Na scenie… podmiot i orzeczenie
Ruchoma grafika przedstawia kawałki puzzli z rękami i nogami. Większość ma na sobie napis: wołacz, liczba pojedyncza, liczba mnoga, dopełniacz, biernik, rodzaj męski, rodzaj żeński. Są też elementy bez napisów. Dwa puzzle zawieszone są na linie, inne skaczą po pagórkach.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PeY9S3jym
Co sprawia, że słowa układają się w zdania? Bez czego nie da się ułożyć ani jednego? Poznaj głównych bohaterów na gramatycznej scenie. Proszę Państwa, oto orzeczenie i podmiot!
Połącz rzeczowniki z czasownikami tak, aby powstały zdania.
zabrzmiał, opadła, potknęła się, klaskała, wiwatowali, kłaniali się
| widzowie | |
| aktorzy | |
| Matylda | |
| kurtyna | |
| gong | |
| aktorka |
Jakie zadanie mają podmiot i orzeczenie?
Zdanie składa się z części, z których najważniejsze to: orzeczenie i podmiot.
Orzeczenie to czynność lub stan, jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej, np.
Na scenie pojawiła się dziwna postać. Publiczność zamarła w oczekiwaniu.
Bez orzeczenia nie ma zdania!
Podmiot to wykonawca czynności wyrażonej orzeczeniem, np.
Na scenie pojawiła się dziwna postać. Publiczność zamarła w oczekiwaniu.
Forma orzeczenia dostosowuje się do formy podmiotu.
Istnieją zdania, w których podmiot nie został nazwany, ale 'mieści się' w formie czasownika, np.
Wyszedłem. (kto? ja) Kupił bilety. (kto? on)
Dopasuj podmioty do odpowiednich orzeczeń. Zaobserwuj, jak forma orzeczenia zmienia się w zależności od podmiotu.
pomyliła tekst., pomylił tekst., pomyliły tekst., pomylili tekst.
| Aktorka | |
| Aktor | |
| Aktorzy | |
| Aktorki |
Wypisz z poniższych zdań podmioty i określ ich rodzaj oraz liczbę. Możesz to zrobić tutaj lub w zeszycie.
Ustawili się w długiej kolejce.
Kupił ostatnie dwa bilety na szkolne przedstawienie.
Oddała płaszcz do szatni.
Usiadły w pierwszym rzędzie.
Przez cały czas szeleścili papierkami od cukierków.
W podanych zdaniach zaznacz kolorem żółtym podmioty, a niebieskim orzeczenia.
żółty niebieski
Dziadek ze strony mamy grał w teatrze.
Babcia szyła kostiumy.
Wuj Anatol sprzedawał bilety.
Ciotka Matylda tańczyła w zespole.
Wszyscy ludzie z okolicy oglądali czwartkowe przedstawienia organizowane w miejskim parku.
W poniższych zdaniach wskaż podmiot i orzeczenie.
Dziadek ze strony mamy grał w teatrze.
Babcia szyła kostiumy.
Wuj Anatol sprzedawał bilety.
Ciocia Matylda tańczyła w zespole.
Wszyscy ludzie z okolicy oglądali czwartkowe przedstawienia organizowane w miejskim parku.
Krótko i trochę dłużej
Które z orzeczeń w poniższych zdaniach koniecznie wymagają określenia?
- Pszczoły robią...
- Dziecko uśmiechnęło się...
- Mama krzyknęła...
- Tata przewrócił...
- Kot zniszczył...
Uzupełnij zdania z poprzedniego ćwiczenia. Dopisz tutaj lub w zeszycie wymagane określenia do orzeczeń.
Podziel zdania na dwie grupy: zdania pojedyncze nierozwinięte i zdania pojedyncze rozwinięte. Uzasadnij swoją decyzję.
