;

  • 1990 - 2,783,726;

  • 2000 - 2,896,016;

  • 2004 - 2,862,244.

j0000008NNB6v32_000tp002
j0000008NNB6v32_000tp003
j0000008NNB6v32_00000037

Zabory

W XIX wieku ziemie polskie nie tworzyły samodzielnego państwa, lecz znajdowały się pod zaborami. Polityka zaborców miała wpływ na to, jaki przemysł się rozwijał. Widać to dobrze na mapie.

R1cgaBZ3wt7wK1
Mapa przedstawiająca gospodarkę i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku.
Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku
Źródło: Krystian Chariza i zespół.

Mapa - gospodarka i przemysł w drugiej połowie XIX wieku na ziemiach polskich

Zakłady przemysłowe - koplnie węgla:

  • Wałbrzych;

  • Bytom.

Zakłady przemysłowe - wydobycia ropy naftowej:

  • Jasło;

  • Gorlice;

  • Krosno;

  • Borysław.

Zakłady przemysłowe - kopalnie i warzelnie soli:

  • Kołobrzeg;

  • Wapno;

  • Ciechocinek;

  • Inowrocław;

  • Bochnia;

  • Wieliczka;

  • Kałysz.

Zakłady przemysłowe - huty:

  • Częstochowa;

  • Sosnowiec.

Zakłady przemysłowe - budowy maszyn:

  • Gdańsk;

  • Elbląg;

  • Królewiec;

  • Szczecin;

  • Poznań;

  • Zgorzelec;

  • Starachowice;

  • Częstochowa;

  • Sanok;

  • Wrocław;

  • Racibórz;

  • Warszawa.

Zakłady przemysłowe - włókiennicze:

  • Supraśl;

  • Białystok;

  • Zgierz;

  • Łódź;

  • Pabianice;

  • Kalisz;

  • Częstochowa;

  • Bielawa;

  • Bielsko.

Zakłady przemysłowe - spożywcze:

  • Szczecin;

  • Wapno;

  • Innowrocław;

  • Poznań;

  • Leszno;

  • Żagań;

  • Wrocław;

  • Warszawa.

Zakłady przemysłowe - stocznie i porty morskie:

  • Gdansk;

  • Szczecin;

  • Królewiec.

Linie kolejowe - ważniejsze:

  • Kolej Nadwiślańska;

  • Kolej Warszawsko‑Wiedeńska;

  • Kolej Warszawsko‑Petersburska.

Linie kolejowe - pozostałe:

  • siatka kolei w zachodniej i południowej Polsce (zabory pruski i austriacki) jest bardziej rozwinięta niż kolej w zaborze rosyjskim.

Ćwiczenie 4
R1ceozYT2xIpQ1
zadanie interaktywne

Jakie przemysły rozwijały się w podanych zaborach?

włókienniczy, naftowy, spożywczy

niemieckim  
rosyjskim  
austriackim  
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6

Wyjaśnij, czym można uzasadnić to, że w pewnych miejscach rozwijała się jedna gałąź przemysłu, a w innych – druga.

R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
j0000008NNB6v32_0000003N

Podsumowanie

Co wiem?

Ziemie polskie w XIX wieku zostały poddane procesowi uprzemysłowienia,
czyli industrializacji – tak jak Europa Zachodnia. Nie przybrał on aż tak wielkich rozmiarów, jak na przykład w niektórych rejonach Anglii czy Niemiec. Zmienił jednak życie ludzi i przekształcił krajobraz. Był szczególnie zauważalny w takich miastach, jak Warszawa, Poznań, Łódź, a także w ośrodkach górnictwa i hutnictwa na Śląsku. W zaborze austriackim pojawiły się jedne z pierwszych na świecie zakłady przemysłu naftowego.

Co potrafię?

  • Odczytać informacje z mapy.

  • Zredagować ofertę pracy.

Zapamiętaj!

W ciągu XIX wieku Łódź z wioski przekształciła się w duże miasto przemysłowe.
Co dzięki temu zyskała, a co bezpowrotnie straciła?