Społeczeństwo polskie. Zróżnicowanie społeczne / problemy społeczne
Wymień, jakie cechy charakteru, postawy, działania budzą podziw i szacunek twoich bliskich i znajomych. Które z kolei wręcz przeciwnie - wywołują u nich dezaprobatę czy nawet pogardę.
Przedyskutuj problem z osobą siedzącą obok. Sprawdź, czy twoje wskazania są zbliżone, czy zupełnie różne. Zastanów się, kiedy i jak dalece ludzie mają prawo wyrażać swoją dezaprobatę czy brak szacunku wobec innych.
PAMIĘTAJ!
NIE KAŻDY CZŁOWIEK CIESZY SIĘ PRESTIŻEM SPOŁECZNYM, ALE KAŻDY CZŁOWIEK MA PRAWO, BY SZANOWANA BYŁA JEGO GODNOŚĆ I ŻYCIE.
Społeczeństwo polskie. Zróżnicowanie społeczne/problemy społeczne
wyjaśnić, czym jest społeczeństwo,
wymienić różne rodzaje grup społecznych,
przedstawić przyczyny konfliktów występujących w grupach społecznych.
poznawania czynników różnicujących społeczeństwo,
rozróżniania podstawowych klas i warstw społecznych,
opisywania wybranych warstw społecznych i grup zawodowych,
opisywania problemów społeczno‑ekonomicznych społeczeństwa polskiego.
Struktura społeczna
układ zależności między różnymi częściami społeczeństwa; owe części wyodrębnia się ze względu na liczne kryteria, np. urodzenia, poziomu zamożności, wykształcenia oraz różnice religijne i kulturowe
Istnieje wiele sposobów przedstawiania struktury społecznej. Występujące w społeczeństwie podziały i nierówności opisuje się najczęściej za pomocą pojęć: klasa społeczna i warstwa społeczna. W socjologii nadaje się tym pojęciom różne znaczenie, tym samym trudno jest je jednoznacznie wytłumaczyć. Jednym z najbardziej znanych sposobów przedstawiania struktury społecznej jest podział społeczeństwa na klasy: wyższą, średnią, niższą, ze względu na prestiż społeczny:
wyższa‑wyższa: ludzie bardzo zamożni zawdzięczający swoją pozycję pochodzeniu rodowemu,
wyższa‑niższa: ludzie bardzo bogaci, którzy dorobili się wielkiego majątku dzięki własnej przedsiębiorczości, wysiłkowi i szczęściu; wykazują tendencję do demonstracyjnego eksponowania własnego statusu materialnego,
średnia‑wyższa: osoby osiągające wysokie dochody ze względu na wysokie kwalifikacje zawodowe, np. lekarze, prawnicy oraz właściciele średnich przedsiębiorstw,
średnia‑niższa: określana mianem ,,ludzi w białych kołnierzykach”, zaliczamy do nich urzędników, pracowników umysłowych, drobnych przedsiębiorców,
niższa‑wyższa: osoby pracujące fizycznie, robotnicy wykwalifikowani,
niższa‑niższa: do tej grupy zaliczane są jednostki bardzo ubogie, nieposiadające źródła dochodu ze stałej pracy; grupę tę często określa się mianem marginesu społecznego (podklasa).
Warstwa społeczna może być definiowana na trzy sposoby:
jako część klasy społecznej (podział wewnętrzny),
jako kategoria społeczno‑zawodowa, wyodrębniona ze względu na rolę i miejsce w społeczeństwie,
grupa ludzi żyjąca w zbliżonych warunkach, tworząca pewną wspólnotę stylu życia.
nauka o społeczeństwie; jej dział makrosocjologia zajmuje się badaniem wielkich procesów i zjawisk społecznych
poważanie i szacunek, jakim człowiek cieszy się w społeczeństwie
Zastanów się, jaką wartość mają dla ciebie podane źródła prestiżu społecznego. Uporządkuj je, zaczynając od najistotniejszego dla Ciebie.
Wypisz inne, istotne we współczesnym społeczeństwie polskim, kryteria prestiżu społecznego
Kryteria prestiżu społecznego.
Porozmawiaj z rodzicami (opiekunami) i dziadkami. Dowiedz się, jakie grupy społeczne np. grupy zawodowe, zanikają we współczesnej Polsce, a jakie nowe się pojawiają. Wskaż, z czego wynikają zauważone zmiany.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Oś czasu.
Na osi czasu umieszczono dwie daty: 1944, 1989 oraz napis: przemiany ustrojowe.
Nad datą 1944r. umieszczono informację:
Wprowadzenie władzy komunistycznej w Polsce.