Kaj pojechał za Królową Śniegu., Śnieżka przestraszyła się., Wróżka wyczarowała karocę., Kopciuszek zgubił pantofelek., Złotowłosa zasnęła w łóżeczku małego niedźwiadka., Rycerz wyruszył na poszukiwania pięknej księżniczki., Gerda znalazła Kaja., Jaskółka odfrunęła., O północy karoca zniknęła., Calineczka zasnęła na liściu lilii wodnej.
| Zdania pojedyncze nierozwinięte | |
|---|---|
| Zdania pojedyncze rozwinięte |
Przeczytaj tekst i zaznacz kolorem niebieskim orzeczenia, a żółtym podmioty.
niebieski żółty
Niedaleko królewskiego zamku w ciemnej pieczarze leżał samotnie straszny smok. Słońce oświetlało jego ogromną sylwetkę. Potwór mocno spał. Chrapanie słyszeli wszyscy mieszkańcy królestwa. Cała okolica żyła od miesiąca w panicznym strachu. Dzieciom śniły się koszmary. Kobiety płakały. Mężczyźni czuli narastający gniew. Miarka się przebrała. Uzbrojeni po zęby chłopi stanęli półkolem przed wejściem do smoczej pieczary. Zapanowała cisza. Czekali w napięciu. Minęła godzina. Zdziwieni ludzie zajrzeli do pieczary. Smok ulotnił się jak kamfora...
Z poniższego tekstu wypisz orzeczenia i podmioty.
Niedaleko królewskiego zamku w ciemnej pieczarze leżał samotnie straszny smok. Słońce oświetlało jego ogromną sylwetkę. Potwór mocno spał. Chrapanie słyszeli wszyscy mieszkańcy. Cała okolica żyła od miesiąca w panicznym strachu. Dzieciom śniły się koszmary. Kobiety głośno płakały. Mężczyźni czuli narastający gniew. Miarka się przebrała. Uzbrojeni po zęby chłopi stanęli półkolem przed wejściem do smoczej pieczary. Zapanowała cisza. Czekali w olbrzymim napięciu. Minęła godzina. Zdziwieni ludzie zajrzeli do pieczary. Smok ulotnił się jak kamfora...
Poszukaj w tekście tylko zdań rozwiniętych. Usuń z nich określenia zaznaczając je kolorem zielonym. Pamiętaj, że zdanie musi zachować sens.
zielony
Niedaleko królewskiego zamku w ciemnej pieczarze leżał samotnie straszny smok. Słońce oświetlało jego ogromną sylwetkę. Potwór mocno spał. Chrapanie słyszeli wszyscy mieszkańcy. Cała okolica żyła od miesiąca w panicznym strachu. Dzieciom śniły się koszmary. Kobiety głośno płakały. Mężczyźni czuli narastający gniew. Miarka się przebrała. Uzbrojeni po zęby chłopi stanęli półkolem przed wejściem do smoczej pieczary. Zapanowała cisza. Czekali w olbrzymim napięciu. Minęła godzina. Zdziwieni ludzie zajrzeli do pieczary. Smok ulotnił się jak kamfora...
W poniższym tekście wyszukaj tylko zdania rozwinięte. Wypisz je i pomiń w nich określenia, po usunięciu których zdanie nadal zachowa sens.
Niedaleko królewskiego zamku w ciemnej pieczarze leżał samotnie straszny smok. Słońce oświetlało jego ogromną sylwetkę. Potwór mocno spał. Chrapanie słyszeli wszyscy mieszkańcy. Cała okolica żyła od miesiąca w panicznym strachu. Dzieciom śniły się koszmary. Kobiety głośno płakały. Mężczyźni czuli narastający gniew. Miarka się przebrała. Uzbrojeni po zęby chłopi stanęli półkolem przed wejściem do smoczej pieczary. Zapanowała cisza. Czekali w olbrzymim napięciu. Minęła godzina. Zdziwieni ludzie zajrzeli do pieczary. Smok ulotnił się jak kamfora...
Porównaj tekst z ćwiczenia 8 z tekstem, który powstał po wykonaniu ćwiczenia 9. Który bardziej Ci się podoba? Dlaczego?