Nad datą 1989r. umieszczoną informację:
Obrady Okrągłego Stołu.
Na końcu osi znajduje się napis: Przemiany ustrojowe.
Obrady Okrągłego Stołu to negocjacje prowadzone przez władze komunistyczne z częścią polskiej opozycji. Rozmowy zapoczątkowały upadek komunizmu i przemiany polityczne w Polsce. Zmiany dotyczyły wszystkich sfer funkcjonowania państwa: ustroju politycznego, gospodarki, społeczeństwa i kultury.
Struktura społeczeństwa polskiego po 1989 r. zmieniała się zgodnie z europejskimi trendami. W gospodarce światowej jest to czas przekształcania wysoko rozwiniętych społeczeństw przemysłowych, opartych na produkcji, w społeczeństwa poprzemysłowe, w których głównym sposobem uzyskiwania dochodu stają się usługi. Kolejnym etapem rozwoju, przewidywanym przez socjologów, będą społeczeństwa informacyjne, w których głównym źródłem dochodu narodowego stanie się informacja i sposoby jej wykorzystania. Podobne procesy możemy zauważyć w Polsce.
Prestiż zawodów i funkcji w Polsce
W tabeli przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w ciągu kilkunastu lat. Poproszono wybrane osoby o określenie prestiżu podanych zawodów (funkcji). Respondenci wypełniali ankiety, zaznaczając odpowiednio odpowiedź: bardzo duży, duży, średni, mały, lub bardzo mały.
Opracowując wyniki ankiet, poszczególnym ocenom przypisano wartości liczbowe: bardzo duży - 100, duży - 75, średni - 50, mały - 25, bardzo mały – 0.
Następnie obliczono średnie wyniki dla podanych zawodów w poszczególnych latach.
Źródło: [Badanie CBOS pt. Prestiż zawodów, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_164_13.PDF]
Zawody i funkcje | 1987 | 1999 | 2008 | 2013 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|
Profesor uniwersytetu | 87 | 81 | 81 | 78 | 83 |
Robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz | 64 | 58 | 72 | 76 | 84 |
Nauczyciel | 79 | 71 | 73 | 73 | 77 |
Lekarz | 82 | 73 | 74 | 72 | 80 |
Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie | 66 | 56 | 69 | 71 | 76 |
Oficer zawodowy w randze kapitana | 65 | 63 | 69 | 70 | 68 |
Właściciel małego sklepu | 55 | 53 | 63 | 67 | 67 |
Dziennikarz | 71 | 61 | 65 | 63 | 55 |
metoda ta polega na uzyskiwaniu danych poprzez zadawanie pytań na podstawie specjalnie przygotowanego kwestionariusza; zbieranie informacji lub opinii na jakiś temat
osoba odpowiadająca na pytania zawarte w ankiecie
Po uważnym przeczytaniu podanych wyżej informacji oraz na podstawie danych zawartych w tabeli wykonaj ćwiczenia interaktywne.
Wskaż rok, w którym zawód dziennikarza cieszył się najmniejszym prestiżem społecznym.
- 1987
- 1999
- 2008
- 2013
Problemy społeczno‑ekonomiczne we współczesnej Polsce
Po okresie przemian ustrojowych i kształtowania się nowego systemu gospodarczego społeczeństwo polskie zdominowały następujące problemy:
Wybrane problemy społeczno‑ekonomiczne współczesnej Polski
bezrobocie,
poziom średniej płacy,
emigracja osób zdolnych do pracy,
niedostateczny poziom rodzimego kapitału ekonomicznego,
realizacja programów dot. wdrażania innowacji w gospodarce.
środki finansowe / pieniężne
wyjazd z ojczystego państwa
Istotnym problemem społecznym w Polsce jest poziom bezrobocia. Obecność na rynku dużej grupy osób bezskutecznie poszukujących pracy wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie państwa, społeczeństwa i poszczególnych rodzin. Dlatego państwo powinno szukać skutecznych rozwiązań problemu bezrobocia, zwłaszcza trwałego. Zastanówmy się, jakie są przyczyny wysokiego poziomu bezrobocia.
Przyczyny bezrobocia
Ilustracja, która przedstawia przyczyny bezrobocia w Polsce.
Mężczyzna w garniturze, trzyma w dłoni walizkę z napisem bezrobocie, stoi przy tablicy ogłoszeń z ofertami pracy.
Za plecami mężczyzny umieszczono przyczyny wzrostu bezrobocia.
Wymienione przyczyny bezrobocia:
niedostosowanie struktury szkolnictwa do rynku pracy,
przekształcenia w strukturze gospodarki, np. zamykanie dużych zakładów pracy,
kryzys gospodarczy o zasięgu ogólnoświatowym,
przyzwyczajenie obywateli do życia z zasiłków i opieki społecznej.
Wybrane społeczne skutki bezrobocia.
emigracja zarobkowa charakterystyczna dla wszystkich grup zawodowych,
rozpad więzi rodzinnych, np. opuszczenie domu przez jednego z rodziców, przemoc,
nasilanie zjawisk patologicznych, np. uzależnienia, wzrost przestępczości,
odkładanie decyzji o posiadaniu potomstwa; zmniejszanie się przyrostu naturalnego.
Problemy społeczne, jakie mogą wystąpić w gminie.
Problemy dotyczące opieki społecznej: ubóstwo, bezrobocie, euro‑sieroctwo, przemoc w rodzinie, bariery architektoniczne.
Nierówne szanse w życiu społecznym osób z rodzin dysfunkcyjnych.
Problemy dotyczące zdrowia i opieki: niska świadomość społeczna potrzeby uprawiania sportu, brak nawyków u wielu młodych osób zdrowego stylu życia, brak infrastruktury sportowej w dla mieszkańców, uboga oferta sportowo - rekreacyjna dla dzieci i młodzieży, osób dorosłych i seniorów.
Problemy dotyczące kultury: mały dostęp do kultury, brak tzw. kultury wysokiej, mała oferta dla seniorów, brak szacunku i tolerancji.
Problemy dotyczące edukacji i rynku pracy: bezrobocie - gmina typowo rolnicza, niewielkie zaplecze przemysłowo‑gospodarcze dające zatrudnienie, uboga informacja na temat rynku pracy, nieodpowiednie wykorzystanie funduszy z zewnątrz, niechęć mieszkańców do zakładania własnej działalności gospodarczej, brak możliwości dokształcania i przekwalifikowania się.
Podsumowanie
Współczesne społeczeństwo polskie boryka się z wieloma różnorodnymi problemami. Niektóre są konsekwencją wcześniejszego systemu polityczno‑gospodarczego, inne - efektem rozwoju społeczno‑gospodarczego współczesnego świata. Wszystkie jednak powinny być rozwiązywane, ponieważ mogą prowadzić do rozpadu więzi społecznych.
stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo ogółem
Stopa bezrobocia w Polsce – stan pod koniec marzec 2021
Nazwa województwa | Stopa bezrobocia podana (w %) |
|---|---|
dolnośląskie | 5,8 |
kujawsko‑pomorskie | 9,1 |
lubelskie | 8,3 |
lubuskie | 6,2 |
łódzkie | 6,5 |
małopolskie | 5,5 |
mazowieckie | 5,3 |
opolskie | 7,0 |
podkarpackie | 9,2 |
podlaskie | 8,0 |
pomorskie | 6,3 |
śląskie | 5,1 |
świętokrzyskie | 8,6 |
warmińsko‑mazurskie | 10,5 |
wielkopolskie | 3,9 |
zachodniopomorskie | 8,6 |
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Na podstawie danych przedstawionych w tabeli, podaj dwa województwa z największą i najmniejszą stopą bezrobocia w marcu 2021 r.
Powody braku dostępu do internetu (2019 r.)
Powód | Gospodarstwa domowe bez dostępu do internetu (w %) |
|---|---|
Brak potrzeby korzystania z internetu | 67,6 |
Brak umiejętności | 52,0 |
Zbyt wysokie koszty sprzętu | 21,6 |
Zbyt wysokie koszty dostępu | 14,7 |
Niechęć do Internetu | 13,7 |
Źródło: GUS Społeczeństwo informacyjne w Polsce w 2019 r.
Na podstawie danych przedstawionych w tabeli, podaj jaki procent osób wskazuje zbyt wysokie koszty sprzętu.
Projekt edukacyjny: rozwiązujemy problem społeczny
Pytanie: Zastanów się, jakie problemy społeczne, ważne dla waszych rówieśników, dostrzegasz w twojej miejscowości. Nazwij je, np. brak miejsc do uprawiania sportu, brak zorganizowanych propozycji spędzania wolnego czasu, zagrożenia uzależnieniami, bezrobocie w twojej miejscowości itp.
Zadanie: Wybierz jeden, ważny dla was, problem społeczny dotykający młodych ludzi, opisz go, uwzględniając realia waszej miejscowości, oraz rozważcie możliwe sposoby rozwiązania tego problemu.
Realizacja:
praca w grupach,
czas trwania: 3 tygodnie,
prezentacja (w wybranej formie) na forum klasy.